Tinch okeanining o’rganilish tarixini jadvalda aks ettirish - Geografiya - Referatlar

Tinch okeanining o’rganilish tarixini jadvalda aks ettirish

Yuklangan vaqt:

15.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

52.3525390625 KB

Ko'chirib olish

Tinch okeanining o’rganilish tarixini jadvalda aks ettirish Reja: 1. Tinch okeani haqida ma’lumot 2. Tinch okeanining o’rganilish tarixi 3. Iqtisodiy geografik ocherk.

Tinch okeani Amerika va Osiyo qitʼalari orasida joylashgan dunyoning eng katta okeanidir . Ismini Ispaniya qirolligi uchun dunyoni aylangan Portugaliyalik dengizchi Ferdinan Magellan qo’ygan. Magellan bir necha kun davom etgan qiyin va kuchli to’lqinli suvda, o’z ismini bergan Magellan bo’g’ozidan kechib bu okean ochilganda, kuchli to’lqinlar bitib va o’zi tiniq suvlar bilan qarshilashgani uchun portugalchada tinch maʼnosini bildirgan "Pasifico" ismini qo’ygan. Tinch okeani sathi 179.7 million km 2 dan iborat. Tinch okeani, deyarli Atlantika va Hind okeanining birlashgan holi bilan teng kattalikdadir. Eng chuqur yeri Mariana botig’i bo’lib, u 11.034 m chuqurdir. Mariana chuquri dunyoning eng chuqur nuqtasi deb bilinadi. Dunyodagi zilzilalarning 90%’i va katta zilzilalarning 80%’i Tinch okean maydonida sodir bo’lmoqdadir. Bu okeanning 708.000.000 km 3 suv hajmi bor. Okeanning 3.000 — 3.500 m dan chuqur bo’lgan har joyida suv darajasi 2 °C dan pastda. 1950 — 1980 yillari orasida Tinch okeanida juda katta va kuchli dengiz to’lqinlari bo’lgani tufayli kemalar o’ta olmayotgan edi. Kemalar Tinch okeanining bir uchidan bir necha kilometr uzoqlashishi bilan to’lqinlar boshlar edi. U to’lqinlar hozirgi kunlarda ham ko’rilmoqdadir. Tinch okean , Buyuk okean - Dunyo okeanining bir qismi, kattaligi va chuqurligi jihatidan Yer sharida 1-oh’rinda. Tinch okeani g’arbdan Yevrosiyo va Avstraliya , sharqdan Shimoliy va Janubiy Amerika , shimolidan Chukotka va Syuard yarim orollari o’rtasidagi yo’lak, janubidan Antarktida bilan chegaralangan. Maydoni dengizlari bilan birga 178,6 mln. km², dengizlarsiz 148,3 mln. km², suvining hajmi 710 mln.km³. O’rtacha chuq. 3980 m, eng chuqur joyi 11022 m (Mariana novi). Qirg’oqlarining aksari qismi ford tipli va yemirilgan, g’arbdagi tropik kengliklarda marjonli, baʼzi joylari to’siq rifli. Antarktidadagi qirg’oklar, asosan, shelf muzliklari bilan qoplangan. Dengizlar, ko’proq, Tinch okeanining shimoli-g’arbiy va g’arbiy chekkalarida joylashgan. Yarim yopiq dengizlar: Bering , Oxota , Yapon, Sharqiy Xitoy , Sariq va Janubiy Xitoy , Ichki Yapon; orollararo dengizlar: Avstraliya, Osiyo, O’rta dengizlari deb umumiy nomlanadi;

chekka dengizlar: Marjon va Tasman dengizlari, janubida Antarktida sohili yaqinidagi Amundsen, Bellinsgauzen va Ross dengizlari. Tinch okeani orollarining ko’pligi (taxminan 10 ming) va umumiy maydoni (3,6 mln. km²) bo’yicha okeanlar o’rtasida 1 o’rinda. Materik orollari — Saxalin , Yapon, Tayvan , Malay arxipelagi ning yirik orollari, Yangi Zelandiya Tinch okeanining g’arbiy chekkasida, sharqida orollarning katta qismi Shimoliy va Janubiy Amerika qirg’oqlari yaqinida joylashgan. Aleut, Kuril, Ryukyu, Gavayi, Samoa, Markiz, Tabuan, Galapagos va boshqa vulqon-orollar otilishi natijasida kelib chiqqan. Karolina , Marshall , Tuamotu , Gilbert — marjon orollar. Tinch okeanining markaziy va janubi-g’arbiy qismidagi orollar Okeaniya deb nomlanadi. Relyefi va geologik tuzilishi. Tinch okeani tubi tektonik jihatdan o’ziga xos tuzilishga ega, boshqa okeanlardagiga nisbatan bu yerda vulkan, suv osti tog’i va atoll ko’p. Tinch okeani hamma tomondan harakatdagi vulkanlari bo’lgan burmali tog’lar bilan o’ralgan. Boshqa okeanlar tubiga nisbatan Tinch okeani tubi relyefining juda ham parchalanganligi va shelfning uncha rivojlanmaganligi (umumiy maydonining 1,7%) uning umumiy xususiyatlaridan biri hisoblanadi. Chekkalarining chuq. 150 m dan 500 m gacha bo’lgan shelf (uz. 800 km gacha) Bering, Sharqiy Xitoy, Janubiy Xitoy va Yava dengizlarida, keng shelf Avstraliyaning Kvinslend shtati yaqinida bo’lib, marjon qurilmalari ko’p, ular sharqdan dunyoda eng yirik Katta To’siq rifi bilan o’ralgan. Shimoliy va Janubiy Amerika qirg’og’i yaqinidagi shelf nisbatan kambar (bir necha o’n km). Materik yon bag’irlari tik, ko’pincha zinapoyasimon, kanʼonlar (Monterey, Bering) bilan o’yilgan. Tinch okeanining Alyaska yarim oroldan Yangi Zelandiyagacha bo’lgan g’arbiy qismida chekka dengizlar soyligi sistemasi (chuq. 3000 dan 7000 m gacha), orollar yoyi va ularga tutash okean novlari — Aleut (7855 m), KurilKamchatka (9717 m), Filippin (10265 m), Mariana (11022 m) bor. Tinch okeanining chegarasida yirik ko’tarilmalar bilan ajralgan keng soyliklar (chuq. 4000 m dan 7000 m gacha bo’lgan Shimoli-Sharqiy, Shimoli-G’arbiy, Markaziy, Janubiy Peru va h.k.) mavjud. Tinch okeanining yirik relyef strukturasi — Sharqiy Tinch okean ko’tarilmasi Dunyo okeani o’rtaliq tog’ tizmalari tarkibiga kiradi,

biroq u suv osti tog’ sistemasining boshqa tizmalaridan farq qilib, Okeanii 2 asimmetrik qismga ajratadi va unda rift vodiylari aniq aks etmaydi. Eng muhim vulkan marzalari va tizmalari: Layn, Gavayi, Shimoli-g’arbiy, MerkusNekker va boshqa Tinch okeanining sharqiy qismini va Sharqiy Tinch okean tizmasini juda ko’p yoriqlar zonasi kesib o’tgan. Okean tubidagi cho’kindi jinslar tarkibi tektonika va okean tubi relyefi bilan bog’liq. Terrigen nurash materiallari va gilli cho’kindilar materiklarning suv ostidagi chekkalarida, dengizlar tubida va chukur suv osti novlarida ko’proq to’plangan. Cho’kindilar qalinligi okean qaʼrida va novlarda 2–3 km, bu esa Tinch okeanini eng qad. okeanlardan biri ekanligini ko’rsatadi. Kremniyli (diatom va diatomradiolyariyli) cho’kindilar fitoplanktonga boy zonalarda 3 ta kenglik mintaqasini hosil qiladi. Pelagial qizil gillar 4500–5000 m dan ziyod chuqurliklarda uchraydi. Tinch okeani g’arbiy qismining tubida cho’kindilarga vulkan jinslari aralashgan. Okean tubida foydali qazilmalardan neft, nodir metallar rudalari, qalay, temir va titantemir qumlari, oltin, temirmarganes g’uddalari va boshqa uchraydi. Gidrologik rejimi[ tahrir | manbasini tahrirlash ] Tinch okeanining katta qismi subekvatorial, tropik, subtropik va mo’tadil iqlim mintaqalarida va qisman ekvatorial va subantarktika mintaqalarida joylashgan. Shimolidan janubga katta masofaga cho’zilganligi tufayli iqlimi ham xilma-xil. Tinch okeani ustidagi atmosfera sirkulyatsiyasi 4 ta asosiy atmosfera bosimi oblasti: Aleut minimumi, Shimoliy Tinch okean, Janubiy Tinch okean va Antarktida maksimumlariga bog’liq. Okean ustida vujudga keladigan atmosfera sirkulyatsiyasi natijasida yuzaki oqimlar subtropik va tropik kengliklarda antitsiklonal, shimoliy o’rtacha va janubiy yuqori kengliklarda siklonal aylanma harakat qiladi. Natijada tropik va subtropik kengliklarda shimoli-sharqiy, janubida janubi-sharqiy shamollar — passatlar (boshqa okeanlardagiga nisbatan kuchsizrok, va sharqida g’arbdagiga nisbatan kuchliroq) hamda mo’ʼtadil kengliklarda kuchli g’arbiy shamollar esadi. Tropik mintaqalar g’arbida tez-tez dovullar — tayfunlar bo’lib turadi. Tinch okeanining shimoliy qismida atmosferaning mussonli

sirkulyatsiyasi hukmron. Havoning o’rtacha temperaturasi ekvatorga yaqin joylarda fevralda 26—27°, avgustda 26—28°, Bering bo’g’ozida fevralda —20°, avgustda 6—8°, Antarktida qirg’oklari yaqinida fevralda —10°, avgustda —25°. Tinch okeanida yog’in miqdori suvning bug’lanishiga karaganda ko’proq. Yillik o’rtacha yog’in ekvator yonida 3000 mm dan ziyod, o’rtacha kengliklarning g’arbida 1000 mm, sharqida 2000– 3000 mm, eng kam yog’in subtropiklarning sharqiy chekkalarida yogadi (200–300 mm). Tinch okeanining shimoliy qismida iliq Shimoliy Passat — Kurosio va Shimoliy Tinch okean hamda sovuq Kaliforniya oqimlari aylanma oqimni keltirib chiqaradi. Shimolidagi mo’ʼtadil kengliklarning g’arbida sovuq Kuril oqimi, sharqida iliq Alyaska oqimi mavjud. Tinch okeani ekvatorial sirkulyatsiyasida Passatlararo ters oqimi muhim ag’amiyatga ega. Bu oqim Tinch okeanini g’arbdan sharqqa qarab g’arbda 150–300 m. sharqda 250 300 m chuqurlikda, 500600 km kenglikda kesib o’tadi. Oqim tezligi 5,4 km/soat. Okeanning janubida Janubiy Passat, Sharqiy Avstraliya iliq oqimlari va G’arbiy Shamollar va Peru sovuq oqimlari antitsiklonal sirkulyatsiyani yuzaga keltiradi. Suvning sho’rligi shimoliy va janubiy subtropik kengliklarda 35,5%o bo’lib, ekvator ga tomon kamayib boradi (34,5 %o) va shimoliy mo’ʼtadil kengliklarda 30– 31 %oga kamayadi. Suv zichligi ekvatordan yuqori kengliklarga qarab bir maromda (1021 kg/sm³ dan 1027 kg/sm³gacha) oshib boradi. Tinch okeani suv sathining ko’tarilishi har yarim sutkada (Alyaska qo’ltig’ida 5,4 m, Oxota dengizida 12,9 m), Solomon orollari atrofida har sutkada takrorlanadi (bal. 2,5 m). Shamol taʼsirida kuchli to’lqinlar, yer qimirlash taʼsirida sunami (50 m gacha) bo’ladi. Muzlar Tinch okeanining shimoli-g’arbiy (Bering, Oxota, Yapon, Sariq) dengizlarida va Alyaska qo’ltig’i shimolida qamda Antarktida sohillari yaqinida hosil bo’ladi. Muzlarning asosiy kismi va suzuvchi muzlar yuqori janubiy kengliklarda qishda 61—64° j.k., yozda 70° j. k. da ko’p bo’ladi. Yoz oxirida aysberglar 46—48° j. k. da ham uchraydi.

O’simliklari va hayvonot dunyosi. Tinch okeanining flora va faunasi juda boy va xilmaxil. 100 mingdan ortiq hayvon turi, 380 dan ortik, fitoplankton turi maʼlum. Shelf zonasida turlituman qo’ng’ir, fukus, laminar suvo’tlar, mollyuskalar, chuvalchanglar, qisqichbaqasimonlar, ignatanlilar va boshqa organizmlar yashaydi. Tropik kengliklarda marjon riflari juda rivojlangan. Baliqlarning tropiklarda 200 turi, mo’ʼtadil kengliklarda 800 turi mavjud. Shimoliy mo’ʼtadil va janubiy yuqori kengliklarda sutemizuvchilardan dengiz mushugi, kashalot va boshqa, morj, laxtak, sivuch, qisqichbaqa, krevetka, ustritsa, boshoyokdi mollyuskalar juda ko’p. Tinch okeani faunasining aksari qismi endemik. Tadqiq qilinish tarixi. Tinch okeanini o’rganish tarixi 3 davr: qadimgi sayohatlardan 1804-yilgacha, 1804-yildan 1873-yilgacha va 1873-yildan keyingi davrni o’z ichiga oladi. Birinchi davrda Yer sharining shu qismida suv va quruqlikning taqsimlanishi o’rganilgan. Tinch okeanining chegaralari, boshqa okeanlar bilan bog’liqligi aniklangan. Bu davr Buyuk geografik kashfiyotlar ni o’z ichiga olgan. Ikkinchi davrda Tinch okeani suvining fizik xossalari, chuqur joylari o’rganildi. Bu davrda dunyo aylana sayohatlar boshlandi. Uchinchi davrda maxsus ekspeditsiyalar va sohildagi styalar kompleks okeanologik tadqiqotlar olib bordi. Okeanologik va ilmiy muassasalar va xalqaro birlashmalar tashkil etildi. Xalqaro geofizika yili va xalqaro geofizika hamkorligi dasturlari asosida Tinch okeani tubining relyefi mukammal o’rganildi, yangi barimetrik va dengiz navigatsiyasi xaritalari yaratildi. Tinch okeani davlatlararo okeanografik komissiya dasturlari asosida ishlaydigan xalkaro ekspeditsiyalar tomonidan yanada chuqurroq o’rganilmoqda.

Tinch okeanining o’rganilish tarixini jadvalda aks ettirish T/r Yillar Tadqiqotchi olimlar Tadqiqot natijalari 1 1513 yil Vasko Nunes de Balboa G ’arbga qarab harakatlanib, Amerikani kesib o’tgan va noma’lum suv kengliklari qirg’oqlariga etib borgan birinchi yevropalik bo’ldi. Ular kuzatuv punktining janubida joylashgani uchun ularni Janubiy dengiz deb atashgan. 2 1520 yil Ferdinand Magellan Birinchi yevropalik sifatida Janubiy Amerikani aylanib o’tib, u ulkan suv maydonlarini bosib o’tdi va tez orada bu noma’lum yangi okean ekanligiga ishonch hosil qildi 3 1768- 1771 yillar Jeyms Kuk Tinch okeanidagi ko ’ plab orollarni , jumladan Gavayi va Buyuk to ’ siq rifini kashf etdi . 4 1880 yil oxiri S. O. Makarov Tinch okeani suvlarini o’rgandi 5 1930- yillarning boshi Britaniyaning Discovery II tadqiqot kemasi Okeanning janubiy qismidagi chuqurliklarni o’lchab, uning tubida o’rta okean tizmasini topdi. 6 1957 yil Sovet "Vityaz" kemasi Jahon okeanining eng katta chuqurligini - Mariana xandaqini topdi.

Iqtisodiy geografik ocherk. Tinch okeanining jahon xo’jaligida tutgan o’rni unga tutash mamlakatlarda yashaydigan aholi soni va ishlab chiqaradigan sanoat hamda qishloq xo’jaligi. maxsulotlarining hajmi, okeanning boy va turlituman tabiiy resurslari va muhim transport yo’llari bilan belgilanadi. Okeanlardan ovlanayotgan dengiz mahsulotlari va baliqning 60%ga yaqini Tinch okeaniga to’g’ri keladi. Eng ko’p ovlanadigan baliqlar: losossimonlar, seldsimonlar, treskasimonlar, skumbriya, sardina, sayra, dengiz olabug’asi, tunetslar, kambalasimonlar. Okeanning shimoli-g’arbiy qismida losossimon baliqlarning asosiy dunyoviy zaxirasi to’plangan. Umurtqasizlardan turli mollyuskalar va qisqichbaqasimonlar ovlanadi. Tinch okeani turli suvutlar, laminariya, zostera dengiz uti va boshqalarning 90%ni beradi. Jahon miqyosidagi akvakultura mahsulotining 3/4 qismi shu okeanga to’g’ri keladi. Tinch okeani havzasida baliq ovlash bo’yicha bir necha xalqaro konvensiya tuzilgan. Ular okeanning biologik boyliklaridan oqilona va samarali foydalanishga qaratilgan. Rutil va sirkon ning jahon bo’yicha eng yirik konlari Tinch okeanida Avstraliyaning sharqiy va janubi-sharqiy qirg’oqlari yaqinidagi qismida, ilmenitsirkonli qumlar Shimoliy Amerikaning Alyaskadan Kaliforniyagacha bo’lgan g’arbiy qismida, kassiteritning boy sochma konlari Jan. Sharqiy Osiyoda, titanmagnetitli qumlar Yaponiyaning qirg’oq bo’yi qismida joylashgan. Alyaskaning sohilbo’yidengiz qismi oltin va platinaga boy. Tinch okeanining chuq. 3000 m dan ziyod bo’lgan qismida, asosan, 6° va 20° shu kabi va taxminan 180 va 120° g’. u. oraligidagi maydoni 6 mln. km² ga teng zonada temirmarganets konkretsiyalarning yirik konlari bor. Okeanda 120 dan ortiq neft va neftgaz konlari razvedka qilinib, 70% ishga tushirilgan. Asosiy neftgazni — Kaliforniyaning janubiy shelf qismi, Kuk, Guayakil qo’ltiklari, Yaponiyaning garbiy shelf qismi, Boxayvan qo’ltig’i, Base bo’g’ozi, Malay arxipelagi, Yangi Zelandiya, Bruney, Tailand, Malayziya, Indoneziya, Peruda. Yaponiya qirg’oqlari yaqinida okeandan toshko’mir olinadi.

Tinch okean geosinklinal mintaqasi — Tinch Okeanii o’rab turgan, Yer po’stining hozirgi zamon geosinklinal zonalari va turli yoshdagi burmalanish oblastlari majmuasini ifodalovchi Yerning eng yirik geosinklinal mintaqalaridan biri. And, Kordilyera, Yuqori YanaChukotka oblasti, Tinch okeanning orollar yoyi zonasini o’z ichiga oladi. Baʼzan Tinch okean geosinklinal mintaqasig chu.m ikkiga bo’linadi: Sharqiy Tinch okean geosinklinal mintaqasig.m. (Kordilyera) va G’arbiy Tinch okean geosinklinal mintaqasig chumil chumi qilayli birga birga yurayli.m. Okean qaʼridan Tinch okean geosinklinal mintaqasig.m. chuqur suvli novlar — Aleut, Kurill, Kamchatka, Mariana, Tonga, Karmadek, Peru, Chili, Gvatemala va boshqalar bilan ajralgan. Mintaqaning tashki chegarasi Sibir, XitoyKoreya, Janubiy Xitoy, Avstraliya, Antarktida, Janubiy Amerika va Shimoliy Amerika qad. materik platformalarining okeanga qaragan chekkalaridan iborat. Chumilish mumkunTinch okean geosinklinal mintaqasig.m., asosan, yuqori paleozoy, mezozoy, kaynozoyning hozirgi zamon yotqiziqdarini o’z ichiga oladi. Mintaqaning tashqi halqa bo’yicha uz. 56000 km atrofida; eni bir necha yuz km dan 3— 5 ming km gacha. Tinch okean geosinklinal mintaqasig.m. atroflarida 2 xil strukturaviy qism: ulardan biri ortdagi — Yer po’stining materikli tuzilishi bilan xarakterlanadi va geosinklinal burmalanish oblastlarida hosil bo’ladi; boshqasi esa, ro’paradagi — okean qaʼrini o’rab olgan strukturali zonalardan hosil bo’lgan, ularda materik pusti hali shakllanmagan. Okean o’zaniga yaqinlashgan sari tektonik zonalar yosharib boradi va shunga muvofiq materikli oblastlarning o’sishi yuzaga keladi. Tinch okean geosinklinal mintaqasig.m. atroflarida Yerning "olovli halqasi" joylashgan bo’lib, yosh vulkanlar halqasi andezit tarkibli vulkan otilishining mahsuli; ularga seysmik jarayonlarning kuchli namoyenlari, jumladan, epitsentri 700 km chuqurlikda bo’lgan yer qimirlashlar to’g’ri keladi. Tinch okean geosinklinal mintaqasig. m. larida foydali qazilma konlarini konsentratsiyasi Yer po’stining tutash uchastkalaridagiga nisbatan keskin ko’tarilgan bo’ladi. Tinch okean geosinklinal mintaqasig. ning materik qismida oltin, kumush, qalay, volfram, polimetall, okean oldi qismida esa, mis, temir, xromit, nikel, platina va oltin rudalari konlari tarkalgan. Simob konlari vulkanik mintaqalar bilan bog’liq.

Tinch okean geosinklinal mintaqasim.g.ga yirik neftgaz konlari ham to’g’ri keladi. Ularning bir guruhi mintaqa chegarasida qad. platformalar tutashgan joylarda (Yukrri Yana bukilmasi, Shimoliy va Janubiy Amerika bukilmalari), boshqasi — quyi kaynozoy chukindilari bilan to’ldirilgan chuqur bukilmalar (Saxalin, Kaliforniya, Kalimantan va boshqalar) da joylashgan. Neftgaz resurelarining katta qismi chekka dengiz suvlari ostiga yashiringan. Tinch okean geosinklinal mintaqasig. Yerning eng faol harakatdagi seysmik va vulkanli mintaqasi. Asosiy xususiyatlari. Okeanlar ichida eng keksa va eng kattasi, eng issig’i, „olovli halqa" si mavjud, eng chuqur, biomassaga eng boy. Baliq ovlashda, dengiz, orollar soni, kuchli shamol, baland to’lqin, suv tubi vulqonlari bo’yicha Dunyo okeanida birinchi o’rinda. Geografik o’rni. Tinch okean Dunyo okeani maydonining yarmini va Yer yuzining 1/3 qismidan ortig’ini egallagan. Bu okean kattaligi sababli Ulug’ okean deb ham ataladi. Okeanni beshta materik chegaralab turadi. Uni shimoli-sharqda Shimoliy Amerika, janubi-sharqda Janubiy Amerika, janubda Antarktida, janubi- g’arbda Avstraliya, shimoli-g’arbda Yevrosiyo materiklari o’rab olgan. Shimoldan janubga qarab qariyb 12 ming km va g’arbdan sharqqa qarab 17,2 ming km masofaga cho’zilgan. Eng keng joyi ekvatorda va uning atrofida. Maydoni 180 mln kv.km. O’rganilish tarixi. Birinchi bo’lib ispaniyalik V. Balboa 1513-yilda Panama bo’ynidan o’tib, Tinch okeanni ko’rgan va unga Janubiy okean deb nom bergan. F.Magellan 1520-1521- yillardagi sayohati davrida uni Tinch okean deb atagan. Okean to’g’risidagi dastlabki ma’lumotlar F.Magellan va J.Kuk sayohatlari tufayli to’plangan. V.Bering va A. I. Chirikovlar 1741-yilda okeanning shimoliy qismini o’rganishdi. I.F.Kruzenshtern, Y.V.Lisyanskiy, S.O.Makarov „Vityaz" kemasida va Jak Iv Kusto Tinch okeanda mukammal tadqiqot ishlari olib bordilar. Hozirgi vaqtda Tinch okeanni o’rganish yuzasidan maxsus xalqaro tashkilotlar tuzilgan.

Geologik tuzilishi va foydali qazilmalari. Tinch okean botig’i eng keksa va Yer po’stining juda katta maydonini egallaydi. Shunga asoslanib, mustaqil litosfera plitasi tariqasida ajratilgan. Ayni paytda Tinch okean litosfera plitasi o’rta okean tizmasi zonasida kengaymoqda. Tinch okean litosfera plitasi eng serharakat plita ekanligi aniqlandi. Uning yillik siljish tezligi 10 sm dan katta (Atlas, 4-5-betlar). Shuning uchun ham bu olovli halqa da kuchli va halokatli zilzilalar, vulqon harakatlari takrorlanib turadi. Okean shelfida daryo va to’lqin yotqiziqlari, organik jinslar, okean tubida qizil gilli jinslar eng ko’p tarqalgan. Tinch okeanda mineral boyliklar juda ko’p. Okean tubi relyefi. Okean tubi relyefi juda murakkab tuzilgan. Bu yerda dengiz sayozligi kam, 1,7 % maydonni egallaydi. Sayozlik faqat Bering, Oxota, Sariq va Sharqiy Xitoy dengizlarida mavjud. Materik yonbag’irlari tik zinapoyalar hosil qiladi. Okean tubi 62,6 % maydonni egallagan. Bu yerda tog’ tizmalari, cho’kmalar, tekisliklar, botiqlar ko’p tarqalgan. (Ularni xaritadan toping). Т inch okeanda minglab kilometr masofaga cho’zilib yotgan eng chuqur cho’kmalar ham bor. Bular Mariana (11 022 m), Т onga (10 882 m), Kermadek (10 047 m), Kuril- Kamchatka (9 783 m), Fili р pin, Peru, Chili va boshqa cho’kmalar. Dunyo okeanidagi chuqurligi 5 km dan ortiq bo’lgan 35 ta botiqdan 25 tasi, chuqurligi 10 km dan ortiq bo’lgan 5 ta botiqning barchasi shu okeanda joylashgan.

Foydalanilgan adabiyotlar 1.Abirqulov Q. Iqtisodiy geografiya. T ., 2004. 2.Алаев Э.Б. Социально-экономическая география. Понятийно- терминологический словарь. – М.: Мысль, 1983. 3.Akramov Z.M. O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi o’quv dasturi . T., 1992.

O'xshashlar

Tinch okeani hayoti

Dunyo okeanining tabiiy – geografik sharoiti to`g`risidau xarakteristika

Yevropaning shakllanish tarixi, relyefi, foydali qazilmalari

O`zbekiston Respublikasining geostrategiyasida Xitoy va Tinch okeani mintaqasi omili

Dunyo okeani tubi relyefi gipsometrik profilining tahlili