Turkmaniston davlati va Tojikiston Respublikasi umumiy ta`rif

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

72.5 KB

Ko'chirib olish

Turkmaniston davlati va Tojikiston Respublikasi umumiy ta`rif Reja: 1. Geografik o`rni. 2. Aholisi. 3. Xo`jaligi.. 4. Iqtisodiy rayonlari.

Turkmaniston respublikasining maydoni 488.1 ming km.kv bulib, maydoni bo’yicha MDH davlatlari orasida Rossiya, Qozog`iston, Ukrainadan keyin 4—o’rinda, Markaziy Osiyoda esa ikkinchi o’rinda turadi. Aholisi 4.5 mln. kishi. Aholi zichligi 1 km.kv.ga 92 kishi ga to’ І ri keladi. Turkmaniston respublikasi industrial—agrar mamlakat bo’lib, iqtisodiyotining asosini sanoat tashkil etadi. Xalqaro mehnat taqsimotida neft—gaz qazib chiqarish va paxta yetishtirish bilan ishtirok etadi. Turkmaniston respublikasi chetga asosan, neft va neft mahsulotlari, natriy sulfat, elektroenergiya, sement xom ashyosi, paxta yo І i, poliz ekinlari, qorako’l terisi eksport qiladi. Bundan tashqari Turkmanistondan neft sanoati uchun mashina va uskunalar chetga sotiladi. Tabiiy sharoiti va boyliklari Turkmaniston respublikasi tabiiy sharoitining o’ziga xosligi bilan MDH davlatlaridan farq kiladi. Respublika hududining 80% qismi dengiz sathidan 200 m gacha bo’lgan tekisliklardan iborat. Kaspiy bo’yi past tekisligidan janub tomonga asta—sekin ko’tarilib boradi. 12% hududi Tog` oldi. 8% esa Tog`liklardan iborat (Turkman —Xuroson Tog` sistemasi). Bu yerda dunyodagi eng katta cho’llardan biri Qoraqum cho’li joylashgan. Markaziy Osiyodagi eng qur І okchil respublika bo’lib hisoblanadi. Cho’llarda doimiy oqar suvlar yo’k. Yerlarni sug`orish maqsadida kanallar qazilgan. Mineral resurslar Turkmaniston respublikasi yirik gaz zahiralari bilan ajralib turadi. Gaz qazib olish bo’yicha Rossiyadan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Gaz zahiralari deyarli barcha viloyatlar hududidan qazib olinadi. Neft zaxiralari asosan Kaspiy buyida xamda dengiz relflarida joylashgan. Neft konlarida yuldosh gazlar xam uchraydi.

Turkmaniston respublikasida temir rudasi va rangli metallar nixoyatda kam. Lekin respublika ximiyaviy xom—ashyolarga boyligi bilan xam ajralib turadi. Bundan tashqari qurilish materiallari xam kup. Bu yerda oltingugurt konlari (Chorjo’y viloyatining janubi—sharqidagi Gourdak koni) yodobromli suv (Cheleken yarim orolidagi va Nebit Dogda). Mineral tuzlar ( Ј ora—buroz—kol qo’lti І ida, Kaspiy bo’yida va boshqalar), sement xom—ashyosi (Bezmein), ozokerit va boshqalar topilgan. Respublikada Chorjo’y superfosfat zavodi, Mariy azot—tuk zavodi ishlab turibdi. Yer resurslari. Respublikada yer resurslari ko’p bo’lib, sanoat qurilishi uchun qiyinchilik tu І dirmaydi. 6—7 mln.ga yerda su І orib dehqonchilik qilinishi mumkin, lekin suv tanqisligi sababli 1 mln.ga.yer su І oriladi xolos. Cho’llardan chorvachilikda yaylov sifatida foydalaniladi. Iqlimning issiqligi bu yerda subtropik ekinlar yetishtirishga imkon beradi. (Respublikaning janubi va janubi-sharqi). Suv resurslarining asosiy qismini Amudaryo tashkil etadi. (95%). Murg`ob, Tedjen, Atrek daryolari sug`orish uchun ishlatiladi. 1 km.kv.ga hisoblaganda MDH davlatlari orasida eng kam, 1 km 2 uchun 0,94 ming m- (MDHda bu ko’rsatkich 190 ming m). Aholisi Aholisi 4,5 mln. kishi. Milliy tarkibida turkmanlar ko’pchilikni tashkil etadi. (72%), bundan tashqari ruslar 9.5%, o’zbeklar 9%, qozoqlar 25%, tatarlar 1.1%, ukrainlar 1%, ozarbayjon, armanlar, yevreylar va boshqa millat vakillari istiqomat qiladi. Aholisining 45%i shaharda yashaydi. Yirik shaharlari Ash І abat, Tedjen, Chorjo’y, Mari, Turkmanboshi va boshkalar. Turkmaniston mustaqillikka erishgandan keyin kuplab Yevropa millatiga mansub kishilar ko’chib ketishdi. Turkmaniston aholisi asosan mamlakatning janubi, sharqi vag`arbii qismlarida joylashgan. Aholi voha tipida va lentasimon joylashgan. O’zbeklar asosan, Toshovuz viloyatida istiqomat qiladi.

Xo’jaligi Respublika xalq xo’jaligida yoqilgi energetika majmuasi, yengil sanoat va agrosanoat majmuasi tarmoqlari katta ahamiyatga ega, Yokilri energetika kompleks i, Neft asosan Kaspiy bo’yidagi konlardan neft kuvurlari orkali Turkmanboshiga (sobiq Krasnovodsk) keltiriladi. Keltirilgan neftning bir qismi dengiz yo’li orqali eksportga jo’natilsa, bir qismi mahalliy neftni qayta ishlash zavodlarida qayta ishlanadi. Zavoddan chiqqan mazut va yo’ldosh gaz mahalliy IESlarda yoqilgi sifatida ishlatiladi. Neft mahsulotlariningt bir qismi yana eksportga ketadi. Chorjo’y yaqinidagi Seydi (sobiq Neftezavodsk) shahrida 80— yillardan beri yirik neftni qayta ishlash zavodi ishlab turibdi. Gaz deyarli barcha viloyatlarda bir necha o’nlab konlardan qazib olinadi. (Toshovuzdan boshqa). Gazning asosiy qismi O’rta Osiyo -Markaz magistral gaz quvurlari orqali eksport qilinadi. Bir qismi esa IESlarida yonil І i sifatida ishlatiladi. Masalan: Mariy GRESi. Bundan tashqari Mari shahrida tabiiy gaz asosida azotli o’g`itlar ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan. Neft va gaz konlari asosida respublikada neft—gaz—ximiya energiya ishlab chiqarish sikli shakllangan. Lekin neft va gazning asosiy qismi eksportga ketganligi sababli energiya ishlab chiqarish siklining boshlan І ich qismi yaxshi rivojlangan. Bu yerda yuqori texnologiyaga ega bo’lgan plastmassa ishlab chiqarish va polimerlar ximiyasi kam rivojlangan. Respublikada ximiyaviy xom ashyolarni — mirobilit, yod, brom, oltingugurt qazib olish hamda superfosfat zavodi asosida tor—ximiya energiya ishlab chiqarish sikli rivojlandi. Gaurdak oltingugurti Chorjo’y ximiya kombinatiga keltiriladi va bu yerda superfosfat va oltingugurt kislotasi ishlab chiqariladi. Turkmaniston respublikasida metallurgiya sanoati (kora va rangli) deyarli rivojlanmagan. Mashinasozlik sanoati kam taraqqiy etgan. Bor mashinasozlik korxonalarida ham asosan neft va neft sanoati uchun (Ash І abatdagi neft mashinasozligi, Mariy mashinasozlik zavodi) hamda oziq—ovqat sanoati uchun

mashina va dastgohlar ishlab chiqariladi. Bundan tashqari elektrotexnika mashinasozligi (Ash І abad) hamda maishiy xizmat ko’rsatish mashinasozligi (gaz plitalari ishlab chiqarish), metalni qayta ishlash, hamda qishloq xo’jalik texnikalariga xizmat ko’rsatish korxonalari ishlab turibdi. To’qimachilik sanoati deyarli barcha viloyatlarda yaxshi rivojlangan (Turkmanboshidan tashqari). Turkmaniston respublikasi paxta yetishtirish bo’yicha Markaziy Osiyoda O’zbekistondan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Respublikada 1 mln. tonna paxta hosili olinadi. Paxta tolasining bir qismi respublikada qayta ishlanadi, qolgani xorijiy mamlakatlarga eksport qilinadi. Chorjo’ydan janubda asosan ingichka tolali paxta ekiladi. Shuningdek, respublikada ipak qurti boqish yaxshi yo’lga qo’yilgan. Bundan tashqari tabiiy jun asosida to’qimachilik na tikuvchilik korxonalari ishlab turibdi. Turkmaniston respublikasi to’qimachilik sanoatida gilam to’qish yaxshi rivojlangan. Turkman gilamlari jahon bozorida katta obro’ga egadir. To’qimachilik va gilam to’kish markazlari Ash І abad, Mari, Chorjo’y, Nebitdor hisoblanadi. Oziq—ovqat sanoati mahalliy xom ashyo asosida ishlaydi va paxta moyi hamda turli (go’sht, baliq, sabzavot) konservalar ishlab chiqariladi. Kopetdo І etaklaridagi vohalarda bog`lar, uzumzorlar, sabzavot va poliz ekinlari yetishtiriladi. Bular asosan mahalliy ahamiyatga egadir. Mamlakatdan tashqariga ko’proq poliz ekinlari, jumladan, qovun eksport qilinadi. Iqtisodiy geografik rayonlari Turkmaniston respublikasida beshta iqtisodiy rayon ajratiladi. Bular asosan viloyatlar bo’linishiga ham to’ І ri keladi: Kaspiy Kopetdo І , etokdori, Ashgabad viloyati, (Ashgabad viloyati O’rta Amudaryo Chorjo’y viloyati, Turkmaniston Toshovuz viloyati. Sharquy Turkmaniston (Kaspiy bo’yi) respublika hududining katta qismini (28%), ya'ni 136.5 ming km. kv ni tashkil etadi. Bu hududda Turkmanistonning

$asosiy neft va gaz zahiralari joylashgan. Shuningdek, Kaspiy shelflaridan ham neft qazib olinadi. hududida oqar suvlar deyarli yo’q. Shuning uchun aholi soni ham kam. Mamlakat aholisining 1\10 qismi shu yerda yashashadi. Lekin sanoat rivojlanganligi sababli aholining asosiy qismi (4\5) shaharlarda istiqomat qiladi. Mamlakatda, eng urbanizasiya darajasi yuqori mintaqadir. Aholining milliy tarkibida Yevropa millatlariga mansub kishilar (ruslar, ukrainlar, yevreylar, armanlar, ozarbayjon va boshqalar) ko’pchilikni tashkil etadi. Xo’jalikda neft, gaz qazib chiqarish, neftni qayta ishlash sanoat tarmoqlari hamda baliqchilik va qo’ychilik yaxshi rivojlangan Bundan tashqari bu mintaqada rekreasion resurslarni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar va sharoitlar yetarlidir. Kanetdog` etaklari—Ashgabad viloyati. Bu mintaqa respublika hududining 1\5 qismini (ya'ni 19.6 %) egallagan. Maydoni 95,4 ming km.kv. Respublikaning asosiy aholisi shu yerda istiqomat qilishadi. (25%). Aqoli zichligi 1 km.kv.ga 10 kishi to’ І ri keladi. Aholisining 3\5 qismi shaharlarda yashashadi. Rayon hududida yirik gaz konlari, sement xom ashyolari topilgan. Kapetdo І etaklarida go’zal dam olish maskanlari joylashgan (Feruza).Qoraqum kanali asosida paxtachilik, bo І dorchilik, uzumchilik, sabzavotchilik rivojlangan, cho’l yaylovlarida zsa qo’y chilik bilan shu І ullanishadi. Sanoat tarmoqlaridan to’qimachilik, oziq—ovqat sanoati, qurilish materiallari, hamda oyna ishlab chiqarish rivojlangan (Ashgabad). Bu yerda mamlakatning ilm—fan, madaniy, siyosiy markazi Ash І abad shahri joylashgan. Janubiy Turkmaniston—Mari viloyatini o’z ichiga oladi. Uning hududi respublika hududining 18% ini, aholisining esa 23 % ini tashkil etadi. Aholi zichligi 1 km.kv. ga 9 kishi to’ І ri keladi.Qoraqum kanalining o’tishi va ko’plab tabiiy gaz konlarining topilishi (Shorapli, Kara Chop, Shatliq) keng yaylovlar, (? orako’l qo’ylari boqiladi) rayonning xo’jaligini rivojlantirishga imkon berdi. hozirgi paytda Turkmanistonning asosiy ingichka tolali paxtasini (2\5), qorako’lini (1G'2), yilqisini (axoltekin) yetkazib beradi. Mari shahrida yengil va oziq ovqat$

sanoati, azot o’g`itlar zavodi ishlab turibdi. Mahalliy tabiiy gaz asosida Turkmanistondagi yirik GRES ishga tushirilgan. Bayram—Alida paxta tozalash va yor ekstraksiya zavodi joylashgan. Bundan tashqari boshqa sanoat markazlari Iolotan, Tedjen, Kushka shaharlari bor. O’rta Amudaryo iqtisodiy rayoni — Chordjo’y viloyati. Republika hududining 20 % ga yaqin qismini, aholisining 21 % ni tashkil etadi. Aholi zichligi 1 km 2 ga 8 kishi to’ І ri keladi. Rayon Amudaryoning har ikki qir І orida joylashgan. Asosan su І orib dehkonchilik qilinadi. Cho’l zonasidaQorako’l qo’ylari boqiladi. (Sandiqli cho’li). Respublikada yetishtiriladigan paxtaning 20 % ini, poliz ekinlarining 25 % ini (Chorjo’y qovunlari) yetkazib beradi. Rayonning janubiy qismida yuqori sifatli oltingugurt konlari (Gourdak), borit, mineral tuzlar (kaliy) konlari topilgan. Rangli metallar konlari topilgan bo’lib, rux qazib olinadi. Chordjo’y shahri temir yo’l va daryo yo’li bo’yida joylashgan. Shuning uchun bu yerda kema va ekskavator remonti zavodi, neftni qayta ishlash, superfosfat zavodi va boshqalar joylashgan. Shimoliy Turkmoniston—Toshovuz viloyati. Respublika hududiying 13 % ini (73,6 ming km 3) aholisining esa 20 % ini tashkil etadi. Aholi zichligi 1 km. kub. ga 9 kishi to’ І ri keladi. Rayon respublikaning asosiy paxtasini (1G'3) yetkazib beradi. Asosan qishloq xo’jaligi mahsulotlari yetishtirishga ixtisoslashgai. Poliz ekinlari, pillakashlik, jo’xori yetishtirish va qora ko’l qo’ylari boqish yaxshi yo’lga qo’yilgan. Sanoati asosan qishloq—xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlaydi.Foydali qazilmalari deyarli yo’q. Tojikiston Respublikasi Tojikiston Respublikasi maydoni 143.1 ming km.kv. bo’lib. Markaziy Osiyo davlatlari orasida so’nggi beshinchi o’rinni egallaydi Aholisi 6 mln kishi. Aholi zichligi 1 km. kv. ga 35 kishi to’ І ri keladi.

Respublika ma'muriy jihatdan 4 ta viloyatga bo’linadi. Leninobod viloyati (Mapkazn Xo’jand shahri), Garm viloyati (yaqin paytgacha Respublikaga bo’ysinuvchi rayonlar), Xatlon viloyati (Ko’r І ontepa na Ko’lob viloyati) hamda Tog`li Badaxshon avtanom oblasti (Markazi —Xarog shahri}. Keyishgi un yilliklardagi ijtimoiy—iktisodiy qiyinchiliklar natijasida respublikada sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish kamayib bormoqda. Ba'zi bir sanoat korxonalari iqtisodiy qiyinchiliklar tufayli o’z faoliyatini to’xtatdi. Yirik Ragun GES qurilishi ham to’xtab qoldi. Tojikiston respublikasi xalqaro mehnat taqsimotida paxtachilik kompleksi va rangli metallurgiya sanoati bilan ishtirok etib kelmoqda. Tabiiy sharoiti va boyliklari Respublika MDH davlatlarining eng janubida, aosan Pomir-Oloy va Tyan- Shan tor sistemasida ( Ј urama Tog`lari) joylashgan. hududining atigi 10% qismi dengiz sathidan 1000dan pastda, yarmi esa 3000 m dan balandda joylashgan Respublika hududida nafaqat Markaziy Osiyo, balki MDHdagi eng baland nuqta Kommunizm chuqqisi joylashgan (7495 m). Bu Tog`liklarda Markaziy Osiyodagi yirik Tog` muzliklari joylashgan bo’lib, ko’plab yirik daryolar shu yerlardan boshlanadi. Respublika qo’shni respublikalarga nisbatan suv resurslari bilan yaxshi ta'minlangan. Gidroenergetika resurslari bo’yicha MDH da Rossiyadan keyingi o’rinda turadi. Xo’jaligi asosan Hisor, Vaxsh,Farg`ona vodiylarida hamda Dar voz va Ulug` Pyotr Tog`lari etaklarida yaxshi rivojlangan. Qishloq xo’jaligi uchun qulay yerlar 44% (6300 ming ga ni tashkil qilsa, shudgor qilinadigan yerlar atigi 19%ga (1,2 mln.ga) yetadi. Respublika hududida foydali qazilmalardan rangli metallar (surma, simob), shuningdek osh tuzi (Xo’ja Mo’min koni), ohaktosh, polimetal rudalari (Oltin topgan) vismut, dala shpati va boshqalar topilgan. Tojikistonning shimoliy qismida

(Leninobod viloyati) mahalliy ahamiyatga ega bo’lgan neft (Nefteobod), ko’mir (Sho’rob) gaz va volfram konlari topilgan. Aholisi Respublika aholisi 6 mln. kishi bo’lib milliy tarkibida tojiklar ko’pchilikni tashkil etadi. Tojiklar 62% , o’zbeklar 23% , ruslar YU,5%, tatarlar 2 foiz va boshqalardir. Respublikada urbanizasiya darajasi eng past bo’lib (Markaziy Osiyoda) jami aholisining 34%i shaharlarda yashaydi. Yirik shaharlari Dushanbe, Xo’jand, Kulob,Qo’r І ontepa va boshqalar Respublika aholisining tabiiy ko’payishi yuqori bo’lgan payt asosan 1979 —1980 yillarga to’ І ri keladi. Bu paytda MDH da birinchi o’rinda bo’lgan. Keyingi yillarda mamlakatdagi o’zaro kelishmovchiliklar natijasida aholining o’sishida ham salbiy oqibatlar kuzatilmoqda. Aholisining asosi qismi hisor, Vaxsh va Farg`ona vodiylarida joylashgan. Leninobod viloyatida o’zbeklar 40% ga yaqinini tashkil etadi. Tojiklar deyarli barcha viloyatlarda, ruslar asosan shaxarlarda, qir І izlar esa asosan Tog` yaylovlarda istiqomat qilishadi. Respublika iqtisodiyotida yetakchi o’rinni qishloq— xo’jaligi egallaydi. Milliy daromadning asosiy qismi, xalq xo’jaligida band aholining 45% ni qishloq xo’jaligiga to’ І ri keladi. Sanoat maxsulotlari milliy daromadning 1--3 qismini tashkil etadi.Qishloq xo’jaligi asosan paxtachilikka ixtisoslashgan. Markaziy Osiyoda yetishtiriladigan ingichka tolali paxtaning 50% i Tojikistonga to’ І ri keladi. Bundan tashqari bog`dorchilik, uzumchilik, ipak qurti boqish va go’sht yetishtirish yaxshi yo’lga qo’yilgan. Agar su І oriladigan yerlarda paxta, makkajo’xori, poliz ekinlari, bo І dorchilik va uzumchilik rivojlangan bo’lsa, Tog`li rayonlarda (lalmikor yerlarda) donchilik hamda bo І dorchilik bilan shu І ullaniladi. Sanoatda yetakchi tarmoqni yengil sanoat egallaydi Asosan to’kimachilik, tikuvchilik, oyoq kiyim fabrikalari, ozik — ovqat sanoatida mevalardan konserva tayyorlash, vinochilik, paxta yo І i ishlab chiqarish yaxshi yo’lga ko’yilgan.

Respublika xalq xo’jaligining rivojlanishi mahalliy elektr — energetika bazasiga tayanadi. Norak GES ining arzon elektr energiyasi va mahalliy xom ashyo asosida janubiy Tojikiston TICHKsi barpo etilgan. Respublika rangli metallurgiyasi qo’r І oshin, rux, boyitish, volfram, molibden rudalari, simob, surma korxonalaridan iboratdir. Keyingi yillarda arzon gidroenergetika asosida ximiya sanoati va alyumin sanoati ancha o’sdi. Iqtisodiy geografik rayonlari Uncha katta bo’lmagan Respublika hududida 8 ta iktisodiy rayon ajratiladi, bular o’z navbatida uchta iqtisodiy eonaga birlashtiriladi: Janubiy-g`arbiy Tojikiston, Shimoliy Tojikiston va Janubiy-sharqiy Tojikiston. 1. Janubi-g`arbiy Tojikiston. Respublika hududining 37%ni, aholisining 66% ini tashkil etadi. Aholi zichligi 1km. kv ga 40 kishi to’ І ri keladi. hisor va Vaxsh vodiylari asosiy paxta yetishtiriladigan yerlar hisoblanadi. Bu yerda asosan ingichka tolali paxta, uzumchilik va bo І dorchilik, shuningdek yeryon І oq, sitrus mevalari yetishtiriladi. Yaylovlarda Qorako’l qo’ylari boqiladi. Asosiy sanoat markazi Dushanbe shahri (584 ming kishi)— mamlakat poytaxtidir. Bu yerda. yirik qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash korxonalari (to’qimachilik kombinati, go’sht kombinati) hamda to’qimachilik mashinasozligi yaxshi rivojlangan. Bu yerda Janubiy Tojikiston TICHKsi tashkil topgan, uning tarkibida Norak GESi hamda Tursunzoda alyumin zavodi, Vaxsh azotli o’g`itlar ishlab chiqarish zavodi, Yavon elektroximiya zavodlari bor.Qo’r І ontepa va Kulob shaharlari oziq— ovqat sanoati markazlari hisoblanadi,Qo’r І ontepada transformator zavodi ishlab turibdi. 2. Shimoliy Tojikiston. Respublika hududining 19% ni, aholisining 31% ni tashkil etadi. Aholi zichligi 1km. kv. ga 57 kishi to’ І ri keladi. Shimoliy Tojikiston qishloq xo’jaligi rivojlanganligi bilan ajralib turadi. Dehqonchilik su І oriladigan yerlarda ham rivojlangan.

Bundan tashqari Tog` kon sanoati yaxshi rivojlangan. Bu rayonda rangli metallar, ko’mir (Sho’rob) hamda mahalliy ahamiyatga ega bo’lgan neft (Nefteobod) qazib olinadi. Rayonning yirik sanoat markazi Xo’jand shahri bo’lib—bu yerda shoyi to’qish (to’liq siklli), paxta tozalash, konserva zavodi, go’sht kombinati, hamda gilam to’qish yaxshi yo’lga qo’yilgan. Rangli metall konlarining yaqinligi asosida ruda boyitish kombinati ishga tushirilgan. Bundan tashqari boshqa shaharlaridan Isfara (konserva va elektromexanika zavodi), Konibodom (paxta tozalash, yo І —moy ishlab chiqarish) Moxrom (Tojikselmash) va boshqalarni ko’rsatish mumkin. Rayon xo’jaligini rivojlaitirishdaQayroqum GES ining ahamiyati kattadir (126 ming kvt) Xo’jand yaqinidagi Chkalovskda uran qazib olish va boyitish yo’lga qo’yilgan. Z. Janubiy sharqiy Tojikiston (Tog`li Badaxshon avtanom oblasti), Respublika hududining 44% ini, aholisining esa atiga 3% ini tashkil etadi. Mintaqa asosan sharqiy Pomirni o’z ichiga oladi. Markaziy Osiyodagi eng baland va aholisi eng kam mintaqa hisoblanadi. Rayon uchun Tog` yaylov chorvachiligi xosdir. Bu yerda asosan qo’toslar boqiladi. Rayonningg`arbida uncha katta bo’lmagan hududlarda dehqonchilik bilan shu І ullanishadi. Asosan, bu І doy, tariq, no’xat yetishtiriladi. Aholisining ko’pchiligi Pomir tojiklari vaQir І izlaridir. Asosiy markazi Xorog shahri. Bu yerda MDU professori I.V.Shukin tomonidan asos solingan botanika bo І i bor. Rayon gidroenergiya resurslariga boy.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ro’ziyev A.N. Markaziy Osiyo davlatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi. Termiz, 2001 y. 2. Ro’ziyev A.N., Abirqulov Q. O’zbekiston iqtisodiy geografiyasi. Toshkent, 2001 3. Baratov P. O’zbekiston tabiiy geografiyasi. Toshkent, 1996 y. 4. Asanov G., Nabixonov M., Safarov I. O’zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi. Toshkent, 1994 y. 5. Qurbonniyozov R. Umumiy tabiiy geografiya. Toshkent, 1999 y. 6. Shuls L.V., Mashramov R., O’rta Osiyo gidrografiyasi. Toshkent, 1989 y. 7. Hikmatov G`., Sirliboyeva S., Aytboyev P. Ko’llar va suv omborlari. Toshkent, 2000 y. 8. To’xliyev N. O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti. Toshkent, 1998 y. 9. Baratov P. Tabiatni muhofaza qilish.. Toshkent, 1991 y. 10. Abdullayev M., Maqsudov A. Tuproqshunoslik va tuproqlar geografiyasi. Toshkent, 1988 y. 11. Ergashev SH. Landshafto' Surxandarinskoy oblasti. Toshkent, 1984 y. 12. Soliyev A. Iqtisodiy geografiya asoslari. Toshkent, 1996 y. 13. Soliyev A.,Qarshiboyeva L. Iqtisodiy geografiyaning nazariy va amaliy masalalari, 1999 y. 14. Hasanov I.A., G`ulomov P.N. O’rta Osiyo tabiiy geografiyasi. Toshkent, 2002 y.

O'xshashlar

Qozog'iston va Qirg'iziston Respublikalariga umumiy ta`rif

O`zbekistonning iqtisodiy rayonlashtirilishi va iqtisodiy rayonlar ho`jaligiga umumiy ta`rif

O’zbekiston respublikasining maydoni, chegaralari va geografik o’rniga umumiy ta'rif

Markaziy osiyo davlatlari aholisi va transport geografiyasi

Markaziy Osiyoning umumiy tavsifi Turkiston, O`rta Osiyo, markaziy osiyo haqida tushuncha