Узбекистон Республикаси тиббий географик масалалар

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60.78515625 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистон республикасида тиббий географик масалалар Инсон саломатлиги жамият тараққиётининг ҳар бир даври учун кечиктириб бўлмайдиган муҳим масалалардан бири ҳисобланади. Зеро, ҳар қандай мамлакатнинг ривожланганлик ҳолати мазкур худудда яшовчи аҳолининг саломатлик ва саводҳонлик даражаси билан белгиланади. Айнан шу икки кўрсаткич давлатларнинг жаҳон ҳамжамиятида тутган ўрни ва инсон саломатлигини ижтимоий-иқтисодий жихатдан ифодалайди. Маълумки, мустақиллик йилларида Ўзбекистон Республикасида халқ саломатлиги ва уни муҳофаза қилиш масалаларига алоҳида эътибор қаратилди. Жумладан, 2005 йилнинг «Сихат-саломатлик йили» деб эълон қилиниши натижасида аҳоли саломатлигини яхшилаш, жамиятда соғлом турмуш тарзи ва аҳоли саломатлигига янгича ёндашиш ва шу билан бирга вазирликлар, идоралар, халқаро ташкилотлар, мулкчилик шакли турлича бўлган муассасалар фаолиятини мувофиқлаштириш, мамлакатда соғлиқни сақлаш тизимини ахборотлаштириш, замонавий техника ва жиҳозлар таъминотини такомиллаштириш вазифалари юклатилди. Мамлакатимиз президенти И.А.Каримов Ўзбекистоннинг бозор иқтисодиётига ўтиши давридаги асосий тамойилларини ишлаб чиқишда демографик омилларга, шунингдек аҳоли саломатлигига устувор аҳамият берган. «Халқимиз турмуш шароитини яхшилашга доир чора-тадбирлар тизимида соғлиқни сақлаш ва аҳоли саломатлигини муҳофаза қилиш алоҳида ўрин тутишини ҳаммамиз яхши тушунамиз. Ўтган давр мобайнида юртимизда аҳолининг ўртача умр кўриш даражаси ҳам сезиларли равишда ортганини мамнуният билан қайд этиш лозим. Бу борадаги умумий кўрсаткич 1990 йилда 67 ёшни ташкил этган бўлса, 2006 йилда 72,5 ёшни ташкил қилди. Жумладан, эркаклар ўртасидаги ўртача умр кўриш 66 ёшдан 70 ёшга, аёллар ўртасида эса 70 ёшдан 74,6 ёшга узайганини одамларнинг

$саломатлигини муҳофаза қилиш ва турмуш шароитларини яхшиланиб бораётганлигининг аниқ ва яққол натижаси сифатида баҳолаш ўринли бўлади» * 1 деб ёзади И.А.Каримов. Кейинги йилларда мамлакатимизда она ва бола саломатлигига, ёш авлодни маънавий-маърифий тарбиялашга, аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш ҳамда унинг сифат кўрсаткичларини яхшилашга катта эътибор қаратилмоқда. Масалан, бугунги кунда мамлакатимизда юртимиз келажагини белгилаб берувчи ёшларни ҳар томонлама тарбиялаш борасида «Соғлом авлод учун» ҳамда аҳоли саломатлигини яхшилаш ва экологик муҳит мусаффолигини муҳофаза қилишга қаратилган «Экосан», шунингдек, «Ибн Сино» Халқаро жамғармалари фаолият олиб бормоқда. Уларнинг бош мақсади халқимиз саломатлигини ҳимоялашга қаратилган давлатимиз томонидан ишлаб чиқилган чора-тадбирларни амалиётга тадбиқ этилишини таъминлаш, Ибн Сино ва замонавий тиббиёт илм-фани асосида шарқ табобатини янада ривожлантиришдан иборатдир. Мустақиллик даврида республикада олиб борилаётган ижтимоий- иқтисодий ислохатлар натижаларини тиббиёт соҳасида ҳам яққол кўриш мумкин. Президент И.А.Каримов «Агар 1991 йилда оналар ўлими билан боғлиқ кўрсаткич ҳар 100 минг нафар аёлга нисбатан 65 тани ташкил этган бўлса, бугунги кунда бу рақам 24 тага тушди, гўдаклар ўлими эса илгари 1000 нафар чақалоққа 35 тадан тўғри келган бўлса, ҳозирги кунда 14,5 тага тушди. Шуниси эътиборлики, бугун Ўзбекистонда чечак, ич терлама, куйдирги, ўлат ва вабо каби юқумли касалликларга бутунлай барҳам берилди» * 2 . Бундан кўриниб турибдики, соғлиқни сақлаш тизимида оналар ва болалар саломатлигини мунтазам назорат қилиб боришга мўлжалланган шарт-шаритлар яратилди. Юксак замонавий тиббиёт теҳнологиялари ва 1 * Каримов И.А. Ызбекистоннинг 16 йиллик муста=ил тара==иёт йыли. Президент Ислом Каримовнинг Ызбекистон Республикаси Олий Мажлиси, Вазирлар Мащкамаси ва Президент Девонининг Ызбекистон муста=иллигининг 16 йиллигига ба\ишланган =ышма мажлисидаги маърузаси // Хал= сызи, №173.-Т. 2007 йил 31 август. 2 * Каримов И.А. Ызбекистоннинг 16 йиллик муста=ил тара==иёт йыли. Президент Ислом Каримовнинг Ызбекистон Республикаси Олий Мажлиси, Вазирлар Мащкамаси ва Президент Девонининг Ызбекистон муста=иллигининг 16 йиллигига ба\ишланган =ышма мажлисидаги маърузаси // Хал= сызи, №173.-Т. 2007 йил 31 август.$

техникаси билан таъминланган ихтисослашган клиникалар ташкил этилди. Аммо, таъкидлаш жоизки, бу борада ҳозирча тўла-тўкис ўз ечимини топмаган муаммолар ҳам мавжуд. Чунончи, бугунги кунда республикада аёллар ва гўдаклар ўлими, айрим касаллик гуруҳ-лари (нафас олиш, ҳавфли ўсма, асаб тизими ва б.) бирмунча камайиб бораётган бўлсада, бироқ аҳоли орасида қон ва қон яратувчи аъзолар, юрак, қон-томир, туғма нуқсонлар, эндокрин аъзолар билан боғлиқ касаллик гуруҳлари ортиб бормоқда. Ушбу муаммоларнинг худудий жихатларини ўрганиш ҳозирги замон иқтисодий ва ижтимоий география фанининг асосий вазифаларидан биридир. Тиббий географик тадқиқотлар, жумладан аҳолининг касалланиш кўрсаткичлари собиқ Иттифоқ ва ҳозирги МДҲ давлатлари олимлари томонидан тадқиқ қилинган. Улар жумласига энг аввало Д.К.Заболотнўй, Е.Н.Павловский, А.А.Шошин, А.В.Чаклин, А.П.Авцын, Е.И.Игнатьев, Б.Б.Проҳоров, Е.Л.Райҳ, В.Я.Подолян, А.А.Келлер, А.Г.Воронов кабиларни киритиш мумкин. Юқорида қайд этилган олимларнинг ҳар бири тиббиёт географиясининг у ёки бу тармоғи ривожига ўз ҳиссаларини қўшганлар. Чунончи, тиббиёт географиясининг назарий масалаларини ривожланишида А.А.Шошин, Д.К.Заболотный, Е.Л.Райҳ; тиббий географик районлаштиришга доир илмий тадқиқотлар Б.Б.Проҳоров, В.Я.Подолян, Е.И.Игнатьев, А.Г.Вороновлар томонидан амалга оширилган. Онкогеографиянинг асосчиси сифатида эса А.В.Чаклин, географик патологиянинг ривожланишига самарали ҳисса қўшган олимлар қаторида А.П.Авцын алоҳида эътироф этилади. Е.Н.Павловский муайян ландшафтларда учрайдиган юқумли касалликлар ўчоғлари тўғрисидаги таълимотга асос солган. Хорижий олимлар орасида Ж.Мей, С.Шварц, Ф.К.Хэа, Р.Пентл, Т.Миллер, Д.Х.Медоуз, Е.Шааля, У.Борджерс кабиларнинг тиббиёт географиясининг ривожланишида ҳизматлари катта. Мамлакатимизда кўрилаётган муаммога бироз яқин соҳалар билан Ю.Ш.Шодиметов (ижтимоий экологияга оид илмий тадқиқотлар), О.Б.Ота- Мирзаев (миллий аҳоли сиёсати муаммолари доирасида) Х.Т.Турсунов

(Тошкент шаҳри экологияси билан боғлиқ аҳолининг касалланиш масалалари, 1994), М.Н.Назаров (Аҳолига тиббий ҳизмат кўрсатиш масалалари, 1996) И.Р.Турдимамбетов (Қуйи Амударё минтақасининг тиббий географик ҳолати, 2005) ва бошқалар, «Саломатлик», «Саломатликни тиклаш ва физиотерапия» илмий текшириш институтлари ҳамда Ижтимоий фикр маркази мутахассислари шуғулланишган. Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги қошидаги саломатликни тиклаш ва физиотерапия илмий текшириш институтининг курорт ресурсларини ўрганиш ва ҳимоя қилиш бўлими ходимлари томонидан олиб борилган илмий тадқиқотлар ҳам мавжуд. Айниқса, В.А.Акобян, А.Х.Юсупов, А.А.Собировлар бу борада самарали меҳнат қилганлар. Юқоридагилардан кўриниб турибдики, аҳоли саломатлиги мураккаб ва кўп қиррали муаммо бўлиб, унинг айрим масалалари бўйича турли фан вакиллари томонидан тадқиқотлар бажарилган. Аммо эътироф қилиш лозимки, ушбу муаммонинг географик жихатларига бағишланган маҳсус илмий изланишлар, фундаментал тадқиқотлар олиб борилмаган.

O'xshashlar

Куйи Амударё минтакасининг тиббий географик вазияти

Узбекистон табиати ва табиий бойликларини географик урганиш тарихи

Табиий географик районлаштириш

Европанинг географик ўлкалари

Ахолининг географик урганилиши