Neftni qayta ishlashda termik kreking - Geologiya - Referatlar

Neftni qayta ishlashda termik kreking

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

845.841796875 KB

Ko'chirib olish

Neftni qayta ishlashda termik kreking Reja: 1. Termik kreking mohiyati; 2. Termik kreking texnologik tizimi tavsifi; 3. Neft xom ashyosi pirolizi; 4. Piroliz jarayoni xom ashyosi va mahsulotlari.

Jarayonni amalga oshirishdan maqsad. Neftni haydash jarayonida olingan qoldiqlarga termik kreking rejimida ishlov berib, ularning termik parchalanishi natijasida qo’shimcha neft mahsulotlari olish. Jarayonni amalga oshirish uchun xom ashyo va olinadigan mahsulotlar. Bu jarayon uchun xom ashyo sifatida neftni birlamchi haydashda olingan qaynash temperaturasi 350 0 S dan yuqori bo’lgan mazut, 500 0 S dan yuqori bo’lgan gudron yoki kokslash va katalitik krekinglash jarayonida olingan og’ir gazoyllar qo’llaniladi 1 . Bu jarayon natijasida quyidagi mahsulotlar olinadi: 1. Gaz tarkibida turli xildagi uglevodorodlari bo’lib, gazni fraksiyalarga ajratish qurilmalari uchun xom ashyo hisoblanadi. 2. Benzin - oktan soni 66-72 agar oltingugurtli neft qayta ishlanayotgan bo’lsa, benzin tarkibida 0,5-1,2 % (massa) oltingugurt bo’ladi. Termik krekinglashdan olingan og’ir gazoyl qayta ishlanayotgan bo’lsa, benzin tarkibida 25 % (massa) to’yinmagan uglevodorodlar mavjud bo’lib, past kimyoviy stabillikka ega bo’ladi. Bu benzinni avtomobil benzini komponenti sifatida ishlayotganda unga oksidlanish ingibitorlari aralashtirilishi shart. 3. Kerosin - gazoyl fraksiyasi - kemalarda ishlatiladigan mazutning asosiy komponenti hisoblanadi, gidrotozalashdan so’ng dizel yoqilg’isi komponenti sifatida ishlatilishi mumkin. 4. Kreking - qoldiq - ishlab chiqarish qurilmalari uchun yoqilg’i sifatida ishlatiladi. Mazutga nisbatan uning yonish issiqligi katta, qovushqoqlik va qotish temperaturasi pastdir. Texnologik tizim yozuvi Termik krekinglash texnologik sxemasining tuzilishi bu jarayon qaysi maqsadda amalga oshirilayotganligi va jarayonda qo’llanilayotgan xom ashyoga mos holda turli xilda bo’lishi mumkin. Biz ko’rib chiqadigan texnologik tizim og’ir, qoldiq xom ashyo uchun qo’llaniladi. 1 Mohamed A.Fahim, Taher A.Alsahhaf, Amal Elkilani. Fundamentals of Petroleum Refining.©2010. ElsevierB.V.123-152p.

T-1 isitgichda qizdirilgan xom ashyo ikki qismga bo’linib, bir qismi K-3 rektifikastion kolonnaning pastki qismiga, ikkinchi qism K-4 past bosimli bug’latish kolonnasining yuqori qismiga be riladi. K-4 kolonnaga berilgan xom ashyo og’ir g’azoyl fraksiyalari bilan tuyinib K-3 kolonnaga uzatiladi. K-3 kolonna tagligidan qoldiq P-1 pechga uzatiladi. K-3 kolonna ajratuvchi tarelka yordamida ikki qismga ajratilgan bo’lib, bu tarelkada yig’ilgan mahsulot P-2 pechga uzatiladi.

32-rasm. Termik krekinglash texnologik tizimi I-xom ashyo; II-gaz; III-barqarorlashtiruvchi kolonna yuqorisidan chiquvchi fraksiya; IV-barqaror benzin; V-kerosin-gazoyl fraksiyasi; VI-kreking qolqig’i

P-1 va P-2 pechlarda termik kreking jarayoni borib, krekinglash mahsuloti bu pechlardan K-1 reakstion kolonnaga, undan yuqori bosimli bug’latish kolonnasi K-2 ga uzatiladi. K-2 kolonnada suyuqlik bug’ sistemasidan krekingqoldiq ajratiladi va K-4 kolonnaning pastki qismiga beriladi. K-4 da kreking qoldiqdan kerosin-gazoyl fraksiyasi bug’lari ajralib, kolonna yuqorisidan chiqariladi. K-2 kolonna yuqorisidan chiqarilayotgan bug’lar K-3 rektifikastion pastki qismiga uzatiladi. K-3 kolonna yuqorisidan benzin bug’lari va gaz chiqarilib, XK-1 sovitgich va E-1 gaz separatori vositasida nostabil benzin va gazga ajratiladi. Nostabil benzin T-3 isitgich orqali K-5 stabilizastion kolonnaga berilib, undan engil uglevodorodlar bug’latiladi va E-1 da ajralgan gaz bilan birga gazni fraksiyalash qurilmasiga uzatiladi. Stabil benzin K-5 kolonna pastidan chiqariladi. K-6 kolonna tagligiga yig’ilgan og’ir fraksiya P-1 pechga uzatilib, unda termik krekinglash jarayoni amalga oshiriladi. Texnologik rejim. 27-jadval. Temperatura, 0 S Bosim, kgs/sm 2 P-1 ga kirishda 390  410 50-56 P.1 dan chikishda 470  490 22-27 P.2 dan chikishda 530  545 22-28 K.1 kolonnada 460  500 20-25 K.2 kolonnada 430  460 8.5-12.5 K.3 kolonnada 210  220 8-12 K.4 kolonnada 400  415 1.5-3 Termogazoyl ishlab chiqarish uchun termik krekinglash qurilmasi Termik kreking jarayonining asosiy maqsadi texnik uglerod ishlab chiqarish uchun xom – ashyo ishlab chiqarishdir. Xom – ashyo sifatida og’iri katalitik gazoyllar aralashmasi va moylarni selektiv tozalashdan olingan distillashli

ekstraktlar ishlatiladi. Kreking jarayonida termogazoyldan tashqari, gaz, benzin fraksiyasi va kreking qoldiq olinadi. Termogazoylning asosiy sifat ko’rsatgichlari quyidagilar hisoblanadi: korrelyastiya indeksi, oltingugurt miqdori, frakstion tarkibi qovushqoqligi va qotish temperaturasi 2 . Xom – ashyo 1 – nasos orqali so’rib olinib 20-issiqlik aralashtirgichda kreking qoldiq issiqligi hisobiga qizdirilib 11-rektifikastion kolonnaga ikki oqimda pastki sekstiyasiga beriladi. 11 – kolonna yarim yopiq tarelka bilan ikki qismga bo’lingan: bug’lar pastki qismidan yuqori qismga o’tadi, suyuqlik esa kolonkani ishdagi karmanlarda yig’iladi. Bu erdan suyuqlik 9-nasos yordamida olinib, 3 – zmeevikli pechga beriladi. Kolonnaning pastki qismidan xom – ashyoning og’ir qismi 10-nasos yordamida olinib 2-zmeevikli pechga beriladi. 2-3 zmeevikli pechdan chiqayotgan kreking mahsuloti 4-reakstion kameraga va undan so’ng 7- yuqori bosimli bug’latgichga o’tadi. Bu erda aralashmadan suyuq kreking qoldiq ajratilib redukstion klapan orqali 12-past bosimli bug’lanuvchi kolonnaga tushadi. 7-kolonnani yuqoridan chiqayotgan gaz va bug’lar 11-kolonnani pastiga yuboriladi. 11-kolonna yuqorisidan benzin va gaz fraksiyalari chiqib, 6-xolodilnik kondensatorda sovutiladi. keyin 5-gazoseparatorda aralashma gaz va benzinga ajratiladi. Gaz GFUga benzin esa barqarorlashtirishga yuboriladi. 8-nasos yordamida benzinning bir qismi 11-kolonna yuqorisiga sug’orishga beriloadi. 12-kolonnada bosimning pasayishi hisobiga kreking qoldiqdan gazoyl fraksiyasi ajraladi. 12kolonnada kondensastiyalanmagan bug’lar 13-kondensator sovutgichda sovutilib kondensat 14-yig’gichda yig’iladi. Bu erda kondensatning bir qismi sug’orish maqsadida 15- nasos orqali 12-kolonna yuqorisiga qaytariladi balansdan tashqarisi chiqarib yuboriladi. Kreking qoldiq 16-nasos bilan olinib 17-vakuumli kolonnaga beriladi. Termogazoyl 17-kolonnaning 17-tarelkasidan oraliq mahsulot sifatida chiqariladi. Kokslanishni oldini olish maqsadida kreking – qoldiqga qovushqoqligi kam 2 Mohamed A.Fahim, Taher A.Alsahhaf, Amal Elkilani. Fundamentals of Petroleum Refining.©2010. ElsevierB.V.123-152p.

bo’lgan mahsulot bilan aralashtiriladi. Kreking – qoldiq bitum ishlab chiqarishda ishlatiladi. Vakuum kolonnada termogazoylnit chiqishi 72% (mass xom ashyo). 28-jadval. Asosiy jihozlarning ish rejimi Harorat, 0 C Bosim MPa, 2 – pech kirish 390-410 5,0-5,6 chiqish 490-500 2,2-2,8 3 – pech kirish 290-320 5,0-6,6 chiqish 530-550 2,3-2,9 4 – reaktor yuqorisi 495-500 2,0-2,6 pasti 460-470 - 7 – yuqori bosimli bug’latgich yuqorisi 450-460 1,0-1,3 pasti 430-440 - 11 – rektifikastion kolonna yuqorisi 180-220 - karman 300-330 0,9-1,3 pasti 390-410 - 12 – kolonna yuqorisi 170-200 - pasti 400-415 0,25-0,40 17 – kolonna chiqishda 305-345 0,007-0,013 yuqorida 70-90 - pastda 300-320 -

33-rasm . Vakuum term ogazoyli ishlab chiqarish uchun term ik krekinglash qurilm asi 18 1 , 16, – porshenli nasoslar; ,3 2 – quvurli pechlar; 4 – reaksion kamera; 5, 1 4 - gazoseparatorlar; 6 13 , – sovutgich-kondensatorlar; 7– yuqori bosimli bug’latgich; 8- , 15, 10 , 19 24 – markazdan qochma nasoslar; 11 , 1 7 – rektifikatsion kolonnalar; 12 – quyi bosimli bug’latgich; 2 0 – issiqlik almashtirgich; 2 1 -2 3 - sovutgichlar.

Qurilmaning moddiy balansi 29-jadval I II Olingan xom – ashyo 100,0 100,0 Olingan mahsulot, (mass) % Gaz 5,0 5,0 Boshlang’ich fraksiya 1,3 1,3 Benzin fraksiyasi 20,1 20,1 Termogazoyl 24,2 52,6 Kreking qoldiq 48,3 19,9 Yo’qotishlar 1,1 1,1 Jami : 100,0 100,0 Neft xom ashyosi pirolizi Neft va gaz ko’rinishidagi xom ashyolarni termik krekinglashni, yana bir ko’rinishi piroliz deb atalib, u termik krekingning yuqori temperaturada o’tkaziladigan formasidir. Tarkibi ko’p miqdordagi to’yinmagan uglevodorod gazlarini olish uchun jarayon asosan 670 dan 1200 0 C gacha bo’lgan temperaturalarga amalga oshiriladi. Odatda piroliz qurilmasini birinchi navbatda etilen olish qurilmasi deb ham ataladi. Jarayon propilen, butadien va atsetilenni maksimum chiqishiga yo’naltirilishi mumkin. Piroliz gazlari bilan bir qatorda kam miqdorda suyuq mahsulot – smolalar hosil bo’ladi. Smolalar tarkibi asosan ko’p miqdordagi monosiklik (benzol, toluol, ksilollar) va polisiklik (naftalin, antratsen va boshqalar) aromatik uglevodorodlardir. Piroliz orqali olingan etilen polimerlar, etilspirt va etilen oksidi ishlab – chiqarishga yuboriladi. Jarayonda hosil bo’ladigan propilen asosan polipropilen, akrilonitril va butadien ishlab-chiqarishda foydalaniladi. Piroliz jarayoni xom ashyosi sifatida uglevodorodli gazlar, yengil benzin fraksiyalari, gaz kondensatlari, katalitik riforming rafinatlari, kerosin va gazoyl fraksiyalari xizmat qiladi. So’nggi yillarda neft va neft qoldiqlari pirolizi bo’yicha tadqiqotlar o’tkazilmokda. Jarayon xom ashyoni tanlash bilan piroliz maqsadi aniqlanadi. Piroliz mahsulotlar chiqishi xom ashyo sifatiga va qurilma texnologik

rejimiga bog’likdir. Etanni pirolizida etilenni chiqish miqdori ko’p bo’ladi. Xom ashyoni og’irlashishi bilan etilen chiqishi kamayadi va bir vaqtda piroliz smolasi va koks chiqishi ortadi. Jarayon temperaturasini oshirish va reakciya vaqtini kamaytirish orqali etilen chiqishi ko’payadi. To’yinmagan uglevodorodlar chiqishini oshirish va koks hosil bo’lishini kamaytirish uchun Reaktsion aralashmaga turli qo’shimchalar beriladi, masalan: suv bug’i, vodorod, metan yoki vodorod-metan aralashmasi. Pirolizni turli ma`lum variantlari mavjud: qattiq issiqlik tashuvchili, o’ta qizdirilgan suv bug’ida, elektrorazryadli naylarda, kuchlanish yoylarida, katalizatorli tizimda hamda sanoatda keng tarqalgani quvurli pechlarda o’tkaziladigan pirolizdir. Zamonaviy piroliz qurilmalarining asosiy mahsulotlari 99,9% (mass.) tozalikdagi etilen, 99,9% (mass.) tozalikdagi propilen, tarkibi 30 – 40% (mass.) butadiendan iborat butan-butadien fraksiyasi, 25 – 30% (mass.) izobutelin va 15 – 30% (mass.) n–butilen va piroliz smolasi hisoblanadi. Piroliz smolasi turli variantlar bo’yicha fraksiyalarga haydaladi, ya`ni undan aromatik uglevodorodlar, benzin va qoldiq olinadi. Etan va propanni piroliz qilinganda tadqiqot natijalari shuni ko’rsatadiki, haqiqatdan ham bosim oshirilishi to’yinmagan gaz ko’rinishli reaksiya mahsulotlaridan hosil bo’lgan suyuq polimerlar chiqishi ortadi. Boshlang’ich xom ashyo tarkibida metanni miqdori - piroliz natijalari tahliliga ko’ra ijobiy ta`siriga egadir. Piroliz pechlari konstruksiyasi neftni qayta ishlash zavodlarida qo’llaniladigan pechlardan deyarli farq qilmaydi. Asosan ikki kamerali, ikki tomonlama qizdiriladigan yon ekranli vertikal pechlar, hamda radiant – konvekciya tipdagi pechlardan keng foydalaniladi. Piroliz jarayoni maqbul (optimal) sharoiti qiska to’qnashuv vaqtida yuqori temperatura hisoblanadi. Mahsulotni reakciya zonasida o’rtacha bo’lish vaqti 0,7– 1,5 sekundni tashkil etadi. Qisqa vaqtli to’qnashuvni ta`minlash uchun zmeevik quvurlarida bug’ harakatni yuqori tezligi talab etiladi. Etan va propan pirolizida amaliy ma`lumotlarga ko’ra gaz tezligi pechga kirishda

10–17m/s ni tashkil etsa, chiqishda 150 – 200m/s ga etadi. Bunday yuqori tezlik zmeevik uzunligi bo’ylab bosimlar farqi katta bo’lmasligi kerak. Zmeevikli pechda odatda bosimlar farqi 0,7 – 2 at. ni tashkil etadi. Oshirilgan bosim zararli ta`sirini kamaytirish uchun pech quvurlariga, xom ashyoga nisbatan kamida 10 % mass. suv bug’i beriladi. Quvurli pechda boradigan neft xom ashyosi pirolizi quyidagi 13-rasmda keltirilgan. Piroliz mahsulotlarini sovitishda qurilmaning muhim jihozlaridan biri 2toblovchi jihoz, qo’shimcha bug’ ishlab chiqaruvchi qozon (kotyolutilizator) va 4-skrubber hisoblanadi. Piroliz mahsulotlarini tez sovitish uchun toblovchi jihoz qo’shgich ga qizdirilgan suv beriladi, qaysiki bug’larning temperaturasini 400– 600 0 C gacha pasaytiradi. Bug’larni navbatdagi sovitishni qo’shimcha bug’ ishlab chiqaruvchi qozon(kotyolutilizator) 3 da va 4-suvli skrubberda o’tadi. Skrubber ikki qismdan iborat bo’lib, pastki qismi nasadkasiz, yuqorisi nasadkali ko’rinishdadir. Har ikkala qismga yuqoridan suv quyilib turiladi va bunda skrubber yuqorisidan 60 – 62 0 C gacha sovutilgan piroliz, pastidan esa smola kondensati va suv bug’i chiqadi. Kondensat 5-tindirgichga ajralishga tushadi, pastidan smola, o’rta qismdan suv va yuqori qatlamdan yengil distillyatga ajratiladi. Distillyat suv qayta foydalanish uchun sirkulyatsiya tizimi qo’llaniladi. Sanoat pirolizida etandan etilen olishdagi doimiy temperatura 750–800 0 C chegarasida bo’ladi.

34-rasm. Piroliz qurilmasi texnologik sxemasi: 1, 6, 8, 32-34 - issiqlik almashtirgichlar; 2, 5 - quvurli pechlar; 3 – toblovchi jihoz; 7 – so’rish mo’risi; 11, 16, 27, 28, 30, 35, 40, 46, 49, 55, 60 – kolonnalar; 9, 13 – havoli sovitgichlar; 10, 12, 17-19, 22, 23, 39, 45, 54, 59, 64 – nasoslar; 14, 15, 25, 29, 43, 52, 56, 61- suvli sovitgichlar; 20, 21, 24, 27, 44, 47, 53 –gaz separatorlari; 31, 41, 50 – bug’li qizdirgichlar; 26 – turbokompressor; 36 – propanli sovitgich; 38, 48, 58, 63 –qaynatgichlar; 42, 51 – gidrogenlash reaktorlari; 57,62 – yig’gichlar.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. E.A. Bakirov, V.I. Yermolkin, V.I. Larin i dr. Geologiya nefti i gaza Uch. Pos. Nedra 1989. 2. V.G. Kanalin, M.G. Ovanesov, V.P. Shugrin. Neftegazopromislovaya geologiya i gidrogeologiya Moskva. Nedra 1985. 3. I.X. Abrikosov, S.N. Gutman. Obshaya, neftyanaya i neftepromislovaya geologiya. Moskva. Nedra 1982. 4. M.A. Jdanov. Neftegazopromislovaya geologiya i podschet zapasov nefti i gaza. Moskva. Nedra 1986. 5. N.G. Sereda, V.M. Muravyov. Osnovi neftyanogo i gazovogo delo. Moskva. Nedra 1980. 6. N.G. Bobritskiy, V.A. Yufin Osnovi neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Moskva. Nedra 1988. 7. A.V. Mavlonov. Neft va gaz koni geologiyasi. Toshkent 1992. 8. L.F. Petryashin, L.G. Lisyaniy. Oxrana prirodi v neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Lvov. Visha shkola 1984. 9. N.A. Sidorov. Burenie i ekspluatatsiya neftyanix i gazov ы x skvajin. Moskva. Nedra 1982. 10. V.M. Muravev. Razrabotka i ekspluatatsiya neftyanix i gazovix skvajin. Moskva. Nedra 1986. 11. Neft va gaz jurnali. Toshkent 1997.

O'xshashlar

Neftni qayta ishlashda gidrogenizatsion jarayonlar

Neft va gazni qayta ishlashda termodestruksion jarayonlar

Tovar yoqilg’i va moy mahsulotlarini tayyorlash

Katalitik kreking va jarayonga ta’sir qiluvchi omillar

Neftni barqarorlashtirish