logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Geometriya
  4. Aksonometrik proyeksiyalar

Aksonometrik proyeksiyalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

320.5 KB
Ko'chirib olish
Aksonometrik proyeksiyalar Reja: 1. Asosiy tushunchalar va ta’riflar. 2. Qiyshiq burchakli va to’g’ri burchakli aksonometrik proyeksiyalar. 3. Aksonometrik o’qlardagi o’zgarish koeffitsiyentlari. Fazodagi 0 nuqtada kesishuvchi o’zaro perpendikulyar uchta chiziq aksonometrik o’qlar deb qabul qilinib, bu koordinatalar sistemasini aksonometrik P tekislikka s yo’nalish bo’yicha proyeksiyalash orqali aksonometriyada koordinata o’qlarining proyeksiyalari hosil qilinadi (82-shakl). Har bir o’q uchun umumiy bo’lgan e kesma masshtab birligi sifatida qabul qilinib, natural masshtab birligi deb ataladi. Bu kesmaning P tekislikdagi proyeksiyalari aksonometrik msshtab birliklari deyiladi. Ularning natural masshtab birligiga nisbatlari aksonometrik o’qlari bo’yicha o’zgarish kooeffisiyentlari deyiladi. Aksonometrik o’qlar bo’yicha o’zgarish kooeffisiyentlari uchala o’q bo’yicha bir xil e x = e y = e z bo’lsa, izometrik proyeksiya yoki qisqacha izometriya deyiladi. Agar o’zgarish kooeffisiyentlari ikkita o’q bo’yicha bir xil bo’lib, uchinchisi ulardan farq qilsa, ya’ni e x  e z = e y yoki e x = e y  e z bo’lsa, dimetrik proyeksiya yoki qisqacha dimetriya deyiladi. Uchala o’q bo’yicha o’zgarish kooeffisiyentlari turlicha, ya’ni e x  e y  e z bo’lsa, trimetrik proyeksiya yoki qisqacha trimetriya deyiladi. S yo’nalish P ga perpendikulyar bo’lsa, to’g’ri burchakli, og’ma bo’lsa, qiyshiq burchakli aksonometrik proyeksiya deyiladi. 1. To’g’ri burchakli aksonometrik proyeksiyalar. To’g’ri burchakli izometrik proyeksiya uchun, e x = e y = e z ga binoan 3 e 2 =2 kelib chiqadi va bundan e =2/3=0,8165  0,82 ni hosil qilish mumkin. Demak, e x = e y = e z = 0,82 ga teng ekan. Izometriyada uchala o’q bo’yicha o’zgarish kooeffisiyentlari bir xil bo’lgani uchu kordinata o’qlari orasidagi burchak ham o’zaro teng bo’ladi (83-shakl, a ). z x y 0 z x y 0 z` x` y`0 ` z x yе To’g’ri burchakli diametrik proyeksiyada e x = e z qabul qilinib, e y ularga nisbatan ikki marta kichik bo’lgani uchun 2 e +0,5 e 2 =2 olinadi. Bunda e = =0,9428 = 0,94, ya’ni e x = e z = 0,94, e =0,47 kelib chiqadi, Demak, o’zgarish kooeffisiyenti x va z o’qlar uchun 0,94, y o’q uchun ikki marta kam, ya’ni 0,47 olinar ekan. Shunday bo’lgandan keyin koordinata o’qlari orasidagi burchaklat 83-shakl, b dagidek chiziladi. To’g’ri burchakli trimetrik proyeksiyada aksonometrik o’qlar bo’yicha o’zgarish kooeffisiyentlari har xil bo’ladi. Masalan e x =0,89, e z = 0,95, e y =0,56 olinsa, koordinata o’qlar 83-shakl, c dagidek chiziladi. To’g’ri burchakli izometriya va diametriyalar standartlashtirilganligi uchun izometriyada barcha o’qlar bo’yicha, dimetriyada x va z o’qlar bo’yicha o’zgarish kooeffisiyentlari e kesmaning haqiqiy uzunligiga tenglashtirilgan, dimetriyada u o’q bo’yicha 0,5 e olinadi. To’g’ri burchakli izometriya. Standart izometriyada narsalar o’zgarish kooeffisiyentisiz bajariladi, ya’ni barcha o’qlar bo’yicha e x = e y = e z =1 qilib olinadi. Shunda narsa o’ziga nisbatan 1,22 marta kattalashtirib tasvirlanadi. To’g’ri burchakli diametriya. Koordinata o’qlarida transportirda aniq yoki taxminiy 7 0 va 41 0 li burchaklarni yasash mumkin (-shakl, a,b ). z o’q chiziladi va unga uchta teng bo’lak o’rinlari belgilanadi. 2 nuqtadan 23 radius bilan, 0 da 02 radius bilan yoylar chizilib, A nuqta topiladi va u 0 bilan tutashtiriladi. A nuqtadan A2 radius bilan yoy chizib, R radiusdagi yoy bilan kesishtiriladi va hosil bo’lgan B nuqta O bilan tutashtiriladi (-shakl, a ). z 2 A 3 BxR R 01 O’zaro perpendikulyar chiziqlar o’tkazilib, gorizontal chiziqqa 0 dan ikki tomonga teng sakkizta bo’laklar qo’yiladi. Sakkizinchi nuqtalardan pastga chizilgan chiziqlarga 1 va 7 bo’laklar olib qo’yiladi hamda hosil qilingan A va B nuqtalar O bilan tutashtiriladi (-shakl, b ). Qiyshiq burchakli aksonometrik proyeksiyalar. Qiyshiq burchakli aksonometrik proyeksiyalar ham standartlashtirilgan bo’lib, qiyshiq burchakli izometriya va qiyshiq burchakli dimetriyalarga bo’linadi. Qiyshiq burchakli izometriya. Bu proyeksiya to’g’ri burchakli izometriyadagi kabi barcha o’qlar bo’yicha o’zgarish kooeffisiyentisiz, ya’ni x = y = z =1 qilib chiziladi. Qiyshiq burchakli izometriya: frontal izometriya va gorizontal izometriyadan iborat. Frontal izometriya. Koordinata o’qlari –shakl, a , b , c larga tasvirlangandek uch xil ko’rinishda bo’ladi. Bu yerda faqat y o’q 30 0 , 45 0 va 60 0 ga o’zgarishi mumkin. Aylanalarning frontal izometriyada tasvirlanishi -shakl, a , b , c larga ko’rsatilgan bo’lib, V da uchala chizmalarda aylana o’z kattaligida tasvirlanadi. Qolgan tekisliklarda y o’qning o’zgarishi natijasida aylanalarning shakli ham o’zgaradi. y o’q 30 0 da olinsa (-shakl, a ), H dagi ovalning katta o’qi AB=1,37 d , kichik o’qi CD=0,37 d ga teng bo’ladi. W da AB=1,22 d kichik o’q CD=0,71 d bo’ladi. y o’q 45 0 da olinsa (-shakl, a ), H va W da aylanalar bir xil ovallar ko’rinishida bo’lib, ularning katta o’qi AB=1,30 d ga, kichik o’qi CD=0,54 d ga teng bo’ladi. y o’q 60 0 da olinsa (-shakl, c ), H dagi ovalning katta o’qi AB=1,22 d ga, kichik o’qi CD=0,71 d ga teng tasvirlanadi. W da esa AB=1,37 d , kichik o’qi CD=0,37 d bo’ladi.z x A C D A B C D A A A A B B C C C C D D D D z z x x y y y a c b Ovallarning katta o’qi AB=1,22 d ga, kichik o’qi CD=0,71 d olinsa, ular to’g’ri burchakli izometriyadagi kabi chiziladi (-shakl, a , b va q ). Ovallarning katta o’qlari AB=1,37 d , kichik o’qi CD=0,37 d ga teng bo’lsa, ularni chizish -shakl, d , da katta o’qi AB=1,30 d ga, kichik o’qi CD=0,54 d bo’lsa, uni chizish -shakl, e da ko’rsatilgan. Bu yerda ovallarning katta va kichik o’qlarining tasvirda joylashishiga ahamiyat berib chizish tavsiya etiladi. Katta o’qi AB=1,37 d , kichik o’qi CD=0,37 d ga teng bo’lgan ovalni chizish (-shakl, d ) uchun 30 0 li burchak teng ikkiga bo’linib, katta o’qyo’nalishi aniqlanadi. Katta o’qqa perpendikulyar qilib, kichik o’q o’tkaziladi va unga aylana markazidan 1,5d ga teng masofa ikki tomonlama o’lchab qo’yiladi. O 1 dan 12 yoy, O 2 dan 34 yoylar chizilib, ular bir oz davom ettiriladi. Katta o’q va aylana kesishgan nuqtalardan OC/2 masofa o’lchab qo’yilsa, O 3 va O 4 lar topiladi. O 1 va O 2 lar O 3 va O 4 lar bilan tutashtirib davom ettirilsa, oval yoylarida o’tish nuqtalari M,N,K,L lar belgilanadi. O 3 va O 4 lardan ovalning uchlari yumaloqlanadi. Katta o’qi AB=1,30 d ga, kichik o’qi CD=0,54 d li ovalni chizish ( -shakl, e ) uchun d diametrli aylana chiziladi va 45 0 li burchak teng ikkiga bo’linsa, katta o’q yo’nalishi aniqlanadi. Katta o’qqa perpendikulyar qilib kichik o’q o’tkaziladi. Aylana markazi O dan kichik o’qqa 1,25 s ga teng masofalar ikki tomonlama o’lchab qo’yiladi. O 1 dan 12 yoy, O 2 dan 34 yoylar chizilib biroz davom ettiriladi. Aylananing katta o’q bilan kesishgan nuqtalari O 1 va O 2 larni O 3 va O 4 lar bilan tutashtirib, oval yoyida o’tish nuqtalari M,N,K,L lar topiladi va ularning ishtirokida oval uchlari yumaloqlanadi. Silindrik detalning frontal izometriyasini chizishda, u proyeksiyalarda qanday tasvirlanishiga qaramay, doimo aylanalar V ga parallel joylashtirilib chiziladi ( -shakl, b ). Detalning teshigini ochib ko’rsatish maqsadida uning chorak qismi qirqiladi, kesimni shtrixlash sxemasi -shakl, c da berilgan. z zz z x x xy y y0 0 090 90 90 30 45 60 Adabiyotlar: 1. Sobitov E. "Chizma g е om е triya kursi". "O’qituvchi" Toshk е nt – 1993 y. 2. Davletov S. "Chizma g е om е triya" Oliy texnika o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma. T.: TTYSI, – 2006 y. 3. Abdullayev U.A. " Chizma geometriyadan masalalar to’plami " "O’ q ituvchi" Toshk е nt – 1999 y. 4. Abdullayev U.A. " Chizma geometriya va chizmachilik asoslari " "O’ q ituvchi" Toshk е nt – 1997 y. 5. Azimov T.J., Mirzaraimova V.T. “Chizma geometriyadan shaxsiy uy vazifalarini bajarish yuzasidan uslubiy ko’rsatmalar”. I-qism T.: TDTU, 2003 y. 6. Azimov T.J., Mirzaraimova V.T., Abdurahmonov Sh. “Chizma geometriyadan shaxsiy uy vazifalarini bajarish yuzasidan metodik ko’rsatmalar”. II-qism T.: TDTU, 2004 y. 7. Bubennikov A . V ., Gromov M . Ya . "Начертателная геометрия", "Машиностроение" , Москва – 1973 й.

O'xshashlar

Aksonometrik proyeksiyalar
Aksonometrik proektsiyalar
Sonlar bilan belgilangan proyeksiyalar
Proyeksiyalar tekisliklarini almashtirish usuli
Ko’rinishlar