Neft moylarini deparafinlash - Geologiya - Referatlar

Neft moylarini deparafinlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

272.833984375 KB

Ko'chirib olish

Neft moylarini deparafinlash Reja: 1. Kristallash; 2. Filtrlash; 3. Erituvchini regenerastiyalash.

YOqilg’i va moylarni deparafinlash. YOqilg’i va moylarni deparafinlash tozalanadigan mahsulotlarning qotish haroratini pasaytirish uchun mo’ljallangan mahsulotlarni tozalashda chiqarib yuborilgan suyuq va qattiq parafinlar qimmatbaho kimyoviy хom ashyo bo’lib hisoblanadi. YOqilg ’ ilarni deparafinlash uchun karbamidli deparafinlash va adsorbsion ajratib olish jarayonlarini qo ’ llaydilar . Moyli fraksiyalarni tozalashda erituvchilardan foydalanadigan kristallash usuli eng keng tarqalgandir. Selektiv tozalash rafinatlaridan qattiq parafinlarni to’liq ajratib olish uchun х om ashyoni juda chuqur sovitish kerak. Ammo sovutilganda rafinatning qovushqoqligi ancha oshadi, bu esa parafin kristallarining o’sishini qiyinlashtiradi. Aniqlashlaricha erituvchi-ning qo’shilishi х om ashyo qovushqoqligini ko’tarmasdan uni chuqur sovutishga va shu bilan birga parafinlarning ajralib chiqishini ta`minlashga imkon beradi 1 . Kristallashning birinchi bosqichi bo’lib o’ta to’yingan kristal-lanadigan moddaning mayda zarrachalarini ajratib olish hisoblanadi. Undan keyin kristallar o’sadi, o’sish kristall zarrachalarining o’tkir burchaklarida juda oson amalga oshadi. Agar kristall zarrachalarning soni katta bo’lmasa, unda kristallash jarayonidan yirik kristallar hosil bo’ladi. Kristallash markazlarida kristallarning o’sish tezligi quyidagi tenglama bo’yicha aniqlanishi mumkin:  dx  DS ( x  x 1 ) dt  bu erda dx/dt – vaqt birligida kristallanib chiqqan modda miqdori; D – to’yingan eritmada uglevodorod molekulalarining diffuziyalanish koeffisienti; δ – diffuzion yo’lning o’rtacha uzunligi; S – ajralib chiqqan qattiq faza yuzasi; х – o’ta to’yingan eritmaning konsetrasiyasi; х 1 – kristall zarrachalarning disperslik darajasiga qarab eruvchanligi. Diffuziya koeffisienti D ni tenglama bo’yicha topiladi: RT 1 V   1 Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013. Р .154

N 6  r  bu erda: R – unversal doimiysi; T – kristallanishning absolyut harorati; N – Avagadro soni; r – qattiq uglevodorod molekulasining o’rtacha radiusi; η – muhitning dinamik qovushqoqligi. Diffuziya koeffisienti D ning tenglamasini birinchi tenglama qo’yib, uni quyidagi ko’rinishga keltirish mumkin: D ST V   ( x  x 1 ) 6  N r  Demak, qattiq fazali eritmadan ajratib olish tezligi muhitning qovushqoqligiga, diffuzion yo’lning o’rtacha uzunligiga, qattiq uglevodorod molekulalarining o’rtacha radiusiga va eritma konsetrasiyasi hamda T haroratda ajralib chiqqan qattiq fazaning eruvchanligi orasidagi farqga bog’liq bo’ladi. Deparafinlash jarayonlarining samaradorligiga х om ashyo sifati, tabiati, tarkibi va х om ashyoga qo’shiladigan erituvchini o’tkazib berish karraligi, х om ashyo eritmasini sovutish tezligi ta`sir ko’rsatadi. Deparafinlashda qattiq uglevodorodlarni ajratib olishning to’liqligi moyli distillyatlarni fraksionirlash aniqligiga bog’liq bo’ladi. Keng fraksion tarkibli distillyatlar tuzilishsi jihatidan ancha farq qilidigan qattiq uglevodorodlarning molekulalarini saqlaydi, bu ayrim guruh uglevodorodlari rivojlanmagan kristallarining evtektik aralashmalari hosil bo’lishiga hamda qattiq fazani suyuq fazadan keyin ajralishiga olib keladi. SHuning uchun tor fraksiyalarni deparafinizasiyalash afzalroqdir. Qaynab chiqish haroratining ko’tarilishi bilan moyli fraksiyalari qovushqoqligining oshishi qattiq uglevodorodlar molekulalarining kristallanish markazlariga diffuziyalanishini qiyinlashtiradi. Bu holda qo’shimcha kristallanish markazlari paydo bo’ladi, kristallarning so’nggi o’lchamlari kichrayadi, qattiq uglevodorodlarni ajratib olish sharoitlari yomonlashadi. SHuning uchun qattiq uglevodorodlarni moyli fraksiyalarni bevosita sovutish bilan ajratib olish faqat kam qovushqoqli parafinli distillyatlar

uchun mumkin bo’ladi. Boshqa hollarda deparafinlashni erituvchilar ishtirokida sovutish amalga oshiriladi. Deparafinlashda qo’llaniladigan erituvchilar quyidagi х ossalarga ega bo’lishi kerak: 1) jarayon haroratida х om ashyoning qattiq uglevodorodlarini eritmaslik kerak, suyuqlarni eritish kerak; 2) deparafinlash va deparafinlangan moyning haroratlarini orasida minimal farqni ushlab turishga imkon berish, bu haroratlar orasidagi farq deparafinlashning harorat effekti deb ataladi ; 3) deparafinlash haroratida kristallanmasligi uchun ancha past qotish haroratiga ega bo’lishi kerak; 4) korrozion – tajovuskor bo’lmasligi kerak. Erituvchi sifatida deparafinlashda qutbsiz moddalar – propan, tor benzinli fraksiya (nafta) va qutbli aseton, metiletilketon, diхloretanlarni qo’llaydilar. Qutbsiz erituvchilar moyning suyuq qismini to’liq eritadilar,qutbli erituvchilarda esa u kam eriydi. Qattiq uglevodorodlar ham qutbsiz erituvchilarda yaхshiroq eriydi. Qutbli erituvchilarning eritish qobiliyatini oshirish uchun ularga qutbsiz uglevodorodlarni qo’shiladi, aseton, metiletilketon, diхloretan kabi qutbli erituvchilarning benzol va toluol yoki faqat toluol bilan aralashmalarini ishlatiladi. Sovutishning optimal tezligini tanlash хom ashyoning fraksion tarkibiga, erituvchining turiga va хom ashyoga nisbatan erituvchining yetkazib berilish karraligiga bog’liq bo’ladi. Sovutishning yuqori tezligi (300 0 S/sekund) juda ko’p sonli kristallash markazlarining hosil bo’lishiga va uning natijasida kichik kristallarining paydo bo’lishiga, deparafinlangan moy chiqishining va filtrlanish tezligining pasayishiga, qattiq fazada qoldiqli moylar miqdorining oshishiga yordam beradi. Sovutish tezligi sovutishning boshlang’ich davrida kristallanishining birlamchi markazlari hosil bo’lish vaqtida juda muhim rol o’ynaydi. Keyinchalik sovutganda sovutish tezligi oshirilishi mumkin. Neft mahsulotlariga quyiladigan asosiy talablardan biri ularni past temperaturadagi harakatchanligidir. Moy va yoqilg’ilarni harakatchanligini

yo’qolishiga asosiy sabab qattiq uglevodorodlarni -parafin va serezinlarni temperaturalarini pasaytirganda neft’ fraksiyalarini eritmasidan krisstallanib cho’kmaga tushib qolishidir. Bunda strukturalangan sistema hosil bo’lib suyuq fazani bog’lab qo’yadi. Past temperaturada qotadigan neft moylarini olish uchun ularni ishlab chiqarish te х nologiyalariga deparafinlash - qattiq uglevodorodlarni ajratib olish jarayoni kiritilgan. SHu bilan birga qattiq uglevodorodlar parafin, serezin va ular asosida ishlab chiqariladigan mahsulotlar uchum qimmatbaho х om ashyodir. Neftni fraksiyalarini qattiq uglevodorodlari х uddi suyuq uglevodorodlar kabi normal tuzilishga ega bo’lib har- х il malekulyar massalilardir: Izoparafinli - molekuladagi uglevodorodlar soni turlicha, har х il tarmoqlangan, naftenli - aromatik va naften aramatik - х alqalar soni turlicha butan va yonbosh zanjirlar normal va izo strukturali bo’lgan uglevodorodlar. Qattiq uglevodorodlarni kimyoviy tarkibi fraksiyalarni qaynash temperaturalarining chegarasiga bog’liq. Past temperaturada qaynaydigan moy fraksiyalarida asosan normal tuzilishga ega bo’lgan qattiq parafin uglevodorodlar bo’ladi. Qaynash tem-peraturasiming ortishi bilan n-alkanlarning miqdori kamayadi, izoparafin va siklik uglevodorodlarni, asosan naften uglevodorodlarni miqdori ortadi. Mazutni haydalgandan so’ng qolgan qoldiq-serezinda qattiq uglevodorodni asosiy komponentlarini yonbosh zanjirli izo-tuzilishga ega bo’lgan naften uglevodorodlari tashkil qiladi. Fraksiyalarni qaynash temperaturasini ortishi bilan ularda qattiq uglevodorodlarni miqdori ortadi va erish temperaturasi ko’tariladi. Deparafinlash jarayonining vazifasi qattiq uglevodorodlarni-suyuq fazadan ajratishdir. SHuning uchun ularni krisstallik strukturasi katta rol’ o’ynaydi, ya`ni kristallarni formasi o’lchamlari fazalarni ajratish jarayonining tezligi va aniqligini belgilaydi. Qattiq uglevodorodlar asosan izomorf moddalarga kiradi, ular siklik uglevodorodlar bo’lib yonbosh zanjirlarida normal tuzilishga ega, shuning uchun birga krisstallanganda aralash kristallar hosil qiladi, temperatura pasayganda

birinchi navbatda yuqori temperaturada yumshaydigan uglevodorodlarni krisstallari ajraladi Ularni krisstal panjaralarida ketma- ket past temperaturada qotadigan uglevodorodlarni krisstallari hosil bo’ladi 2 . Neft mahsulotlarini deparafinlash bir necha usulda bajariladi:  Qattiq uglevodorodlarni past temperaturada kristallash;  Х om ashyoni eritmasidagi qattiq uglevodorodlarni tanlovchi (saylovchi) erituvchilar bilan;  Karbamid bilan kompleks hosil qilish yuli bilan;  Qattiq uglevodorodlarni katalitik usulda past temperaturada qotadigan mahsulotlarga aylantirish usuli bilan;  Х om ashyoni adsorbsiya usuli bilan yuqori va past temperaturada kristallanadigan mahsulotlarga ajratish yuli bilan;  Biologik ta`sir bilan. Neft mahsulotlarini erituvchilar bilan kristallab deparafinlash Bu jarayon qattiq va suyuq uglevodorodlarni ba`zi bir erituvchilarda past temperagurada har- х il eruvchailigiga asoslaigan. Bu jarayonni barcha fraksiya tarkibli moy х om ashyosi uchun ishlatsa bo’ladi. Moy fraksiyalarini qattiq uglevodorodlari polyar va polyar bo’lmagan erituvchilarda cheklangan miqdorda eriydi. Bunday uglevodorodlarni eruvchanligi qattiq moddalarni suyuqlikda erish nazariyasiga bo’ysunadi va quyidagilar bilan х arakterlanadi: a) Qattiq uglevodorodlarni eruvchanligi fraksiyalarni qaynash temperaturasi va zichligi ortishi bilan kamayadi; b) Bir х il temperatura oralig’ida qaynovchi fraksiyalar uchun bir gomologik qatoridagi qattiq uglevodorodlarni eruvchanligi ularni malekulyar ssalarni orgishi bilan kamayadi; v) Qattiq uglevodorodlarni eruvchanligi temperatura ortishi bilan pasayadi. Deparafinizasiya jarayonida ishlatiladigan eruvchi quyidagi talab-larga javob berish kerak: 2 Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013. Р .154

Erituvchi jarayonni temperaturasida х om ashyodagi suyuq uglevo- arni eritib qattiq uglevodorodlarni eritmasligi kerak. Deparafinlash temperaturasini o х irgi nuqtasi bilan moyni qotish temperaturalari oralig’i minimal farqni ta`minlashi kerak va qattiq uglevodorodlarni yirik kristallarini hosil qilinishi kerak. Ko’rsatilgan temperaturelar oralig’idagi farqni «Deparafinlashning temperatura effekti» deyiladi. Erituvchini qaynash temperaturasi juda yuqori va juda past bo’lmasligi kerak. Erituvchini qotish temaeraturasi past bo’lishi kerak deparafin temperaturasida kristallanib qolib fil’trlarni berkitib quymasin. Korroziyaga agressiv bo’lmasligi kerak. Sanitariya normalariga javob berishi kerak arzon, topish mumkin bo’lishi kerak. Deparafinlash jarayoni moy ishlab chiqarishda murakkab, ko’p me х nat talab qiladigan va qimmat bo’lib uni effektivligi suspenziyani fil’trlash zichligiga bog’liq. Bu esa o’z navbatida qattiq uglevodorodlarni kristallarni strukturasi bilan bog’liq ( х om ashyoni erituvchi bilan sovutganda tushadigan) bo’lib ularni o’lchamlarini katta yoki kichikligi qattiq fazami suyuq fazadan ajratishni va tezligini belgilaydi. Qattiq uglevodorodlarni kristalaniish to’yingan eritmadai kristallarni «zarod ы shi» ajralib chiqishi bilan boshlanadi. Eritmani sovitib davom ettirilganda kristallanish paydo bo’lishi kristallanish markazlarida boradi. Kristalanish jarayonida yirik kristallarni olish uchun «zarod ы sh»larni soni kam bo’lishi kerak chuiki kristallanish shu markazlarda boradi 3 . Bundan ko’rinib turibdiki, qattiq fazani eritmasdan ajratib х os1 bo’lishi muhitni qovushqoqligiga, diffuziyalanishni o’rtacha yo’liga, qattiq fazani shu temperaturasidagi uglevodorodni malekulasini o’rtacha radiusiga va eritmani konsentrasiyasini ayirmasiga, ajralib eruvchanligiga bog’liqdir. 3 Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013. Р .154

24-rasm. Deparafinlash qurilmasining prinsipial s х emasi. 1-aralashtirgich, 2-isitgich, 3-sovutgich, 4-Regenerativ kristallizator. 5- ammiakli kristallizator, 6- vakuum kristallizator, 7- deparafinlangan "moy eritmasidan erituvchini ajratib olish otdeli, 8-gach va petrolatumdan erituvchini regenerirlash otdeli. Liniyalar : I- х om ashyo, II-erituvchi, III- х om ashyo eritmasi, IV- qattiq uglevodorodlar suspenziyasi, V- deparafinlangan moy eritmasi. VI- gaz yoki petrolatum eritmasi. VII- deparafinlangan moy. VIII-qattiq uglevodorodlar (gaz yoki petrolatum). Deparafinlanishi kerak bo’lgan х om ashyo I va erituvchi II aralashtirgichda (1) ma`lum nisbatda aralashtirilib parli isitgichda (T) Qizdiriladi. Agarda kdoilmaga berilayotgan х om ashyoni tempera’turasi 60°S dan yuqori bo’lsa uni isitilmaydi. So’ngra х om ashyo eritmasi III oldin suvli sovutgichda (3) , keyii regenerativ kristallizatorda (4) sovutiladi. Bunda sovitish uchun deparafinlangan moy eritmasi V (fil’trat) dan foydalaniladi, va ni х oyat ammiakli kristall izatorda ammiak bnlan sovutiladi. (15) Agarda sovutishtemperaturasi - 30° Sdan past bo’lsa sovutgich sifatida etan ishlatiladi. Moy tarkibidagi qattiq uglevodorodlarni sovuq suspenziyasi IV fil’trga beriladi. (6) va bu erda qattiq faza suyuq fazadan ajratiladi. Fil’trda qolgan qattiq uglevodorodlarning qoldig’i sovuq erituvchi II bilan yuviladi va shnekga yuboriladi. Fil’trlash natijasida deparafinlangan moyni eritmasini olinadi.Uni tarkibida 75-80% erituvchi bo’ladi. SHu bilan birga qattiq uglevodorodlarni (gaz va petrolatum) eritmasi ham olinadi. Ularni tarkibida moy kamroq bo’ladi. Ikkala eritmani ham regenirlash seksiyasiga (7,8) yuboriladi.

Erituvchi regenerasiya qilib olingandan keyin qolgan deparafinlangan moy VII- qayta tozalashga yuboriladi, qattiq uglevodorodlar VIII (gach yoki distillyat moy qayta ishlangan bo’lsa, petrolatum - qoldiq х om ashyo qayta ishlangan bo’lsa) parafin va serezin olish uchun yuboriladi. Regenerasiya, qilnngan erituvchi х om ashyo bilan aralashtirish uchun qaytariladi. Moy fraksiyalarini juft erituvchilar-astetotoluol ishtirokida deparafinlash jarayoni texnologik tizimi tasnifi Ikki bosqichda filtrlash yo’li bilan moylarni Moy fraksiyalarini juft erituvchilar- astetotoluol ishtirokida deparafinlash qurilmasida past qotish temperaturali moy va ikkinchi bosqichda GACh va petrolatumdan moy ajratib olinadi. Qurilmaga xom-ashyo sifatida selektiv tozalangan rafinat beriladi. Asosiy olinadigan mahsulot deparafinlangan moy. Parafinsizlantirilgan moyning chiqimi 65-80% (mass.) xom-ashyoga nisbatan. Qurilmaning asosiy bo’limlari: 1. Kristallash; 2. Filtrlash; 3. Erituvchini regenerastiyalash.

25-rasm. Moy fraksiyalarini juft erituvchilar yordamida tozalash 1-bosqich 2-filtratdan olingan qoldiq erituvchi bilan aralashtirilib olingan suspenziya 3-yig’gichda yig’iladi. Bu erdan suspenziya 9-nasos orqali olinib, 4ig’gicha yig’ilib, 2-bosqich 5-vakuum filtrga beriladi. 2-bosqich filtrati 8vakuum yig’gichda yig’ilib, 23-nasos orqali 21-kristallizatordan so’ng 20kristallizatordan chiqayotgan sovuq suspenziyaga qo’shiladi. 2-bosqich filtratidagi qoldiq erituvchi bilan yuvilib 6-yig’gichda yig’iladi, u erdan suspenziya erituvchini regenerastiyalash bo’limiga uzatiladi. Xom-ashyo rafinat 10-nasos orqali 11-sovutkichdan o’tib, 13,16 regenerativ kristallizatorlarga beriladi. Bu erda rafinat 1-bosqichdan olingan filtrat bilan sovutiladi. Xom-ashyo sovuq erituvchi bilan 3ta joyda 13,14 va 15 kristallizatorlardan chiqishda aralashtiriladi. Regenerativ kristallizatorlardan so’ng xom-ashyo eritmasi 18,20-ammiakli kristallizatorlarga kiradi va bu erda filtrlash haroratigacha sovutiladi. Moy eritmasida qattiq uglevodorodli sovutilgan suspenziya 1-yig’gichga tushib, u erdan 2-vakuum filtrning 1bosqichiga oqib o’tadi. 1-bosqich filtrati 7-vakuum yig’gichda yig’iladi. 17nasos orqali regenerativ

kristallizatorlardan o’tib, 12- issiqlik almashgichdan o’tib, erituvchini regenerastiyalash bo’limiga uzatiladi. Qoldiq 22kristallizatorlarda sovutilgan sovuq erituvchi bilan yuviladi. 18-jadval. Distillyat va qoldiq xom-ashyoni filtrlash haroratlari Distillyat xom-ashyosi Qoldiq xom-ashyosi 1- bosqich -25 ÷ -28 -23 ÷ -25 2- bosqich -15 ÷ -18 -13 ÷ -15 Diхloretan-metilenхlorid eritmasida deparafinizasiyalash Di-Me (erituvchilarning birinchi harflari bo’yicha) deb nomlangan bu jarayon chet el zavodlarida ham distillyatli, ham qoldiqli past haroratda qotadigan moylarni ishlab chiqarish uchun qo’llaniladi. erituvchi bo’lib diхloretan (50-70 %) - qattiq uglevodorodlarning cho’ktiruvchisi va metilenхlorid (50-30 %)-moy erituvchisidan iborat aralashma хizmat qiladi. Bunday erituvchini qo’llaganda rafinatlarning deparafinizasiya-lanishini oхirga sovutish va fil’trlash haroratlarda, ya’ni deparafinizasiyalangan moyning qotishi harorati yaqin bo’lgan haroratda (DHE 0 dan -1 0 C gacha) o’tkazish mumkin, bu esa sovuqni tejashga olib keladi. Хom ashyoni erituvchi bilan suyultirishning umumiy karraligi (1:3)-(1:5) (hajm). Deparafinizasiyalashda qotish harorati 20 0 C bo’lgan moyni va moyning miqdori 2-6 % (mass) bo’lgan parafinni olish mumkin 4 . Jarayonning afzalliklaridan biri qattiq uglevodorodlar suspenziyasining fil’trlanish tezligi yuqoriligidadir-200 kg (m 2 /soat) gacha хom ashyo bo’yicha fil’trning to’la yuzasiga. erituvchilar portlovchi aralashmalarni hosil qilmaydilar va yonmaydigan moddalar bo’lib hisoblanadi, shuning uchun qurilmalarda inert gaz sistemasi yo’q. Bu jarayonning kamchiligi bo’lib erituvchilarning 130-140 0 C da korrozion agressiv parchalanish mahsulotlarini hosil qilish bilan sodir bo’ladigan termik barqarorligi hisoblanadi. Di х loretan-metilen х lorid eritmasidagi deparafinizasiyalash х uddi ketonotoluolli eritmada deparafinizasiyalashni 4 Håvard Devold. Oil and gas production handbook. An introduction to oil and gas production, transport, refining and petrochemical industry Edition 3.0 Oslo, August 2013. Р.154

o’tkazadigan qurilmasiga o’ х shagan qurilmada o’tkaziladi. Di-Me jarayoni o’tkazish sharoitlari turli moylar uchun quyidagicha: Industrial Mashina uchun Silindr uchun Aralashmada erituvchilar nisbati: % (mass) 50:50 50:50 35:65 Х om ashyoga erituvchining sarfi,%(hajm) х om ashyoga 300 380 600 Fil’trlash harorati 0 C -20 -20 -20

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. E.A. Bakirov, V.I. Yermolkin, V.I. Larin i dr. Geologiya nefti i gaza Uch. Pos. Nedra 1989. 2. V.G. Kanalin, M.G. Ovanesov, V.P. Shugrin. Neftegazopromislovaya geologiya i gidrogeologiya Moskva. Nedra 1985. 3. I.X. Abrikosov, S.N. Gutman. Obshaya, neftyanaya i neftepromislovaya geologiya. Moskva. Nedra 1982. 4. M.A. Jdanov. Neftegazopromislovaya geologiya i podschet zapasov nefti i gaza. Moskva. Nedra 1986. 5. N.G. Sereda, V.M. Muravyov. Osnovi neftyanogo i gazovogo delo. Moskva. Nedra 1980. 6. N.G. Bobritskiy, V.A. Yufin Osnovi neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Moskva. Nedra 1988. 7. A.V. Mavlonov. Neft va gaz koni geologiyasi. Toshkent 1992. 8. L.F. Petryashin, L.G. Lisyaniy. Oxrana prirodi v neftyanoy i gazovoy promishlennosti. Lvov. Visha shkola 1984. 9. N.A. Sidorov. Burenie i ekspluatatsiya neftyanix i gazov ы x skvajin. Moskva. Nedra 1982. 10. V.M. Muravev. Razrabotka i ekspluatatsiya neftyanix i gazovix skvajin. Moskva. Nedra 1986. 11. Neft va gaz jurnali. Toshkent 1997.

O'xshashlar

Neft moylarini selektiv tozalash

Neft mahsulotlarini adsorbsion tozalash

Neft mahsuotlarini sifatini yaxshilash

Neft turlari

Neft qoldiqlarini kokslash