Vertikаl kоn lаhimlаrida doimiy mustahkamlagichlarni barpo etish va yordamchi jihozlar - Geologiya - Referatlar

Vertikаl kоn lаhimlаrida doimiy mustahkamlagichlarni barpo etish va yordamchi jihozlar

Yuklangan vaqt:

27.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4603 KB

Ko'chirib olish

Vertikаl kоn lаhimlаrida doimiy mustahkamlagichlarni barpo etish va yordamchi jihozlar Reja: 1. Monolit beton mustahkamlagich 2. Tyubing mustahkamlagichlarini o’rnatish 3. Yordamchi jihozlar 4. Stvollarni armirovkalash

Monolit beton mustahkamlagich Ko’p davlatlarda, jumladan O’zbekistonda ham burg’ilash-portlash usulini qo’llab o’tilgan tik stvollarga doimiy mustahkamlagich sifatida asosan monolit betondan foydalaniladi. Yog’och yoki dona (g’isht, betonit) materiallaridan doimiy mustahkamlagich sifatida deyarli foydalanilmaydi. Monolit beton mustahkamlagichni yuqoridan pastga qarab stvol kavjoyi siljishi bilan, ya’ni o’tishning ketma-ket sxemasida barpo etish uchun metall stvorli yoki seksiyali qoliplar qo’llaniladi. Stvori qolip OC tashqi diametri 4 , 5 ÷ 8 , balandligi 2 ÷ 5 , 12 ÷ 18 stvor va karkasdan iborat metall silindr shaklli bo’ladi. Karkas yuqori halqa 1, tashqi halqa 2 va ustunlardan 3 iborat bo’lib, ustunlarga stvorlar osiladi. Qolip beton bilan to’ldirilganda stvorlar tashqi tomonidan ikkita ushlagich va “kalit” bilan mahkamlanadi. Stvorlarning pastki tomoniga chuqurcha tashkil qilish uchun poddon 5 payvandlanadi. (rasm) Keyinchalik bu chuqurlarga rastrellar o’rnatiladi. Beton ishlari tamom bo’lgandan keyin metall lomlar bilan stvorlarni stvol ichiga betondan ajratadi, bu holatda qolip diametri 10 − 12 ga kamayadi, bu esa qolipni pastga yangi yo’lakka (zaxodka) tushirish imkoniyatini beradi. Qolip joyini o’zgartirish paytida stvorlarning yuqori qismi eski betonni 250 mm balandlikda yopishi kerak. Bu esa beton barpo etilayotganda beton halqalarining yaxshi ulanishini ta’minlaydi. Qolip uchta lebyodka va po’lat arqonlar bilan ushlab turiladi va tushiriladi. Stvol og’ziga avtosamosvallar bilan keltirilgan beton qorishmasi hajmi 1,5m 3 bo’lgan bunkerga to’kiladi, u yerdan voronka 7 orqali diametri 168 mm beton quvurlariga 8 tushadi va xobot 10 orqali qolib orqasiga qo’yiladi. Beton qorishmasining tabaqalanishiga yo’l qo’ymaslik uchun beton tushish tezligini so’ndirgich 9 o’rnatiladi. Beton tushirgich quvurning tushirish qobiliyati 0,3÷0,5 m 3 /min. Beton qorishmasi mayin, tarkibidagi sheben kattaligi 40 mmdan yuqori bo’lmasligi va qolipni olish paytiga (quyilgandan 8-10 soat o’tgandan keyin) 15 kg/m 2 mustahkamligiga erishishi kerak. Buning uchun beton qorishmasiga sement og’irligining 4-6% ga teng miqdorda qotishini tezlatuvchi (S a Si 2 ) modda qo’shiladi. Monolit temir beton

mustahkamlagichni ham shunday barpo etiladi. Faqat armaturani 0,8÷0,9m katta bloklarga bo’lib o’rnatadilar. rasm. Metall stvorli qolip qo’llab mustahkamlagichni barpo etish.

Tyubing mustahkamlagichlarini o’rnatish Temir beton tyubinglaridan stvol o’tishning parallel sxemasida qo’llaniladi. Bevosida kavjoyda yuqoridan pastga qarab, qalqon qobiqda (vaqtincha mustahkamlagich o’rnida) osma to’siqdan o’rnatadilar. Tyubing halqasi qismlari yer yuzasida nazorat yig’ilishini amalga oshiradilar. Bundan asosiy maqsad halqa qismlarining bir-biriga to’g’ri kelishi va zich turishini tekshirib ko’rishdir. Tyubinglar stvolga omborxonadan temir yo’lda harakatlanuvchi arava (telejka)larda yoki telferlar yordamida olib kelinadi. Tyubinglar stvolga ko’tarish qurilma po’lat arqoniga osilgan traverslar bilan tushiriladi. Tyubing mustahkamlagichni monorelsda 2 harakat qiladigan pnevmotelfer 1 yordamida yig’adilar. Monorels taranglashtiruvchi rom yoki osma ikki qavatli to’siq 3 tagida o’rnatiladi. Tyubinglarni bu usulda o’rnatishda tyubinglar 4 traverslardan havoda telfer 1 po’lat arqonlariga qaytadan osiladi. O’rnatiladigan joyiga monorels bo’yicha siljitiladi, ilgari o’rnaltilgan tyubing teshiklariga to’g’irlanadi va boltlar bilan mahkamlanadi. Boltlar tyubing halqasining hamma qismlariga o’rnatilgandan keyin, shovunlar yordamida o’rnatilishi tekshiriladi va keyin boltlar oxirigacha mustahkamlanadi. (rasm) Tayanch gardishlar har 15-20m da o’rnatiladi. Gardish o’rnatish uchun o’yiqlarni stvolni o’tishda bajaradilar. Tyubing halqalari o’rnatilgandan keyin stvol devori va tyubing halqasi oralig’i 1:1, 1:3 tarkibli sement-qum aralashmasi bilan zichlantirishi kerak. Tyubing mustahkamlagichni o’rnatish odatda to’rt kishi tomonidan amalga oshiriladi.Ulardan ikkitasi tyubinglarni qabul qilish, stvol kavjoyida tyubinglarni o’rnatiladigan joyiga olib borish bilan shug’ullansa, qolgan ikkitasi esa tyubinglarni o’rnatish va boltlarni mustahkamlash ishlarini bajarishadi.

rasm. Tyubing mustahkamlagichni pnevmotelfer qo’llab o’rnatish. Yordamchi jihozlar Yordamchi jihozlarlar sirasiga shovunlar (markaziy va yonbosh), signalizatsiya, qutqaruvchi norvonlar, stvol kavjoyining yoritkichlari kiradi. Shovunlar (markaziy va yonbosh), stvollarning tik o’tishini nazorat qilish uchun xizmat qiladi. Stvollarning tik o’tishini nazorat qilish marksheyder xizmati va shaxta muhandis xodimlari tomonidan amalga oshiriladi.

Hozirgi vaqtda yorug’lik va elektr tovushli signalizatsiya, telefon va radio aloqalari qo’llaniladi. Halokatlar sodir bo’lganda stvol kavjoyidan ko’tarish uchun qutqaruvchi norvonlar o’rnatiladi. LS – 1 va LS-2 rusumli 4-6 qismdan iborat, qismlari bir-biri bilan ulanadigan qutqaruvchi norvonlar qo’llaniladi. Bu norvonlarda o’tirgan holda 30 tagacha ishchi xodimlar joylashishi mumkin. Qutqaruv norvonlarning yer yuzasiga ko’tarish uchun LPK rusumli lebyodka o’rnatilgan. Norvonning ko’tarish tezligi 0,5 m/sek dan oshmasligi kerak. Stvolda ishchilar ishlash paytida qutqaruv norvonlari taranglashtiruvchi rom tagiga osiltirilgan bo’ladi. Stvol kavjoyini yoritish uchun maxsus tuzilishli lyustira qo’llaniladi. Kavjoyni yoritish uchun lampalar quvvati har 1m 2 ga 15W, osma to’siq va taranglashtiruvchi rom maydonining 1 m 2 ga 10 W dan to’g’ri kelishi kerak. Stvol o’qi bo’ylab yoritish elektr kuchlanishlari 127 Vt dan oshmasligi kerak. Bundan tashqari stvollarda ishlaydigan xodimlar shaxsiy yoritkichlar bilan ta’minlanishi kerak. Stvollarni armirovkalash Tik stvollarni armirovkalash quyidagi jarayonlarni qamrab oladi: rasstrellarni o’rnatish, yo’naltirgichlarni (provodnik) osish, narvon bo’linmasini jihozlash, quvurlar va kabellarni joylashtirish. Ishning boshlanishiga qadar armirovka qismlarini andoza yordamida tekshiriladi va stendlarda nazorat yig’ishni amalga oshiradilar, markirovkalash ishlari bajariladi va foydalanish tartibi bo’yicha ishlar amalga oshiriladi. Quvurlarni bosim ostida sinovdan o’tkazadilar. Armirovka ishlari stvolni barpo etib bo’lgandan keyin yoki stvol o’tilayotganda birgalikda bajarilishi mumkin. Rasstrellarni o’rnatish va yo’naltirgichlarni osishda ishlarning olib borilishi ketma-ketligiga mos holda stvollarni armirovkalash ketma-ket, parallel yoki birgalik sxemalari bo’yicha bajariladi. Armirovkalashning ketma-ket sxemasida rasstrellarni o’rnatish va yo’naltirgichlarni osish stvollarning butun chuqurligi yoki ma’lum qismida bajarilishi mumkin. Stvolning ma’lum qismida rasstrellar o’rnatilgan va yo’naltirgichlar osilganda, ma’lum qism chuqurligi

yo’naltirgich uzunligiga bir necha karra bo’lishi kerak. Rasstrelni o’rnatishni ikki qavatli osma to’siqdan turib amalga oshiriladi (rasm, a ). Qavatlar orasidagi masofa 3÷4m bo’lishi kerak. Bu masofalar stvolda rasstrellar orasidagi balandlikka teng. Armirovkalashning ketma-ket sxemasi qo’llanilganda stvolda rasstrellarni o’rnatishni yuqoridan pastka qarab amalga oshirish qulayroq. Bunda osma to’siqning pastki qavatida rasstrellarni o’rnatish uchun monolit beton mustahkamlagichida chuqurchalar tayyorlanadi yoki tyubing mustahkamlagichlar flanetslarida esa teshiklar parmalanadi. To’siqning yuqori qavatida rasstrellarni o’rnatadi, ularning o’rnatilish to’g’riligini andoza, shovun, burchak va shaytonlar bilan tekshiradi, hamda norvon bo’linmasini jihozlaydilar. To’siqning har qavatida 4-5 kishi ishlaydi. Stvol ichida butun chuqurligi bo’ylab rasstrellar o’rnatilgandan keyin osma ikki qavatli to’siqni qismlarga ajratadi va yer yuzasiga ko’taradilar, yo’naltirgichlarni pastdan yuqoriga qarab rasstrellarga mahkamlashni amalga oshiradilar. Yo’naltirgichlarni mahkamlash ishlari to’rt qavatli lyulkalar yordamida bajariladi. Lyulkaning har qavatida bittadan ishchi ishlaydi. Armirovkalashning bu sxemasi ishni tashkil qilishni eng soddasi, lekin rasstrellarni o’rnatishdan yo’naltirgichlarni mahkamlashga o’tishda ancha vaqt yo’qotiladi. (rasm, b ) Armirovkalashning parallel sxemasi qo’llanilganda rasstrellarni osma to’siqdan o’rnatish ishlari, yo’naltirgichlarni mahkamlash va quvurlarni ko’p qavatli lyulka yordamida yig’ish pastdan yuqoriga yoki yuqoridan pastga qarab (rasm, b ) stvolning butun chuqurligi bo’yicha parallel ravishda olib boriladi. Bu sxema stvol armirovkalashning yuqori tezligini ta’minlaydi, lekin ishning stvolda ham, yer yuzasida ham aniq tashkil qilinishini talab qiladi. Armirovkalashning birgalikdagi sxemasi qo’llanilganda rasstrellarni o’rnatish va yo’naltirgichlarni mahkamlash yuqoridan pastga qarab stvol qismi bitta qavatida osma ikki qavatli to’siqdan bir vaqtda bajariladi. Bu sxemada chuqurchalarni barpo etish osma ikki qavatli to’siqning pastki qavatida amalga oshiriladi. Rasstrellar o’rnatish va yo’naltirgichlarni mahkamlash osma to’siqning yuqori qavatidan chuqurlarni barpo etish bilan bir vaqtda bajariladi.

rasm. Stvollarni armirovkalash sxemasi. a – rasstrellarni o’rnatish; b – yo’naltirgichlarni mahkamlash; в – stvollarni armirovkalashning birgalikdagi sxemasi. Yo’naltirgichlarning pastki uchlari osma to’siq qavatlaridagi tuyniklardan o’tkaziladi. Bir qavatda rasstrellar o’rnatilib, yo’naltirgichlar mahkamlangandan keyin osma to’siq rasstrellarning keyingi qavat gorizontiga tushiriladi. Shunday

qilib pastga qarab rasstrellarni o’rnatish va yo’naltirgichlarni mahkamlash stvol chuqurligi bo’ylab davom ettiriladi. Lyulkalar yo’qligi stvollarni armirovkalashdan oldin stvolni qayta jihozlashni soddalashtiradi. Bu sxemaning kamchiliklari ham mavjud. Bular quyidagilardan iborat: - osma to’siq bir qavati chegaralangan maydonida rasstrellarni o’rnatish, yo’naltirgichlarni mahkamlash va narvon bo’linmasini jihozlashning murakkabligi va ishlarning tor joyda amalga oshirilishi; - osma to’siqning yo’naltirgich bo’ylab pastga tushirilishida zarbalarga duchor bo’lish imkoniyati va uning natijasida o’rnatilgan rasstrellarning siljib ketish holatlari. Stvolni o’tish bilan bir vaqtda rasstrellarni o’rnatish chuqur stvollarni KS-8 rusumli jihozlar majmuasi bilan barpo etilganda amalga oshiriladi. Bunda majmuaning yuqori qavatlarida rasstrellarni o’rnatish va narvon bo’linmalarini jihozlash ishlari bajariladi. Yo’naltirgichlarni mahkamlash, quvur va kabellarni joylashtirish ishlari stvol to’liq o’tilgandan va doimiy mustahkamagich o’rnatilgandan keyin amalga oshiriladi. Stvolni armirovkalashning barcha usullarida ishchilar saqlovchi kamarlar bilan ta’minlanishi kerak.

Adabiyotlar: 1. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga kuramiz. – T.: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b. 2. Городниченко В.Ч., Дмитриев А.П. Основы горного дела. М., изд. "Горная книга", 2008 3. Чупрунов Г.Д. Технология и комплексная механизация проведения горных выработок. М., "Недра", 1970 4. Русча-ўзбекча политехника атамалари луғати. Т."Фан", 1995 5. Азизов А.А. Русско-узбекский краткий словарь. Т."Ўқитувчи", 1989 6. Чупрунов Г.Д. Проведение и крепление горных выработок. М., "Госгортехиздат", 1960 7. Шехурдин В.К., Холабаев Е.Н., Несмотряев В.Ч. Проведение подземных горных выработок. М., "Недра",1991 8. Мангуш С.К., Крюков Г.М., Фисун А.П. Взрывные работы при подземной разработке полезных ископаемых. М., изд. Академии горных наук, 2000 9. Галкин В.И., Шешко Е.Е. Транспортные машины. М., изд. "Горная книга", 2010 10. Гейер В.Г.,Тимошенко Г.М. Шахтные вентиляторы и водоотливные утсановки. Москва «Недра» 1981

O'xshashlar

Gоrizоntаl kоn lаhimlаrida doimiy mustahkamlagichni barpo etish texnologiyasi va ularni kompleks mexanizatsiyalash

Vertikаl kоn lаhimlаrining mustahkamlagichlari

Mustаhkаm, muzlаgаn vа yumshоq tоg’ jinslаridаn gоrizоntаl kоn lаhimlаrini o’tish

Mustаhkаm, muzlаgаn vа yumshоq tоg’ jinslаridаn gоrizоntаl kоn lаhimlаrini o’tish

Vertikаl shахtа stvоllаrini оddiy usul bilаn o’tish. Vertikаl stvоllаrning ko’ndаlаng kesim yuzаsi shаkllаri vа o’lchаmlаri