Texnologik tizimlarni sinovdan o’tkazish - Fizika - Referatlar

Texnologik tizimlarni sinovdan o’tkazish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

154.5 KB

Ko'chirib olish

Texnologik tizimlarni sinovdan o’tkazish Reja: 1 Sinovdan o’tkazishning asosiy turlari 2. Yangi modeldagi tajriba – namuna uchun tayyorlangan dastgohlarni qabul qilib olishdagi sinovdan o’tkazish 3. Dastgohlarning salt harakat holatida sinovdan o’tkazish 4. Dastgohlarni ish bajarish holatida sinovdan o’tkazish

1 Sinovdan o’tkazishning asosiy turlari Ma’lumki texnologik tizimlar tarkibi: dastgoh, moslama, asbob va detaldan iborat. Bularning sinovdan o’tkazish o’ziga xoslikni talab qiladi. Masalan , dastgoh sinovdan (aniqrog’i ularni loyi’alashdagi asos qilib olingan modeldagi dastgoh), odatda, loyi’alashdan avval, so’ng, bu uni tayyorlash jarayonini oxiriga yetkazadi. Dastgohlarni zamonaviy sinovdan o’tkazish quyidagilarni o’z ichiga oladi: - yangi modeldagi tajriba – namuna uchun tayyorlangan tizimning qabul qilib olish sinovidan o’tkazish; - seriyalab ishlab chiqariladigan texnologik tizimlarni qabul qilib olish va foydalanishga topshirishdagi sinovdan o’tkazish . Moslamalar loyi’alanib, tayyorlanib foydalanishga topshirilishi uchun quyidagi nazariy sinovlardan o’tkaziladi: - loyi’aning iqtisodiy tomonini va ishda siljitish hamda ko’tarib - tushirish holda material sarf bo’lishiga; - moslamaning o’lcham aniqligiga; - detalni o’rnatishga mo’ljallangan yuzalarning musta h kamligiga; - moslamadagi og’ir yuklangan detallarni bikirligiga; Kesuvchi asboblar standartlashtirilgan va maxsus holda tayyorlanganligi uchun ular quyidagi sinovlardan o’tkazilgan bo’lishi mumkin: - standartlashtirilgan kesuvchi asboblar, shu asboblarning sertifikatida ko’rsatilgan talablarga javob bera olishi zarur, jumladan, kesuvchi asbobning kesuvchi va tana qismida yoriqlar, yoriqliklarni keltirib chiqaruvchi nuqta ko’rinishidagi chuqurchalar; kesuvchi qismi tana qismiga qo’zg’almas holda biriktirilgan bo’lsa, biriktiruvchi element tutib turuvchi va tutilib turuvchi elementlar orasida hech qanday bo’shliq hosil qilmagan holda tekis yotqizilgan bo’lishi kerak; kesuvchi qism tanaga mexanik usulda biriktirilgan bo’lsa, biriktiruvchi elementning o’lchamlari konstruktiv hisob asosida olingan bo’lib quyidagilarga asoslanishi shart:

-maxsus holda meoyorlagan, kesuvchi asboblar hamma hisoblarga, musta h kamlikka, bikirlik k a va boshqalarga hisoblab sinab ko’rilgan bo’lishi kerak. Texnologik tizimning oxirgi tashkil etuvchisi – detal zagotovkasini olinishidan boshlab, konstruktiv to’g’ri tanlanganligiga, texnologik ishlov beriluvchanliligiga; tayyor bo’lgan ma h sulot shaklidan og’ishga, o’lcham aniqliligiga va yuza sifat ko’rsatkichlari talablariga to’g’ri kelishiga sinovdan o’tkaziladi. Texnologik tizimning tashkil etuvchilaridan asosiysi, bu dastgohlar bo’lganligi sababli, ularda sodir bo’ladigan jarayonlar boshqa tashkil etuvchilardan yuqori turadi. SHuning uchun ham ularni sinovdan o’tkazishga ko’proq a’amiyat beriladi. 2. Yangi modeldagi tajriba – namuna uchun tayyorlangan dastgohlarni qabul qilib olishdagi sinovdan o’tkazish Bu sinov turida dastgohning shu modelini qo’llanilishi maqsadga muvofiqliligiga qarab ishlab chiqarishda sinab ko’riladi. Bu ko’rinishdagi sinov odatda, laboratoriya sharoitida o’tkazilib, sinov natijalari davlat komisiyasiga tavsiya etiladi. Joriy etilgan tipik uslubga asosan metallarga ishlov beruvchi dastgohlarni sinovdan o’tkazishning har turi uchta guru h dan iborat tekshiruvlarni o’z ichiga oladi: statik h olatda, salt h arakat vaqtida va ish bajarish h olatida. Sinovning turiga qarab ularning hajmi va mazmuni biri ikkinchisidan katta farq qiladi. Yangi modeldagi dastgohning qabul qilib olishdagi sinovdan o’tkazish to’liq va murakkab turi hisoblanadi. Misol, yangi modeldagi dastgohlarni qabul qilib olishdagi misol, sinovdan o’tkazish quyidagi tarkibda bo’ladi: - dastgoh sinovdan o’tkazilishdan avval maxsus fundamentga o’rnatiladi; - dastgohlar maxsus tovonlarga o’rnatilgan hollarda, ular ishlashda foydalanishdagidek o’rnatilib, dastgohning tekis o’rnatilganligi esa bo’ylanma va ko’ndalang yo’nalishlarda DST normasiga to’g’ri kelishi «shayton» o’lchov asbobi bilan tekshiriladi;

- dastgoh fundamentga ma h kamlovchi boltlar va gaykalar bilan ma h kamlanmaydi. Bu sinovni olib borishda dastgohning aniqlik klassiga bog’liq holda shaytonni quyidagi shkalalar orasidagi o’lchamlarini tanlaydi: - N,P klassdagi dastgohlar uchun 0.04 mm/m; - V,A va S klassdagi dastgohlar uchun 0.02 mm/m. Bundan so’ng dastgohning statik holatga tekshirilishi boshlanadi. Birinchi navbatda dastgohning aniqligini normaldagiga mos tushishi tekshiriladi. Bu asosiy tekshirishlardan biri bo’lib sanaladi. Loyi’alangan dastgohlar boshlang’ich aniqligiga ega bo’lib, ularga ta’sir etib ishlov berishdagi noaniqliklarga olib keluvchi alo’ida olingan omillarni bilib olish zarur. Bunga dastgohni geometrik va kinematik aniqligi, zagotovkani ishlov berishdagi o’rnatish xatoligi; dastgohni temperatura ta’sirida deformatsiyalanishi; dastgohning nagruzka ta’siridagi elastik deformatsiyalanishi; dastgoh elementlarini siljishda va ishlov olib borilayotgan davr ichida turg’unligi; majburiy tebranish; kesuvchi asbobni kesuvchi qirrasini o’lchamining yemirilishi va boshqalarni kiritish mumkin. Bu hamma sanab o’tilgan omillar (geometrik aniqlikdan tashqarisi) o’zgarib turuvchi va ularni ma’lum darajada boshqarish mumkin; ularni ishlov beriluvchi detal aniqligiga ta’sirini kamaytirish yoki yo’q qilish mumkin. Buning uchun ishlov berish maromini pasaytirish yoki o’zgartirish kerak bo’ladi. Demak ma’lum bo’lyaptiki, geometrik aniqlik ishlov beriluvchi detalning shakliga, o’lcham aniqligiga ta’siri saqlanib qolmoqda. SHuning uchun ham dastgoh elementlarini tayyorlash sifatini va ularni o’zaro yig’ish aniqligiga erishish uchun intilish kerak. Tekshirish 20 0 C temperaturada olib boriladi. Temperaturaning og’ishi: C – klassidagi dastgohlar uchun ± 0.5 0 C; A va B klassidagi dastgohlar uchun ± 1 0 C; P va N klassidagi dastgohlar uchun ± 2 0 C tavsiya etiladi. Dastgoh aniqlikka o’zaro ishga tushish h arakati davri o’tgandan so’ng tekshiriladi. Sinov DST- da ko’rsatilgan aniqlik normasiga mos holda o’tkaziladi. Tipik aniqlikka tekshirish quyidagilarni o’z ichiga oladi, ya’ni to’g’ri chiziqlilik, tekislilik, ovallik, konuslilik

va shunga o’xshashlar. Dastgohning ish bajaruvchi zvenolarining h arakatlanish traektoriyasiga, kinematik aniqlikka, chiziqli va burchaklararo siljishiga ham tekshiriladi. hamma bu tekshiruvlar tashqi nagruzkasiz olib boriladi. Tekshiruvlarning ichida yana bir asosiylaridan bo’lgani u dastgohlarni bikirlikka tekshirish hisoblanadi. Bikirlik dastgohning ishga yaroqlilik meoyorini ko’rsatuvchi parametr bo’lib, u turg’un maromda ish olib borishda nagruzka ta’siridagi aniqligini ko’rsatadi. Buning uchun tipik holga olib kelish kerak. Nagruzka yo’nalishi va uni ta’sir etuvchi nuqtasi real kesish jarayoniga yaqinlashtiriladi. Kuch shunday miqdorga ega bo’lishi kerakki, bu miqdorda elastik tizimda siljish sodir bo’lsin. Bu siljishni oddiy ko’rsatuvchi shkalalari orasidagi o’lcham 0.01 mm - ga teng bo’lgan indikator orqali o’lchash imkoniga ega bo’linsin, lekin sinovdan o’tkazilayotgan dastgoh uchun ruxsat etilgan nagruzkadan oshib ketmasligi kerak. Sinovdan o’tkazishda dastgoh qismlarini tekis joylashuvini tanlash tavsiya qilinadi. Bikirlikka sinovdan o’tkazish uchun maxsus priborlardan foydalaniladi. Bularga domkrat va oldindan ma’lum bo’lakchalar bilan bo’lib chiqilgan indikator qurilmasidan iborat dinamometr olinadi. Bu sinovni olib borish ishlov berishda qanday bo’lsa, shunday bo’lishi kerak. Tekshirish vaqtida, odatda dastgohning moyilliklari yig’indisi olinadi va siljishning eng yuqori qiymati bo’yicha normalash olib boriladi. Lekin moyillikning yig’indisi bilan olingan ma’lumot har doim ham yetarli bo’lmaydi. SHuning uchun ham dastgohning tajriba- namuna modelini sinovdan o’tkazish uchun elastik siljishlar muvozanatini tuzish tasiya qilinadi. Buning uchun elastik siljish statik holatda o’lchanadi, so’ng dastgoh elastik sistemaning elementlariga kuch qo’yilgan nuqtasidagi siljishi hisoblab chiqiladi. So’ng bikirligi past bo’lgan elementlar va ularning nimjon qismlarini aniqlanib tayyorlashdagi va yig’ishdagi sifatiga ba’o beriladi. Dastgohning bikirligi shpindel qismining podshipniklari zazoriga ham bog’liq bo’ladi. Podshipniklarning zazoriga bog’liq bo’lgan bikirlikka sinovdan

o’tkazish uchun ularni issiq va sovuq holga keltirish kerak. Bunda podshipniklar uchun turg’un temperatura aniqlab chi - qiladi. Misol №1. SHpindelning o’qiga perpendikulyar bo’lgan kuch bilan yuklangandan so’ng, uni siljishini oldingi podshipnikning radial - tarangligini o’lchash orqali tekshiriladi. Yuklanish pog’onali ta’minlangan bo’lib, kuch bilan siljish orsidagi bog’liqlik to’g’ri chiziq holatini olgunga qadar. CHiziqli grafikning) (p f   to’g’ri qismiga o’tkazilgan urinma koordinata o’qlarining pastida yoki ustida bo’lishi mumkin (8.1-rasm). Birinchi holati sinovdan o’tkazilayotgan podshipnikning natyagini, ikkinchi holati undagi zazorni xarakterlaydi. rasm . SHpindelning oldingi podshipnigidagi zazor va natyaglarni aniqlash grafigi. Misol №2. birinchi misol ko’rinishidagi shpindelning oldingi podshipnigidagi o’q bo’ylab hosil bo’ladigan zazor va natyagi aniqlanadi. Tajriba – namuna uchun tayyorlanilgan dastgohlar yuqorida ko’rib chiqilgan sinovlardan tashqari elektr ji’ozlarning ishga yaroqliligiga va qo’l bilan boshqariluvchi organlar ergonomika talablariga to’g’ri kelishiga tekshiriladi. 3. Dastgohlarning salt harakat holatida sinovdan o’tkazish Bu guruhga kiruvchi sinov, sinovni eng katta qismini tashkil etadi. Salt harakatdagi sinov dastgohni ishga tushirish (yurgizish) bilan boshlanadi va uni mexanizmlari hamda sistemalari, asosan, funktsiyalarini to’g’ri bajaryotgani

tekshiriladi. Elektr ji’ozlarning (o’chirgichlarni ishlatish, himoyalovchi to’sqichlarni, issituvchi va himoyani maksimalligini, apparatlardagi mavjud cho’lg’amlarni qizishini, rezistorlarni va boshqalarni), moylovchi va sovituvchi sistemalarni ishlashini, dastgoh ishchi organlarini harakat tezligini boshqaruvchi sistemani, bosh uzatmani va surishni ta’minlovchi mexanizmlarni o’z funktsiyalarini to’g’ri bajarishi tekshiriladi. Bosh uzatkichni har bir va hamma aylanishlar (n 1 ,n 2 ,n 3 , … ,n z ) chastotalarida hamda ishga solishni takrorlanishida, ishdan to’xtatish va reversda tekshiruvdan o’tkaziladi. Sinovdan o’tkazilayotganda dastgoh shpindeli maksimal (n z ) aylanish chastotada, shpindel podshipniklarini elektrmagnit muftani cho’lg’amlaridagi va elektryuritmalardagi temperaturani stabillashgunga qadar ishlatib turish zarur. Lekin bunda ishlab turish davri 30 minutdan ortib ketmasligi kerak. Temperaturaning stabilligiga dastgohni tajriba - namuna uchun tayyorlanganlari sinovdan o’tkazilishi kerak. Bu sinovdan o’tkazishni quyidagi misol ko’rinishida tanishib chiqishimiz mumkin. №3-misol. Sinovdan o’tkazish uchun koordinatalararo teshik kenggaytiruvchi dastgohni olamiz. Dastgoh stoli ustida shpindel o’qiga perpendikulyar holda aniq tsilindrik va torets yuzalari bilan nazorat diski o’rnatiladi. Dastgoh shpindeliga mahkamlangan opravkaga tez kiydirilib- yechiluvchi ikkita indikator bilan tutkich kiydiriladi (8.2-rasm). SHpindelga qo’l bilan aylanma harakat berilganda, birinchi indikator shpindel o’qini D diametrdagi disk tekisligiga perpendikulyarlikdan og’ishini, ikkinchi indikator shpindel va stol o’qlarining o’qdoshligini o’lchaydi. Diskning diametri bo’ylab ikkita qarama – qarshi nuqtalardagi og’ishlarni sovuq (U 1 sovuq va U 2 sovuq ) va issiq (U 1issiq va U 2 issiq ) holatlarini dastgohning temperaturasini turg’un holatidagini aniqlab, YXZ tekislik bo’yicha chiziqli  t.ch. va burchakli  t.b. normalashtirish uchun zaruriy shpindel va stol o’qlarini temperatura ta’sirida siljishini topish mumkin:

rasm. SHpindelni chiziqli va burchakli siljishini aniqlash sxemasi.     D Y Y Y Y Y Y Y Y сов исс сов исс бт сов исс сов исс чт 1000/) ( ) ( 2/) ( ) ( 2 2 1 1 .. 2 2 1 1 ..           bu yerda D – nazorat diskani diametri, mm;Y 1iss , Y 1sov , Y 2iss , Y 2sov , - og’ishlar, mm. Xuddi shunday ko’rinishda temperatura ta’siridagi deformatsiyani XYZ tekisligi uchun ham aniqlash mumkin. Bajarish ichida shovqinni kelib chiqishiga birdan – bir meoyor hisoblanadi. Ishlab chiqarishda qo’llanib kelinayotgan dastgohlardan chi q ib kelayotgan shovqin cheklangan. Ijon qulog’ini shovqinga ruxsat Gts – 90 dB gacha ; 4 kGts va undan yuqori uchun – 75 dB qabul qilingan. SHovqinni o’lchash qurilmasi quyidagi strukturada bo’lishi mumkin (8.3- rasm). rasm. SHovqinni o’lchash qurilmasi sxemasi.Mikrafon Kuchautirc h ( А , В , S) kontur togrilagich Tabaqalangan filtrlar toplami Strelkali olchov asbobi

SHovqin shpindelning eng yuqori aylanishlar chastotasida olib boriladi. Qurilmadagi uchta to’g’rilovchi kontur yordamida shovqinning darajasiga qarab shovqin o’lchash asbobining xarakteristikasini o’zgartirish mumkin, ya’ni bu orqali dastgohdagi shovqinni aniqroq ba’olashga imkon yaratadi. Tajriba - namuna uchun tayyorlangan dastgohlarni shov - qinga sinashda tabaqalangan filtrlar to’plamidan foydalanilgan holda tekshiriladi. Tekshiruv aniqligini yanada oshirish uchun bir oktavli va uch oktavli filtrlardan foydalaniladi. Dastgohning tayyorlanish va yig’ish sifati uni salt h arakatlanishidagi tebranishini xarakterlab beradi. Tajriba - namuna uchun tayyorlanilgan dastgohni tebranishga tekshirish ham shpindelning aylanish chastotasining hamma diapazonlarida olib boriladi. Buning uchun shpindelning bo’ynini urishini o’lchash uchun uni konusli teshigiga, urishi 3 mkm-dan kichik bo’lgan oktav o’rnatiladi. Dastgoh supportiga o’rnatilgan hajmli yoki induktiv datchik yordamida tebranish o’lchab olinadi va uni 1 kGts takrorlanish diapazonida takrorlanishi ta h lil qilinadi. Salt h arakatdagi tebranish spektrini takrorlanishi asosan eng yuqori quvvatdagi tebranishni qo’zg’atuvchilar (dastgoh, bosh mexanizm detallarini bir tekisda aylanmaganligi, tishli g’ildiraklar va tasmali uzatmalar, muftalar, tebranuvchi podshipniklar va boshqalar) dastgohning elastik sxemasining o’z tebranishi ham aniqlanadi. Bulardan tashqari dastgo h dagi avtotebranishlar ham hisobga olinishi shart. Seriyalab ishlab chiqariladigan dastgohlar uchun bunday sinovlar detallarga toza ishlov berishdagi shpindelning aylanishlar chastotasida olib boriladi. Dastgohning salt holatda ishlatilib biroz ishqalanib h arakatdagi detallar qizib olgandan so’ng, salt h arakat uchun sarflanuvchi quvvat tekshirib ko’riladi (N dast. salt.xarakat ). Bu tekshiruv o’tkazilayotganda quvvat yo’q deganda 10-15 minut o’zgarmasdan turishi kuzatiladi. Sinov dastgoh shpindelining minimal, o’rta va maksimal aylanishlar chastotasida olib boriladi. Buning uchun quvvatni o’lchashda priborlar komplektidan foydalaniladi. Pribor «Taxogenerator» shpindelning chiqish valiga ulanib, uning aylanishlar chastotasi aniqlanadi, so’ng hisoblash yo’li bilan dastgohning salt holatdagi sarflanayotgan quvvati topiladi. Topilgan

natijalarga asosan N dast. salt.xarakat =f(n) grafigi quriladi. Bu grafik birgina egri chiziqdan yoki bir necha egri chiziqlar to’plamidan iborat bo’lishi mumkin. Raqam dasturi bilan boshqariluvchi dastgohlar uchun qo’shimcha tekshirishlar ham o’tkaziladi. Quyidagi tekshirish shulardan birortasi bo’lishi mumkin. Dastgohning ish bajaruvchi organlarini (stollar, supportlar, salazkalar, tutkichlar va boshqalar) holatni egallash aniqligiga tekshirish, uni aniqligiga tekshirish asosiylardan biri hisoblanadi. holatni egallash aniqligi quyidagi statik ko’rsatkichlari orqali xarakterlanadi: - holatni egallashdagi to’plangan xatoliklar A, sinov olib borilayotgan uzunlikdagi l, holatni egallashdagi xatolik eng kattasidan  max eng kichigini  min arifmetik ayirmasini o’rta arifmetik miqdoriga teng:         n 1i ji j min __ max __ ; A (8.2.) bu yerda:  ji – i – chi sinodagi (i=1, 2, 3, ….,n) j – chi nuqtadagi holatini egallash xatoligi; . - tajriba - namuna dastgohini sinovdan o’tkazishda n=10, seriyalab n=5;  j – j – chi nuqtadagi xatolikni o’rta arifmetik miqdori; ................. - ish bajaruvchi organ dasturda ko’rsatilgan joydagi (n=5  10) j – chi kuzatiluvchi nuqtaga bir necha bor yetib kelishdagi holat egallashdagi o’rta kvadratik xatolik S j : S j =R j /d n (8.3.) bu yerda: R j =(  jmax -  jmin ) – j – chi nuqtadagi qayta-qayta o’tkazilgan sinovdagi keyingi holatni egallashdagi xatolikni sochilishi; d n -n qiymatga bog’liq bo’lgan koeffitsient; agar n=5d n =2,326; agar n=10 d n =3,078. Ish bajaruvchi organ tekshirilayotgan l uzunlikdagi m kuzatilayotgan nuqtadagi o’lchab olingan  ji holatni egallash xatoligi natijalariga asosan statik ko’rsatkichi aniqlanadi. Bundan olingan nuqtalar soni, odatda 10-20 teng qilib olinadi. Sinov tez siljishni ta’minlovchi harakatda, kuzatilayotgan nuqtalarda

to’xtatilib, olib boriladi. O’lchash odatda, shtrixlangan o’lchov asbobni harakatlanuvchi ishchi organga o’rnatilgan holda yoki dastgoh shpindeliga mahkamlangan maxsus opravkada o’rnatilgan mikroskop bilan bajariladi. Keyingi davrlarda lazerli interferometr yordamida o’lchash ham yo’lga qo’yilgan. Tekshiruv olib borilayotgan l uzunlikdagi o’rta arifmetik xatolik  i davriy xarakterga ega bo’lib, u dastgohning yo’naltiruvchi vintini qadamiga, odimlovchi yuritkichni tsiklik harakatiga, surishni ta’minlovchi mexanizmni datchik bilan berk zanjir qilib ulash imkoniga ega bo’lmagan tishli uzatmalarni tashkil etishi mumkin. Davriy og’ish ham yuqorida yozib o’tilgan usulda o’lchanadi. Davriy og’ish holatining egallash sistematik xatolikni tashkil etuvchisi bo’lib, uni miqdori bir xil intervalda (qadamda) qaytarilib turadi. Davriy og’ish, holatni egallashdagi og’ish l` uzunlikdagi o’rta arifmetik og’ishni eng kattasidan eng kichigini algebrik ayirmas V-ning sochilganiga tengligini xarakterlaydi, ya’ni. В min __ max __     (8.4.) holatning egallashdagi  j xatolikning o’rtacha miqdori, ish bajaruvchi organning j-chi nuqtaga o’ng ( jуун __  ) va chap ( jчча __  ) tomondan yaqinlashganidan farq qiladi. Ularning ayirmasi holatni egallashdagi sezmaslik zonasini aniqlaydi:       jчча jуун j И __ __ __   (8.5.) Raqam dasturi bilan ta’minlangan dastgohlarni sinovdan o’tkazilayotganda j И __ uchta nazorat nuqtalarda o’tkaziladi. Bu nuqtalar ish bajarish organini ishchi surilish uzunligini 5 4 ва,2 1,5 1 bo’laklarida belgilanadi. Uchta olingan j И __ miqdorlardan max __ И eng kattasi tanlab olinadi. U esa sinovdan o’tkazilayotgan dastgohning sezmaslik zonasini xarakterlaydi. Raqam dasturi bilan boshqariluvchi konturli dastgohlar uchun uchta burchaklarda  =5 0 ; 26,5 0 ; 45 0 tekshirishlar olib boriladi. Baza yuzasi sifatida dastgoh stoliga o’rnatilan sinus lineykasining ishchi yuzasidan foydalaniladi. O’lchash uchun datchik qo’llaniladi. Datchik dastgoh shpindeliga o’rnatiladi.

Lineyka o’rnatilgan stolni 1 nuqtadan 2 nuqtaga X o’qiga nisbatan  burchak ostida siljitib va qaytarilib o’z o’rniga qo’yib so’ng, datchikdan chiqib kelgan signal yozib olinadi va bu holatni bir necha bor qaytarilib traektoriyani ideal holda og’ishida o’rta arifmetik miqdor topiladi (8.4-rasm). Agar o’rta arifmetik miqdorning f max - f min algebrik ayirmasi orqali, tekshirilayotgan dastgohning ko’rsatkichini ba’olay olamiz:  f = f max - f min (8.6.) Haqiqiu traektoriya rasm. Stolning haqiqiy siljish traektoriyasini etalondagidan og’ish grafigi. Dastgohning navbatdagi sinovdan o’tkazish dastur orqali yuboriladigan bir birlik impulslarni ta’sirida surish uzatkichini siljishi nazorat qilinadi. Bunda sinovdan o’tkaziladigan ish bajaruvchi organga bir birlik impulslar bilan h arakat avval bir tomonga so’ng teskari tomonga yuboriladi. Bunda impulslar soni 20- tadan kam bo’lmasligi kerak. Strelkasi ko’p aylanishni ta’minlay oladigan indikator yoki datchik yordamida ish bajaruvchi organni haqiqiy siljishini sonini impuls miqdoridan farqlanishi aniqlanadi. Bundagi og’ishning maksimal miqdori bir birlik impuls sistemasini aniqligini ba’holab beradi. Raqam dasturi bilan boshqariluvchi dastgohlarni sinashda, asboblarni almashtirishda ishtirok etadigan monipulyatorlarni salt yurishdagi og’ishlarini tekshirib aniqligini sinovdan o’tkazish kerak.

4. Dastgohlarni ish bajarish holatida sinovdan o’tkazish Bu sinashni o’tkazishdan avval dastgohni eng yuqori kesish maromida ishga yaroqligiga tekshiriladi: - maksimal kesish kuchida ishlayotgan; - eng katta kesish quvvatida ishlayotgan; - kesishda eng katta burovchi momentda ishlayotgan. Kesish kuchini nazorat qilish (N kesish - N salt ) shpindelni o’zgarmas aylanishlar chastotasida bajariladi. Eng yuqori quvvat sarflanish maromida ishlatilish vaqtida shpindelni aylanishlar chastotasini haqi-qiy aylanishlar chastotasidan pasayishini yoki ortishini nazorat qilish kerak. Bu og’ish  3 % oshib ketmasligi kerak. Sinov natijasini ishlov berilgan detallarning tashqi ko’rinishi bo’yicha bilish mumkin, ya’ni yuzada vibratsiya izi bo’lmasligi kerak. Kesish quvvatini N kesish kuzatilganda kesishni ta’minlovchi bosh harakatning elektr yuritmasini pasportidagi quvvatni o’zgarmasdan saqlanib turganiga ishonch hosil qilinib, dastgohning hamma mexanizmlarini uzluksiz ishlashiga tekshiriladi. Raqam dasturi bilan boshqariladigan dastgohlarni sinovdan o’tkazish tipik detallarga maxsus dastur orqali ishlov berish bilan olib boriladi. Bunda seriyalab ishlab chiqariladigan dastgohlar 2 soat, tajriba - namuna uchun tayyorlanadigan dastgohlar 4 soat sinovdan o’tkaziladi. Dastur o’rta murakkablida tayyorlangan bo’lib, u bo’yicha ishlov berilgan detallar chizmada ko’rsatilgan texnik talabga mos tushishi kerak. Dastgohning ishga yaroqligini asosiy meoyorlaridan biri bu uni vibroturg’unlikka hisoblashi. Bu orqali dastgohda kesish ishi bajarilganda avtotebranishga qarshi tura olishiga ishonch hosil qilishdir. Dastgohni bu sinovdan o’tkazishdan maqsad, uni ish bajarish jarayonida turg’unlik chegarasida ishlashini kuzatishdan iborat. Sinov katta qirindini kesish orqali olib boriladi. Masalan, tokarli dastgohlarini bu sinovdan o’tkazishda valni markazga o’rnatilgan holda bo’ylanma

yo’nishdan, konsol holda o’rnatilgan valga ishlov berishda va chambaraksimon detal o’rnatilib uni tares tomoniga ishlov berishdan foydalaniladi. Katta qalinlikdagi qirindi kesish orqali sinovdan o’tkazilayotgan dastgohdan xarakterli ovoz eshitiladi. Kesuvchi asbob va detaldan tebranish amplitudasi qo’qqisdan kattalashadi. Natijada, detal yuzasida vibratsiya izlari paydo bo’la boshlaydi. Olingan ma’lumotlarga asosan quyidagi ko’rinishdagi grafikni olish mumkin (8.5-rasm). Bu grafik ikki yaxshi va pastroq xarakteristikadagi dastgohlarni solishtirishga imkon yaratadi va vibraturg’unlikni normasi yaratiladi. Seriyalab ishlab chiqaraladigan dastgohlarni normasini o’rnatish uchun 30-50 donasini sinovdan o’tkazish tavsiya etiladi. rasm. Konsol holda o’rnatilgan detalga maksimal qirindi kesish bilan ishlov berishda tokarli dastgohining turg’unlik chegara grafigi. Geometrik ani q lik k a sinovdan o’tkazishda namuna detalga (namuna partiyasiga) dastgohda ishlov berish orqali o’tkaziladi. Namuna turi, uni materiali, ishlov berish maromi va xarakteri, kesuvchi asbobni o’rnatish va boshqalarga shunday a’amiyat berish zarurki, bunda eng minimal xatoliklarga yo’l qo’yilgan bo’lishi kerak. Namunani shakli va haqiqiy o’lchamlarining og’ishi hamda namuna detal yuzasining mikrogeometriyasi DST talabida bo’lishi va uni qanotlantirish kerak. Dastgohlarni ish bajarish vaqtida ham xuddi salt harakat vaqtidagiday usullar bilan shovqinga sinovdan o’tkazish zarur va shart.

Adabiyotlar : 1. T.T. To’raev, R.S.Ulug’xojaev, E.T. Mamurov. Vliyanie metodov obrabotki poverxnostnqm plasticheskim deformirovaniem na kachestvennqe xarakteristiki detaley mashin. Materialq nauchno - teoriticheskoy i texnicheskoy konferentsii « Istiqlol -5» chastg’ 1, Novoi – 1996. 57-59s. 2. Ravshanov R (Tash.DTU), To’raev T.T., To’rabaeva V.Ya. Metrologiya, standartlash va sertifikatsiyalash» (Ma’ruzalar matni). Tashkent – Fergana, 2000. y.131 b. 3. Turaev T.T. i dr. Otchet NIR №14-85. GOS reg. 01850013605 «Issledovanie i povqshenie dolgovechnosti detaley tipa vtulok i gilg’z kompressornogo oborudovaniya» Fergana: FerPI, 1987. 77 s. kl. 4. L.V. Pergudov, M.K.Saidov, D.E. Aliqulov. Ilmiy ijod metodologiyasi. Toshkent: «Moliya» nashriyoti, 2002 y. 124 b. 5. Kudinov V.A. Dinamika stankov . M.: Mashinostroeniya, 1967, 359 s. 6. Kedrov S.S. Kolebaniya metallorejuo’ix stankov. M. Mashinostroenie, 1978, 200s. 7. T.T.Turaev, E.T.Mamurov, R.S.Ulug’xojaev. Parametrq mexanicheskoy obrabotki pri PPD obespechivayuo’ie prochnostnqe svoystva detali. Materialq nauchno - teoreticheskoy i texnicheskoy konferentsii «Istiqlol- 5» chastg’ 1, Navoi-1996. 80 - 82s. 8. T.T.Turaev, V.N. CHen. Metodicheskie ukazaniya k labor a tornqm rabotam po kursu «Metallorejuo’ie stanki i promq sh lennqe rabotq», chastg’ 2 (Issledovanie i ispqtanie metallorejuo’ix stankov). Fergana - 1989. 66 s . 9. Konstruirovanie mashin: Spravochnik-met o dicheskie posobi ya : V 2 t. T1,2 . K.F.Fralov, A.F.Kraynov, G.V.Kreynin i dr.; pod obo’. red. K.F.Fralova.-M.: Mashinostroenie, 1994.-528 s.: il.-624 s.: il.

O'xshashlar

Texnologik tizimlarni identifikatsiyalash

Tizimlarni ta’riflash va tizimli tahlil

Texnologik tizimlarda avtotebranish

Texnologik tizimlarning dinamikasi va ularning ko’rsatkichlari

Texnologik tizimlarning dinamik holatini eksperimental usulda tadqiqotlash