Мустақиллик йилларида Фағона вилоятининг демографик жараёнлари - Geografiya - Referatlar

Мустақиллик йилларида Фағона вилоятининг демографик жараёнлари

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35.2763671875 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Мустақиллик йилларида Фағона вилоятининг демографик жараёнлари Аҳоли ўта мураккаб ва кўпқиррали тушунча бўлиб, уни мамлакатнинг асоси дейиш мумкин. У билан ишлаб чиқариш жараёни чамбарчас боғланган. Чунки меҳнат ресурсларисиз ишлаб чиқариш бўлмайди, ишлаб чиқариш эса аҳоли учун зарур. Бир вақтнинг ўзида аҳоли моддий ва маънавий бойликлар яратувчиси ҳам уларни истеъмолчисидир. Аҳолининг худудий тарқалишига демографик жараёнлар ўз таъсирини кўрсатади. Шу сабабдан худудларнинг (шаҳар ва қишлоқ) аҳолиси ўсиши ёки камайишига доимо демографик жараён сифатида қараб келинган. Шу жихатдан олиб қаралганда, мамлакатимизда ўзига хос демографик салоҳиятга эга Фарғона вилояти аҳолисини ўрганиш ва тадқиқ этиш муҳим масалалардан бири саналади. Фарғона вилояти майдони 6,8 минг км.кв бўлиб, бу ерда 2007 йил 1 январ ҳолатига кўра, 2917,5 минг киши истиқомат қилмоқда, яъни республика худудининг 1,5 фоизини эгаллаган вилоятда мамлакат жами аҳолисининг 10,9 фоизи яшайди. Бундан кўриниб турибдики, вилоят аҳоли зичлиги анча юқори ҳамда демографик юки оғир бўлган минтақаларимиз таркибига киради. Фарғона вилояти аҳолиси 1989 йилда 2141,7 минг киши рўйхатга олинган, кўрилаётган давр мобайнида аҳоли сони 775,8 минг кишига ёки 136,2 фоизга ортган. Шу йиллар давомида мамлакатимиз аҳолиси 19810 минг кишидан 26663 минг кишига (134,5 %) ўсган. Табиийки , аҳоли сони ошиб боргани сари, унинг зичлиги ортиб боради. Вилоятда 1989 йил 1 км.кв майдонга 301,7 кишига тўғри келган бўлса, бу кўрсаткич, 2007 йилда 411 кишини ташкил этмоқда. Аҳоли сонининг ортиб бориши, ўз навбатида, ер-жой муаммоларининг кескинлашишига ҳам сабаб бўлмоқда. 1989-1994 йилларда шаҳсий хўжаликларга 14-12 сотиҳ миқдорида ер ажратилган бўлса, ҳозирги кунда бу миқдор 8-6 сотиҳ тушиб кетганлиги фикримизнинг исботидир. Ҳозирда минтақада 4та вилоятга бўйсинувчи (Фарғона, Қўқон, Марғилон, Қувасой) ва 4 та туманга бўйсинувчи шаҳар ҳамда 10 та шаҳарча мавжуд. Муста -

www.arxiv.uz қиллик йилларида бутун республикада бўлгани каби вилоятда ҳам урбанизация даражаси пасайиб бормо қда. (32,4 фоиздан 27,9 фоизга тушиб қолди) Бунга шаҳарларда қишлоқ жойларга нисбатан табиий кўпайишнинг пастлиги ва манфий кўрсаткичга эга миграция сальдоси (шаҳарларда яшаган аксарият русийзабон аҳолининг она юртларига кўчиб кетиши) ўз таъсирини ўтказмоқда. Шунингдек, бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида оилаларнинг режали асосда фарзанд кўриши, иккинчи томондан шаҳарларда аёлларнинг доимий меҳнатда банд бўлиши ҳам айнан шаҳарларда туғилишнинг камайишига олиб келди. Масалан, 1989 йилда 198,3 минг кишилик аҳолига эга бўлган Фарғона шаҳри вилоятда аҳоли сони бўйича энг йирик шаҳар эди. Юқоридаги сабаблар туфайли бугунги кунда унинг аҳолиси 187,1 минг кишига тушиб кетди. Аммо вилоятнинг қадимий Қўқон (179,5 мингдан 206,5 мингга) ва Марғилон (124,1мингдан 169,4 минг кишига) сингари шаҳарларининг аҳолиси муттасил равишда ошиб бормоқда. Бунга ушбу тарихий шаҳарларда туб жой аҳолисининг кўп тўпланганлиги, уларда табиий кўпайиш нисбатан юқорилиги, бошқа миллат вакилларининг эса камлиги ҳамда шаҳар атрофи худудларининг шаҳарга қўшиб берилиши ўз таъсирини кўрсатди. Бугунги кунда Қўқон аҳолиси 200 мингдан ошган вилоятдаги ягона шаҳар бўлиб, бу борада вилоятнинг маъмурий маркази Фарғона шаҳридан ҳам олдинда. Республикамиз вилоятлари орасида ушбу ҳолат фақатгина Фарғона вилоятига хос. Ҳозирги пайтда вилоятда 15 та қишлоқ тумани мавжуд бўлиб, улар таркибига 164 та қишлоқ фуқоролар йиғини ва 1189 та қишлоқ аҳоли манзилгоҳлари киради. Мавжуд туманларнинг 12 тасида аҳоли сони 100 минг кишидан ошади. Фақатгина Ёзёвон, Сўҳ, Фурқат туманларида бу кўрсаткич 100 минг кишидан кам. Кўрилаётган давр мобайнида Боғдод, Бувайда, Тошлоқ ва Учкўприк туманларининг аҳолиси 1,5 баробарга ортган бўлса, Сўҳ, Фурқат, Ёзёвон туманларида аҳоли сони деярли кўпаймаган. Шунингдек, мавжуд қишлоқ туманларида ортиқча ишчи кучининг кўплиги, иш ўринларининг танқислиги қишлоқ хўжалигига салбий таъсир кўрсатмоқда. Шу боисдан вилоятда ишчи кучини иш ўринлари билан таъминлаш ниҳоятда долзарб муаммо бўлиб турибди. Хусусан Бувайда, Олтиариқ, Оҳунбобоев, Фурқат

www.arxiv.uz туманларида юқоридаги муаммо туфайли ишчи кучининг миграцияси ортиб бормоқда. Аҳолининг ортиб бориши уй-жой, экология, аҳоли саломатлиги ва унинг бандлиги каби иқтисодий-ижтимоий муаммолари кескинлашишига олиб келади. Шундай экан аҳоли кўпайишини атрофлича ўрганиш, унинг истиқболдаги ҳолатига тўғри баҳо бериш юқоридаги муаммоларни ҳал этишда муҳим омил бўлиб ҳизмат қилади.

www.arxiv.uz А дабиётлар : 1. Свиридов А. А. Координация и функционирование структур системы обеспечения национальной безопасности и геополитики России. Понятие о структурных и безструктурных способах управления. Национальная безопасность и геополитика России, 2002, 1-2 (30-31) -сон , 2002 г. 2. Касымова Н.А. Соединенные Штаты Америки в региональных интеграционных процессах. Политико-экономический аспект. - Т. : УМЭД , 2002 , 183 -бет . 3. Свиридов А. А. Геополитика России в вопросах военной и пограничной безопасности России, регионов, предприятий и фирм. Национальная безопасность и геополитика России, 2002, 1-2 (30-31) -сон, 2002 . 4. Вощанов П. Чем грозит России усиление военно-политического влияния США в Средней Азии? Р и ММ, 2002, 4 -сон , Геополитические проблемы Центральной Азии и Закавказья. Реферативный журнал «Востоковедение и африканистика», серия 9,2002, 2 -сон. Евангелиста М. Геополитика и будущее Российской Федерации Политические исследования, 2002, 2 -сон

O'xshashlar

Демографик прогнозлаштириш

Мирзачўл иқтисодий райони

Узбекистонда оила шаклланишининг худудий, демографик жихатлари

Тадбиркор аёлларни демографик гурух сифатида урганиш

Коракалпогистон Республикасининг иктисодий - демографик ривожланиш хусусиятлари