logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Geometriya
  4. Aksonometrik proektsiyalar

Aksonometrik proektsiyalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

107.5 KB
Ko'chirib olish
Aksonometrik proektsiyalar Reja: 1.Aksonometrik chizmaning xosil bulishi 2.Aksonometrik proektsiya turlari. 3.To&#39;gri burchakli aksonometrik proektsiyalar. 4.Qiyshiq burchakli aksonometrik proektsiyalar. 5. Geometrik jism va shakllarni aksonometrik prooktsiyalarda tasvirlash 1. Aksonometrik chizmachilik hosil bo&#39;lishi. Oldin ta&#39;kidlab o&#39;tilganidek, buyum tasvirlariga uch asosiy talab ho&#39;yiladi: bir hiymatli moslik, yahhollik va yasalishining osonligi. Kompleks: chizma birinchi va uchinchi shartlarga to&#39;la javob bersa xam, ikkinchi yahkollihka javob bermaydi. Buyum kompleks: chizmasi bo&#39;yicha, uning fazoviy shaklini aniklash uchun, kerakli darajada rivojlangan fazoviy tafakkurga va chizmalarni o&#39;hish ko&#39;nikmalariga ega bo&#39;lish lozim. Aksonometrik proektsiyalar o&#39;ziniig yahholligi bilan ajralib tursa xam, yasalishi hiyin. Ko&#39;p hollarda buyumning aksonometrik proektsiyalarini chizishda, kompleks chizmani bajarishga nisbatan ancha kup vakt sarflanadi. Ba&#39;zi hollarda, murakkab buyum konstruktsiyalarining ba&#39;zi elementlarini yasab ham bo&#39;lmaydi. Shu kamchilinlari uchun aksonometrik proektsiyalar, kompleks chizmani to&#39;ldiruvchi va unga ilova sifatida foydalaniladi. Dekart koordiiatalar sistemasida joylashtirilgan buyumning shu sistema bilan birgalikda berilgan S yo&#39;nalishi bo&#39;yicha π 1 tekislikda bajarilgan parallel proektsiyasi aksonometriya deb ataladi. h1 tekislik aksonometriya tekisligi deyiladi 157 chizma Fazoda M nuktada va x,y,z o&#39;kli natural kordinata uch hirrasi berilgan bo&#39;lsin. A nuhtaning XOU tekislikdagi proektsiyasi A 1 va A nuhtani kordinata o&#39;hlari bilan boglovchi OA x , A 1 A koordinata sinik chizigi xosil bo&#39;ladi. A 1 proektsiya A nuktaning boshlangich proektsiyasi deyiladi. (157-chizma) S yo&#39;nalishga parallel nurlar bo&#39;yicha: A nuktani; x,u,z proektsiya o&#39;hlarini A, nuktani va OA x A 1 A koordinata sinih chizihini π 1 ga proektsiyalaymiz. Natijada aksonometrik proektsiyalar tekisligi π 1 tekislikda: - A nuhtaning A 1 aksonometrik proektsiyasini; -koordinata o&#39;hlarining proektsiyalari x 1 , u 1 , z 1 aksonometriya o&#39;hlarini; -A nuhta boshlanhich proektsiyagi A 1 ning aksonometriyasi hiskacha ikkilamchi proektsiya deb ataluvchi A&#39; 1 nuhtani: -Natural masshtab birliklarining proektsiyalari 1x ,1u , 1z, - o&#39;hlar bo&#39;yicha o&#39;zgargas masshtab birliklarini; - A nuktaning koordinata sinik chizihi proektsiyasi O 1 A 1x A 11 A 1 ni xosil kilamiz π 1 tekislikdagi bu proektsiyalarining barchasi birgalikda aksonometrik chizmani tashkil kilidi. Aksonometriya tekisligi koordinata uklariga ogma joylashadi va ularni 1 1 2 1 3 1 nuktalarda kesib utadi (158 chizma) Koordinata o&#39;hlari tashkil etilgan XOU; YOZ.; XOZ koordinata tekisliklari, π 1 aksonomeriya tekisligini 1 1 2 1 3 1 uchburchakni xosil kiluvchi tugri chiziklar buyicha kesadi va u izlar uchburchagi deyiladi 158 chizma Koordinata o&#39;hlaridagi natural masshtab birligi hamda undagi ixtiyoriy kesma o&#39;z kattaligidan kichik bo&#39;lib proektsiyalanadi. Ularning proektsiyalari har xil buladi. O&#39;zgarmas masshtab birligining natural masshtab birligiga nisbati o&#39;zgarish koffitsienti deyiladi va huyidagicha belgilanadi: X uhi buyicha m= Y uki buyicha n = Ya uki buyicha k = 157 va 153-chizmalardan Ko&#39;rinib turibdiki, proektsiyalash yunalishining aksonometrik proektsiya tekisligi orasidagi burchak h ning o&#39;zgarishi natijasida o&#39;zgarish koeffitsientlari ham uzgaradi. Π burchak va o&#39;zgarish kozffitsientlari orasidagi boglanish m 2 +n 2 +k 2 = 2 + stg 2 π formula bilan ifodalanadi va bu formula aksonometriyaning asosiy formulasi deyiladi. Izox: Aksonometrik prooektsiyalarda, parallel proektsiyalashning barcha xossalari sahlanadi. 2. Aksonometrik proektsiya turlari. Aksonometrik proektsiyalash yo&#39;nalishi S ning xolatiga harab, kuyidagi aksonometrik proektsiyalar turlari bor. To&#39;hri burchakli, agar proektsiyalash yo&#39;nalishi aksonometrik proektsiyalar tskisligiga perpendikulyar bo&#39;lsa yoki h= 90° -hiyshik burchakli, agar yo&#39;nalish h2ga perpendikulyar bo&#39;lmasa, yoki h =90° Uchta o&#39;zgarish koeffitsientlarining hiymatlariga karab, aksometrik proektsiyalar huyidagicha bo&#39;ladi: -barcha o&#39;zgarish koeffitsientlari teng (m=n=k) bo&#39;lsa, izometriya; -Ikkita o&#39;zgarish koeffitsienti teng bo&#39;lib, uchinchisi ulardan farkli (m =n= k, m=k=n, n=k=m) bo&#39;lsa, dimetriya -barcha o&#39;zgarish koeffitsentlari bir-biridan farhli (m =n= k) bo&#39;lsa trimetriya xosil bo&#39;ladi. 3. To&#39;gri burchakli aksonometrik proektsiyalar. 17.3.1. Umumiy ma&#39;lumotlar. To&#39;gri burchakli proektsiyalashda aksonometrik proektsiyalash yo&#39;nalishi S aksonometriya tekicligiga perpendikulyar lekin u biror proektsiya o&#39;higa parallel bo&#39;lmaydi. Demak aksnometrik proektsiyalar tekisligi biror proektsiya tekisligiga parallel emas (h&#39; paralel emas h1, h2, h3). To&#39;hri burchakli proektsiyalashda fahat birta izometrik proektsiya, lekin cheksiz ko&#39;p dimetrik va trimetrik proektsiyalar xosil bo&#39;lishi mumkin. DST 2.317-69 standarti bo&#39;yicha barcha to&#39;gri burchakli aksonometrik proektsiyalardan ikkitasi ko&#39;rsatib o&#39;gilgan: -to&#39;gri burchakli izometrik proektsiya (160- chizma). -to&#39;gri burchakli dimetrik proektsiya (161-chizma). To&#39;hri burchakli aksonometrik proektsiyalarda h= 90° va stg h= 0 yoki o&#39;zgarish koeffitsentlari kvadratlarining yigindisi ikkiga teng M2+n2+k2=2 To&#39;hri burchakli aksonometriyada uzgarish koeffitsentlarining birortasi ham birdan katta emas. 17.3.2. Aylana aksonometriyasi. Aylananing aylana tekisligiga ogma tekislikdagi proektsiyasi ellips bo&#39;lganligi uchun, aylananing aksonometriyasi ellips bo&#39;ladi. 159-chizma XOY koordinata tekisligi π 1 ga tegishli aylanani ko&#39;rib chihamiz (159- chizma). Bu aylanada ikkita diametr o&#39;tkazamiz. Aksonometriya tekisligiga π 1 ga parallel AB va AB perpendikulyar S&#39;D AB π 1 ga uzgarmasdan proektsiyalanadi. SD ega A 1 B 1 ga perpendikulyar va eng kichik bo&#39;lib proektsiyalanadi. Demak, A 1 B 1 ellipsning katta o&#39;ki, S 1 D 1 esa kichik o&#39;hi bo&#39;ladi. Bunda A 1 B 1 proektsiya Z&#39; aksonometriya o&#39;higa perpendikulyar yo&#39;nalgan. Bundan koordinata tekisliklarida yotgan yoki ularga parallel tekisliklardagi aylanalarning aksonometrik proektsiyalarini yasashda huyidagi hoidaga rioya hilinadi: Aylananing izometriyasi bo&#39;lgan ellipsning katta diametri aylana tekisligiga yotmagan yoki unga parallel bo&#39;lmagan aksonometriya o&#39;kiga perpendikulyar bo&#39;ladi. 17.3.3. To&#39;gri burchakli izometrik proektsiya. Agar aksonometriya tekisligi barcha koordinata o&#39;hlariga (proektsiya tekisliklariga) bir xil hiya bo&#39;lsa, to&#39;hri burchakli izometrik proektsiya hosil bo&#39;ladi. Bunday proektsiyalashda o&#39;klar bo&#39;yicha o&#39;zgarish kooffitsentlari teng yoki m=n=k bo&#39;lib, izlar uchburchak teng tomonli uchburchak va uklar orasidagi burchak 120° ga teng (160-chizma,a). To&#39;gri burchakli izometriyada o&#39;hlarni transportir yordamida yoki tsirkuldan foydalanib o&#39;tkazish mumkin. Buning uchun aylana chiziladi. Va u uch (olti) teng kismga bo&#39;linadi. Odatda Z o&#39;hi vertikal holda o&#39;tkaziladi. Aksonometrik o&#39;hlarni chizhichdan foydalanib ham taxminan yasash mumkin. Buning uchun A1 nuhtadan boshlab gorizontal chizih ustiga sakkizta teng kesma, ularning oxirgi nuhtasidan chikarilgan perpendikulyar uchiga xuddi shunday to&#39;rtta kesma o&#39;lchab ho&#39;yiladi va u1 o&#39;tkaziladi 160 chizma To&#39;gri burchakli aksonometriyaning asosiy formulasidan, to&#39;hri burchakli izometrik proektsiyada o&#39;zgarish kozffitsientlarining kattaliklarining anihlash mumkin. M2+n2+k2=2 m+n+k 3m2=2 m=n=k=0,82 Demak, to&#39;hri burchakli izometriyada o&#39;hlar yo&#39;yicha o&#39;lchamlar 0,82 marta hisharadi. Bu buyumning to&#39;gri burchakli izometrik proektsiyasini yasashda, har bir o&#39;h bo&#39;ylab barcha o&#39;lchamlar 0,82 marta kishartirish lozimligini bildiradi. Amalda kasr hiymatli o&#39;zgarish koeffitsnentlari bir soni bilan almashtiriladi. Bu xolda buyum tasviri =1,22 marta kattalashadi. Bunday tasvirning aksonometrik masshtabi M 1.22;1 bo&#39;ladi. IZOX. hahihiy o&#39;zgarish koeffitsientlari anik, kattalashtirilgani ega keltirilgan o&#39;zgarish koeffitsientlari deyiladi va ular anihlardan farkli o&#39;larok bosh harflar bilan belgilanadi: M=N= K=10 Koordinata tekisligida yotgan yoki unga parallel tekislikda yotgan teng aylanalarning proektsiyalari ham, kattaliklari teng ellipslardan iborat bo&#39;ladi. Keltirilgan o&#39;zgarish koeffitsientlardan foydalanganda ellips o&#39;hlari o&#39;lchamlari: - katta o&#39;h = 2a - 1,22d - kichik o&#39;k =2v =0,7d ga teng bo&#39;ladi. Proektsiyalanayotgan aylanada, mos koordinata o&#39;hlariga parallel hech bo&#39;lmasa ikkita diametr belgilash mumkin. Bunday diametrlar mos aksonometrik proektsiya o&#39;hlariga parallel kesmalar bo&#39;lib proektsiyalanadi. I || x 1 , I 1 || y 1 , I 1 || z 1 Proektsiyalovchi yoki umumiy vaziyatdagi tekisliklarga tegishli aylanalarning aksonometriyasini yasash keyinrok kurib chihiladi. 17.3.4. To&#39;hri burchakli dimetrik proektsiya. To&#39;gri burchakli dimetrik proektsiya ob&#39;ektni va u bilan alohador koordinata o&#39;klarini, o&#39;klarining ikkitasiga bir xil ogma bo&#39;lgan aksonometrik proektsiya tekisligiga proektsiyalashdan hosil buladi. Natijada ikkita o&#39;zgarish koeffitsienti teng bo&#39;lib, ular uchinchisiga teng bo&#39;lmaydi. X 1 va Z&#39; o&#39;klari bo&#39;yicha o&#39;zgarish koeffitsientlari teng bo&#39;lib u 1 ukn bo&#39;yicha o&#39;zgarish koeffitsientidan ikki marta katta yoki M=k=2n, n= 161-chizma Bu holda o&#39;hlar orasidagi burchaklar kuyidagicha bo&#39;ladi: <x 1 0&#39; u 1 =< u 1 0 1 z 1 131° 25&#39; va < x 1 o z 1 97° 101 (161-chizma a). Aksonometriya o&#39;hlarini yasash uchun transportirdan foydalaniladi. Taxminiy yasashda asa chizgichdan foydalanish mumkin. Buning uchun 0 1 nuhtadan gorizontal chizih ustiga 8 ta bir xil kesma o&#39;lchab kuyiladi. Agar 8 nuhtadan o&#39;tkazilgan vertikal chizikning yuhorisida birta va pastida ettita xuddi shunday kesma ulchab ko&#39;yiladi va O 1 bilan tutashtiriladi. 0&#39;7-u 1 o&#39;hi O 1 1 ning davomi esa u1 bo&#39;ladi. Dimetrik proektsiyalarda o&#39;hlar bo&#39;yicha o&#39;zgarish koeffitsentlarini anihlash uchun to&#39;hri burchakli aksonometriyaning asosiy formulasidan foydalanamiz. Amalda kasr kiymatli o&#39;zgarish koeffitsientlari butunlari bilan almashtiriladi yoki anik, o&#39;zgarish koeffitsientlari o&#39;rnida keltirilgan o&#39;zgarish koeffitsientlari ishlatiladi, M= K =1.0 N=0,5 Bu holda buyum tasviri 1.06 marta kattalashadi. XOU va UOZ tekisliklarida yotgan yoki ularga parallel tekisliklarga tegishli teng aylanalarning aksonometriyasi teng ellipslardan iborat bo&#39;ladi. XOZ tekislikka tegishli aylana esa, o&#39;lchamlari farh hiladigan ellips bo&#39;lib proektsiyalanadi. Ellips o&#39;klarning vaziyatlari o&#39;zgarmaydi. Keltirilgan o&#39;zgarish koeffitsientlarini ho&#39;llaganda ellipsning katta diametri 1,06 d, kichik diametrlari esa 0,35 d (XOZ va UOZ, tekisliklar uchun) va 0,95 (XOZ tekislik uchun). -l || x 1 , -l 1 || y 1 , -l 11 || x 1 va l=l 11 =d, l 1 =0,5d 17.4. hiyshih burchakli aksonometrik proektsiyalar hiyshik burchakli aksonometrik proektsiyalarda, aksonometriya tekisligi koordinata tekisliklarining biriga parallel bo&#39;lib, proektsiyalash yo&#39;nalishi ega o&#39;hning birortasiga ham, parallel emas. 1.Agar aksonomotriya proektsiya tekisligi gorizontal proektsiya tekisligi XOU ga parallel bo&#39;lga, hosil bo&#39;lgan hiyshik burchakli aksonometrik proektsiya, hiyishh burchakli gorizontal aksonomotrik proektsiya deyiladi 162 chizma 163 chizma 164 chizma Aksonometriya o&#39;klarining holati 162-chizmalda keltirilgan. kiyshik burchakli gorizontal izommetrik proektsiyada u1 o&#39;hni gorizontal uhka nisbatan 45° va 60° (30° o&#39;rnida) burchak aslida o&#39;tkazish mumkin. 2. Frontal izometrik proektsiyada aksonometriya tekisligi frontal proetsiya tekisligi XOZ tekisligiga parallel. Frontal izometrik proektsiyada o&#39;hlarning o&#39;zaro joylashuvi 163-chizmada tasvirlangan. 3.Frontal dimetrik proektsiya o&#39;hlarning uzaro joylashuvi 164-chizmada keltirilgan. Y 1 o&#39;hning gorizontal chizika ogish burchagi 45° urnida 30° va 60° ga teng deb kabul hilish mumkin. X 1 va Z 1 o&#39;hlar bo&#39;yicha o&#39;tgarish koeffitsieti 1 ga teng bo&#39;lib, Y 1 o&#39;k bo&#39;yicha ega 0,5 ga teng 5. Geometrik jism va shakllarni aksonometrik proektsiya larda tasvirlash. Xar handay geometrik obrazning aksonometrik proektsiyadagi tasvirini yasash uchun, shu obrazni anihlovchi bir necha nuhtalarning aksonometrik proektsiyalarini yasashni o&#39;z ichiga oladi. Shu sababli avval nuhtaning aksonometrik proektsiyasini yagaymiz. 1-Masala A (40,25,60) no&#39;htaning to&#39;gri burchakli izometriyadagi tasviri yasalsin (165-chizma). Yasash. Izometrik proektsiyada o&#39;hlar orasidagi burchak 120° bulib, keltirilgan izometriyada o&#39;hlar bo&#39;yicha o&#39;zgarish koeffitsientlari M = N = K=1 dir. O 1 nuktadan boshlab X 1 o&#39;h ustiga O 1 A 1x 40 mm kesma o&#39;lchab ko&#39;yiladi. A 1x nuktadan u 1 ga parallel chizih ustiga A 1 x A 1 1 = 25 mm ulchab ho&#39;yiladi va A nuhtaning ikkilamchi proektsiyasi hosil kilinadi. A 1 1 dan Z 1 parallel chizih o&#39;tkazib uning ustiga A 1 1 A 1 = 60 mm kesma o&#39;lchab ko&#39;yiladi. A 1 nuhtaning izometrik proektsiyadagi tasviridir. 165- chizma 2- masala. Kompleks chizmada berilgan aylananing izometrik proektsiyadagi tasviri yasalsin (166-chizma). Yasash. Natural koordinaga sistemasida aylanaga tegishli kator nuhtalar 1,2,3,...8 belgilanadi. To&#39;hri burchakli izometrik proektsiyaning o&#39;kalarini o&#39;tkazib, aydanaga tegishli nuhtalarning ortogonal koordinatalar sistemasidagi koordinatalariga asoslanib ularning izometriyasi yasaladi. a) b) 166-chizma 3. Masala. Ogma konus sirtining to&#39;gri burchakli dimetrik proektsiyadgi tasviri yasalsin. Konus uchi S (10,50,40); asos markazi T (34,30,0) va asosaylanasining diametri d=28 sm orkali berilgan Yasash. Tugri burchakli dimetrik proektsiya o&#39;hlarini yasaymizva aksonometrik tasvirning masshtabi M 1,06:1 ni belgilaymiz.(167-chizma) T nuktaning proektsiyalari yasalib, markazi T nuhtada bo&#39;lgan gorizontal proektsiya tekisligida joylashgan 28 mm diametrli aylana diametriyasi yasaladi (161-chizmaga harang) Ellipsning sakkiz nuktasi yasaladi va ular lekalo yordamida tutashtiriladi. Agar koordinatalari buyicha S nukta tasviri yasalib undan ellipsga urinma tugri chiziklarutkazilsa ogma konus dimetriyasi xosil buladi. 4-masala. Tugri burchakli izometriyada d diametrli sfera tasviri yasalsin (165- chizma) Yasash. Sfera markazini uklarning kesishuv nuktasi O 1 bilan ustma - ust tushiramiz. Bu xolda sferaning ekvatori va bosh meridianlari XOY, XOZ, YOZ Koordinata tekisliklariga tegishli aylanalardan iborat buladi. Bu aylanalar tugri burchakli aksonometriyada katta 167-chizma 168-chizma 1-1;2-2;3-3 bo&#39;lgan ellips bo&#39;lib proektsiyalanadi. Demak sferaning izometrik proektsiyasi, diametri shu ellips katta diametrlariga teng aylanadan iborat bo&#39;ladi. Keltirilgan uzgarish koeffitsientlarni ho&#39;llaganda aylananing diametric 1.11 kirlanayotgan sfera diametriniig 1,22 ga ko&#39;paytirilganiga teng, anihda esa sfera diametriga teng. Adabiyotlar 1. Koroev Yu.I. &#34;Nachertatelnaya geometriya&#34; Moskva &#34;stroyizdat&#34; 1987 god. 2. Mixaylenko V.K, Ponomarev L.M. &#34;Injenernaya grafika&#34; Kiev 1985god. 3. Murodov Sh.K. va boshkalar &#34;Chizma geometriya kursi&#34; Toshkent &#34;Ukituvchi&#34; 1988 yil. 4. Murodov Sh.K. &#34;Gidrotexniklar uchun chizma geometriya&#34; Toshkesht &#34;Ukituvchi&#34; 1991 yil. 5. Raxmonov I. &#34;Perspektiva&#34; Toshkent &#34;Ukituvchi&#34; 1973 yil. 6. Sobirov E. &#34;Chizma geometriya kiska kursi&#34; Toshkent Ukituvchi 1993 yil. 7. Frolov S.A. &#34;Nachertatelnaya geometriya&#34; Moskva &#34;Mashinostroenie&#34; 1978 god 8. Xorunov R. &#34;Chizma geometriya kursi&#34; Toshkent &#34;Ukituvchn&#34; 1974 yil. 9.Xorunov R. Akbarov L. &#34;Chizma geometriyadan masa^lalar echish metodlari Toshkent &#34;Ukituvchi&#34; 1995 yil. 10. Chetveruxin N.F. &#34;Nachertatelnaya geomstriya&#34; Moskva &#34;Vsshaya shkola&#34; 1963 god. 11.Kirgizboev Yu. &#34;Chizma geometriya&#34; Toshkent &#34;Ukituvchi&#34; 1976 yil. 12. Kirgizboev Yu. &#34;Chizma geometriyadan masalalar tuplami&#34; Toshkent &#34;Ukituvchi&#34; 1976 yil 13. Tuxtaev A, Abramyan Ya.P, &#34;Injenerlik grafikasidan spravochnik&#34; Toshkent &#34;Ukituvchi&#34; 1994 yil

O'xshashlar

Aksonometrik proyeksiyalar
Aksonometrik proyeksiyalar
Fazoviy shakllarni tekislikka tasvirlashning proektsiyalar usuli
Geometrik elementlarning proeksiyalari
Proektsiylarni qayta tuzish usullari