Тарихий жараёнларнинг субъекти ва харакатлантирувчи кучлари

Yuklangan vaqt:

19.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

43 KB

Ko'chirib olish

Тарихий жараёнларнинг субъекти ва харакатлантирувчи кучлари Режа: 1.Тарихий жараёнларнинг субъекти ва харакатлантирувчи кучлари. 2.Жамиятнинг инқилобий ва тадрижий йўл билан ривожланишининг шарт шароитлари ва омиллари. 3.Жамиятимизда рўй бераётган демократик чзгаришлар,уларнингтарихий ахамияти.

1.Жамият тараққиёти инсон фаолиятининг ифодасидир. Кишилар ўртасида содир бўладиган хилма-хил алоқа ва муносабатлар, уларнинг ҳақиқий воқеликка, табиатга бўлган муносабатлари амалиётда ўз ифодасини топади. Амалиёт кишиларнинг шундай фаолиятидирки, бу фаолият жамиятнинг яшаши ва ривожланишини таъминлайди. Инсон ўзининг амалий фаолиятида ташқи оламга таъсир этади, уни ўз эҳтиёжлари асосида ўзгартиради. Инсон ўз амалий фаолияти жараёнида ижтимоий муносабатларни ривожлантиради, моддий бойликлар яратади, маданиятни юксалтиради. Ижтимоий ҳаётнинг ўзгариши инсон ижтимоий амалиёти тарзида содир бўлади. Жамиятнинг ривожланиши объектив қонунлар асосида кишиларнинг фаол амалий фаолияти туфайли рўёбга чиқади. Кишилар фаолияти тасодифий равишда рўй берадиган кўр-кўрона жараён эмас. Кишилар ўз олдиларига аниқ мақсадларни қўйиб, уни амалга оширишга интилар эканлар, бу интилишларнинг заминида гавдаланган ривожланиш қонунларини билиш ётади. Жамият тараққий этиши учун фақат объектив шарт-шароитларнинг ўзи кифоя қилмайди, бунинг учун субъектив омиллар ҳам етилган бўлиши зарур. Жамият аъзолари қанча онгли бўлса, яъни субъектив омил роли тез ўсиб борса, жамият тараққиёти шунчалик тезлашади. Халқ оммасининг бунёдкорлик фаолияти, аввало унинг моддий бойликлар яратишда ўз ифодасини топади. Халқ оммаси жамиятнинг барча маънавий бойлигини яратувчи куч ҳамдир. Кишиларнинг маънавий ҳаёти гарчи улар моддий турмушининг инъикоси сифатида юзага келган бўлсада, лекин у ўз навбатида бутун ижтимоий тараққиётга ғоят катта таъсир кўрсатади. Жамият тараққиётида, ишлаб чиқарувчи кучларнинг ривожланиши ва такомиллашувида, меҳнат унумдорлигининг ўсиб боришида илм-фан ва маданиятнинг, инсон ақл- идроки ва заковатининг қанчалик муҳим аҳамият касб этишини исботлаб ўтиришнинг ҳожати йўқ.

Халқ оммасининг ижтимоий тараққиётда ҳал қилувчи куч эканлиги унинг ижтимоий-сиёсий фаолиятида ҳам намоён бўлади. Халқ оммаси тарих давомида бўлиб ўтган барча ўзгаришларнинг ҳал қилувчи кучи ҳисобланади. Халқ оммасининг ижтимоий — сиёсий соҳадаги фаолияти унинг жаҳонда тинчликни мустаҳкамлаш ядро уруши бошланиб кетишига йўл қўймаслик учун олиб бораётган курашида ҳам ўз ифодасини топмоқда. Жамият тараққиёда халқ оммаси ичидан чиққан буюк шахслар, арбоблар, саркардалар катта ролғ ўйнайдилар. Тарихий жараёнлар моҳиятини бошқаларга нисбатан чуқурроқ тушунадиган, узоқни кўрадиган йўлбошчилар, раҳбарлар халқнинг бахт-саодати, орзу-умидларини рўёбга чиқариш учун астойдил ҳаракат қиладилар. Бундай шахсларга халқ ўзинининг иссиқ бағрини очади, қўллаб-қувватлайди, эъзозлайди. Тарихий жараёнларнинг субъекти ва ҳаракатлантирувчи кучлари бўлган халқ оммаси муайян ижтимоий — эт-ник табақалардан ташкил топади. Жамиятимизда бозор иқтисодиётига ўтиш туфайли содир бўлаётган мулкий жараёнларнинг ўзгариши кишиларнинг кескин табақаланишига — ошиб-тошиб кетган бойлар-у, қашшоқларга бўлиниб кетишига йўл қўймайди. Ҳозир бизнинг жамиятимизда ишчилар, деҳқонлар, зиёлилар билан бир қаторда янгидан шаклланаётган мулкдорлар синфи фаолият кўрсатмоқда. Давлат ҳалол меҳнат қилаётган ҳар бир кишига ўз оиласини боқиш, билим олиш, тиббий хизматдан фойдаланиш, ўзининг қариндош-уруғларининг қадр-қийматини ҳимоя қилиш учун баробар имкониятларни вужудга келтирмоқда. "Мустақил Ўзбекистоннинг сиёсий хусусияти унинг барқарорлигида, турли сиёсий оқимларнинг ижобий тарз-да ўзаро ҳамжиҳат бўлиб ҳаракат қилишида, синфий, ижтимоий ва диний белгиларига қараб бир-бирига

қарама-қарши турган турли сиёсий гуруҳларга бўлинишининг йўқлигида намоён бўлмоқда" 1 . Ҳар бир ижтимоий-иқтисодий тузум ўзнинг пайдо бўлиш ва ривожланиш қонунларига эгадир. Шу билан бирга уларнинг ҳар қайсисида жаҳон тарихининг ягона бир жараёнига боғловчи умумий қонунлар ҳам амал қилади. Инсоният жамияти тарихида турли ижтимоий-иқтисодий тузумлар бир-бирининг ўрнини эгаллайди. Тараққиёт ҳеч қачон тўхтаб қолмайди. Инсониятга хос бўлган ўсиш, ўзгариш ва ривожланиш бир тузумдан бошқасига ўтиш жараёнидагина эмас, айни пайтда ҳар бир тузум доирасида қуйи босқичдан юқори босқичга томон ривожланиш жараёнига ҳам хосдир. Кишилик жамиятининг ўсиши, ўзгариши ва ривожланиши ўтмишдан келажакка томон бораётган жараённи ифода этади. Ишлаб чиқариш қуролларининг оддий, қўпол тошболта ва найзалардан ҳозирги замоннинг мураккаб техникаси томон бораётганлиги бунинг исботидир. Жамият ҳаётининг қайси бир томонини олиб қарамайлик, ҳамма жойда ҳаракат, ўсиш, ўзгариш мавжудлигини кўрмай иложимиз йўқ. Кишилик жамиятидаги тараққиёт оламда рўй бераётган умумий диаликтик жараённинг муҳим бир таркибий қисмини ташкил этади. Тарих ўзгарувчандир. Бу ўзгарувчанлик инсоният жамияти ҳеч қачон бир нуқтада туриб қолмаслиги, ижтимоий тараққиёт вақт сингари орқага қайтмайдиган жараёндан иборатлигини кўрсатади. Жамият тараққиёти ҳамиша битта йўлдан, ўтмишдан ҳозирга, ҳозирдан келажакка томон боради. Тарихий тараққиёт жаҳоннинг барча мамлакатларида бир хил тезликда бормайди. Бу нарса тарихий тараққиётнинг ҳаракатлантирувчи кучидан келиб чиқади. Халқлар, мамлакатларнинг, миллатларнинг ижтимоий ривожланиш-да тутган ўрни, юксалиш суръати ҳам бир хилда бўлмас-дан, 1 И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида.-Т.:Узбекистон, 1995, 167-бет.

балки турлича бўлган. Ўзгарувчан тарихий тараққиёт жараёнида айрим халклар олға кетиб, бошқалари эса ўзининг юксалиш имконияти жиҳатидан цивилизация тараққиётининг турғун шакллари билан чегараланиб қолганлар. Бироқ тарихий шароитнинг ўзгариши билан цивилизациянинг улкан ютуқлари чегарасидан четда қолиб кетган халқлар ва миллатлар ҳам тарихий тараққиётнинг оқимига келиб қўшиладилар, илгари қолоқлик, турғунлик ҳолатидан қутилиб, ижтимоий ва сиёсий тараққиётда етакчилик қилаётган халқларга етиб оладилар, ҳатто улардан ўзиб ҳам кетишлари мумкин. 2.Тарихий тараққиёт нурафшон йўл билан борадиган ҳаракат сифатида кенг маънодаги тушунча бўлиб, бу тизимнинг бир бутун қисмини ва унинг айрим бўғинларини тавсифлайди. Ижтимоий ҳаётда илмий-техник тараққиёт билан бирга ижтимоий тараққиёт, маънавий тараққиёт, аҳлоқий тараққиёт ва бошқалар ҳам мавжуд бўлади. Уларнинг ҳаммаси бир-бири билан узвий боғлиқ бўлиб, жами-ят ҳаёти у ёки бу томонларининг ўзига хос хусусиятларини очиб беришга ёрдам беради. Жамият тараққиёти тарихий жараён бўлиб, бу кишилар амалий фаолиятлари орқали ва шу туфайли амалга ошади. Шу маънода жамият тараққиётининг манбаъини инсоннинг меҳнати, жамият аъзоларининг фаолияти ташкил этади, дейиш ўринлидир. Жамият тараққиёти объектив ва субъектив омиллар таъсирида кечади. Жамиятнинг, ундаги тарихий жараённинг субъекти деганда халқ оммаси, шахслар ва тарихий шахслар назарда тутилади. Тарихан жамият тараққиётининг икки йўли маълум: инқилобий ва тадрижий. Ўзбекистон ўз мустақил тараққиётининг тадрижий йўлини, босқичма- босқич ўзгаришлар йўлини танлаб олган. Буни жамият тараққиётининг республикамизга хос модели, деб аташ лозим бўлади. Ўзбекистонда демократик хуқуқий давлат, фуқоролик жамияти шаклланиши унда рўй берган ва амалга оширилаётган барча демократик

жараёнларнинг бош мақсади ҳисобланади. Демократия жамиятимизда амалга оширилаётган ислоҳатларнинг муҳим шартидир. Демократия халқнинг эркинлиги, ўз тараққиёт йўлини мустақил танлаб олганлигида, мустақиллик йўлидаги юритилаётган ички ва ташқи сиёсатда, жамият аъзоларининг хуқуқларининг кафолатланишида намоён бўлмоқда. Демократия тамойилларига асосланган фуқаролик жамияти деганда, жамият аъзоларининг манфаатлари муштараклиги таъминланган, фуқороларнинг хуқуқлари ҳар томонлама кафолатланган, инсоннинг камол топиши учун шарт-шароитлар яратилган жамият назарда тутилади.

$Адабиётлар : 1. Каримов И.А.Узбекистоннинг истиклол ва ТАРАККИЁТ ЙУЛИ.т. 1992 Й. 2. Каримов И.А . Узбекистон иктисодий ислохотларни ч\укурлаштириш йулида Т. 1995 й. 3. Каримов И.А . Узбекистон XXI аср бусагасида Т. Узб. 1997й. 4. Каримов И.А . Узбекистон XXI асрга интилмокда Т. Узб. 1999 й. 5. Каримов И.А. Донишманд халкимизнинг иродасига ишонаман. «Фидокор» газ. 2000 й. 8 июнғ.$

O'xshashlar

Ижтимоий тараққиётнинг субъектлари ва ҳаракатлантирувчи кучлари

Онг, тарихий онг, тарихий хотиранинг моҳияти, мазмуни, ижтимоий ва маънавий асослари

Ҳозирги дунёдаги ғоявий-мафкуравий жараёнларнинг хусусиятлари

Жамиятнинг моддий иктисодий хаёти. Жамият конунларининг ижтимоий шарт шароит билан

Тарихий тараққиёт ва унинг ғоявий - мафкуравий мезонлари