Фаргона минтакаси ахолисининг худудий таркибидаги узгаришлар - Geografiya - Referatlar

Фаргона минтакаси ахолисининг худудий таркибидаги узгаришлар

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

168.03125 KB

Ko'chirib olish

Фарғона минтақаси аҳолисининг ҳудудий таркибидаги ўзгаришлар Ўзбекистонда энг сўнгги ўтказилган аҳоли рўйхати (1989 йил) маълумотларига кўра, республика аҳолиси 19810.0 минг кишини ташкил этган бўлса, 2007 йилда эса бу кўрсаткич 26663.8 минг кишига етди. Бу давр оралиғида республикамиз аҳолиси 6853.8 минг кишига кўпайди ва бу ҳолат республика аҳолисининг 1989-2007 йиллар орасида ўсиш кўрсаткичининг 134% бўлишига олиб келди. Республикада ўзининг катта демографик салоҳиятига эга аҳоли зичлиги энг юқори бўлган Фарғона иқтисодий районида ҳам мустақиллик йилларида аҳоли ўсиш даражаси турлича кечди. Минтақа аҳолиси, сўнгги аҳоли рўйхатга кўра, 5333.8 минг кишидан 2007 йилда 7464.6 минг кишига ортди ёки 18 йил мобайнида 2130.8 минг киши (139.9 фоиз)га ўсган. Иқтисодий район доирасида аҳоли ўсиши Наманган вилоятида Андижон ва Фарғона вилоятларида нисбатан юқори бўлди. Наманган вилояти аҳолиси кўрилаётган давр мобайнида 663.7 минг кишига кўпайиб, ўртача ўсиш кўрсаткичи 145.1 фоизга тенг бўлди. Ушбу хол Андижонда 139,9 фоиз, Фарғона вилоятида 136,3 фоизни ташкил қилди. Бугунги кунда минтақада 40 та туман (Андижонда 14та, Наманганда 11та, Фарғонада 15та) мавжуд. Туманлар доирасида пастроқ ўсиш кўрсаткичлари Фарғона вилояти туманларига тўғри келади. Масалан, Бешариқ тумани 108.3%, Фарғона тумани 112.2%га эга бўлган ҳолда, Андижон вилоятининг Олтинкўл тумани 134.8%ни, Қўрғонтепа тумани 135.7%ни, Наманган вилоятининг Учқўрғон тумани 140.3%ни, Норин тумани эса 141.0% натижани кўрсатди. Бинобарин, айтиш мумкинки, 1989-2007 йиллар оралиғида Андижон ва Наманган вилояти туманлари нисбатан юқори ўсиш кўрсаткичини қайд этган. Минтақа вилоятларидан Фарғона вилоятида 4 та вилоятга бўйсинувчи шаҳарлар, яъни Марғилон, Фарғона, Қўқон ва Қувасой шаҳарлари, шунингдек, Андижон шаҳри ҳамда Наманган шаҳарларини алоҳида айтиб ўтиш лозим. Ушбу шаҳарлар аҳолиси юз мингдан ошган шаҳарлар сирасига киритилади (Қувасой шаҳри бундан мустасно). Келтирилган шаҳарлар орасида Наманган

бугунги кунда минтақадаги аҳолиси энг кўп бўлган шаҳардир. Унинг аҳолиси 18 йилда 114.4 минг кишига кўпайган ёки 304.2 минг кишидан 418.6 минг кишига етди. Ҳозирда Наманган шаҳри ушбу кўрсаткич билан минтақада энг юқори ўринни эгаллаган ҳолда, республикада эса унинг бу кўрсаткичи Тошкент шаҳридан сўнг иккинчи ўринни ташкил қилади. Аҳоли сонининг ўсиб бориши билан унга мос равишда аҳоли зичлиги ҳам ортиб бораверади. Фарғона иқтисодий районининг майдони 18.4 минг км кв. (Ўзбекистон ҳудудининг 4,1 фоизи) бўлиб, 1989 йилда иқтисодий район аҳолисининг ўртача зичлиги 1 км кв. майдонга 289 кишини ташкил этган, (шундан, Андижон вилоятида 409 киши, Фарғонада 315 киши, Наманган вилоятида 198 киши) ўша давр учун ҳам республикада энг зич минтақа эди. Аҳоли сонининг ошиб бориши ва ҳудуднинг кичиклиги боис, 2007 йилга келиб Фарғона минтақаси аҳолисининг ўртача зичлиги 1 км кв. майдонга 405.6 кишига етди. Бу эса минтақа аҳолисининг 1989 йилга нисбатан 116.6 минг кишига ортганини, аниқроқ айтадиган бўлсак, 14 фоизга кўпайганидан дарак беради. Натижада Андижон вилоятида аҳоли зичлиги 573 кишини, Наманган вилоятида 288 кишини ва Фарғона вилоятида 429 кишига етди. 2007 йилда республикамиз аҳолиси 26663.8 минг кишига етган бўлса, иқтисодий район аҳолиси 7464.6 минг кишига ёки мамлакат аҳолисининг 28 фоизига тенг бўлди. Жадвал. Фарғона иқтисодий райони аҳолиси ўсишининг ҳудудий кесими (1989-2007 йй.). № Шаҳар ва туманлар 1989 йил 2007 йил Ўсиш (% ҳисобида)Аҳолиси (минг к) % ҳисобида Аҳолиси (минг к) % ҳисобида Андижон вилояти 1721,3 100,0 2409,3 100,0 139,9 1 Андижон шаҳри 290,5 16,9 359,5 15,0 123,7 2 Туманлар : Андижон 133,7 7,8 196,1 8,1 146,6 3 Асака 168,9 9,8 245,5 10,2 145,3 4 Балиқчи 104,6 6,1 149,2 6,2 142,6 5 Булоқбоши* - - 109,1 4,5 - 6 Бўз 37,9 2,2 53,5 2,2 141,1 7 Жалақудуқ 103,2 6,0 145,2 6,0 140,6 8 Избоскан 130,6 7,6 184,6 7,7 141,3 9 Марҳамат 92,9 5,4 132,2 5,5 142,3 10 Олтинкўл 98,5 5,7 132,8 5,5 134,8 11 Пахтаобод 101,1 5,9 146,0 6,0 144,4 12 Улуғнор 32,7 1,9 46,8 1,9 143,1

13 Хўжаобод 135,6 7,9 85,8 3,6 0,632' 14 Шахрихон 145,1 8,4 198,2 8,2 136,5 15 Қўрғонтепа 290,5 16,9 359,5 15,0 123,7 Наманган вилояти 1470,8 100, 2134,5 100,0 145,1 1 Наманган шаҳри 304,2 20,7 418,6 19,6 137,6 2 Туманлар : Косонсой 98,6 6,7 150,4 7,0 152,5 3 Мингбулоқ 65,3 4,4 93,6 4,4 143,3 4 Наманган 110,7 7,5 172,7 8,1 156,0 5 Норин 87,9 6,0 124,0 5,8 141,0 6 Поп 115,8 7,9 166,8 7,8 144,0 7 Тўрақўрғон 115,0 7,8 170,0 8,0 147,8 8 Уйчи 120,9 8,2 177,2 8,3 146,5 9 Учқўрғон 96,0 6,5 134,7 6,3 140,3 10 Чортоқ 105,4 7,2 152,3 7,1 144,4 11 Чуст 140,5 9,6 207,7 9,8 147,8 12 Янгиқўрғон 110,5 7,5 166,5 7,8 150,6 Фарғона вилояти 2141,7 100,0 2920,3 100,0 136,3 1 В. бўй-чи шаҳарлар: Марғилон 146,8 6,8 193,3 6,6 131,6 2 Фарғона 198,4 9,2 226,9 7,8 114,3 3 Қувасой 59,0 2,7 73,0 2,5 123,7 4 Қўқон 179,6 8,3 213,4 7,3 118,8 5 Туманлар : Бешариқ 157,9 7,4 171,1 5,9 108,3 6 Боғдод 107,9 5,0 164,5 5,6 152,4 7 Бувайда 111,2 5,2 168,1 5,8 151,1 8 Данғара 95,0 4,4 136,3 4,7 143,4 9 Ёзявон 53,0 2,8 79,3 2,7 149,6 10 Олтиариқ 116,4 5,4 167,1 5,7 143,5 11 Охунбобоев 111,6 5,2 144,6 5,0 129,5 12 Риштон 142,8 6,7 157,4 5,4 110,2 13 Сўх* - - 56,6 1,9 - 14 Тошлоқ 100,3 4,7 150,1 5,1 149,6 15 Учкўприк 113,9 5,3 172,8 5,9 151,7 16 Фарғона 156,5 7,3 175,6 6,0 112,2 17 Фурқат* - - 93,1 3,2 - 18 Қува 131,0 6,1 193,8 6,6 147,9 19 Ўзбекистон 160,5 7,5 183,3 6,3 114,2 Жами 5333,8 100,0 7464,6 100,0 139,9 Изоҳ: * белгиси қўйилган туманлар 1989 йилда ёндош туманлар таркибида бўлган. ' Аҳоли рўйҳати ўтказилган вақтда Булоқбоши тумани Хўжаобод тумани таркибида эди. Жадвал Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида тузилган. Ўзбекистонда мустақилликдан сўнг ўтказилган иқтисодий ислохатлар, шунингдек бозор иқтисодиёти шароитида кечаётган жараёнлар урбанизация даражасига ҳам ўз таъсирини ўтказди. 1989 йил республикада шаҳар аҳолиси 8040.9 минг кишини (40.6 %) ташкил этган, 2007 йилда эса бу кўрсаткичлар 9584.6 минг кишини, республика аҳолисига нисбатан 35.9 % кўрсаткичга эга бўлди. Бундан мамлакат урбанизация даражаси кейинги йилларда тушганлиги қайд этилади. Бунга асосий сабабларда бири мустақилликдан сўнг Ўзбекистонда ҳудудидан русийзабон аҳолининг кўчиб кетиши (чунки русийзабон аҳолининг аксарият қисми шаҳарларда яшаган) сабаб деб кўрсатилган бўлса, иккинчи

томондан қишлоқ аҳолисининг шаҳарларга нисбатан тез ўсишидир. Бундан ташқари, шаҳар аҳолисида туғилишнинг қишлоқларга нисбатан анча паст эканлиги ҳам фикримизнинг далилидир. Хулоса ўрнида шуни айтиб ўтиш керакки, 1989-2007 йиллар оралиғида Фарғона иқтисодий райони аҳолиси таркибида республикада бўлгани сингари туб ўзгаришлар юз берди. Ҳозирги кунда Фарғона иқтисодий районида аҳоли ўсиши асосан қишлоқ туманларидан иборат бўлган Наманган вилояти ҳисобига бўлмоқда ва бундай ҳолат яқин келажакда сақланиб қолади. Ўз навбатида Андижон ва Фарғона вилоятларида ер ресурсларининг чекланганлиги ва шаҳар аҳолисининг нисбатан кўплиги сабабли иқтисодий район миқёсида аҳолининг ўсиш суръатлари аста-секинлик билан турғунлашиб боради.

O'xshashlar

Фаргона округи

География фани буйича умумий урта талим такомиллаштирилган ДТС нинг максади ва уеи жорий этиш

Ахолининг худудий жойлашуви

Узбекистан Республикасининг географик ўрни, мандони, чегаралари

Дунё ахолисининг диний таркиби, Жахон динлари