Саноатнинг минтақа иқтисодиётини ривожлантиришдаги роли ва ўрни (Андижон вилояти мисолида) - Geografiya - Referatlar

Саноатнинг минтақа иқтисодиётини ривожлантиришдаги роли ва ўрни (Андижон вилояти мисолида)

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

31.24609375 KB

Ko'chirib olish

C аноатнинг минтақа иқтисодиётини ривожлантиришдаги роли ва ўрни (Андижон вилояти мисолида) Андижон вилоятида саноатнинг барча оғир, енгил ва озиқ-овқат тармоқлари шаклланган ва ривожланган. Маълумки, моддий ишлаб чиқаришнинг энг йирик етакчи тармоғи саноатда меҳнат қуроллари (воситалари), меҳнат буюмлари ва халқ истеъмол товарларининг асосий қисми яратилади. Мустақиллик йиллари вилоят саноати таркибида муҳим ўзгаришлар амалга оширилди. Саноат, айниқса унинг илғор тармоқлари ҳисобланган машинасозлик ва метални қайта ишлаш ва енгил саноати жадал ривожланди. Собиқ Иттифоқ даврида Андижонда ирригация машинасозлигининг йирик корхоналари бирпо этилган эди. Бозор муно сабатларига ўтиш даврида маълум қийинчиликлар туфайли уларнинг айримлари инқирозга учради, баъзилари реконструкция қилиниб, бошқа соҳаларга, биринчи навбатда автомобилсозлик саноатига ихтисослаштирилмоқда. Вилоятда 2007 йил 2136.7 млрд сўмлик саноат маҳсулотлари ишлаб чиқарилди. Бу эса республика ялпи саноат маҳсулотининг 11.7 % ини ташкил этади. Саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 2006 йилга нисбатан 119.2 фоизга кўпайди. Вилоятда ишлаб чиқарилган ялпи саноат маҳсулотининг 90 фоизи ноозиқ-овқат маҳсулотлари корхоналари томонидан, фақат 5.0 фоизи озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш корхоналарига тўғри келди. Саноат маҳсулотларини ишлаб чиқаришда янги турдаги маҳсулотларнинг пайдо бўлиши маҳаллий аҳолининг ҳаёти ва ижтимоий эҳтиёжларини қаноатлантириш билан бирга қўшни давлатлар ички бозорларига рақобатбардош, истеъмол талабларини қондирадиган маҳсулотлар ишлаб чиқариш имконини берди. Шу ўринда минтақада замонавий ишлаб чиқаришни янада кенгайтиришга, қишлоқ хўжалиги

маҳсулотларини қайта ишлашда жаҳон андозаси талабларига жавоб берадиган технологияларни жалб қилишга ва халқ хўжалигининг бошқа тармоқларининг ривожланишига кенг йўл очиб берилганлиги ўзининг ифодасини топмоқда. Минтақа саноатининг яхши ривожланган соҳаларидан бири машинасозлик ва метални қайта ишлаш саноатидир. Машинасозлик оғир саноатнинг энг йирик тармоғи ҳисобланади. Ушбу саноат тармоғида 2007 йилда жами саноат маҳсулотларининг 79.8 фоизи яратилди. Минтақада кимё ва нефт кимёси саноати ҳам ривожланиб бормоқда. Ушбу саноат тури 2007 йилда жами саноат махсулотининг 2.7 фоизини тайёрлади. Мустақиллик йилларида енгил саноат тармоғида иқтисодий ислоҳотлар амалга оширилди. 2007 йилда бу саноат тармоғида 215.6 млрд.сўмлик ёки жами саноат маҳсулотининг 10.1 фоизи яратилди. Кўпгина саноат корхоналари давлат тасарруфидан чиқарилиб, очиқ турдаги акционерлик бирлашмалари ва жамиятларига айлантирилди. Енгил саноат тармоқлари орасида пахта тозалаш саноати етакчи ўринда туради. Унинг асосий маҳсулоти-пахта толасини тайёрлашдан иборат. Вилоят 2007 йилда 85.3 минг тонна пахта толаси ишлаб чиқарди. Бу кўрсаткични 2010 йилда 100.2 минг тоннага етказиш режалаштирилган. Минтақада тўқимачилик саноатини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари-дан бири жаҳон бозорида рақобатбардош ип газлама чиқаришни кўпайтиришдан иборат. Шу мақсадда кейинги йилларда замонавий асосан чет эл инвестициялари ҳисобига тўқимачилик мажмуалари қурилишига катта эътибор қаратилмоқда. Минтақа замонавий озиқ-овқат саноатига эга. Унинг тармоғига гўшт-сут, ёғ-мой, ун-ёрма, нон маҳсулотлари, мева-сабзавот консервалари, ароқ-вино, чанқоқбосди ичимликлар, совун ва бошқа маҳсулотлар ишлаб чиқарадиган саноат корхоналари киради. 2007 йилда озиқ-овқат корхоналарида жами саноат маҳсулотларининг 4.7 фоизи тайёрланди. Озиқ-овқат корхоналари асосан маҳаллий хом ашёни қайта ишлашга асосланган. Минтақада озиқ-

овқат саноатининг етакчи тармоқларидан бири мева-сабзавот консерва йўналиши ҳисобланади.Вилоятда саноат махсулотларини ишлаб чиқариш шаҳар ва туманлар бўйича нотекисдир . Жами саноат маҳсулотларининг 2/3 қисмидан ортиғи Асака шаҳрига тўғри келади. Шунингдек, катта кўрсаткични Андижон шаҳрида жамланган (13.6%). Қолган ҳудудларда эса унинг (Хонобод шаҳридан ташқари) улуши жуда паст. Вилоятда халқ истеъмол моллари ишлаб чиқариш бўйича қуйидаги ҳудудларнинг кўрсаткичлари юқоридир: Асака шаҳри (91.1%), Андижон шаҳри (3.8%), қолган ҳудудларга эса 5 %га яқини тўғри келади холос. Андижон вилояти саноат маҳсулотлари турларини экспорт ҳам қилади. 200 7 йил вилоят и экспорт салоҳияти 916930.4 минг АҚШ долларини ташкил этди. Унинг таркибида машина ва асбоб-ускуналарнинг улуши 84.6 фоизни ташкил этди. Пахта толаси эса 5.1фоизни, озиқ-овқат маҳсулотлари эса 6.1 фоизга тенг бўлди. Вилоятда саноат маҳсулотлари экспорт салоҳиятида кўпрок ўсиш кузатилмоқда. Бу эса вилоят иқтисодиётининг ривожланиб бораётганлигидан далолат бермоқда. Саноат корхоналарини оқилона, энг самарали жойлаштиришда маҳсулот бирлигини тайёрлашга кетадиган сарф-ҳаражатларни ҳар томонлама камайтириш, маълум ҳудуд доирасида иложи борича тайёр маҳсулотни чиқаришгача бўлган ишлаб чиқаришнинг барча босқичларини жойлаштириш ётади.

O'xshashlar

Ташқи иқтисодий алоқаларнинг географик жиҳатлари

Чул ландшафтларини типологик таснифлашнинг асосий тамойиллари (Бухоро вилояти мисолида)

Урта Осиё мамлакатларида ахоли жойлашуви муаммолари

Фаргона вилояти иктисодий - ижтимоий ривожланишида ташки иктисодий алокаларнинг роли

Хоразм вилояти