Бурғилаш қудуқлари ва уларнинг элементлари. Бурғилаш қудуқлари классификацияси - Geologiya - Referatlar

Бурғилаш қудуқлари ва уларнинг элементлари. Бурғилаш қудуқлари классификацияси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2037.5 KB

Ko'chirib olish

Бурғилаш қудуқлари ва уларнинг элементлари. Бурғилаш қудуқлари классификацияси Режа : 1. Қудуқларни жойлашув ҳолати ҳақида маълумот. 2. Горизонтал қудуқларнинг умумий жойлашуви ҳақида маълумотлар ташланади. 3. Қудуқларни бурғилаш усуллари 4. Турбобурнинг ҳаракат тартиби 5. Турбинларнинг тавсифи 6. Двигателнинг тавсифи

Таянч иборалар: қудуқларни жойлашуви, тик, горизонтал, қия, эгриланган, роторли, электробурли, турбобурли, зарбали, гидравлик энергия, механик энергия, винтли двигателлар. Қудуқларни жойлашув ҳолати ҳақида маълумот. Фойдали қазилмаларни қидирув чуқурлиги иқтисодий мақсадга мувофиқ аниқланади. Қудуқлар ҳақида кўпроқ маълумотга эга бўлиш учун Россия Федерациясида 15 км чуқурликка эга бўлган (Кольский СТ-3) қудуқ бурғилангандир. Бурғилаш қудуқнинг асосий элементлари қуйидагига бўлиб 1-расмда келтирилган. расм. 1- қудуқ усти; 2-қудуқ девори; 3-мустаҳкамлаш тизмаси; 4-қудуқ ўқи; 5– мустаҳкамлаш қувури ўрнатилмаган; 6- қувур; 7- халқа туби; 8- керни; 9- қудуқ туби; 10- қудук деворлари. Қудуқларни жойлашув ҳолатлари.

Қудуқлар ер юзасида, ер ости тоғли қазилмаларида, ер юзасидаги сув ҳавзаларида ( дарё, кул,денгиз ва океан) ва акватирия тубида бурғиланади. Бурғилаш қудуқлари йўналиши бўйича тик-1, қия-4, горизвантал-3, ярим тик-2 турлари бурғиланади. Горизантал ва ярим тик қудуқлар асосан ер ости трогли қазилмаларда, қулай шароитли тоғ жойларида бурғиланади. Қудуқларнинг йўналиши фойдали қазилмаларнинг жойлашуви ва физик-механик хоссаларга мувофиқ, бурғилаш жараёнида йўналиши ўзгартирилади. Фазода қудуқ ўқи жойлашув ҳолати қудуқ трассаси дейилади. Қудуқларни бурғилаш жараёнининг схемаси ва моҳияти. «Бурғилаш» ва «қудуқ иншоот» тушунчалари мавжуддир. Бурғилаш жараёнида комплекс операциялар бажарилиб, натижада қудуқ ҳосил бўлади. 1. Тоғ жинслари қудуқ тубида парчаланади. 2. Парчаланган жинсларни қудуқ туб и дан ер юзасига олиб чиқиш. 3. Қудуқ деворидаги турғунсиз жинсларни мустаҳкамлаш. Жинслар механик, электрик, иссиқлик, портлатиш, кимёвий ва бошқа усуллар билан парчаланади. Ҳ озирги пайтда жинслар механик усулда ҳар хил жинс парчаловчи ускуналар билан парчаланади. Жинсларни статик ва динамик кучлар таъсирида парчалайди, эзади, юмшатади ва ҳакозо. Жинсларнинг парчаланган б ў лакчалари қуйидаги усулларда: Гидравлик – қайсики жинс заррачалари суюқ (сув, лойли аралашма, махсус ювиш эритмалари, п олемерлар) оқими билан ювилади; Пневматик – парчаланган жинслар сиқилган ҳаво ёки газлар ёрдамида; Механик – бурғилаш ёки махсус ускуналар (бурғилаш стакани, қ оши қ ёки б ў рама б ў р, шнек; Мураккаб яъни аралаш усуллар қ ў лланиши мумкин.

Қудуқ деворларидаги турғунсиз жинслар м ў стаҳкамлаш қувурлари, ёпиш қ о қ ювиш эритмалари, цемент ва цемент тампонаж материаллар, синтетик смола, битумлар, силикат, музлатиш, электро к имёвий усулларда маҳкамланади. Кам турғун жинсли жойларда қудуқлар бурғиланганда, кўп ҳолларда сифаитли лойли эритмалар қўлланилиб, у юмшо қ жинсларни қотиради, зичлигини оширади, қудуқ деворларини босимга чидамли ги ни оширади. Умуман олганда қудуқларни м ў стаҳкамлашда м ў стаҳкамлаш қувурлари, зангламайдиган пўлат қувурлардан, ч ў ян, асбоцемент, пластмасса ва бошқа материаллардан фойдаланилади. Қудуқда иншоот қуриш учун: бурғилаш ускунасини ўрнатиш, қудуқни синаш ва текшириш, қ ийши қ лигини ў лчаш, суюқлик сат ҳ ини, сувдан нусха олиш, сувни олиш ёрдамида дебитини аниқлаш, қудуқни тампонаж қилиш, сувли қатламларни ва ютувчи қатламни ажратиш, фильтр ўрнатиш, қудуқни муш ғ улотдан ого ҳ лантириш ва бошқа ишлар амалга оширилади. Горизонтал қудуқларнинг умумий жойлашуви ҳ а қ ида маълумотлар ташланади. Нефт қазиб олишни жадаллаштиришни ва кондан нефтни тўлиқроқ олишни жадаллаштиришни энг самарали усулларидан бири горизонтал қудуқлардан (ГК) фойдаланиб, конларни ишлатиш ҳисобланади. Горизонтал қудуқларни бурғилаш биринчи марта Россияда Башқирдистон Республикасида бошланган. Красноком конида 1947 йилда қудуқни тик устунидан иккита горизонтал 30 м ва 35 метрли устунлар қатламга бурғиланган. Самара вилоятидаги Яблоновский конида 1957 йили горизонтал устунининг узунлиги 145 метр бўлган № 617 қудуқ бурғиланган. Маълумки бошқа турдаги қудуқлар каби горизонтал қудуқларни саноатда қўллаш кенг тус олмади. Шу билан бир вақтда АҚШ, Канада ва Ғарбий Европада бу усул ўзлаштирилди, мукаммаллаштирилди ва шундай

қилиб ўзининг ўрнини топди, 2000 йил ҳолати бўйича жаҳонда 20000 дан кўп горизонтал ва ён горизонтал устунли қудуқлар бурғиланди. Ўзбекистонда 2000 йилдан бошлаб фақатгина 10 тага яқин горизонтал қудуқлар бурғиланди. Ҳозирги кунда Жанубий Кемачи ва Кўкдумалоқ конларида 11 та горизонтал қудуқ ишлаб турибди. ГК ва ГЁУ (горизонтал ён устунли) қудуқлар мураккаб геологик тузилмали конларни сўнгги босқичда ишланади ҳамда қовушқоқли нефтли конларда ишлаш муҳим аҳамиятга эга. Ҳар хил жинсли коллекторларда ҳар хил сабабларга кўра қатламчалар, бир бутун ва бошқа зоналар ишланмасдан қолади. Кон ва геофизик тадқиқотларни маълумотлари шуни кўрсатадики, кўпгина қазиб олинувчи ҳайдовчи қудуқлар ёрдамида тоғ жинсли қатламларидан ҳар хил жинсли бўлганли учун ишлатиш мураккаб олиб борилади. Шунинг учун юқори ўтказувчан қатламлар яхши ишланади. Қудуқ қирқими маҳсулдор қатлам қисмни 60% ва ундан ҳам юқорироқ қисмини ишлатишни эгаллайди. Сув нефт контактини (СНК) ва газ нефт контактини (ГНК) бир-бирига яқинлиги сабабли, маҳсулдор тоғ жинсининг қатламлари очилмайди, яъни бу қатламларни одатдаги усуллар билан ишлатишга қўшиб бўлмайди. Агарда маҳсулдор қатлам СНК-чегарасида очилса, сувни тезлик билан қудуққа ёриб кириши, газ қатламидан нефтли қатламга газни оқиб кириши содир бўлади. Горизонтал нефт ва газ қудуқларини ишлатиш тажрибалари, ҳамда ишлаган ва самарасиз ён томондаги горизонтал устунлардан МДҲ ва чет эл давлатларида фойдаланиш маълумотларидан қуйидаги хулосаларни чиқариш мумкин. 1. Сизилиш майдонини катталиги ҳамда нефт ва газ оқимининг жадаллашуви ҳисобига нефтолувчанликни ошиши, қатламга таъсир этишини самарадорлигини кучайиши. 2. Сизилиш майдонини кенгайиши ҳисобига тик қудуқларга нисбатан нефт ва газ олиш дебитини катта қийматда юқорилиги.

3. Нефт қудуқларидаги сувсиз ёки кам сувли даврлардан ўтиш. 4. Нефт конларини сўнган босқичида маҳсулдорлигини тиклаш. 5. Ҳаракатда бўлмаган ва кон дебитини кўпайтириш имконияти. 6. Ер ости газ омборларини яратиш ва ишлатиш самарадорлигини кўтариш. 7. Нефт ва газ конларини ишлатишда бурғилаш ишлари ҳажмини камайтириш. 8. Ботқоқ ва ўрмонли жойларда капитал сарф-харажатларни ҳажмини камайтириш имкониятини беради. Россия давлатида горизонтал қудуқларни бурғилаш учун жуда ўлкан имкониятлар мавжуд. Масалан 6 метр олинадиган нефт заҳираси, 4 млрд тонна – нефт – газ нефт конлари мавжуд. 2,5 млрд тонна оғир нефт, 2,3 млрд тонна – сув босган нефт конларида нефт заҳиралари мавжуддир. Ҳозирги пайтда чет давлатларда нефт ва газ конларини ишлашда асосан горизонтал қудуқлар қўлланилмоқда. АҚШ ва Канада давлатларидаги кейинги маълумотларига асосан (1995 й) 334 конлар горизонтал қудуқлар ёрдамида ишлатилмоқда. 1970 йилдан бошлаб Россия давлатида кўпроқ қия – йўналтирилган қудуқ бурғилаш ишлари қабул қилина бошлади. Табиий – эгрилантириш қатламни белгиланган нуқтасига етиб бориш учун қудуқ стволи режалаштирилган ҳолда бурғиланишга айтилади. Табиий ҳолда қудуқ устунини эгрилантиришга – қия, горизонтал – тармоқли, кўп устунли ва ҳакозолар киради. Бундай қудуқларни кўпроқ қуйидаги ҳолларда қўллаш мумкин. - океан, денгиз, кўл, дарё тагида жойлашган нефт конларини ишлашда; - маҳаллий рельфни (тоғлар, жарликлар) кучли кесишган жойларида қудуқларни бурғилашда; - нефт ва газларни очиқ отилмасида ёнғинни бартараф қилишда.

- ҳайдаладиган ерларни сақлаб қолиш, конни бурғилашда ва ободонлаштиришда капитал сарфланма хизмат ҳаражатларни камайтириш учун; - тузли қатламлар тагидаги уюмларни бурғилаш; Қия йўналтирилган ва горизонтал қудуқларни бурғилашда туб двигатели сифатида турбобурлар, винтли двигателлар ва электродвигателлар қўлланилади. Қудуқ ён девор устунини бурғилашда оғдирувчи қурилмалар сифатида оғдиргичлардан фойдаланилади. Оғдирувчи қурилма бурғига оғдирувчи кучланиш беради. Горизонтал қудуқларни туб двигатели билан бурғилашда оғдиргич қурилмаси сифатида турбинли оғдиргичлар, винтли туб двигатели базасидаги оғдиргичлар, эгрилантириш механизмлари, қопламали оғдиргичлар, эксцентрик нипелли туб двигателлари қўлланилади. Роторли бурғилашда оғдирувчи поналар, шарнирли оғдиргичлардан фойдаланилади. Роторли усулда ва туб двигатели билан йўналтирилган бурғилашда қудуқнинг азимут бурчаги доимий бўлганда зенит бурчагини ўзгартириш учун оғдирувчи қурилма сифатида бурғилаш тизмасини пастки қисмини тўғри чизиқли жамланмаси қисмига барқарорлаштиргич ва параметрли калибраторлардан фойдаланилади. Горизонтал қудуқни профили йўналтирувчи қисми ва стволнинг горизонтал участкасидан тузилган. Профилнинг йўналтирувчи қисми – қудуқ устунининг тепасидан то горизонтал участканинг бошланишигача бўлган қисмидир (расм).

расм. Горизонтал қудуқни катта (> 190 м), урта (60-90 м) ва кичик (10-30 м) бурилиш радиуслари билан бурғилаш тархи. Қудуқнинг горизонтал профили учта турда қўлланилади: катта, ўрта ва кичик радиусли. Горизонтал қудуқнинг катта радиусли эгрилиги (190 метрдан катта) қуруқликда қудуқни шохсимон бурғилашда ва денгизда горизонтал участкаси 500 метрдан 1500 метргача бўлган ҳамда тикликка нисбатан катта оғишга эга бўлган денгизларда қўлланилади. Бунда ҳар 10 метр ўтишда 0,7-2 0 гача оғдирилади. Горизонтал қудуқларни ўртача радиусли эгрилиги (60-190метр) қудуқни ҳар 10 метрда 3 0 дан10 0 гача эгриликни горизонтал участкаси 450 метрдан 900 метргача. Горизонтал қудуқларни кичик радиусли эгрилиги (10-метр) 1,1-2,5 0 гача 1 метрга оғдиради, горизонтал участка узунлиги 100 метрдан 250 метргача. Кичик радиусли горизонтал қудуқлар ён горизонтал устунларни

бурғилашда қўлланилиб, ишланган ёки даромадсиз қудуқларда, охирги босқичли қудуқларни ишлатишда қўлланилади. Горизонтал қудуқларни ва ён устунли горизонтал қудуқларни бурғилашда устунни оғиши профили чегаравий эгриланишдан ошиб кетмаслик керак. Ҳар бир эгри чизиқни ва тўғри чизиқли участкани охирги нуқтаси қуйидаги талабларга мос ҳолатда чегаравий рухсатдан ошиб кетмаслиги керак. Участканинг охирги нуқтасидаги зенит бурчаги лойиҳавий катталикдан +2 0 ÷3 0 дан ошмаслиги керак. Участкани ҳар қандай қисмида устунли эгрилик радиуси рухсат этилган чегарадан кичик бўлиши керак. Қия устуннинг чегаравий оғиши катталиги умумий оғиш бурчагини сўммасига тенгдир. Қудуқни ҳар бир участкасида бу бурчак лойиҳавий катталикдан 15% дан ошмаслиги керак. Устуннинг эгриланишини ҳақиқий эгилиш бурчаги ҳар бир участкани бурғилаб бўлгандан кейин ҳисобланади, қайсики ҳар бир 500 метрдан кичик бўлмаган оралиқ учун. Шундай қилиб горизонтал қудуқларни қазишни сифати ҳар бир участкада зенит бурчаги бўйича назорат қилиниб, қудуқ устунини рухсат этилган чегаравий радиуси ва қудуқни эгриланишини рухсат этилган умумий бурчагини йиғиндиси назорат қилиб борилади. Берилган профил бўйича қудуқни бурғилаш йўли телеметрик тизим ёрдамида тўхтовсиз назорат қилиб борилади. Қудуқларни бур ғ илаш усуллари. То ғ жинслари механик, иссиқлик, физик ва кимёвий, электр ва бош қ а усулларда парчаланади. Саноатда кўп қўлланиладиган усуллардан бири механик усулдир. Механик усул жинсни парчалаш таъсир усулига боғлиқ бўлиб, айлантириш, зарбали ва зарбали–айлантиришга бўлинади.

Энг кўп қўлланилган усул – бу айлантириб бурғилаш бўлиб, жинс емирувчи ускуна айланма ҳаракатини махсус механизмда ( шпендел ёки ротор) бурғилаш қувури ёки туб двегателдан (гидравлик ёки электрик) олади. Шунга боғлиқ ҳолда бурғилаш шпинделли, роторли ва турбобурли ва электробурли бурғилашга бўлинади. Биринчи усул, яъни намунасиз – фойдаланиш ва техник қудуқларни бурғилашда қўлланилади. Иккинчи усул тизмали деб аталади. У асосан фойдали қазилмаларни излаш ва қидирув пайтида қўлланилади. Ҳамма турдаги зарбали бурғилашлардан фақатгина ҳозирги пайтда зарбали – арқонли бурғулаш қўлланилади. Бурғилаш жиҳози бурғидан ташкил топган бўлиб, зарбали штанга, ҳаракатланувчи штанга-қайчи ва арқон қулфлар, арқонда қудуқка тушурилади. Тушиш тезлиги тормоз билан ростланади, титрашини пасайтириш учун амортизатор ўрнатилган. Бурғилашни самараси бурғининг тўғри танланганлигига боғлиқдир. Юмшоқ жинсларни ва ўртача қаттиқликдаги жинсларни бурғилашда икки таврли бурғилар энг яхши натижа беради. Қаттиқ, тошли жинсларни бурғилашда қудуқ деворларини узун икки таврли, айлана шаклидаги тишлар билан қирқиш қ улайдир. Қаттиқ ёри қ ли жинсларни бурғилаш учун (чамбаракли) бурғилардаги фойдаланиш мақсадга мувофи қ дир. Бурғиларни чиқариб олишда бурғиларни қисилиб қолиш э ҳ тимоли йўқ эмас, қудуқ тубида йи ғ илган парчаланган жинсларни тозалашга тўғри келади. Қудуқларни юмшо қ жинсдан тозалаш учун тарновлардан фойдаланилади.

расм а) икки таврли, б) тишли, в) зубилли 1 – паррак 2 – б ў йин 3–рез ь бали каллак 4 – лезва 5 – резьба Зарбали бурғилашда қудуқ сув билан тўлдирилмайди, шунинг учун қудуқ деворларини қулаб, нўраб тушушини олдини олиш учун мустаҳкамлаш қувурлари ўрнатилиб борилади, улар бир-бири билан резьбалар орқали пайвандланади. Ўрнатиладиган мустаҳкамлаш тизмаларини ўзайиши сабабли, бурғилаш қийинлашади ёки махсус жиҳоз ёрдамида ҳам қоқиб бўлмайди. Шунинг учун мустаҳкамлаш қувури ичидан иккинчи кичик диаметрли қувур туширилади. Қудуқлар айлантириш усулида бурғиланганда бир вақтнинг ўзида бурғига юкланма ва айлантириш моментлари таъсир этади. Жинс емирувчи элементлар юкланиш таъсирида жинс ичига киради ва айлантириш моменти таъсирида қадалади, майдалайди ва қиради (кесади). Икки хил турдаги: роторли ва қудуқ туб двигателли бурғилаш. Роторли бурғилашда ротор двигател ва арқон ёрдамида ҳаракатга келтирилади. Ротор ў з ўрнида бурғилаш тизмасини яъни етакчи қув у рни ҳаракатга келтиради. Етакчи қувур бурғилаш қувури ва бурғига бириктирилган. Туб двигатели ёрдамида бурғиланганда туб двигатели вали бурғини айлантиради, бурғилаш тизмаси ва туб двигатели корпуси қў згалмасдир.

Айлантириб бурғилаш усулининг ҳ арактерли томонлари – бу тубдаги бурғининг иш давомида қудуқни сув билан ёки махсус тайёрланган суюқлик билан ювилишидир. Бунинг учун бурғилаш насоси ни двигател ёрдамида ҳаракатга келтириб, ювувчи суюқлик қувур ор қ али ҳ айдалади. Бу қувур вишкага ў рнатилган. Эгилувчи шланг ва вертлюг ҳ ам вишкага ў рнати л ган, желобада ва тозалаш механизмларидан бурғиланган жинслар тозаланади, кейин қ абул пунктига йи ғ илади ва яна насос ёрдамида қудуқка ҳ айдалади. Қудуғи чуқурлашган сари тал блок, илгак ва тал арқонлари ёрдамида – бурғилаш тизмаси пастга у затилади. Ҳо зирги пайтда икки турдаги туб двигателлари қўлланилади – турбобур ва электробур. Турбоб у рнинг роторли парракларига кучли тезликда ў рилган ювувчи суюқликнинг гидравлик энергияси уни айлантиради ва емирувчи бурғини и шга туширади. Турбобур бир неча секциядан иборат бўлиб, бир – бири билан битта ўққ а бириккан, биргаликда ҳ аракатга келади. Суюқлик босими ў згариши натижасида ҳаракат тезлашади. Турбоб у рнинг кучли айланма ҳаракати ва тезлашиш қ уввати, бурғилаш тезлиги ва эритма ҳ айдовчиси насоси қувватига боғлиқдир. Кичик ў лчамли қудуқ бурғиловчи турбин назарияси П.П.Шумилов томонидан яратилгандир. Керакли қувватни олиш учун керакли бурғилаш тезлигига эга б ў лиш ҳамда кўп по ғ онали б ў лиши керак. Трубиннинг ҳамма по ғ оналари бир хил ва поғоналардаги қувватни ҳамда ускунанинг айланиш тезлиги ни пропорционал таъминланиши керак. П.П.Шумилов ҳ айдаладиган суюқликни турбин иш қ обилиятига таъсирини қуйидаги қ онуният бўйича ҳарактерлайди. 1. Турбиннинг айланиш тезлиги ҳайдаладиган суюқлик миқдорига пропорционал: 2 1 2 1 Q Q n n  2. Турбиндаги босимнинг тушуши ҳайдаладиган суюқлик квадрати миқдорига пропорционал:

   22 21 2 1 Q Q P P Масалан, Q – 2 марта катталашса, Р – 4 марта катталашади ва тескари. 3. Турбиннинг айланиш моменти ҳам ҳайдаладиган суюқлик квадратига пропорционалдир.    22 21 2 1 Q Q M M  4. Турбин қуввати ( N ) – Q – нинг кубига пропорционал.    32 31 2 1 Q Q N N  Ҳо зирги вақтда кўп поғонали турбоб у рнинг қуйидаги турлари мавжуд: 1. Т12 М турдаги турбобур – бу асосан қувур қудуқларини қ азиш учун қўлланилади. Поғоналар сони – 100 – 200. Турбобурлар 235, 215, 195, ва 170 ммли қилиб ишлаб чиқарилади. У 2500 м чуқурликдаги қудуқларни бурғилашга мўлжалланган. 2. Т 12 М турдаги турбобур. Поғоналар сони n =157-160, d = 235:195 мм. Т 12 М турбобур билан бурғиланган қудуқлардан пастки орали қ ни бурғилашга мўлжалланган. 3.ТС – секцияли турбобур иккита ва ундан кўп алоҳида турбобурлардан ташкил топган бўлиб, бир – бири билан кетма – кет уланган. Поғоналар сони 200 дан кўп. Турбобур диаметри 235, 215, 195, 170, 127 ва 100 мм.ли бўлиб, Н=4000 – 4500 метр чуқурликдаги қудуқларни бурғилашга мўлжалланган. 4. КТБ (колонкали турбо бурғи) – қудуқларни бурғилашда нусха олиш учун мўлжалланган. Турбобурлар диаметри 235, 215, 195, 170 ва 127 мм.ли бўлади. 5. Т 12 МК (қисқартирилган) янги устунларни ва қудуқ эгрилиги ўзгарган ҳолда қўлланилади. Поғоналар сони 50 ва ундан катта. Турбобурлар 235, 215, ва 170 мм - ли бўлади.

Электробур – тубга туширилган электродвигател бўлиб, бурғини тўғридан-тўғри ҳаракатга келтирилади, бурғилаш қувур тизмаси ҳаракатланмайди. Биринчи саноатда электробурлар 1937 – 1940 йилларда муҳандислар: И.Я.Александров, Л.П.Островский ва И.Г.Григорянлар томонидан яратилган. Турбобурнинг ҳаракат тартиби. Турбобурлар кўп зинали гидравлик турбинлардан ташкил топган тўғридан-тўғри ёки редуктор орқали бурғига уланади. Турбиннинг ҳар бир зинаси статор диски-1 ва ротор диски-2 дан иборат ( 5 -расм). Статор корпуси билан маҳкам бириктирилган бўлиб, ювиш эритмаси оқими ўзининг йўналишини ўзгартиради ва роторга киради (6 ва 7- расмлар) . расм.

расм. Турбинали ҳаракати. 1-статорнинг ташқи айланма корпуси; 2-ротор кафти; 3-статор кафти; 4-статорнинг ички айланмаси; 5-роторнинг ташқи айланмаси; 6-ротор ички айланмаси. расм. Турбиннинг ротори ва статори профили тархи. Статор ва ротор оралиғидаги масофани жуда кичик деб эътибор олинмаса, эритма статор каналидан С 1 -тезликда, d 1 -бурчак остида чиқиб, ротор каналига шу тезликда киради, ротор курагига нисбатан W 1 -тезликда ў з ҳаракатини давом эттиради, турбин ўқ ига нисбатан U 1 -тезликда ҳаракат қилади (расм) . Нисбий чиқиш тезлиги W 2 - ў з ўрнида, суюқлик ҳаракатининг абсалют кириш тезлиги С 1 -га тенг бўлиб, унинг вектори шу бурчак остида ётган ҳолда, лекин тескари томон г а ( d 1 = d 2 ) йўналган бўлади. Эритма оқими ҳаракатнинг роторга киришда ва ундан чиқишдаги айланма тезлиги ҳаракати катталиги бир-бирига тенг ( w 1 = w 2 ), ротор курагидан чиқишдаги асбалют тезлик С2 ротордан чиқишдаги нисбий тезлик W 2 - га тенг. Эритма зинадан–зинага ў тиш давомида гидравлик энергиянинг бир қисмини ҳар бир зинага узатади ёки йўқотади. Ҳ ар бир зинада ҳосил бўладиган қувватлар турбобур валида тўпланади ва ў з навбатида бурғида тўпланади. Статорда пайдо бўладиган айлантириш

моментини турбобур корпуси ва бурғилаш тизмалари қабул қилади, тескари томондаги ротордаги айлантириш моменти турбобур вали орқали бурғига у затилади. Турбинларнинг тавсифи. Турбинлар иши валнинг айланиш частотаси n, валнинг айланиш моменти М, қуввати N, босимнинг тушиши Δ Р ва гидравлик фойдаланиш иш коэффициенти η ф.и.к билан тавсифланади. Турбинларни тавсифи тархлари расмда тасвирланган. Турбинларни деворий мосламада текшириш тархидан кўриниб турибдики, М= F ( n x ) айланиш частотаси билан айланиш қуввати орасидаги боғланиш тўғри чизиқга яқиндир. Бунда айланиш частотаси тезлиги ошган сайин, айланиш қуввати пасайиб беради. Турбиннинг ишлаш тартиби иккита: тормозли, яъни n =0 бўлганда, М- максимал катталикга, максимал қиймат тенг бўлганда М=0 қийматга тенг бўлади. Биринчи ҳолатда турбин валига шунда й юклама юклаш керакки, унинг айланиши т ў хтасин, иккинчи ҳолатда – юкланмани умуман олиш керак. Юқоридаги фикрларга асосланган ҳолдаx x n n n M M    Бу ерда: М Т – тўхташ моменти; n x – турбин валининг б ў ш айланадиган айланиш частотаси. Шундан қилиб           x T x x T n n M n n n M M 1 ) ( Турбиннинг қуввати  2 30 1 30 n n n n M n n n M M w N x x T x T                

Ю қ оридаги ифода квадрат параболанинг кўринишини беради, бундан n =0 ва n = n х турбин қуввати нолга тенгдир. Қувватнинг максимал қиймати қуйидаги тенгламадан аниқланади.0 2    n n dn dN x Шундай қилиб, турбиннинг айланиш частотасида 2 0 xn n n   да турбин максимал қувват қийматига эришади. x T мах n M N    120 Турбиндан сарфланадиган қувват Q p N  ` бўлиб N Q p N N N кшф      ` ..  Δр=со n S t – да турбиннинг фойдали иш коэффициенти турбин валининг ҳар хил айланиш частотасида, қуввати N -нинг максимал қиймати ва η ф.и.к максимал қийматга , n – нинг бир хил қийматларида эришади. П.П.Шумилов ювиш эритмасининг таъсирида турбин кўрсатгичларига таъсир этувчи, ушбу боғланишларни ўрнатади. ; 2 1 2 1 Q Q n n  ; 3 2 1 2 1       Q Q N N ; 2 2 1 2 1       Q Q M M ; 2 2 1 2 1         Q Q P P Юқоридагидан кўриниб турибдики, турбиннинг ишлаш самарадорлиги ҳайдаладиган эритманинг сарфига боғлиқдир. Бурғилаш насосларининг техник имкониятига ва айланиш тизимининг чегаравий босимига мувофиқ Q - ни кучайтириш чегараланади. Бундан ташқари турбиннинг тавсифи ювиш эритмасини зичлигини ўзгартириш йўли билан пропорционал ҳолда кучайтирилади. 2 1 2 1 2 1 2 1 ю ю P P P P M M N N      Ротор турбинининг айланиш частотаси n – нинг ўзгариши, ювиш эритмасининг зичлигини ошишига боғлиқ эмас. Турбиннинг тавсифи параметрларини, зиналар сонини кўпайтириш ёки камайтириш йўли билан ўзгартириш мумкин.

Ювиш эритмасини сарфи ўзгармаган ҳолда N , M ва P лар турбин зиналари сонига пропорционал бўлади, турбиннинг айланиш частотаси ва зиналар сони К – га қуйидаги нисбатда боғланган.2 12 2 1 k k n n  Турбиннинг зиналар сонини 2 марта оширилганда, ротор айланиш частотасини 1,4 мартага камайтиради. расм. Турбиннинг тавсифи.

расм. Бир секцияли трубобўрнинг схемаси. а–турбобур йиғма ҳолатда; б–юқоридаги тиргак радиал таянч битта зина; в–турбобурнинг битта зинаси; г-ўрта таянч; д-ниппел. 1-узатгич; 2-турбобур корпуси; 3-маҳкамлаш деталлари; 4-тиргак втулка; 5-товон диски (таянч диск); 6-пастки товон (таянч) таги; 7-товон халқаси; 8-ростлаш халқаси; 9,10-турбинлар; 11-вал; 12,13-ўрта таянч; 14-тиргак таянч; 15-пастки радиал-таянчлар; 16-ниппель. Гребенка –

расм. Бир секцияли турбоб у рни йиғиш тартиби. Винтли туб двигателлар. 1.Ҳаракат тартиби ва тузилиш хусусияти.Туб двигателининг ишчи органи бўлиб статор 1-чи ва ротор 2-чи хизмат қилади. (17-расм). Статор металл қувур шаклида ички айланма юзаси резина билан дамланган бўлиб, чап йўналишдаги 10 та винтли тиши бор, у ротор тарафга қараган. Етакчи кожух – машина, асбоб, механизм ташқи қисмини ҳимоя қилувчи қ оби қ , ҳимоя т ў си ғ и сифатида хизмат қилади. Ротор чап йўналишдаги т ўққ изта винтли юқори даражада сифатли легирланган пўлатдан бажарилган ва статор ўқ ига нисбатан эксценитрик (носеммитрик) жойлашган. (18-расм) Винтли жуфтликнинг (ротор ва статор) кинематик нисбатини тўғри танланиши ва унинг тишлари профилини бир-бирига мувофиқлигини қўллаш ювиш эритмаларини роторни планетар айланма юзаси статор тишлари б ў йлаб ротор ва статорнинг бутун узунлик бўйича тўхтовсиз ало қ ада бўлишини таъминлайди. Шунга боғлиқ ҳолда б ў шли қ да т ў хтовсиз ало қ ада

бўлишини таъминлайди. Шунга боғлиқ ҳолда бўшлиқда юқори ва паст босимлар пайдо бўлади ва двигателнинг ишчи жараёнини амалга ошади. Айланиш моменти ротордан икки шарнирли бирикма ёрдамида шпиндел валига узатилади. (17-расм) У кўп қаторли ўқий шарли таянч 4-чи ва радиал резина – металли таянчлар билан жамланган (йиғилган). Шпиндел вали 5-чи бурғи 6-чигауланган. Вал кўндаланг ҳолатда қоплама (сальник) билан зичланади. Двигателнинг тавсифи. Винтли туб двигателининг ўзгармас ювиш эритмаси сарфидаги ишчи тавсифи 19-расмда тасвирланган. Расмдан кўриниб турибдики, М-момент қиймати ўсиши билан, босимни сакраши Δ Р хам чизиқли ҳолда катталашади (ўсади), двигател валининг айланиш частотаси n бошида оз бир пасайиб боради. Секинлантирилганда – тез камайиб кетади. Двигател қуввати ва фойдали иш коэффициентини η ф.и.к. – М – моментга боғлиқ ҳолда максимал қийматга эришади. Двигателнинг η ф.и.к. – максимал қийматидаги ишлашига – оптимал режим (тартиб), максимал қувватига – экстремал дейилади. Двигателнинг экстремал иш тартибида бурғига юкланадиган юкланма оширилганда двигатель валининг тормозланишига ва унинг тавсифи ёмонлашувига олиб келади. N , Δp ва η ф.и.к. ларнинг М-боғлиқ ҳолда ўзгариш ҳаракатлари, ҳар қандай ювиш эритмаси сарфида бир хилдир. М n ва Δp қиймати Q – ўсиши билан чизиқли ҳолда, η ф.и.к. – бир оз камаяди, N – квадратга боғлиқ ҳолда ў сади. *Шпиндел – айланувчи вал.

Электробурлар. 1.Конструктив хусусияти ва ҳаракат тартиби. Электробурлар электродвигатель, шпинделдан, ювиш эритмаларидан, ҳимоя қилувчи механизм тизимидан ташкил топган. (20-расм) Электродвигател деб юқори кучланишли уч фазали асинхрон ёғга тўлдирилган, қисқа туташган ротор секцияли машинага айтилади. Қувурли секцияларга 10 чи ротор монтажи қилинган бўлиб, бир-бири билан конуссимон резьба орқали бириктирилган. Урамларнинг чиқиш учи статор фазасига ётқизилган ва 1 чи кабелга уланган ва у орқали ток электродвигателга узатилади. Ротор ичи бўш валдан – 4, қисқа туташгичли альюминийли турли секцияга жойлаштирилган. Секциялар оралиғига шарикли подшипниклар ўрнатилган бўлиб, 7 чи радиал юкланмани қабул қилади. Ўқий юкланмаларни таянч шарик подшипниклар қабул қилади. Двигатель валининг юқори ва пастки учларига 3-чи зичланма қопламалар ўрнатилган. Электробур б ў ш вали орқали электродвигателни қопламалар орқали ювиш эритмаларини кириб келишини олдини олиш учун ҳимоя ўрнатилган, двигатель б ў шли ғ ида тўлдирилган ё ғ нинг босими 0,2 – 0,3 МПа га тенг бўлиб, ювиш эритмаси босимидан юқори бўлиши керак. Электробур корпусини юқори қисмида учта 2-чи лубликатор бўлиб, улардан биттаси авиация ёғи билан тўлдирилган ва юқори қоплама билан туташади, улардан иккитаси трансформатор ёғи билан тўлдирилган ва двигатель б ў шли ғ и билан боғланган (туташтирилган). Лубликаторларнинг тепа қисми очи қ бўлиб, лубликатордаги ювиш эритмаси босими поршен орқали узатилади, орти қ ча босим поршенга таянган махсус пружина орқали яратилади. Қоплам орқали узатиладиган босимларни лубри к аторлар тўлдириб туради ва ёғ қ изиб кетганда двигателлардаги босимни ростлаб туради.

Двигатель пастки қисми шпиндел корпуси 9-чи билан бириктирилади, радиал ва тиргак подшипниклар б ў ш валга 6-чи га монтаж қилинган. Шпиндел ичидаги ортиқча босимни барпо этиш учун шпиндел ўрта қисмига пружинали лубликатор ўрнатилган ва у подшипникларга ювиш эритмаларини киришни олдини олади. Шпиндел ичи қисмига ювиш эритмасини кириб кетишини кўндаланг жойлашган қоплама 7-чи ҳимоя қилади. Двигатель ва шпиндел валлари ўзаро тишли муфта 5-чи билан бириктирилган. Шпиндел вали пастки қисми узатма таги 8-чи резба билан тугалланиб унга бурғи уланади. Паза – ориқчасимон ўйилган жой. Электродвигател тавсифи Электробур двигателининг айланиш моменти М-нинг двигатель қисилмалари кучланиш ўзгармас бўлганди сирпаниш S –га боғлиқ бўлган графиги тасвирланган. 21-расмдан кўриниб турибдики, двигател ишга қўшишдаги М қў ш моменти минимал қийматгача М min пасаяди, айланиш частотаси ошиши билан М max – қийматга кўтарилади, кейин валнинг қаршилик моментига тенг қийматига пасаяди. Двигатель ишлаш учун М ном – айланиш моментига ҳисоб қилиниб, уни паспорти номинал қувватга мос келади. Эгриликнинг М max – дан унг томони ишчи зона, чап қисми ишга тушиш зонаси дейилади. Ток узатиш тизими. Жиҳозларнинг жойлашув схемаси ва мосламаларни тузилиши 23- расмда тасвирланган. Бурғи 1 электробур 2 билан биргаликда қудуқдаги бурғилаш тизмасига туширилади. Электробур двигателига электр энергияси куч транспорматори 14-чидан ташқи кабель 5-чи орқали узатилади. Кабель

бурғилаш шланги 6-чига очилган, бурғилаш тизмаси ичига таъминлаш учун хизмат қилади. Кабелни бурғилаш тизмаси ичига киргизиш ва тўхтовсиз электро тармоғини барпо этиш, ўқий йўналишидаги айланма ва силжиш ҳаракатида, силжимайдиган бурғилаш тизмасида электродвигатель истеъмолини таъминлаш учун, махсус ток қабул қилгич – 8-чи ва силжиши туташма билан таъминланган. Ток қабул қилгич 8-чи вертлюг 7-чи ва етакчи қувур 9-чи оралиғига жойлашган. Кабель бурғилаш тизмаси ичига монтаж қилинган бўлиб, бурғилаш қувури узунлигига тенг қабул қилинади. Секция кабелининг (22-расм) бир учида туташтирувчи (қўшувчи) стержен – 1, бошқа томонида – туташтирувчи муфта – 5 ўрнатилган. Муфта ва стержен туташтиргичлари резинадан қилинган бўлиб, мис халқа контакт резина билан вулканизация қилинган.

O'xshashlar

Нефт ва газ қудуқлари уларнинг вазифаси ва конструкцияси

Бурғилаш ускуналари ва механизмлари

ССК ва КССК жамланмалари билан бурғилаш ва бурғилаш технологиясининг хусусиятлари

Бурғилаш қувурлари бирикмаси

Оғма қудуқларни бурғилаш