Agrosanoat integratsiyasining asosiy ishlab chiqarish bosqichlari va ularni rivojlantirish masalalari - Geografiya - Referatlar

Agrosanoat integratsiyasining asosiy ishlab chiqarish bosqichlari va ularni rivojlantirish masalalari

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

52.4921875 KB

Ko'chirib olish

Agrosanoat integratsiyasining asosiy ishlab chiqarish bosqichlari va ularni rivojlantirish masalalari Agrosanoat majmuasi (ASM)ni rivojlantirish va takomillashtirish masalalarini hal qilish mustaqil respublikamizda olib borilayotgan iqtisodiy islohatlarning ikkinchi bosqichiga to`g`ri keladi. Bu bosqichning asosiy strategik yo`nalishlari esa Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan ishlab chiqilgan. «To`rtinchi strategik vazifa – deb ko`rsatadi Islom Karimov – Iqtisodiyotimiz tuzilishini tubdan o`zgartirish, xom ashyo yetkazib berishdan tayyor mahsulot ishlab chiqarishga o`tish, uning sifatini va raqobatga bardoshliligini jahon bozori talablari darajasiga yetkazishdan iborat». Agrosanoat integratsiyasi (ASI)ning hamma formalarida kechiriladigan bosqichlar (uning alohida olingan elementlari) mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida muhim rol o`ynaydi. Shuningdek, qishloq xo`jalik regioni bo`lib hisoblangan Surxondaryo viloyati iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotida ham agrosanoat majmuasi munosib o`rin tutadi. ASM - ning rivojlanish darajasi esa ko`p jihatdan viloyatda shakllangan va rivojlanishining turli bosqichlarini boshidan kechirayotgan ASI ning ish faoliyatiga bog`liq. Masalan, paxtachilikda uni birlamchi qayta ishlash jarayoni (ya`ni yalpi paxta hosilidan paxta tolasi ishlab chiqarish)siz ko`zlangan narsaga erishib bo`lmaydi, balki paxtani birlamchi qayta ishlash paxta yalpi hosilidan pirovard mahsulot ishlab chiqarish uchun muhim iqtisodiy omil bo`lib hisoblanadi. Huddi shunda, ASI ning yaxshi shakllanmagan (yoki mutloqo tashkil topmagan) bosqichlari paxtachilikda toladan gazlama, gazlamadan kiyim-kechak ishlab chiqarish yoki uzumchilikda ikkilamchi qayta ishlash orqali spirtli ichimliklar olish va boshqalar maxsus ishlab chiqarish jarayoni bo`lib, ularning to`la rivojlantirilishi ASM ning shakllantirish bilan teng ahamiyatlidir. Shuning uchun ham ASI formalarida ishtirok etadigan har bir bosqich (integratsiya elementi) muhim iqtisodiy omil bo`lib hisoblanadi.

Viloyat ASM larining tahlili shuni ko`rsatadiki, ularning rivojlanish holati turli bosqichlarni boshidan kechirmoqda. Masalan, paxtachilik agrosanoat majmui (PASM)ni olaylik, uning bosqichlari: - paxta yetishtirish va yetishtirilgan paxtani yig`ib-terib olish; - paxta yalpi hosilini paxta punktlarida saqlash; - uni birlamchi qayta ishlash (ya`ni paxta yalpi hosilidan paxta tolasini ajratib olish); - ikkilamchi qayta ishlash (paxta tolasidan ip va ip-gazlama ishlab chiqarish); - uchlamchi qayta ishlash (tayyor gazlamadan kiyim-kechak va boshqa trikotaj buyumlari ishlab chiqarish). PASM da qayd qilingan paxta yetishtirish va uni qayta ishlash bilan bogliq bo`lgan jarayon nazariy jihatdan uning to`la shakllangan formasini tashkil qiladi. Biroq, Surxondaryo viloyati iqtisodiy taraqqiyotida yetakchi o`rin tutgan ASI - ning bu shakli hozirgi vaqtda to`la mavjud emas. Balki, faqat »Paxta yetishtirish- uni birlamchi qayta ishlash» jarayoni tarkib topgan, xolos. Viloyat donchilik agrosanoat majmui (DASM) ni olsak, u bir-biri bilan tashkiliy-iqtisodiy (va texnologik) jahatdan bog`langan quyidagi bosqichlarni o`z ichiga oladi: ● don yetishtirish va uni o`rib-yig`ib olish; ● yetishtirilgan donni maxsus baza (tayyorlov punkt)larda saqlash va saralash; ● un (guruch) ishlab chiqarish; ● un mahsulotlari ishlab chiqarish. Viloyat donchiligida mazkur tizimning barcha bosqichlari mavjud, endilikda uni rivojlantirish va zamonaviy texnologiyalar asosida takomillashtirish darkor. Uzumchilik agrosanoat majmuasi ( UASM ) esa quyidagi integratsiya bosqichlaridan iborat, ya`ni: √ uzum ko`chatlari yetishtirish; √ uzum yetishtirish - mayiz ishlab chiqarish;

√ uzum yetishtirish – uni birlamchi qayta ishlash (ya`ni uzumdan vinomateriallari ishlab chiqarish); √ ikkilamchi qayta ishlash (vino materiallaridan turli xil ichimliklar ishlab chiqarish). Ushbu jarayon (bosqich)lar regionda mavjud. Biroq ushbu hududiy tizimni rivojlantirish zarur. PASM, DASM va UASM lari Surxondaryo viloyat ASMning o`zak tarmoqlari bo`lib, ularni rivojlantirish va takomillashtirish masalasi ASI ning barcha bosqichlari va unda mavjud bo`lgan bo`sh halqalarni rivojlantirishni taqozo qiladi. Buning uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim deb hisoblaymiz: PASMda, viloyat xo`jaligining yetakchi (o`zak) sohasi hisoblangan paxtachilikda ASI birmuncha yaxshi shakllangan bo`lishiga qaramasdan, uning ayrim bosqichlari yaxshi rivojlanmagan va takomillashgan emas. Ayniqsa mazkur ASI ning «Ikkilamchi qayta ishlash», «Uchlamchi qayta ishlash» sikli (jarayoni) viloyatning aksariat tumanlarida rivojlantirilmog`i darkor. Bu bilan VASMdagi mazkur ASI takomillashib o`zining yakunlovchi bosqichiga qadam qo`yadi. Bu esa yetishtirilgan paxtadan olingan daromad, daromadning salmog`i salobatli bo`lishiga va viloyat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotining yana ham tezlashishiga imkon yaratadi. DASM da, viloyat ASM da ASI formasining barcha elementlari bir xil rivojlantirilmog`i darkor. Sug`oriladigan zonada bugdoy, sholi, arpa yetishtirishga ixtisoslashtirilgan fermer xo`jaliklari sonini ko`paytirish, elevator xo`jaligini viloyatning barcha donchilikka ixtisoslashgan hududlarida aholi soni va extiyojini inobatga olib, har jahatdan rivojlantirish, un mahsulotlari tayyorlashni va guruch ishlab chiqarishni aholi extiyojidan kelib chiqib tashkil qilish lozim. UASM da aholining ho`l uzumga bo`lgan kundalik (va yil bo`yi) extiyojini qondirish kerak. Buning uchun viloyat hududidagi barcha tokzorlarda uzum navlariga ko`ra tok ko`chatlarini yangilab turish, aholini yil davomida ho`l uzum bilan ta`minlash uchun uzumchilikka ixtisoslashgan hududlarda salqinxona (xolodilnik)lar qurish lozim. Shuningdek, uzum yetishtirish va uni sanoatda qayta

ishlash orqali vino meteriali va spirtli ichimliklar ishlab chiqarish texnologiyasini jahon andozlariga mos keladigan darajada yaxshilash va bu borada xorijiy mamlakatlar bilan uzviy va uzluksiz hamkorlik o`rnatish maqsadga muvofiqdir.

Adabiyotlar : 1. Каримов И. «Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида» -Тошкент, 1995. 2. Ларин И. Развитие интеграционных процессов в АПК Узбекистана. – Ташкент , 1998. 3. Рўзиев А., Мирзаев Ш., Бароталиев У. Сурхондарё сув омборлари ва агросаноат мажмуини ривожлантириш масалалари. -Тошкент, 1997. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Gidrologik prognozlar va ularni tasniflash masalalari

Yer qishloq xo’jaligining asosiy ishlab chiqarish vositasi, predmeti

Ziyorat turizmi markazlari va ularni rivojlantirish resurslari

O‘zbekiston iqtisodiyotining rivojlanish darajasi va asosiy xususiyatlari va sanoat tarmoqlari

Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish qonuniyatlari, tamoyillari va omillar