Signallarni raqamli filtrlar yordamida qayta ishlash - Fizika - Referatlar

Signallarni raqamli filtrlar yordamida qayta ishlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1137.5 KB

Ko'chirib olish

Signallarni raqamli filtrlar yordamida qayta ishlash Reja: 1. Raqamli filtrlarning turlari. 2. Impuls xarakteristikalari chekli va impuls xarakteristikalari cheksiz filtrlar. 3. Filtrlarni loyihalash bosqichlari. 4. Maxsus talablar ro‘yxati. 5. Filtrni unga mos keluvchi struktura orqali ifodalash.

Raqamli filtrlarning turlari. Raqamli filtr deb cheklangan farqlar tenglamasi algoritmini amalga oshiruvchi hisoblash qurilmasiga aytiladi. (8.1) bunda x p ( kT ) - kirish signali oniy qiymatlari, y p ( kT ) - chiqish signali oniy qiymatlari, a m va b i - koeffitsientlar, T=∆t – diskretizatsiyalash oralig’i. Chiziqli raqamli filtrlar quyidagi turlarga bo'linadi: • a i va b i koeffitsientlari o'zgarmas bo'lgan va parametrlari o'zgaruvchan bo'lgan qurilmalar; • raqamli norekursiv (transversal) filtrlar deb hamma koeffitsientlari b i 0 bo'lgan va chiqish signali faqat kirish signaliga bog’liq filtrlarga aytiladi; • raqamli rekursiv filtrlar deb b i koeffitsientlari nolga teng bo'lmagan, ya'ni chiqish va kirish orasida bog’lanishi bo'lgan filtrlarga aytiladi. Dastlab o'zgarmas koeffitsientli raqamli norekursiv filtrlar tuzilishi va tavsiflarini ko'rib chiqamiz. Bu turli filtrlar uchun yuqoridagi ifoda asosida quyidagi cheklangan farq tenglamasini olamiz: (8.2) Z o'zgartirishni qo'llab norekursiv filtrning uzatish funksiyasi ifodasini olamiz: (8.3) Norekursiv filtr amplitude chastota xarakteristikasi asosida quyidagicha aniqlanadi: (8.4) va uning faza-chastota xarakteristikasini keltiramiz: (8.5)

vaqt xarakteristikasida algoritmlarni bajarish norekursiv raqamli filtrning quyidagi strukturasini aks etiradi (8.1-rasm). Z almashtirish natijasidagi ko'rinishi Z -1 shaklida bo'ladi. Raqamli filtrning impuls xarakteristikasi uning birlik impulsga aks ta'siriga teng bo'lib, natijada quyidagi ko'rinishda bo'ladi: (8.6) 8.1-rasm. Raqamli norekursiv filtr strukturaviy sxemasi 8.1-rasmdagi sxemada T-zvenosi kirish signalini birlamchi analog (uzluksiz) signalni diskretlash oralig’i T vaqtga kechiktiradi. Ushbu T- zvenoning Rekursiv filtr cheklangan farqli tenglama bilan ifodalanadi. Yuqoridagi tenglamani to'g’ridan-to'g’ri amalga oshirish 8.2-rasmda keltirilgan raqamli rekursiv filtr strukturaviy sxemasini keltirib chiqaradi. Rekursiv filtrning norekursiv filtrdan farqi, unda filtrning chiqishi va kirishining teskari bog’lanishga egaligidir. Bu bog’lanish zanjiri raqamli filtr uning xarakteristikasining sifat bo'yicha yaxshilanishiga olib keladi. Teskari bog’lanish zanjirida kirish signali fazasini 180 0 ga o'zgartiruvchi “I” elementi bo'lib, u +1 impulsni -1 impulsga aylantiradi va aksincha. Bunda )( mk - birlik delta impuls. T summator z - 1 a 0 T z - 1 a 1 T z - 1 a M -x T kT( ) , X ( )z y T )( kT ,

-1 -1 -1 z z z 8.2- rasm. Raqamli rekursiv filtr strukturaviy sxemasi Z- almashtirishni qo'llab rekursiv filtr uzatish koeffitsienti ifodasini olamiz: (8.7) z ni kiritib rekursiv filtr kompleks chastota xarakteristikasini aniqlaymiz: (8.8) Impuls xarakteristikalari chekli va impuls xarakteristikalari cheksiz filtrlar Raqamli filtrlar ikki katta turga bo’linadi: - cheksiz impuls xarakteristikali filtrlar; - chekli impuls xarakteristikali filtrlar. Har ikki tur filtrlarni (standart ko’rinishda) ularning impuls xarakteristikalari koeffitsienti h k ( k 0, 1,...) orqali 8.3-rasmda keltirilgandek tasvirlash mumkin. x n (kirish ketme-ketligi) 8.3-rasm. Raqamli filtrni konseptual tasvirlash T summator a 0 T a 1 T a M - 1 x T kT )( , X T ( )z y T ( kT ) , T z - 1 T z - 1 b 1 T z - 1 И b 2 b I - 1 Tj e kh , ,...1,0k ( impuls xarakteristika ) nY ( chiqish ketma - ketligi)

Filtr kirish va chiqish signallari o’ram amali orqali bir-biriga bog’langan. Ushbu bog’liqlik (8.9) formula orqali impuls xarakteristikasi cheksiz filtr uchun va (8.10) formula orqali impuls xarakteristikasi chekli filtrlar uchun keltirilgan. Ushbu (8.9) va (8.10) tenglamalardan shuni xulosa qilish mumkinki, impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlarning impuls xarakteristikalari cheksiz davomiylikka ega va impuls xarakteristikasi chekli filtrlar uchun impuls xarakteristikasi davomiyligi cheklangan, chunki impuls xarakteristikasi cheklangan filtr impuls xarakteristikasi h k faqat N ta qiymatni qabul qiladi. Amalda impuls xarakteristikasi cheksiz filtr chiqish signalini (8.9) tenglamadan foydalanib hisoblash mumkin emas, chunki aks ta’sir impuls xarakteristikasi juda katta miqdorda davomli (nazariy nuqtai nazardan cheksiz katta). Shuning uchun impuls xarakteristikasi cheksiz filtr uchun (8.9) tenglamani rekursiv shaklda quyidagicha ifodalaymiz: (8.11) bunda a k va b k – filtr koeffitsientlari. Shunday qilib (8.10) va (8.11) tenglamalar impuls xarakteristikasi cheklangan va impuls xarakteristikasi cheklanmagan filtrlarning farqli tenglamalari hisoblanadi. Ushbu tenglamalardan raqamli filtrlarni loyihalash bilan bog’liq masalalarni yechishda keng foydalaniladi. (8.11) tenglamada tizim chiqish signalining real vaqtdagi oniy qiymatlari y n undan oldingi chiqish funksiyalari bo’lib, hozir uning kirishiga ta’sir etayotgan va bundan avvalgi ta’sir etgan kirish signallari oniy qiymatlarining ham funksiyasi hisoblanadi. Impuls xarakteristikasi cheksiz filtr – bu teskari bog’lanishli tizim. Impuls xarakteristikasi chekli filtrlarning chiqish signali oniy qiymatlari y n avval ta’sir etgan va hozirda ta’sir etayotgan kirish signali qiymatiga bog’liq. Agar (8.11) tenglamaning hamma b k koeffitsientlari ni nolga teng qilib olinsa, u holda (8.11) tenglama kelib chiqadi.

(8.12) tenglamalarda impuls xarakteristikasi cheksiz va chekli filtrlar ularning uzatish funksiyalari orqali ifodalangan bo’lib, bunday ko’rinishda talqin etish ularning chastota xarakteristikalarini baholashda qulayliklar keltirib chiqaradi: Raqamli filtrlarni loyihalashda (8.12a) yoki (8.12b) tenglamalardan foydalanish loyihalanayotgan filtrning qaysi tur filtr guruhiga – impuls xarakteristikasi chekli yoki cheksiz turiga tegishliligiga bog’liq. Shuning uchun raqamli filtrlarni bir- biridan farqini bilish ularning o‘ziga xos xarakteristikalarini va eng kerakligi qaysi tur filtrni tanlashni bilish kerak. Impuls xarakteristikasi cheksiz va chekli filtrlardan birini tanlash ularning o’ziga xos afzalliklariga bog’liq. Impuls xarakteristikasi chekli raqamli filtrlar yuqori darajada chiziqli fazaviy xarakteristikaga ega. Shuning uchun u signal spektral tashkil etuvchilari fazalari orasidagi munosabatlarning buzilishiga yo’l qo’ymaydi, natijada signal shakli buzilmaydi. Bu ko’p hollarda muhim hisoblanadi, misol uchun, ma’lumotlarni uzatishda, biomeditsinada, audio va video signallarga ishlov berishda va h.k. Impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlarning fazaviy xarakteristikalari nochiziqli, ayniqsa signal o’tkazish polosasi chekkalarida. Impuls xarakteristikasi chekli filtrlar norekursiv amalga oshirilgan, ya’ni ular hamma vaqt barqaror (bu 8.10-formula tahlilidan kelib chiqadi). Impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlarning barqarorligiga hamma vaqt ham kafolat berib bo’lmaydi. Filtrlarni amalda qo’llash uchun cheklangan bitlar sonidan foydalaniladi. Buning amaliy ta’siri impuls xarakteristikasi chekli filtrlarga qaraganda impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlarga nisbatan kam (misol uchun, butunlash shovqini va kvantlash xatoligi). Cheklangan davomiyli impuls xarakteristikani olishda chastota xarakteristikasining qiyaligi katta bo’lishi uchun impuls xarakteristikasi

cheklanmagan filtrnikiga qaraganda ko’p koeffisientlar kerak bo’ladi. Natijada impuls xarakteristikasi cheklangan ACHX berilgan filtrni amalga oshirish uchun impuls xarakteristikasi cheksizga nisbatan katta hisoblash quvvati va xotira kerak bo’ladi. Analog filtrlarni ularga ekvivalent bo’lgan impuls xarakteristikasi cheksiz filtrga almashtirish nisbatan oson. Impuls xarakteristikasi chekli filtrlar uchun bunday almashtirish mumkin emas, chunki unga o’xshash analog filtr turlari yo‘q. Ammo impuls xarakteristikasi chekli filtrlar yordamida istalgan ACHXli filtrni yaratish oson. Impuls xarakteristikasi chekli filtrlarni sintezlash agar kompyuterdan foydalanilmasa algebraik jihatdan murakkabroq. Impuls xarakteristikasi chekli filtrlar rekurent. Bu u orqali “vaqt bo’yicha teskarisiga o’zgaruvchi yagona signalni berganda, umuman olganda, biz boshqa natijalarni olamiz. Agar bu vaqt bo’yicha anizatropiya nutq signali uchun tabiiy bo’lgani bilan, tasvir signallari uchun qo‘llash mumkin emas. Shuning uchun impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlardan foydalanish uchun bir qator cheklanishlar mavjud. Yuqorida keltirilgan xulosalar asosida impuls harakteristikasi chekli va cheksiz filtrlarni tanlashda quyidagilarga e’tibor berish kerak: – agar filtr ACHX signal o’tkazish polosasida bir xil uzatish koeffitsientiga va signal o‘tkazish imkoniyati katta bo‘lishi yagona talab bo’lsa impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlardan foydalanish kerak, chunki impuls xarakteristikasi cheklanmagan (ayniqsa elleptik xarakteristikasidan foydalaniladigan) filtrlar impuls xarakteristikasi chekli filtrlarga qaraganda kam sonli koeffisientlarni aniqlashni talab etadi; – impuls xarakteristikasi chekli filtrlardan, agar filtrlar koeffitsientlari uncha katta bo’lmagan, xususan agar faza xarakteristikasida buzilishlari bo’lmasligi yoki kichik bo’lganda foydalanish tavsiya etiladi. Bundan tashqari so’nggi yillarda yaratilgan signallarga raqamli ishlov berish protsessorlari impuls xarakteristikasi

chekli filtrlar arxitekturasi (tuzilishi)ga asoslangan bo’lib, ulardan ba’zilari maxsus impuls xarakteristikasi chekli filtrlar uchun ishlab chiqilgan. Filtrlarni loyihalash bosqichlari Raqamli filtrlarni loyihalash besh bosqichda o’tadi (8.4-rasm). 1. Filtrga qo’yiladigan asosiy texnik talablar. 2. Filtrning mos keluvchi koeffitsientlari ni hisoblash. 3. Filtrning tegishli strukturasini tasavvur etish. 4. Filtrning ishlash sifatiga razryadlar soni cheklanganligini tahlil etish. 5. Filtrni dasturiy yoki (va) apparat darajasida amalga oshirish. Yuqorida keltirilgan besh bosqich ba’zan bir-biriga bog’liq bo’ladi: bundan tashqari ular hamma vaqt ham keltirilgan tartibda joylashgan bo‘ladi. Amalda ikkinchi bosqichni uchinchi va to’rtinchi bosqichlar bilan birga qurish imkoniyatini beradigan usullar ham bor. 8.4-rasm. Impuls xarakteristikasi chekli filtrlarni loyihalash bosqichlari Boshlanishi Maxsus talablar r o‘ yxati Filtr koeffisientlarini hisoblash Tarkibni tanlash Chekli razryadlilik h odisasini ta h lil etish va kerakli tadbirlarni ko ‘ rish Apparat yoki (va) dasturiy daraja ( + testlash)sida tadbi q etish Tamom Q ayta ishlash Tarkibni o‘zgartirish Qayta hisoblash Xarakteristikani qayta kiritish

Ammo samarador filtrni olish uchun ushbu jarayonni bir necha “iteratsiya” – yaqinlashtirishlardan foydalanib amalga oshirishga to’g’ri keladi, ayniqsa filtrga bo’lgan maxsus talablar to’liq ma’lum bo’lmagan hollarda yoki ishlab chiqaruvchi boshqa teng kuchli SRIB filtrini tahlil etmoqchi bo‘lgan hollarda yuz beradi. Maxsus talablar ro’yxati Maxsus talablar ro’yxati quyidagilardan iborat: 1) signal xarakteristikalari (signal va uni oluvchi turi, signalni kiritishchiqarish interfeysi, ma’lumotlarni uzatish tezligi va polosa kengligi, eng yuqori chastota); 2) filtr xarakteristikalari (talab etiladigan ACHX va FCHX va ushbu xarakteristikalarga talablarning qanchalik qat’iyligi, ishlash tezligi va filtr ish rejimi (real yoki kechiktirilgan (model) vaqt)); 3) amalga oshirish prinsipi (misol uchun, kompyuter uchun yuqori darajali dasturlash tilida yoki protsessorga asoslangan SRIB tizimi, shu bilan birga signal protsessorini tanlash ham amalga oshiriladi); 4) filtr tarkibi (strukturasi)ga qo’yiladigan boshqa talablar (misol uchun, filtr tannarxi). Loyihalovchi va ishlab chiqaruvchi boshlang’ich bosqichlarida to’liq axborot (ma’lumot)larga ega bo’lmasligi mumkin. Ammo loyihalash va ishlab chiqarish jarayonini soddalashtirish uchun iloji boricha ko’p sonli talablar ma’lum bo’lgani ma’qul. Filtrlar xarakteristikalari ko’p hollarda chastotalarga bog’langan Ko’rinishda beriladi. Chastota tanlovchan filtrlar; past chastota filtrlari; chastota polosasi filtri uchun odatda maxsus talablar ruxsat etiladigan farqlanishlar chizmasi orqali ifodalanadi. Past chastota filtri uchun shunday chizma 28.3rasmda keltirilgan.

8.5-rasm. Past chastotalar filtri uchun ruxsat etiladigan farqlanishlar chizmasi Shtrixlangan gorizontal chiziqlar ruxsat farqlanishlar chegarasini belgilaydi. Asosiy o‘tkazish polosasida amplituda-chastota xarakteristikasining eng katta farqlanishi , o‘tkazmaslik polosasida eng katta farqlanish . Qo’shimcha o’tish polosasi kengligi filtr xarakteristikasi qanday darajada tikligini bildiradi. ACHX uzatish koeffitsienti H f bu qismida asta-sekin, to o’tkazmaslik polosasiga qadar kamayib boradi. Amalda quyidagi asosiy ko’rsatkichlar asosiy qiziqish bildiradi: – o’tkazish polosasidagi filtr uzatish koeffitsienti H f ning farqlanishi (o’zgarishi); – o’tkazmaslik polosasidagi filtr uzatish koeffitsienti H f ning farqlanishi (o’zgarishi); f p – o’tkazish polosasi chegaraviy chastotasi; f s – o’tkazmaslik polosasi chegaraviy chastotasi. Chegaraviy chastotalar normallashtirilgan ko’rinishda beriladi, ya’ni diskretlash chastotasi f / F s ulushi ko’rinishida, ammo ko’p hollarda Hz yoki kHz larda berilgan maxsus talablardan foydalaniladi. O’tkazish polosasidagi va o’tkazmaslik polosasidagi farqlanishlar oddiy sonlar orqali yoki detsibellarda ifodalanishi Asosiy o'tkazish polosasi Q o'shimcha o'tish polosasi O'tkazmaslik polosasi p s p s

mumkin. Misol uchun, o’tkazmaslik polosasidagi so‘nishning eng kichik qiymati A s va o‘tkazish polosasidagi maksimal o‘zgarish (farqlanish) detsibellarda impuls xarakteristikasi chekli filtrlar uchun quyidagicha ifodalanadi: A s (o‘tkazmaslik polosasidagi so‘nish)= 20lg 1 (8.13a) A p (o‘tkazish polosasidagi farqlanish)=20lg 1 p . (8.13b) Raqamli filtr faza-chastota xarakteristikasiga talablar ko‘p hollarda faza xarakteristikasi nochiziqliligi ko‘rsatkichi keltiriladi yoki faza xarakteristikasi ideal chiziqli bo‘lishi talab etiladi. Raqamli filtr koeffitsientlarini hisoblash Bu bosqichda approksimatsiya usullaridan biri tanlanadi va impuls xarakteristikasi chekli filtrlar uchun h k koeffisientlar va impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlar uchun a k va b k koeffisientlar hisoblanadi. Koeffisientlarni hisoblash usuli ushbu koeffisientlarning impuls xarakteristikasi chekli (norekursiv) yoki cheksiz (rekursiv) filtrga tegishli ekanligiga bog‘liq. Impuls xarakteristikasi cheksiz filtrning koeffitsientlari ni hisoblash an’ana bo‘yicha ma’lum analog filtrlarning xarakteristikalarini unga mos raqamli filtrlar xarakteristikalariga almashtirishga asoslangan. Bunda ikki asosiy yondashishdan foydalaniladi: impuls xarakteristikani invariant almashtirish va bichiziqli almashtirish usuli. Impuls xarakteristikani invariant usuldan foydalanib almashtirishda analogli filtrni raqamliga almashtirilganda birlamchi analog filtrning impuls xarakteristikasi saqlanmaydi. Ichki bir-birini ustiga tushishi sababli ushbu usulni yuqori chastota filtrlari va rejektor filtrlar uchun qo‘llab bo‘lmaydi. Ikkinchi tomondan bichiziqli (ikki chiziqli) usul juda samarali filtrlashni ta’minlaydi va chastota tanlovchan filtrlarning koeffitsientlarini hisoblashga yaxshi mos keladi. Natijada an’anaviy xarakteristikali raqamli filtrlarni: Battervort, Chebishev va elliptik filtrlarni yaratish mumkin bo‘ladi. Bichiziqli usulda yaratilgan filtrlar, umuman olganda an’anaviy filtrlar amplituda xarakteristikasiga o‘xshash, ammo vaqt bo‘yicha boshqa xossalarga ega bo‘ladi. Impuls xarakteristikani invariant almashtirish usuli analog tizimlarni

modellash uchun yaxshi bo‘lib, ammo chastota tanlovchi impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlar uchun bichiziqli usuldan foydalanilgani ma’qul. Impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlar koeffitsientlarini hisoblashda uning o‘rnini bosuvchi (alternativ) nol va qutblarni joylashtirish usulidan ham foydalansa bo‘ladi – bu usuldan oddiy filtrlarning koeffitsientlarini oson hisoblash imkoniyatini beradi. Shu bilan birga, bu usuldan yaxshi amplituda xarakteristikali filtrlarni hisoblash uchun tavsiya etilmaydi, chunki bunda juda ko‘p nol va qutblar borligi hisoblash hajmini oshirib yuboradi. Impuls xarakteristikasi chekli filtrlar koeffitsientlari ni bir necha usullar bilan hisoblash mumkin: kesish (tortish – vaznni aniqlash), chastota bo‘yicha tanlash va Parks-Mak-Klippan optimal algoritmi. Kesish usuli impuls xarakteristikasi chekli filtrlar koeffitsientlari ni hisoblashning juda oson va moslashuvchan usuli hisoblanadi, ammo loyihalovchi, ishlab chiqaruvchiga filtr parametrlarini kerakli miqdorda o‘zgartirish imkoniyatini bermaydi. Chastota bo‘yicha tanlash usuli shu bilan o‘ziga e’tiborni tortadiki, u yordamida impuls xarakteristikasi chekli filtrlarni rekursiv shaklda amalga oshirish imkoniyatini beradi, bu sonli hisoblashni qo‘llash nuqtai nazaridan e’tiborli. Ammo bu usulga filtr parametrlarini boshqarish va o‘zgartirish uchun moslashuvchanlik yetishmaydi. Hozirda sanoat ishlab chiqarayotgan raqamli filtrlarda optimal usuldan foydalaniladi, chunki bu usul bilan impuls xarakteristikasi chekli filtrlarning unga qo‘yilgan texnik talabga javob berishiga erishiladi. Shuning uchun bunday filtrlarni loyihalashda dastlab optimal usuldan foydalanib ko‘rish kerak (agar boshqa usuldan foydalanish sharti avvaldan belgilangan bo‘lmasa). Filtrni unga mos keluvchi struktura orqali ifodalash Bu bosqichda berilgan H z uzatish koeffitsientini unga mos filtrlovchi tarkib (struktura) orqali ifodalash amalga oshiriladi. Filtr tarkibini tasvirlash uchun ko‘p hollarda blok-sxemalar yoki funktsional sxemalardan foydalaniladi va ularda

raqamli filtrni amalga oshirishni osonlashtirish uchun hisoblash amallarini bajarish ketma-ketligi ham ko‘rsatiladi. Foydalaniladigan struktura qaysi tur filtrni impuls xarakteristikasi chekli yoki cheksiz filtrni tanlanganligiga bog‘liq. Impuls xarakteristikasi cheksiz filtrlar uchun quyidagi uch shakl strukturalardan foydalaniladi: to‘g‘ri, kaskadli va parallel shakldagilar. To‘g‘ri shakl – bu impuls xarakteristikasi cheksiz filtr uzatish funksiyasini to‘g‘ridan-to‘g‘ri ifodalash (8.5-rasm). Kaskad shaklida – impuls xarakteristikasi cheksiz filtr uzatish funksiyasi (8.6-rasm) bir necha bor takrorlanadi va ikkinchi tartibli zvenolar ko‘paytmasi orqali ifodalanadi. 8.6-rasm. To’rtinchi tartibli impuls xarakteristikasi cheksiz (rekursiv) filtrni amalga oshirish to’g’ri shakl strukturasi

8.7-rasm. To’rtinchi tartibli impuls xarakteristikasi cheksiz (rekursiv) filtrni amalga oshirish kaskad strukturasi Parallel shaklda – H z ikkinchi tartibli zvenolar yig’indisi shaklida joylashtiriladi (bunda elementar kasrlardan foydalaniladi). 8.8-rasmda uzatish koeffitsientlari va farqlanish tenglamalarining filtr strukturasini tasvirlovchi turlari keltirilgan.

8.8-rasm. To’rtinchi tartibli impuls xarakteristikasi cheksiz (rekursiv) filtrni amalga oshirish parallel strukturasi Impuls xarakteristikasi cheksiz (rekursiv) filtrlarni loyihalash va yaratishda parallel va kaskad strukturalaridan eng ko’p foydalaniladi, chunki ular nisbatan sodda filtratsiya algoritmlari orqali amalga oshiriladi va ularning cheklangan sonli bitlardan foydalanib amalga oshirilishiga sezgirligi to’g’ri strukturali filtrlarning sezgirligiga nibatan kichikroq. Impuls xarakteristikasi chekli (norekursiv) filtrlarni loyihalash va yaratishda eng ko’p foydalaniladigan struktura – bu to’g’ri struktura (8.9-rasm), chunki uni amalga oshirish boshqa strukturalarga qaraganda oson.

8.9-rasm. Impuls xarakteristikasi chekli (norekursiv) filtrni amalga oshirish to‘g‘ri strukturasi (transversal filtr) Impuls xarakteristikasi chekli (norekursiv) filtrlarning (8.9-rasm) bunday struktura asosida yaratilganini ba’zan bir necha chiqish nuqtalari bor kechiktirish liniyasi yoki transversal filtr deb ataladi. Bundan tashqari, ya’ni boshqa ikki strukturadan foydalaniladi: chastotasi tanlangan struktura va tezkor o‘rash strukturasidan ham foydalaniladi (8.10-rasm). Transversal strukturaga qaraganda tanlangan chastota (qiymati) bo‘yicha hisoblash nisbatan samarador, chunki kam sonli koeffisientlarni hisoblash talab etiladi. Ammo uni amalga oshirish oson emas, chunki u katta xotirani talab qiladi. Tezkor o’ram (svertka)dan Fure tezkor almashtirishi (FTA) afzalliklaridan foydalaniladi, bu usul yana shunisi bilan e’tiborliki, uning yordamida signal spektrini ham hisoblash imkoni mavjud. Bundan tashqari raqamli filtrlarni amalga oshirishning juda ko’p strukturaviy sxemalari mavjud, ammo ularning ko’pchiligi faqat ma’lum sohalarda foydalanish uchun mo‘ljallangan. Misol uchun panjarasimon strukturadan nuqt signallariga ishlov berishda va chiziqli bashoratlash sohalarida foydalaniladi. Panjarasimon strukturadan impuls xarakteristikasi chekli va cheksiz filtrlarini ifodalashda ham foydalanish mumkin, bunda ular yagona kirish va bir juft chiqishlar orqali (8.9-rasm) standart ko‘rinishda tasvirlanadilar.

b) 8.10-rasm. Impuls xarakteristikasi chekli (norekursiv) filtrni tanlangan chastota asosida amalga oshirish strukturasi ( a ) va tezkor o’ram olish sxemasi 8.11-rasm. Panjarasimon struktura U asosida olingan panjarasimon struktura orqali impuls xarakteristikasi chekli N nuqtali filtrni ta’riflovchi sxema 8.12 a -rasmda keltirilgan va hamma qutblari ma’lum ikkinchi tartibli (faqat maxraj koeffitsientlari keltirilgan) impuls xarakteristikasi cheksiz filtrni ifodalashga mo’ljallangan struktura 8.12 b -rasmda keltirilgan.

8.12-rasm. N kaskadli panjarasimon impuls xarakteristikasi chekli (norekursiv) filtr ( a ) va ikki kaskadli panjarasimon hamma qutblari berilgan impuls xarakteristikasi cheksiz (rekursiv) filtr strukturasi

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. A.A. Abduazizov. Elektr aloqa nazariyasi. – T.: “Nashr-matbaa”, 2013y. - 366 b. 2. A.A. Abduazizov, M.M. Muxitdinov, Ya.T. Yusupov. Radiotexnik zanjirlar va signallar. –T.: “Sams ASA”, 2012y. - 480 b. 3. A.A. Abduazizov. Elektr aloqa nazariyasi. T.: Fan va texnologiyalar, 2010. 4. Abduazizov A.A., Faziljanov I.R., Yusupov Ya.T. Signallarga raqamli ishlov berish. – T.: Cho’lpon nomidagi NMIU, – 2013y. –160 b. 5. Proks Dj. Sifrovaya svyaz– M: Radio i svyaz, 2000. 6. Sklyar B. Sifrovaya svyaz. Teoreticheskie osnov ы i prakticheskoe primenenie. – M.: Izd. Dom «Vilyams», 2003. – 1104s. 7. Teoriya elektricheskoy svyazi: uchebnoe posobie / K.K. Vasilev, V.A. Glushkov, A.V. Dormidontov, A.G. Nesterenko; pod obщ. red. K.K. Vasileva. - Ulyanovsk: UlGTU, 2008. - 452 s. 8. A.Abduazizov i dr. Metodicheskie ukazaniya k vыpolneniyu laboratornыx rabot po distsipline «Teoriya elektricheskoy svyazi» / TUIT, 2011. - 150 s.

O'xshashlar

Signallarni diskret almashtirish

O‘zgaruvchan tokni to‘g‘rilash. Tekislovchi filtrlar

O‘zgaruvchan tokni to‘g‘rilash. Tekislovchi filtrlar

Uzluksiz signallarni fure uzluksiz va diskret qatoriga yoyish

Signallarni vaqt diskrеt funksiyаsi sifatida ifodalash