Mashinasozlik majmui - Geografiya - Referatlar

Mashinasozlik majmui

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89.5 KB

Ko'chirib olish

Mashinasozlik majmui Reja: 1. Mamlakat iqtisodiyotida mashinasozlik sanoatining ahamiyati. 2. Mashinasozlikning rivojlanish tarixidan: Mashinasozlik sanoatining asosiy tarmoqlari: 3. Mustaqillik yillarida mashinasozlikning yangi tarmoqlarini shakllantirish :

O‘zbekistonda mashinasozlik sanoatining dastlabki korxonalari 20-asr boshlarida vujudga keldi. 20-asr boshida O‘zbekiston metalga ishlov berish sanoati asosan 14 ta kichik remont ustaxonalaridan iborat edi. Ularda asosan t.y., paxta tozalash va yog‘ zavodlarining ta’mirlash ishlari bajarilardi. Yalpi sanoat maxsulot umumiy xajmidan og‘ir sanoat va metalga ishlov berish tarmog‘ining hissasi 1,3 %ni tashkil etgan. 1900 yilda Toshkentda tashkil etilgan metalga ishlov beruvchi bosh temiryo‘l ustaxonalari shu davrning yirik korxonalaridan edi. 1920 yildan k.x, sanoat va transportni rivojlantirish zaruratidan mavjud remont korxonalari kengaytirildi, yangilari qurila boshladi. 1927 yil noyabrda Toshkentda “Bosh paxta sanoat” ning mexanika zavodi ishga tushirildi. 1931 yilda bu zavod negizida paxta tozalash zavodlari uchun asbob-uskunalar i.ch va k.x texnikasi ta’miri bilan shug‘ullanadigan “Qishloqmash” –xoz. Toshkent qishloq xo‘jaligi mashinasozligi zavodi tashkil etildi. Zavoda g‘o‘za seyalkalari, Borona va kultivatorlar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi. 1932 yilda Toshkentda ekskavator ta’mirlash zavodi-“Ermash” (xoz. “Tosheks” ICHB): 1920 yillar oxirida Andijonda “Kommunar”, Samarqandda “kolxozchi”, Quqonda “Bolshevik” zavodlari va b. korxonalar ishga tushirildi. 1936 yilda Toshkentda mexanika ustaxonalari bazasida extiyot qismlar va detallar ishlab chiqariladigan zavod (xoz “Toshkimyoqishloqmash” zavodi) 1941 yil Andijon MTS bazasida “Avtotraktordetall” zavodi ishga tushirildi. 1920 yil mexanika ustaxonalari hamda chuyan zavodi negizida Toshkentda 1-Turkiston zavodi tashkil etildi. 1959 yilda bu zavod mashinasozlik bo‘yicha davlat loyixa konstruktorlik texnologiya byurosi, 1976 yildan “Texnolog” i.ch birlashmasi deb nomlandi. 1941-45 yillardagi urush davrida Respublikada 16 mashinasozlik zavodi ishga tushirilidi. Sanoatning tarmoq tarkibi o‘zgardi. Urush davrida ishga tushurilgan mashinasozlik korxonalari front extiyojlari uchun qurol-yaroq, o‘q- dorilar va b. maxsulotlar ishlab chiqardi.

1945 yildan keyin paxtachilik va irrigasiya qurilishi mashinalari i.ch tiklandi, to‘qimachilik, kimyo va halq xo‘jaligining boshqa tarmoqlari uchun yangi jihozlar i.ch. boshlandi. Paxta terish mashinalari, ekskovatorlar, ko‘prikelektr kranlari, yigirish mashinalari i. ch o‘zlashtirildi, korxonalarning ixtisoslashuvi va kooperasiyasi rivojlandi. 60-70 yillarda Respublika mashinasozligidagi teran sifat o‘zgarishlari yuz berdi, i.ch quvvatlari o‘sdi, juda ko‘p yangi mashina va mexanizmlarni i.ch o‘zlashtirildi. Sanoat maxsulotlarining umumiy xajmida mashinasozlik sanoatining hissasi 1970 yil 15,9 %ga yetkazishga muvaffaq bo‘lindi. Bu daraja deyarli keyingi 25 yil davomida aniqlanib kelmoqda (1990 yilda 16 % 1992 yilda 15,3 %) Mashinasozlik sanoati maxsuloti xajmini o‘sish sur’atlari 1940 yilga nisbatan (1940 yil-1) 1965 yilda-220, 1975 yilda-187, 1980 yilda-936, 1985 yilda-1272, 1990 yilda 1539 ni tashkil etdi. Mashinasozlik sanoati 15 tarmoqqa mansub 100 dan ortiq yirik korxonalardan iborat. Ularning orasida traktorsozlik va k.x. mashinasozligi, to‘qimachilik mashinasozligi, paxta tozalash sanoati mashinasozligi, elektrotexnika sanotining salmog‘i katta (1-jadvaldaga q.) 1960 yilda Respublika mashinasozligida 22 nomdagi asosiy mashina, mexanizm va asboblar ishlab chiqarilgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 1970 yilda 29, 1980 yilda – 39, 1993 yilda – 38 ni tashkil etdi. Ayni paytda Respublikada iqtisodiyoti uchun yangi bo‘lgan avtomobilsozlik, radio, elektronika kabi sanoat tarmoqlari barpo etilmoqda. Mashina majmuasida asosiy mahsulot turlarini ishlab chiqarish. 1-jа dvаl 1960 1970 1980 1990 1992 1993 Elektr dvigаtellаri (аylаnish о‘qi bаlаndligi 63/450 mm, о‘zgаruvchаn tokа mо‘ljаllаngаn), ming donа Kuchli tok trаnsformаtorlаri, ming kvа 300 100,5 2601 157,9 6907 142,8 8606 120,4 4621 98,6 2590

Zirxli kаbel, ming km Shlаngli vа teshа kаbel, ming km Nаzorаt kАbeli, ming km О‘rnаtmа о‘tkаzgichlаr, ming qm Shlаngi о‘tkаzgich, ming km Аvtomobil tirkаmаlаri, donа Trаktorlаr (jismoniy birlikdа) ming donа Trаktor tirkаmаlаri, ming donа Trаktor kultivаtorlаri, ming d. Pаxtа terish mаshinаlаri, ming d. Kompressorlаr, donа Trаktor chigit seyalkаlаri, ming d. Pаxtа tozаlаsh mаshinаlаri, donа Kusаk terish mаshinаlаri, donа Ekskаvаtorlаr, donа Kuprikli elektr krаnlаri (mаxsus krаnlаr bilаn birgа), donа Liftlаr, donа Mаrkаzdаn kochmа nаsoslаr, ming d. Yigiruv mаshinаlаri, donа. 5,8 7,2 4,7 60,1 1,0 76 8,0 6.4 10.0 3.2 696 4.7 2186 5 700 670 - 5 419 14,4 6,7 15,2 85,9 13,5 953 21,1 38.5 20.1 5.9 2448 8.0 2544 2800 1025 871 250 12 811 18,5 10,0 18,6 65,3 8,7 1120 24,2 37.1 19.3 9.1 6889 8.9 3200 2499 1505 1387 6240 10 1704 18,3 11,2 16,9 66,9 23,4 1636 23,3 36.0 14.8 5.3 11143 - - - 900 1412 7012 9 1539 17,9 9,0 16,6 73,0 17,1 268 19,3 23.1 10.1 2.4 8123 - - - 834 506 4388 8 1119 19,1 11,2 18,7 60,9 17,2 261 11,5 24.1 6.2 2.2 3981 - - - 472 412 2078 6 571 Avtomobilsozlik. O‘zbekistonda mashinasozlik sanoatining muhim tarmog‘i hisoblangan avtomobilsozlik-avtomobillar, avtomobil dvigatellari, avtomobillarga ehtiyot qismlar, turli jihozlar va b. asboblar i.ch. Respublikada mutsaqillikka erishganidan keyin boshladi. 1990 yillarga qadar Respublikada avtomobilsozlik sanoati yo‘q edi. O‘zbekistonda bir necha avtomobil tuzatish zavodlari (Toshkent avtotuzatish zavodi 1939 yilda ishga tushirilgan), yengil mashinalarga xizmat ko‘rsatadigan “O‘zavtotexxizmat”, “O‘zavtovazxizmat” i.ch.

birlashmalari korxonalar, tashkilotlar va aholining avtomobillarga texnika xizmati ko‘rsatib kelgan. 1994 yil martda “O‘zavtomash” uyushmasi tashkil etildi (uyushma tarkibida 18 korxona tashkilotlar bor). Avtomobilsozlik sanoati sohasida ishlab turgan va yangi qurilayotgan zavodlar negizida avtomobil industriyasini barpo etish, yengil va yuk avtomobillari, avtobuslar, trolleybuslar hamda ularga ehtiyot qismlar i.ch. servis xizmatini yo‘lga qo‘yish, Respublika xalk xo‘jaligining avtotransport texnikasiga bo‘lgan ehtiyojlarni qondirish, avtomobil sanoatining raqobatdosh mahsulotlari bilan jahon bozoriga chiqish vazifalari hal etilmoqda. Avtomobli sanoatini barpo etishda, asosan Respublikadagi konsernlar, korporasiyalar, MDH korxona, tashkilotlari, chet el firmalari sarmoyalarini jalb etish bilan aksionerlik jamiyatlari tashkil etish yo‘li tanlangan. Ishga tushiriladigan korxonalarda i.ch. siklini shakllantirish dastlab avtomobillar agregatlarni yig‘ishda ularni shu korxonalarda tayyorlash va yig‘ish sikliga bosqichma-bosqich to‘lik o‘tish yo‘li bilan olib boriladi. Avtomobil dvigatellari (motorsozlik), podshipniklar i.ch. ham yo‘lga qo‘yilmoqda. 1992 yil O‘zR Janubiy Koreyaning DEU korporasiyasi bilan Asaka paxta tashiydigan tirkamalar zavodi negizida yengil avtomobillar ishlab chiqaradigan “O‘zDEU avto”, 1993 y. GFRdagi “Mersedes-Bens AG” korporasiyasi bilan sobiq harbiy aviasiya i.ch. birlashmasi negizida yuk avtomobillari ishlab chiqaradigan “Xorazm avtomobil ishlab chiqarish birlashmasi” (Drujba) qo‘shma korxonalari barpo etildi. Respublika avtomobil sanoatini butlovchi va ehtiyot qismlar bilan ta’minlash uchun 1993 yil “Avtoehtiyotqism” ilmiy i.ch. birlashmasi (Toshkent viloyati Pskent sh.da “Janubiy avtopoligon”-O‘zbekistonda ishlab chiqarilgan avtomobillar va motosiullarni sinash va sertifikasiya markazi: Toshkent sh. Yaqinidagi Binokor posyolkasida qurilayotgan avtomobil ehtiyot qismlari z-di) ish boshladi. Respublikadagi podshipnik zavodlarida (Toshkent, Shovot, Marhamat va Oxunboboyev sh.lari) avtomobil sanoati va k.x. mashinasozligi uchun turli podshipniklar, sanoat robotlari ishlab chiqariladi.

Samarqand “Krasniy dvigatel” i.ch. birlashmasi (1942 y. Novorossiysk sh.dan evakuasiya qilingan shu nomdagi zavod negizida ishga tushirilgan) avtomobil dvigatellariga ehtiyot qismlar, alyuminiy mahsulotlari ishlab chiqaradi. Samarqandda qurilayotgan (1994) “O‘zavtovazagregat” i.ch. birlashmasi korxonalarida yaqin istiqbolda “LIAZ” i.ch. birlashmasi (Rossiya) bilan hamkorlikda yiliga 1000 dona avtobus yig‘ish va 500 dona trolleybus i.ch. yo‘lga qo‘yiladi. Asaka avtomobil zavodida mikroavtobuslarni seriyali i.ch. 1996 yil martdan boshlandi. 1996 yil 19 iyulda zavodning rasmiy ochilishi va xalqaro taqdimoti o‘tkazildi. 2000 yil bu zavod to‘la loyiha quvvatida ishga tushadi va yilida 200 ming dona turli model va markadagi avtomashina i.ch. 1994 yil nemis sheriklar yetkazib bergan qismlardan Drujba avtomobil zavodida dastlabki 350 “Mersedes-Bens” shatakchi yuk avtomobillari ishlab chiqarildi. Samarqand shahrida Turkiya davlati bilan tuzilgan qo‘shma korxona “O‘zkuch Avto” da avtobuslar ishlab chiqarilmoqda.

O'xshashlar

O`zbekistonning mashinasozlik majmui tarmoqlari geografiyasi

Qozog`istonda metallurgiya, mashinasozlik va kimyo sanoati majmui

Mashinasozlik sanoati

Agrosanoat majmui. Agrobiznes

Metallurgiya sanoati majmui