Қаттиқ материалларни синфлаш, саралаш ва аралаштириш - Geologiya - Referatlar

Қаттиқ материалларни синфлаш, саралаш ва аралаштириш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1432.5 KB

Ko'chirib olish

Қаттиқ материалларни синфлаш, саралаш ва аралаштириш Режа: 1. Умумий тушунчалар 2. Механик усул билан синфлаш 3. Гидравлик синфлаш ва сепарация 4. Қаттиқ материалларни дозалаш 5. Қаттиқ материалларни аралаштириш

1. УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР Технологик жараёнларни мақбул режим билан олиб боришда қаттиқ донадор материалларни синфлаш ва аралаштириш, тайёр маҳсулотларни маълум навларга ажратишда эса саралаш жараёнлари муҳим аҳамиятга эга. Бўлак ва доналарнинг ўлчамига кўра қаттиқ материалларни маълум гуруҳларга ажратиш синфлаш деб аталади. Қаттиқ донадор материалларни синфлаш жараёни асосан икки хил усул билан амалга оширилади: 1) механик усул – катта сим ғалвир ёрдамида синфлаш; 2) гидравлик усул – сув ёки ҳавода бир хил чўкиш тезлигига эга бўлган доналарни гуруҳларга ажратиш орқали синфлаш. Қаттиқ материал доналари аралашмасини ҳаво муҳитида ажратиш сепарация деб юритилади. Қаттиқ сочилувчан материалларни турли усуллар (механик, пневматик ва ҳоказо) ёрдамида аралаштириш технологик жараёнларни бир меъёрда олиб бориш ва жадаллаштириш имкониятларини яратиб беради. Синфлаш ва аралаштириш қаттиқ материалларни қайта ишлаш учун тайёрлашда ёрдамчи жараёнлар ҳисобланса, саралаш эса тайёр маҳсулотларни тегишли навларга ажратишга қаратилган бўлиб, мустақил жараёнлар қаторига киради. Айрим шароитларда қаттиқ материалларни майдалаш жараёнидан кейин синфлаш амалга оширилади. 2. МЕХАНИК УСУЛ БИЛАН СИНФЛАШ Доналарнинг ўлчамига кўра сочилувчан материалларни механик куч таъсирида бир ёки бир неча катта сим ғалвирлар ёрдамида гуруҳларга ажратиш синфлаш деб аталади. Катта сим ғалвирли ускуналарнинг асосий иш органи вазифасини симли элаклар, тешикли пўлат листлар ёки панжаралар бажаради. Масалан, симли элаклар квадрат ёки тўғри бурчакли тешиклар (ўлчамлари 0,4÷100 мм) бўлган тўрлардан тайёрланади. Қалинлиги 3÷12 мм бўлган пўлат листларда диаметри 5÷50 мм атрофида бўлган тешиклар очилган бўлади.

Механик куч таъсири билан синфлашда икки хил маҳсулот ҳосил бўлади: 1) элакдан ўтган доналар (ёки элак остидаги маҳсулот); 2) элак устида қолган доналар (элак устидаги маҳсулот). Сим ғалвирли ускуналарнинг иши 2 та кўрсатгич билан баҳоланади: 1) самарадорлик; 2) иш унумдорлиги. Материал доналарини иккидан ортиқ синфларга ажратиш керак бўлган пайтда кўп маротабали сим ғалвирдан ўтказиш усулларидан фойдаланилади (6.1-расм): 1) тешикларининг ўлчами борган сари ортиб борадиган, кетма-кет 6.1-расм. Сочилувчан қаттиқ материалларни катта сим ғалвир билан элаш усуллари: а-доналар ўлчамининг ошиб боришига асосланган усул; б-доналар ўлчамининг камайиб боришига асосланган усул; в-мураккаб усул. жойлашган элаклар қаторидан фойдаланиш (доналар ўлчамининг ортиб боришига асосланган усул); 2) тешикларининг ўлчамини тепадан пастга қараб

камайтириб, элакларни устма-уст жойлаштириш (доналар ўлчамининг камайиб боришига асосланган усул); 3) мураккаб усул. Катта сим ғалвирли ускуналар 2 турга бўлинади: қўзғолмас ва қўзғолувчан. Элак юзасининг шаклига кўра ускуналар икки хил – текис ва цилиндрсимон юзали бўлади. Бундай ускуналар горизонтал ёки қия жойлашган ҳолатда ҳам бўлиши мумкин. Битта барабанли сим ғалвирли ускунанинг схемаси 6.2 а-расмда кўрсатилган. Ушбу ускуна цилиндрсимон ёки кўп қиррали шаклга эга бўлган ва деворларида тешиклари бор барабан 2, уни айлантирувчи узатма 3 ва таянч роликлари 4 дан иборат. Дастлабки материал ( I ) тарнов 1 орқали барабаннинг ички қисмига берилади. Барабан марказий вал ёрдамида айланган пайтда сочилувчан материал пастга қараб силжийди. Барабан горизонтга нисбатан 6.2-расм. Барабанли сим ғалвирли ускуналарнинг схемалари: а-битта ғалвирли: 1-дастлабки материални бериш учун тарнов; 2-барабан; 3-узатма мосламаси; 4-таянч ролиги; б-ғалвирларнинг кетма-кет жойланиши; в-ғалвирларнинг марказий ўққа параллел жойланиши.

Оқимлар: I-дастлабки материал; II-катта ўлчамли фракция; III,IV,V- заррачаларнинг ўлчами кичрайиб борадиган фракциялар. 4-7 0 билан жойлаштирилган бўлади. Ўлчами цилиндрсимон тешиклардан кичик бўлган доналар элак остидаги маҳсулот сифатида (Ш) ажратилади. Ўлчамлари сим ғалвир тешикларидан катта бўлган доналар элак устидаги маҳсулот сифатида (П) барабаннинг пастки қисмидан ажралиб чиқади. Материални бир неча фракцияларга ажратиш зарур бўлган пайтда турли ўлчамдаги ғалвирлардан иборат бўлган барабанлар ишлатилади. Ғалвирлар кетма-кет (6.2 б – расм) ёки марказий ўққа нисбатан параллел (6.2 в – расм) ҳолатда жойлаштирилган бўлади. Барабанли сим ғалвирли ускуналарнинг асосий афзаллиги: конструкциясининг оддийлиги ва бир меъёрда ишлаши. Камчиликлари: катта жойни эгаллайди; иш унумдорлиги кам; самарадорлиги паст. Ушбу камчиликларнинг борлиги сабабли, саноатда уларнинг ўрнига тебраниб турувчи ва вибрацион сим ғалвирли қурилмалар ишлатилади. 6.3-расмда тебраниб турувчи сим ғалвирли ускунанинг схемаси келтирилган. Текис юзали ғалвир эксцентрик ёрдамида тебраниб туради. Ўлчами ғалвир тешикларининг ўлчамидан кичик бўлган доналар ғалвирдан ўтиб, элак остидаги маҳсулот сифатида ажралади. Ўлчами ғалвир тешикларидан катта бўлган доналар ғалвирнинг ўнг томонидан элак устидаги маҳсулот си фатида ажралиб чиқади.

6.3-расм. Тебранучи сим ғалвирли ускунанинг схемаси: 1-экцентрик; 2-қобиқ; 3-таянч устуни. Тебраниб турувчи сим ғалвирли ускунанинг афзаллик томонлари: иш унумдорлиги ва самарадорлиги барабанли ускуналарга нисбатан юқори, ихчам, ишлатиш қўлай; материалнинг майдаланиш даражаси кам. Камчиликлари: конструкцияси турғун ҳолатда эмас; таянч устунлари тезда ишдан чиқиб туради. Саноатнинг турли соҳаларида вибрацион сим ғалвирли ускуналар кенг қўлланилади. Бундай ускуналар вибраторнинг ишлаш принципига кўра инерцион ва электромагнитли бўлиши мумкин. Вибрацион ускуналар бир қатор афзалликларга эга: иш унумдорлиги ва самарадорлиги юқори; элак тешикларининг майда доналар билан тўлиб қолиши кам; ихчам; элакларни алмаштириш осон; энергия сарфи нисбатан кам. 3. ГИДРАВЛИК СИНФЛАШ ВА СЕПАРАЦИЯ Қаттиқ материалларни доналарининг суюқ (сув) ёки газ (ҳаво) муҳитларидаги чўкиш тезликларига кўра турли гуруҳларга ажратиш гидравлик синфлаш (ёки сепарация) деб аталади. Бунда ҳар бир синфга чўкиш тезлиги бир-бирига яқин бўлган доналар йиғиндиси киради. Гидравлик синфлашни амалга ошириш учун турли механик синфлаш ускуналари ишлатилади. Бундай ускуналар майда материалларни (5÷0,05 мм ва ундан кам) ажратиш учун ишлатилади. 6.4-расмда спиралли синфлаш ускунасининг схемаси берилган. Ушбу ускуна горизонтга нисбатдан қия (12- 18 0 ) жойлашган ярим цилиндр кесимли тоғарадан иборат бўлиб, унинг ичида битта ёки бир неча спираллар 1,5÷20 мин -1 тезлик билан айланиб туради. Спираллар суюқлик ва силжитилаётган қумларга қисман ботирилган бўлади. Суспензия таркибидаги қумлар спираллар ёрдамида ҳаракат қилиб, ускунанинг юқори қисмидан ташқарига чиқарилади.

Суспензиянинг суюқ қисми эса тоғаранинг пастки қисмидан тўсиқ орқали ташқарига чиқариб турилади. Ускунанинг иш унумдорлиги ва самарадорлиги тоғаранинг қиялик бурчагига, спиралларнинг айланиш сонига ва суспензиядаги қаттиқ материалларнинг концентрациясига боғлиқ бўлади. Саноатда қаттиқ материалларни синфлаш мақсадида спиралли синфлаш ускунасидан ташқари рейкали, косали, марказдан қочма (гидроциклонлар, чўктирувчи центрифугалар) синфлаш ускуналари ҳам ишлатилади. 6.4-расм. Спиралли синфлаш ускунасининг схемаси: 1-тоғора; 2-спирал; 3-тўсиқ. Ҳаво оқими билан ишлайдиган сепараторларда қаттиқ материалларни синфлаш марказдан қочма ва оғирлик кучлари таъсиридаги ҳаво оқимида турли ўлчамли доналарнинг ҳар хил тезлик билан чўкишига асосланган. 6.5- расмда марказдан қочма куч таъсирида ишлайдиган ҳаво сепараторининг схемаси кўрсатилган. Ушбу сепараторнинг айлантирувчи вали 1 га вентилятор 2 билан бириктирилган тарқатувчи диск 3 мустаҳкамланган. Вентилятор ёрдамида сепараторда ҳавонинг берк ҳолатидаги циркуляцияси ҳосил бўлади. Ажратиш и лозим бўлган материал узлуксиз равишда айланиб тарқатувчи диск 3 га берилади. Материал диск ёрдамида ва марказдан қочма куч таъсирида ички камера 4 нинг девори томон Қуйилиш Суспензия Қум2 13

улоқтирилади. Материалнинг ички камера девори томон ҳаракати натижасида ҳосил бўлган қатлам орқали кўтарилаётган ҳаво оқими ҳаракат қилиб, ўзи билан майда заррачаларни вентилятор 2 га олиб кетади. Катта заррачалар ( III ) ички камерадан қия жойлашган патрубок орқали ташқарига чиқарилади. Майда заррачалар (II) ни эса вентиляторнинг кураклари қобиқнинг ташқи девори томон улоқтириб ташлайди ва конуссимон туб орқали ташқарига чиқарилади. Шундай қилиб, ҳаво сепаратори ёрдамида майда- ланган материаллар икки фрак цияга (катта ва кичик ўлчамли) ажратилади. 6.5-расм. Марказдан қочма ҳаво сепараторининг схемаси: 1-вентилятор ва дискнинг валини айлантирувчи узатма; 2-вентилятор; 3- материални тарқатувчи диск; 4-ички камера; 5-пардали тарқатувчи мослама. Оқимлар: I - дастлабки сочилувчан материал; II - майда заррачалар; III - катта заррачалар.

4. ҚАТТИҚ МАТЕРИАЛЛАРНИ ДОЗАЛАШ Материалнинг маълум бир қисми (доза) ни ўлчаш ёки тортиш ва уни технологик машина ёки ускунанинг ишчи органи томон силжитиб беришни дозалаш жараёни деб аталади. Нефть ва газни кайта ишлаш ва нефть кимёсида материалларни дозалаш жараёнидан нефть маҳсулотларини компаундлашда, мойлар, сурков материаллари ва қўндирмаларни тайёрлашда, реагентлар, деэмульгаторлар ва ингибиторларни технологик ускуналарга беришда ва бошқа бир қатор технологик жараёнлар (нефтларни каталитик крекинглаш, полимер материалларини олиш ва ҳоказо) да фойдаланилади. Материалларни дозалаш даврий ва узлуксиз ишлайдиган технологик жараёнларда механик ва автоматик мосламалар ёрдамида амалга оширилади. Дозалаш жараёнининг ўлчов бирлиги сифатида дозаланаётган материалнинг сарфи (ҳажмий ёки массавий) ишлатилади. Бункердаги материални узатувчи ёки қайта ишловчи машина ва ускуналарга бир меъёрда бериб турувчи мосламалар дозаторлар ёки таъминлагичлар деб юритилади. Саноатда энг кўп қўлланилинадиган таъминлагичларнинг қаторига шнекли, тарелкали, плунжерли ва шлюзли (дарвозали) дозаторларни киритиш мумкин. Шнекли таъминлагичнинг (6.6-расм) қобиғида узлуксиз ҳаракат қиладиган шнек жойлаштирилган бўлади. Шнекнинг вали 1 электродвигатель ёрдамида ҳаракатга келтирилади. Дастлабки материал юклаш воронкаси 2 орқали ускуна қобиғи 4 га киради ва шнек 3 билан биргаликда горизонтал йўналишда ҳаракат қилиб, тушириш патрубкаси 5 ёрдамида ташқарига чиқарилади. Бу русумдаги таъминлагичларнинг иш унумдорлиги шнекнинг

6.6-расм. Шнекли таъминлагич: 1-вал; 2-юклаш воронкаси; 3-шнек; 4-қобиқ; 5-тушириш патрубкаси. айланиш сони орқали бошқарилади. Бундай дозаторлар материални маълум меъёрда бериб туришдан ташқари, уни шнек билан узатиш пайтида зичланиш юз берганлиги оқибатида, ускунада А ва Б зоналардаги ҳаво бўшлиғини ажратиб турадиган затвор (эшик) ни ҳосил қилади. Тарелкали таъминлагич (6.7-расм) айланиб турувчи тарелка 4 ва бурилувчи пичоқ 1 дан иборат. Дастлабки материал тарелкага берилади ва унинг юзасидан бурилувчи пичоқ ёрдамида ташланади. Бу русумдаги дозаторнинг иш унумдорлиги цилиндрни силжитиш орқали бошқарилади: цилиндр юқорига силжитилганда иш унумдорлиги ошади, пастга силжитил- ганда эса-камаяди. Тарелкали дозаторлар яхши сочилувчан донадор материалларни узатиш учун ишлатилади. Бунда материалларнинг сочилув- чан зичлиги ҳарорат 5 дан 100 0 С гача ўзгарган пайтда 1800 кг/м 3 дан ортмас- лиги ва доналарнинг ўлчами 3÷10 мм атрофида бўлиши талаб қилинади.

6.7-расм. Тарелкали таъминлагичнинг схемаси: 1- бурилувчи пичоқ; 2-манжета(қадама енг); 3-қабул қилувчи бункер; 4-тарелка 5. ҚАТТИҚ МАТЕРИАЛЛАРНИ АРАЛАШТИРИШ Қаттиқ фаза қатнашадиган баъзи гидромеханик, иссиқлик ва модда алмашиниш жараёнларини мақбул режимлар билан сифатли олиб бориш ва жадаллаштириш учун материалларни махсус ускуналарда аралаштирилиб, сўнгра уларни тегишли технологик ускуналарга юбориш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Қаттиқ материалларни аралаштириш учун ҳар хил ускуналар – аралаштирувчи барабанлар, айланувчи парраклар, шнекли, лентали, мавҳум қайнаш қатламли ва марказдан қочма куч таъсирида ишлайдиган аралаштиргичлар ишлатилади. 6.8-расмда иккита парракли вали бўлган ва қарама-қарши оқимли аралаштиргичнинг схемаси берилган. Ушбу ускуна қобиқ 1 ва унинг ичида айланиб турадиган шнекли валлар 2 ва 3 дан иборат. Валлардаги парраклар шундай қилиб жойлаштирилганки, вал 2 материални аралаштиргичнинг тушириш тешиги томон силжитса, вал 3 материални тескари томонга ҳаракат килдириш учун хизмат қилади. Вал 2 нинг айланиш 1 23 4

со ни вал 3 нинг айланиш сонидан катта бўлганлиги сабабли, материал жадал суръатлар билан аралашган ҳолатда тушириш тешиги томон силжитилади. 6.8- расм. Иккита вали бўлган қарама-қарши оқимли аралаштиргичнинг схемаси: 1-қобиқ; 2,3-шнекли валлар; 4-тушириш тешиги. Марказдан кочма куч майдонидан фойдаланилган аралаштиргичларда сочилувчан материалнинг жадал суъратлар билан аралашуви юз беради, натижада юқори самарадорликка эришилади. Марказдан кочма куч таъсирида ишлайдиган, айланучи конусли аралаштиргичнинг схемаси 6.9- расмда берилган. Ускуна қобиғи 1 ичидаги вал 2 га айланиб турувчи ичи бўш кесилган конус 3 ўрнатилган. Конуснинг икки томонидан симметрик жойлашган ойнаклар 4 бор. Конуснинг айланиши натижасида марказдан қочма куч таъсирида материалларнинг заррачалари конуснинг ички юзаси бўйича юкори томонга ҳаракат қилиб, конус ва қобиқ оралиғидаги бўшлиққа улоқтириб ташланади; ойнак орқали қайтадан конуснинг ичига киради. Конус билан бирга ҳаракат қиладиган парракли аралаштиргич 5 материалнинг ойнак орқали ўтишига ёрдам беради. Ушбу ускунадаги аралашиш жараёни материалнинг конус бўйича кўтарилишида (заррачаларнинг турли тезликларга эга бўлганлиги сабабли), заррачаларнинг конус ва қобиқ оралиғидаги бўшлиқда пастга қараб 3 4 21

6.9-расм. Айланувчи конусли аралшатириш ускунасининг схемаси: 1-қобиқ; 2-вал; 3-конус; 4-ойнак; 5-парракли аралаштиргич; 6-рама; 7-тўхтатиш учун мослама. тушишида ҳамда заррачаларни парракли аралаштиргич ёрдамида аралаштириш пайтида юз беради. Ёмон сочилувчан материалларни аралаштириш учун қобиқ ичига рама 6 ўрнатилади. Ҳаракатдаги материал таъсирида рама эркин ҳаракат қилади, ушбу ҳаракатнинг тезлиги лентали тўхтатиш механизми 7 орқали бошқарилади. Раманинг вазифаси ҳаракат қилаётган материал ичида уюрмалар ҳосил қилишдан иборат бўлиб, унинг яхши аралашишига хизмат қилади. Материални юклаш ва тушириш ускунанинг тепаси ва остидаги қопқоқли туйнуклар орқали амалга оширилади. Қаттиқ материалларни синфлаш, саралаш, дозалаш ва аралаштириш учун мўлжалланган ускуналарни ҳисоблаш тартиби махсус адабиётларда берилган.

Адабиётлар рўйхати 1. Скобло А.И., Молоканов Ю.К., Владимиров А.И., Щелкунов В.А. Процессы и аппараты нефтегазопереработки и нефтехимии. – М.: Недра, 200 0 . – 677 с. 2. Молоканов Ю.К. Процессы и аппараты нефтега з опереработки. – М.: Химия, 1980. – 407с. 3. Владимиров А.И., Щелкунов В.А., Щелкунов В.А., Круглов С.А. Основные процессы и аппараты нефтегазопереработки (краткий справочник). – М.: Нефть и газ, 1996. – 155 с. 4. Фарамазов С.А. Оборудование нефтеперерабатывающих заводов и его эксплуатация. – М.: Химия, 1978. – 352 с. 5. Рябов В.Д. Химия нефти и газа. – М.: Техника, 2004. – 287 с. 6. Коннова Г.В. Оборудование транспорта и хранения нефти и газа. – Ростов-на-Дону: Феникс, 2006. – 126 с. 7. Грищенко А.И., Галанин И.А., Зиновьева Л.М. и др. Очистка газов от сернистых соединений при эксплуатации газовых месторождений. – М.: Недра, 1985. – 270 с. 8. Справочник нефтехимика. В двух томах. Том 1. Под редакцией Огородникова С.К. – Л.: Химия, 1978. – 496 с. 9. Справочник нефтехимика. В двух томах. Том 2. Под редакцией Огородникова С.К. – Л.: Химия, 1978. – 592 с. 10. Фукс И.Г., Холодов Б.П. Нефть, газ и продукты их переработки. – М.: Нефть и газ, 1994. – 163 с.

O'xshashlar

Қаттиқ материалларни майдалаш

Суюқ муҳитларни аралаштириш

Кимёвий реакторлар

Қуритиш

Нефть ва газни қайта ишлаш жараёнлари ва ускуналари