Миллий ғоянинг стратегик йўналишлари, вазифалари ва истиқболлари - Falsafa - Referatlar

Миллий ғоянинг стратегик йўналишлари, вазифалари ва истиқболлари

Yuklangan vaqt:

19.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

190.5 KB

Ko'chirib olish

Миллий ғоянинг стратегик йўналишлари, вазифалари ва истиқболлари Режа: 1. Миллий ғоянинг демократик ва гуманистик мазмуни. 2.Демократик ҳуқуқий давлатда ғоявий–мафкуравий муносабатларнинг хусусиятлари. 3. «Ўзбекистон – ягона Ватан» тушунчасининг моҳияти. 4. Фуқаролик жамиятининг ғоявий–мафкуравий мазмуни.

Таянч тушунчалар : гуманистик ғоя, мафкуранинг демократик мазмуни, демократик тузум, фуқаролик жамияти, ҳуқуқий давлат, Ўзбекистон - ягона Ватан, ватанпарварлик , ғоявий-мафкуравий муносабатлар. Жамиятни эркинлаштириш ва демократлаш тириш миллий ғояни халқимиз онги ва қалби га сингдиришнинг муҳим шартидир . Миллий ғ оя сиёсий воқеликни уй ғ унлаштириб, турли шахслар, ижтимоий гуруҳлар эҳтиёжларини мутаносиблаштиради, уларни мавжуд имкониятлар асосида бир–бири билан яқинлаштиради ва шу маънода демократик қадриятларнинг нуфузини оширади. Кишилар онгини маҳаллийчилик, у ру ғ -аймоқчилик, миллий маҳдудлик каби ижтимоий иллатлар асоратидан поклаш, ёт ғ ояларга нисбатан мафкуравий иммунитетни шакллантириш, мафкуравий курашда тў ғ ри йўл танлаш ва жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш, ғоявий- мафкуравий ишларни демократиялаш билан бо ғ л иқ ҳозирги даврдаги энг муҳим вазифалардандир . Миллий ғ оя кучли давлатдан кучли жамият сари бориш концепциясига асосланади ва ш ундан келиб чиқиб, у сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий ҳаётнинг барча соҳаларини эркинлаштириш ва демократлаш тиришда ҳаётий манфаат ва мақсадлар уй ғ унлигини таъминловчи омил бўлиб хизмат қилади. Мамлакатимиз мустақилликнинг дастлабки йилларида н бошлаб ўз ривожланишининг аниқ йўналишларини белгилаб олди. Президент имиз И.А.Каримов бу йўналишларнинг мазмун ва маъносига тўхталиб, мамлакатнинг сиёсий, иқтисодий ҳаётини, давлат ва жамият қурилишини эркинлаштириш ва демократлаш тириш устувор йўналиш эканлигини таъкидлади. 1 Ҳозирги даврда жамият ҳаёт и ни нг барча соҳаларини эркинлаштириш ва демократиялаш мамлакатимизда амалга оширилаётган барча ўзгаришларнинг асосий бў ғ ини эканлиги билан характерланади. Мустақиллик йилларидаги эркинлаштириш жараёнлари, миятни демократиялаштириш натижалари бу йўлда эришилган дастлабки 1 Қаранг: Каримов И.А. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т.7. -Т.: Ўзбекистон, 1999. –Б.379.

босқич сифатида баҳоланмоқда. Айни чо ғ да, иқтисодий, сиёсий соҳани , ҳуқуқий демократик давлат ҳамда фуқаролик жамияти қурилишини янада эркинлаштириш , демократиялаш ва модернизациялаш билан бо ғ лиқ аниқ вазифалар белгилаб олинди. Президентимиз И.Каримовнинг 2005 йил Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қўшма мажлисида “Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир” номли маърузасида бу борадаги вазифалар аниқ-равшан кўрсатиб берилди. Чунончи, “Мустақилликни мустаҳкамлаш, жамиятни демократлаштириш ва янгилаш биз учун ҳамиша биринчи даражали устувор мақсад ва вазифа бўлиб қолаверади”, деб таъкидланди, маърузада. 1 Миллий ғоянинг стратегик йўналишлари, вазифалари ва истиқболдаги ривожланиш хусусиятлари айни шу вазифалар билан узвий боғлиқдир. Истиқлолимизнинг илк кунлариданоқ халқимизнинг эски, қотиб қолган мафкуравий ақидалардан воз кечиб, маънавий янгиланишига, одамларнинг онги ва қалбига миллий ғояни сингдиришга қаратилган аниқ сиёсат олиб бораётганлиги, юртдошларимизнинг тафаккурини ўзгартиришда, ислоҳотларни жорий этишда янгича ёндашувларни шакллантириш, жамиятимизда диний бағрикенглик, миллатлараро тотувлик ва барча ижтимоий гуруҳлар ўртасида аҳилликни мустаҳкамлашда муҳим аҳамият касб этмоқда. 1 Каримов И. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. –Т.: “Ўзбекистон”, 2005. –Б.36. Мамлакатимизда амалга оширилаётган янгиланиш ва тараққиёт сиёсатининг стратегик мақсади – ҳуқуқий демократик давлат ва бозор иқтисодиётига асосланган фуқаролик жамиятини барпо этишдан иборат. И слом Каримов. (“Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир” асаридан.

Маълумки, фуқаролик жамияти асосларини барпо этишнинг муҳим йўналиши, маънавият ва маърифат соҳасида баркамол шахсни шакллантириш борасида узлуксиз иш олиб боришдан иборат. Бу ҳаётий тамойил жамият ривожининг асоси ва шартига айланмоғи ҳамда ўзида яхлит бир тизимни мужассам этмоғи лозим. Ушбу тизим марказида маънавият, ахлоқ-одоб, маърифат каби ўлмас қадриятлар турмоғи керак. Мана шу уч буюк қадриятни халқимиз асрлар давомида эъзозлаб келган. Бизнинг муқаддас динимиз ҳам, бутун Шарқ фалсафаси ҳам бу қадриятларни улуғлаган, уларни ижтимоий тараққиётнинг энг муҳим шартлари деб билган. Мана шундай чинакам инсоний фазилатларга эга бўлган ёки шунга интилган одам демократия неъматларининг оддий истеъмолчиси эмас, балки уларнинг фаол яратувчиси ва ҳимоячисига айланади. Ана шунда демократия ва фуқаролик жамияти асосларини амалда барпо этиш, инсон ҳақ-ҳуқуқларини ва эркинликларини таъминлаш мумкин бўлади. Шундагин а инсон ўз мамлакатининг том маънодаги муносиб фуқароси бўла олади. Дарҳақиқат, буюк аждодимиз Абу Н а ср Фаробийнинг «Фозил одамлар шаҳри» асаридаги билим, фан, ахлоқ ва маърифат соҳасида юксак даражага кўтарилган жамиятгина ижтимоий тараққиётда самарали натижаларга эриша олиши мумкин , деган фикрида жуда катта маъно бор. Истиқлолга эришгандан сўнг Ўзбекистон демократик, адолатли, фуқаролик жамиятни барпо этиш йўлини танлади. Президент имиз И.А.Каримов айтганидек, «Демократик жамиятни қуриш кўп миллатли Ўзбекистон халқи манфаатларига тўла мос тушади. Бу халқ ўзининг эрк, бахт– саодат, фаровонлик тў ғ рисидаги орзуларини ижтимоий ҳаётнинг барча соҳаларида ўтказилаётган ислоҳ о тлар билан бо ғ лайди. Бу ислоҳ о тлар халққа нима бериши муҳимдир. Кишилар ҳаётида яхшилик томон қандай Биз шунчаки демократик жамият эмас, демократик одил жамият қурмоқчимиз . Ислом Каримов. (« Ўзбекистоннинг сиёсий- ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари ». Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг биринчи сессиясида сўзланган нутқдан, 1995 йил февраль)

ўзгаришлар бўлиши, уларнинг ҳаёти қанчалик тўқ, бой, гўзал бўлиши, инсон ўзини нақадар чинакам эркин ҳис этиши, ўз меҳнатининг, ўз тақдирининг, ўз мамлакатининг эгаси бўлиши муҳимдир» 2 . Бу сиёсий соҳада демократлаштириш, аҳолининг сиёсий фаоллигини кучайтириш, фуқаролик жамиятини шакллантириш, демократик институтлар фаолиятини йўлга қўйиш ва жонлаштириш, сўз ва фикр эркинлигини ривожлантиришни кўзда тутади. Иқтисодий соҳада эркинлаштиришнинг туб моҳияти мулкка муносабатни ўзгартириш, мулкдорлар табақасини вужудга келтириш, иқтисодий фаолият ташаббусини рағбатлантириш, хусусий мулк дахлсизлигини қонунан ва амалда кафолатлашдан иборат. Юртбошимизнинг жамият маънавиятини юксалтиришни эркин фуқаролар жамиятини барпо этиш, янги шахсни шакллантиришнинг устувор йўналиши деб эълон этгани бежиз эмас. Зеро, сиёсий ва иқтисодий ҳаётни эркинлаштириш ўз ҳақ- ҳуқуқини таниган, қадр-қимматини билган, курашчан, фаол ватанпарвар шахсларнинг бўлишини тақозо этади. Миллий ғ оя инсонпарварлик тамойилига амал қилишни тақозо этади. Мамлакатимизда инсонпарвар ва демократик жамият барпо этилмоқда. Биз халқимизнинг муқаддас қадриятлари ҳамда улкан тарихий меросига таяниб, шунингдек, умумэътироф этилган демократик тамойил ва меъёрларга риоя қилган ҳолда, инсонпарвар жамият барпо этмоқдамиз. Бугунга келиб мустабид тузум асоратларидан, унинг ғ айриинсоний ғ ояларидан, шунингдек якка мафкурачилик амалидан халос бўлдик. Ҳозирги мураккаб ривожланиш босқичида Ўзбекистоннинг демократик истиқболини жамиятда инсоннинг туб манфаатларига мос ижтимоий муносабатларни шакллантириш орқалигина таъминлаш мумкин. Бунда миллий ғ оянинг инсонпарварлик ва демократик тамойиллари мазмуни инсон ва жамият манфаатлари уй ғ унлигини белгилаб берувчи таянч нуқта ва жипслаштирувчи куч ҳисобланади. 2 Каримов И. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш йўлида. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т.3. –Т.:Ўзбекистон, 1996. –Б. 352..

Миллат тафаккури, руҳияти ва фикрлаш тарзи қарашлар хилма– хиллигини асло инкор этмайди. Халқимизнинг «Кенгашли тўй тарқамас» деган мақоли ҳам фикримизни тасдиқлайди. Умумбашарий демократик тамойилларнинг ҳаётимиздан мустаҳкам ўрин олиши, маънавий куч- қудратимиз тимсоли бўлган миллий ғ ояда акс этган инсонпарвар тузум, барқарор тараққиёт, хавфсизлик, миллий давлатчиликнинг маънавий таянчлари нечоғлик мустаҳкам бўлишига бо ғ лиқ. Ўзбекистон Конституцияси ва қонунларида фуқароларимизнинг ҳуқуқлари тўла кафолатланган. Ушб у ҳуқуқий асосга таянган ҳолда ғ айриинсоний қарашларнинг ҳаётимизга таъсиридан мутлоқ халос бўлиш, миллатнинг куч қудратини заифлаштирувчи айрим маънавий нуқсонларга барҳам бериш жараёни изчил амалга оширилиши керак. Бу эса демократия моҳиятини том маънода англаб етишни, ҳокимият органлари ва фуқаролар ўртасидаги муносабатлар маданиятини юқори савияга кўтаришни талаб этади. Мамлакатимизда демократик жараёнлар ривожланиши ва жамият ҳаётини янги шароитга мос равишда маънавий–маърифий янгиланиш, одамларни ана шу жараёнларга мослашуви бозор муносабатлари шаклланишидан орқада қолаётганлиги кузатилмоқда. Шунингдек, жамиятнинг демократиялашуви учун яратилган имкониятлар, ҳуқуқий базалар билан уларнинг реал ҳаётга айланиши ўртасида номутаносиблик сезилмоқда. Юртимизда жамиятни демократиялашуви учун ҳуқуқий база ва имкониятлар яратилган. Аммо, уларнинг реал амалга ошуви мавжуд эҳтиёж даражасидан орқада қолмоқда. Биз орзу қилаётган фаровон, озод ва обод ҳаётга эришишнинг асосий шарти шуки, унинг қонун-қоидаларига, талабларига бўйсуниб, риоя қилиб яшаш керак. Акс ҳолда умуминсоний тараққиётнинг катта йўлидан четга чиқиб, яна ўша оғир муаммолар гирдобида қолиб кетиш хавфи бор. Ислом Каримов. («Адолат ҳар ишда ҳамроҳимиз ва дастуримиз бўлсин» асаридан).

Бугунги кунда бизнинг турмуш тарзимизга, руҳиятимизга турли маънавий–маърифий хуружлар бўлмоқда, «демократия» ва «эркинлик» ниқоби остида сохта демократия ва эркинлик ғоялари турли усуллар орқали узлуксиз равишда тиқиштирилаяпти. Ҳозир бизнинг миллий тушунчаларимизни барбод этишга, мафкуравий иммунитетимизни сусайтиришга, ёшларимизни дурагайлаштиришга қаратилган тажовузларни, мунтазам ҳаракатларни сезиб турибмиз. Бугунги кунда инсон қалбини эгаллаш учун бутун дунёда тўхтовсиз кураш кетаяпти. Бу зарарли ғояларга қарши халқимизнинг ор–номуси, имон-эътиқоди, маънавий қадрияти мафкуравий иммунитет вазифасини ўташи зарур. Юртбошимизнинг «Бугунги кунда ғояни тақиқ билан, маъмурий чоралар билан енгиб бўлмайди. Ғояга қарши фақат ғоя, фикрга қарши фақат фикр, жаҳолатга қарши маърифат билан баҳсга киришиш, олишиши мумкин», 1 - деган фикрлари ҳар бир ватандошимиз учун дастуруламал бўлиши керак. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 11 йиллигига бағишланган тантанали маросимда И.Каримов миллий уйғониш руҳи, миллий ғоя ҳаётимизга тобора чуқурроқ кириб бормоқда деб таъкидлади. Шунингдек, давлатимиз раҳбари ўз нутқида ҳозирги пайтда баъзи хорижий мамлакатларда турли ғоя ва қарашлар ниқоби остида бизнинг миллий қадриятларимизга, умуман барча миллат вакиллари ҳурмат қиладиган инсонийлик тамойилларига мутлақо тўғри келмайдиган номақбул ҳаракатлар телевидение орқали тез–тез кўзга ташланиб туришини афсус билан айтиб ўтди. Дарҳақиқат, бундай ғайриинсоний ҳаракатларни кўрганда, инсон беихтиёр ўйлаб қолади: Аслида демократиядан мақсад инсоннинг қадр- қимматини жойига қўйиш эмасми? Куппа кундуз куни қип-яланғоч кўчага чиқиб турли намойишлар ўтказиб кимларнидир ҳуқуқини талаб қилмоқчи бўлаётган кимсалар аслида одамзоднинг энг буюк бойлиги бўлмиш юксак 1 Каримов И. Жамиятимиз мафкураси халқни – халқ, миллатни – миллат қилишга хизмат этсин. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т.7. -Т.: Ўзбекистон, 1999. –Б.88

туйғуларни ерга урмаяптими, ақл–заковат ва тафаккур, ор–номус соҳиби бўлган инсоннинг қадрини тушурмаяптими? Инсонийликни ҳар нарсадан азиз билган халқимиз бундай «демократия», бундай «эркинлик»ни асло қабул қилолмайди. Шу сабабли ҳам бундай зарарли ғоя ва ҳаракатларнинг турмуш тарзимизга кириб, ёшларнинг қалбини эгаллаши ва миллий урф–одат, қадриятларимизни қадрсизлантиришига муросасиз бўлиш ҳар бир маърифатли инсоннинг ватанпарварлик бурчидир. Айрим кучлар томонидан «демократия тарғиботи» шаклида амалга оширилаётган ишлар тўғридан–тўғри Ғарб турмуш тарзининг зўрма зўраки тиқиштирилишига айланиб кетаяпти. Бир пайтлар «жаҳон пролетариати инқилоби» қандай экспорт қилинган бўлса, бугун беҳаёлик, уятсизлик, шафқатсизлик ва зўравонлик сингари ноинсоний тушунчалар шундай экспорт қилинаяпти. Бундай зарарли ғояларга қарши ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантиришнинг зарурлиги тўғрисидаги Президентимизнинг қуйидаги фикрлари ўринли. Яъни, «Ҳар қандай касалликнинг олдини олиш учун, аввало, киши организмида унга қарши иммунитет ҳосил қилинади. Биз ҳам фарзандларимиз юрагида она Ватанга, бой тарихимизга, ота–боболаримизнинг муқаддас динига соғлом муносабатни қарор топтиришимиз, таъбир жоиз бўлса, уларнинг мафкуравий иммунитетини кучайтиришимиз зарур» 1 . Ушбу омилларнинг мустақиллигимизга ва миллий маънавиятимизга зарарини эътиборга олиб, Юртбошимиз «Миллатни асраш керак» деган ғояни қайта-қайта уқтиради. Миллатни асраш ўзлигимизни, одоб– ахлоқимизни, меросимиз, қадриятларимиз ва миллий руҳимизни зарарли 1 Каримов И. Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаёт-пировард мақсадимиз. Т.8. -Т. :Ўзбекистон, 2000. –Б. 494 . Бизнинг пировард мақсадимиз – инсон ҳуқуқлари ҳар томонлама ҳимоя қилинадиган маърифатли жамият барпо этишдан иборат. Иншооллоҳ, биз бу мақсадимизга эришамиз. Ислом Каримов. («Ҳушёрликка даъват» асаридан

ғоялар ва мафкуралар таъсиридан ҳимоялаб, уларга қарши курашиш фуқароларимиз ва ёшларимиз қалбида мафкуравий иммунитетни шакллантириш деган маънони ҳам англатади. Шу сабабдан мустақил Ўзбекистонда ҳозирги даврда миллат, жамият, давлатнинг бирлаштирувчи байроғи бўлган миллий ғоя ва мафкурани халқимиз онгига сингдириш борасида кенг кўламли маънавий–маърифий ишлар олиб борилмоқда Мамлакатимизда амалга оширилаётган демократик ўзгаришлар ва эркинлаштириш жараёнларини янада чуқурлаштириш, миллий–маънавий салоҳиятни ривожлантириш, ёшлар онгига миллий ғоянинг демократик ва гуманистик мазмунини сингдириш муҳим вазифадир. Мустақил Ўзбекистон ҳуқуқий демократик давлат қурилишининг ўзига хос йўлини, яъни жаҳонда эътироф этилган «ўзбек модели»ни танлаган. Ўтган йиллар ичида ҳар жиҳатдан қўлга киритган ютуқларимиз билан фаҳрлансак арзийди. Ана шу муваффақиятларда мустақил тараққиётимизнинг туб манфаат ва мақсадларини ифодаловчи ғоялар тизими - миллий мафкура ҳам муҳим роль ўйнамоқда. Зеро, ҳар бир давлат, жамият ўз олдига мақсад қилиб қўйган вазифани амалга ошириш, барча ижтимоий синфлар, табақалар, миллатлар, турли диний эътиқод вакилларини бирлаштириш учун маълум бир мафкурани танлайди. Инсонпарвар, демократик жамият ва ҳуқуқий давлат ўз фаолиятида жамиятдаги барча ижтимоий кучларнинг умумий манфаатларини кўзда тутиб иш кўради, оқибатда мухолиф ижтимоий гуруҳлар, сиёсий партиялар ўзаро курашмайдилар. Негаки, улар жамият умуммафкураси асосида иш юритадилар ва демократия қоидаларига риоя қилиб, ҳар бир масалани ўзаро баҳс-мунозара, фикрлашув асосида ҳал этадилар. Чунки, ҳар қандай давлат ва жамиятда демократик тартиб-қоидалар бузилса, ҳуқуқий нормалар паймол этилса, у албатта инқирозга юз тутишини тарих исботлаган. Жумладан, фашистлар Германияси, Италия, Собиқ СССР, Афғонистон, Ироқ бунга ёрқин мисолдир.

Демократик ҳуқуқий да в лат қурилишида мафкуранинг аҳамияти каттадир. Президенти миз И.Каримов нинг асарларида асослаб берилган нуқтаи назар ва ғ оялар миллий мафкуранинг асоси сифатида эътироф этилмоқда. Яъни, бу мафкура халқимизнинг тарихини, ахлоқини, турмуш тарзини, қадриятларини, фалсафасини, бадиий дидини, диний таълимотларини ўзига чуқур сингдирган. Ҳуқуқий демократик давлат ва эркин ф уқаролик жамиятини барпо этиш милл ий мафкурадаги асосий мақсад бўлиб, унга Ватан равнақи, юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги, комил инсон , ижтимоий ҳамкорлик, миллатлараро тотувлик , диний ба ғ рикенглик ғ ояларини инсонлар онгига сингдириш билан эришиш мумкин . Бунинг учун, аввало, ҳ ар бир фуқаро нинг жамиятдаги ўз ўрни, ҳуқуқ ва бурч лар ини чуқур англаши ғоят муҳим аҳамиятга эга. Фуқаролик жамиятида шахснинг барча ҳуқуқлари қонун йўли билан кафолатланади ва унинг манфаатлари имкон қадар рўёбга чиқарилади. Инсон ҳуқуқлари устуворлиги жамият аъзоларининг том маънодаги тенглигини англатади. Ҳуқуқий маданият инсон даги фуқаролик жамияти аъзосига хос бўлган дунёқарашнинг зарурий пойдевори ҳисобланади. Собиқ шуролар даври Конституцияларининг барчаси жамиятнинг бир қисмини бошқа бир қисмига қарама-қарши қўйишга, давлатнинг синфийлиги тушунчасига асосланган эди. Мамалакат ишчи ва деҳқонлар давлати деб эълон қилиниб, хусусий мулк бекор қилинган, тадбиркорлик, ташаббускорликка чек қўйилган эди. Социализм даврида барча соҳаларда мафкуравий ақидабозлик авжга чиқди, жамият ҳаётида «ишчилар синфининг дунёқараши» ҳамма нарсадан баланд қўйилди. Илмий, бадиий, маънавий, Биз фуқаролик жамиятини қуришга интилмоқдамиз. Бунинг маъноси шуки, давлатчилигимиз ривожлана борган сари бошқарувнинг турли хил вазифаларини бевосита халққа топшириш, яъни ўзини-ўзи бошқариш органларини янада ривожлантириш демакдир. Ислом Каримов. (« Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари» асаридан).

фалсафий ҳаёт эркинликдан маҳрум этилди. Шу сабабли шўро тузуми таназзулга юз тутди. Демократия тамойиллари тизимида мафкуравий плюрализм турли фикрларнинг ўзаро ҳамоҳанглигини эътиборга олади. Ғоявий -мафкуравий плюрализм жамият демократиялашувининг ёрқин кўзгусидир. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида жамият ҳаётининг, хусусан мафкуравий жараёнларнинг ҳам ҳуқуқий меъёрлари аниқ белгилаб қўйилган. Конституциянинг 12 моддасида : «Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ҳаёт сиёсий институтлар, мафкуралар ва фикрларнинг хилма – хиллиги асосида ривожланади. Ҳеч қайси мафкура давлат мафкураси сифатида ўрнатилиши мумкин эмас» дейилган». 1 Албатта, давлат - жамият сиёсий тизимининг ўзаги, мамлакат барқарорлиги ва изчил тараққиёти учун масъул бўлган сиёсий институтдир. Шу маънода, у жамиятнинг ўз миллий `ғоялари атрофида мустаҳкам жипслашуви, фикрлар ранг–баранглиги ва қарашлар хилма хиллиги асосида ҳаётда мафкуравий жараёнларнинг мувофиқлашувидан манфаатдор. Бош ислоҳотчи сифатида давлат ижтимоий–сиёсий барқарорлик, миллий хавфсизлик, келажак ҳаёт манфаатларидан келиб чиқиб жамиятда миллий ғояни рўёбга чиқариш учун фаолият олиб боради. Ўзбекистонда давлат миллий мафкуранинг субъекти эмас, балки ундаги ғояларни рўёбга чиқаришга хизмат қиладиган сиёсий институтдир. Фикрлар ранг–баранглигини қарор топтириш – демократик жамият барпо этишнинг асосий шартидир. Демократия давлат ва жамият қурилиши ва уни идора этишнинг энг мақбул шакли сифатида ҳар бир фуқарога ўз фикрл арини эркин ифода этиш и учун шароит яратади. Бу эса инсоннинг мамлакат сиёсий , ижтимоий, иқтисодий , маданий, ҳаётидаги иштирокини, қонунларни ишлаб чиқиш ва у лар ни ҳаётга жорий этишдаги фаоллигини таъминлайди. Миллий ғ оянинг ушбу тамойили оламдаги турли туманлик билан инсоният дунёсидаги хилма хилликнинг, одамлар нинг фикрлаши, 1 Ўзбекистон Республикаси Конституцияси –Т.: Ўзбекистон, 200 8. –Б.5.

орзу–умидлари, ғ оя ва мақсадларидаги ранг–барангликни ифодалайди. Фикрлар ранг–баранглиги миллий мафкурага жон ба ғ ишлайди, унинг такомиллашишига ёрдам беради. Ана шу асосда бу мафкура хилма–хил фикрлар билан бойиб боради, турли ғояларни ўзига доимий сингдириш имконига эга бўлади. Мустақил Ўзбекистон ижтимоий плюрализм, ҳаётни эркинлаштириш, мулкнинг турли шакллари тенг ҳуқуқлигини қонуний кафолатлаш йўлидан бормоқда. Натижада ўтган йиллар ичида турли ижтимоий гуруҳлар, табақалар, синфлар майдонга келди. Уларнинг ўз иқтисодий ва сиёсий манфаатлари бир–биридан маълум даражада фарқ қилмоқда. Аммо, улар умумий мақсад – ягона Ватан равнақи, юрт тинчлиги, ҳалқ фаровонлиги йўлида ўзаро ҳамкорлик ва тинч–тотувлик, келишувчанлик талабларига риоя қилмоқдалар. Зеро, ж амият ҳар кимнинг қандай партия ёки ҳаракатга мансуб бўлганига қараб эмас, эл–юрт тинчлиги, Ватан равнақи, халқ фаровонлиги йўлида амалга ошираётган ишларига қараб баҳо беради. Миллий мафкура мизнинг ижтимоий ҳамкорлик ғ ояси турли партия, ҳаракат, динга мансуб турли кишиларнинг қарашларидаги табиий ранг- барангликни уйғунлаштиради ва умумий тараққиёт манфаатларига хизмат қилади. Ахолининг турли қатламлари орасидаги муносабатлар ва ўзаро ҳамкорликни яхшилаш жамиятдаги барқарорликни мустаҳкамлашга замин яратади. Ўзаро ҳамкорликнинг издан чиқиши ижтимоий беқарорлик, сиёсий бошбошдоқлик ва миллий парокандаликни келтириб чиқаради. Маълумки, д емократик жамиятнинг халқаро миқёсда эътироф этилган тамойиллари ва қоидалари мавжуд. Бу тамойиллар : фуқароларнинг ўз х оҳиш–иродасини эркин билдириши ; барча фуқароларнинг тенг ҳуқуқлиги ; давлат ва жамиятни бошқариш ишларида қонун устиворлиги ; давлат ҳокимияти органларининг сайлов асосида шакллантирилиши, уларнинг сайловчилар олдида ҳисоб бериши каби шаклларда намоён бўлади.

Дунё тажрибаси шундан далалат берадики, муайян мамлакат ҳ удудида нодавлат ташкилотлар ва жамоат бирлашмаларининг фаолият кўрсатиши демократик жамиятни шакллантиришнинг муҳим шарт ларидан бири ҳисобланади. Бу борада биз танлаган йўл, бир томондан, халқаро ҳуқуқий мезонларга, иккинчи томондан эса, миллий давлатчилигимиз анъаналарига мос келади. Конституциямизнинг 56 моддасига асосан, касаба уюшмалари сиёсий партиялар, олимларнинг жамиятлари, ижодий уюшмалар, оммавий ҳаракатлар жамоат бирлашмалари сифатида эътироф этилади. Ҳозирги кунда Адлия вазирлиги томонидан давлат рўйхатидан ўтган 300 дан ортиқ халқаро ва Республика миқёсидаги 3000 га яқин маҳаллий мақомдаги жамоат бирлашмалари фаолият кўрсатиб келмоқда. Мамлакатимизда фаолият кўрсатаётган миллий маданий марказлар халқ лар ўртасидаги дўстлик, биродарлик ришталарини мустаҳкамлашга катта ҳисса қўшмоқда. 30 дан ортиқ давлатлар билан дўстлик жамиятлари ташкил этилган бўлиб, улар икки мамлакат ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик ва маданий– маърифий алоқаларни мустаҳкамлашда катта роль ўйнамоқда. Бугунги кунда Республикамизда амалга оширилаётган кенг кўламли демократик ислоҳотлар ҳамда инсон ҳуқуқлари ҳимоясини кучайтиришга қаратилган изчил сиёсат фуқаролик жамиятининг ажралмас қисми бўлган жамоат ташкилотларининг ўрни ва аҳамиятини тобора оширмоқда. Бу жараён «Кучли давлатдан кучли жамият сари» деган тамойил асосида амалга оширилмоқда. Ушбу тамойил мамлакатимизда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ҳамда фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлардан биридир. Мамлакатимизда амалга оширилаётган демократик–ҳуқуқий ислоҳатларни фуқаролар онгига сингдириш миллий мафкурамиз олдида турган муҳим масалалардандир. Демократия – эркинлик, эркин фикр, эркин ҳаракат – фаолият демак. Яъни, ўзликни намоён этиш имкониятининг мавжудлиги дир . Ҳар бир фуқаро

қобилияти, билими, малакасини ишга солиб, яхши яшаш учун бемалол кураш олиб бора олади. Бироқ айни вақтда, демократия – юксак маънавиятни, маъсулиятни ҳис қилишни талаб этади. Қонун, ҳуқуқ имкониятлар берса, ахлоқ бурч, ўзгалар манфаатини ҳисобга олиш эса масъулият юклайди, ҳар бир индивидуал шахс манфаати билан жамият манфаати чамбарчас боғлиқ эканини билдириб туради. Шу заминда рақобат ҳам, ақлу заковат ҳам, адолат ў занига тушади, кишининг киши томонидан ноҳақ эзилиши, зўравонлик қилишига йўл қўйилмайди. Демократия - бозор иқтисодиёти. Бу эса, турган гап ки , ҳамма соҳаларда шахсий қобилиятни чархлайди, рақобат ва «ким ўзарга» бардош беришни талаб қилади. Бунинг оқибатида шахсда курашчанлик ортади, киши тобланади, шу билан бирга, худбинлик ҳам ривожланади. Худбинлик андишасизликни вужудга келтириши мумкин. Бироқ, юқорида қайд этганимиздек, демократи я эркин ва очиқ мулоқ о тлар ни , қонун асосида муносабатларни қат ъ ий йўлга қўйиб, ошкораликни юзага келтиради ва адолатни тиклашга имкон яратади. Ҳаёт шуни кўрсатадики, инсон лар аввало муайян мафкура, дунёқараш тизимига, асрлар давомида шаклланган маънавий тажрибага таяниб, жамият бўлиб яшайди. Одамни шаклланган дунёқарашдан ажратиб бўлмайди. Агар дунёқараш тўғри йўлда, эзгулик асосида шаклланган бўлса, инсон шу йўлда ҳаракат қилаверади, илми, қобилиятини ҳам шунга сарфлайди. Агар бунинг акси бўлса, демак нотўғри йўлни танлайди, адашади ёки «ҳақ» деб бузғунчилик қилади. Бунёдкор шахс эзгулик ғоялари руҳида тарбияланган эркин шахсдир. Шу боис ҳам бозор иқтисодиётига ўтиш жараёнида маънавий–ахлоқий тарбиянинг аҳамияти бениҳоя ортиб бораверади. Ва бу ахлоқий–маънавий тарбиянинг марказида миллий ғоя ва мафкура туриши лозим. Чунки , миллий ғоя Ўзбекистон халқининг ягоналиги, яхлитлиги ва бирлигини, ягона байроқ остида жипслашувини, келажаги буюк Ватан учун фидойи фарзанд бўлиш туй ғ усини ифодалаб келади. Шу боис миллий ғоя ҳар бир фуқаронинг ва бутун халқимизнинг қалбидан жой олган бўлиши, уни

руҳлантириши, чидамли ва шижоатли қилиб тарбиялашга хизмат қилиши керак. Миллий ғоя бизнинг тарихимиз, бугунимизни ва келажагимизни бирлаштиради. Демократия - юқори даражада ривожланган кишилар жамияти, инсоният эришган буюк неъмат, кўпчиликнинг яшаш тарзи. Аммо, у барча мамлакатларда бир хил эмас. Ҳар бир мамлакат демократиянинг умумий қадрият ва тамойилларини ўз миллий қадриятлари заминида, ўз халқининг узоқ тарихи давомида шаклланган анъаналари билан қўшиб қабул қилганини биламиз. Масалан, АҚШ ёки Англия, Франция (бошқа Европа мамлакатлари ҳам) демократик давлатлар бўлсалар-да, лекин ҳар бири ўз миллий руҳи, анъаналарини ҳам сақлаган. Шу каби Япония, Корея, Малайзия каби мамлакатларда ҳам демократик тузум миллий ва диний – эътиқодий удумлар негизида амал қилмоқда. Шубҳасиз, Ўзбекистонда ҳам биз ана шундай бўлиши учун интилмоқдамиз. Юртбошимизнинг барча асарларида бунга алоҳида эътибор қаратилиб, миллий қадриятларни тиклаш, миллий ахлоқ-одобни мустаҳкамлаш учун жидду жаҳд қилинаётир. Халқ ўзлигини йўқотмаслиги керак. Бу эса ҳақиқий ватанпарварлик заминида, ҳар бир фуқаронинг юксак онглилиги асосида қўлга киради. Бугунги шарқона демократияда қадр, меҳр-оқибат, андеша, катталарга ҳурмат, она заминни ардоқлаш борасида ўзига хослик яққол намоён бўлди. Булар эса мамлакатимизда ғоявий-мафкуравий муносабатларнинг ривожланишида муҳим аҳамият касб этади. «Ўзбекистон - ягона Ватан» тушунчасининг ғоявий-мафкуравий мазмунини англаб олиш учун, аввало Ватан, ватанпарварлик тушунчаларини ёритиш лозим. Ватан аслида арабча сўз бўлиб, она юрт маъносини анлатади. Шу маънода Ўзбекистон ўзбек халқининг ватани, саждагоҳ каби муқаддас маконидир. Ватан – бу инсон ва унинг авлод-аждодлари киндик қони тўкилган муқаддас даргоҳдир. Ватан - бу аждодлар маскани, эл- юрт, халқ вояга етган, унинг тили, тарихи, маданияти, урф–одатлари, қадриятлари шаклланиб, ўсиб, камол топиб борадиган заминдир.

Ватан деганда, ҳамиша ўзимиз туғилиб ўсган, кўз очиб кўрган, таълим тарбия олиб вояга етган, неча–неча авлоду аждодларимиз яшаб ўтган, уларнинг ақл-идроки, меҳнати сарф қилинган юрт кўз олдимизга келади. Ватан она каби азиз ва мукаррамдир. Ватан инсонга бахт–иқбол берадиган заминдир. Абдулла Авлоний айтганидек: «Ҳар бир кишининг ту ғ илиб ўсган шаҳар ва мамлакатини шул кишининг ватани дейилур. Ҳар ким ту ғ илган, ўсган жойини жонидан ортиқ суяр... Биз туркистонликлар ўз ватанимизни жонимиздан ортиқ суйганимиз каби, араблар арабистонларини, қумлик иссиқ чўлларини, эскимуслар шимол тарафлар, энг совуқ қор ва музлик ерларни бошқа ерлардан зиёда суярлар. Агар суймасалар эди, ҳавоси яхши туронлик осон ерларга ўз ватанларини ташлаб ҳижрат қилурлар эди». Ватан – бу халқнинг ўтмиши, бу гу ни ва келажагидир. Ватан муқаддас қадрият. Тараққиёт ватандан бошланади. У инсоннинг киндик қони тўкилган жой, инсонни ижтимоий етимликдан асровчи манзил, маънавий камол о т ва фуқаролик майдони, ҳаёт мактаби, фаровонлик ва бахт–саодат ўчо ғ идир. Президентимиз И . Каримов ибораси билан айтганда, «Ватан – саждагоҳ каби муқаддасдир». Ватанни энг олий неъмат сингари бошимиз узра баланд кўтариб, ҳар он ва ҳар сонияда унинг тупро ғ ини кўзларга суртиб, унга таъзим бажо айлашимиз фарзандлик бурчимиздир. Муқаддас ҳадиси шарифларда «Ватанни севмоқ иймондандир», дейилган. Яъни, иймони бут, виждони пок ҳар бир инсон ватанни севади, уни ғ анимлар кўзидан асрайди, унинг яшнаши ва яшаши, ҳурлиги учун курашади. Ҳар бир баркамол инсон ватан камол о ти ва истиқболи, эл–юртнинг озодлиги ва мустақиллиги учун ҳамма нарсани, ҳатто ширин жонини ҳам аямайди. Бу ҳақда мавлоно Фузулийнинг, менинг битта ҳаётим бор, бордию Ватанга муҳаббат ҳисси одамнинг қалбида табиий равишда туғилади. Яъни, инсон ўзлигини англагани, насл-насабини билгани сари юрагида Ватанга муҳаббат туйғуси илдиз отиб, юксала боради. Бу илдиз қанча чуқур бўлса, туғилиб ўсган юртга муҳаббат ҳам шу қадар чексиз бўлади. И слом Каримов. ( “Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир” асаридан).

мингта ҳаётга эга бўлган тақдиримда ҳам ҳаммасини ватан учун сарфлаган бўлур эдим, деб айтган сўзлари ҳар биримиз учун бебаҳо ўгитдир. Со ғ лом, ақлли ва юрагида ўти бор ҳар бир фуқаро , ҳеч шубҳасиз , Она– Ватанни жон дилидан севади. Ватанга муҳаббат кўр–кўрона бўлиши мумкин эмас, бунинг учун ўзликни англаш, демакки, ўзи мансуб бўлган халқнинг кечмишини, киндик қони томган тупроқнинг тарихини билиш, дилда ифтихор ту й иш , шу замин, шу халқ, шу Ватан билан ўз қисматини бус–бутун деб ҳис қилиш лозим. Ўзбек халқи барча халқлар сингари асрлар мобайнида сақланиб келган миллий урф одати, расм–русуми, маросими ва анъаналари, юриш туриши, ғ урури, бир сўз билан айтганда, маданий–маънавий дунёсига эга. Кўҳна ва навқирон ўзбек давлати Буюк ипак йўли, яъни савдо сотиқ, маданият, турли динлар кесишган муқаддас заминда жойлашган. Маш ҳ ур карвонсаройларда доимо турли миллат вакилларининг турли тиллардаги суҳбатини эшитиш мумкин бўлган. Тарихан бизнинг ўлкада яшаган аҳоли турли динларга эътиқод қилган. Аммо уларнинг ўзор тинч–тотув ва осайишта тумуш кечиришининг энг муҳим омили шу яшаётган она тупроққа ҳурмат, садоқат, муҳаббат бўлган. Ватанпарварлик туй ғ уси барчани ягона Ватанда бирлаштирган. Биз чиндан ҳам ягона Ватанимиз Ўзбекистон билан фахрлансак арзийди. Бунинг негизида инсонпарварлик, халқпарварлик, оиланинг бахт– саодати, Ватанга муҳаббат, барча фуқароларнинг эркинлиги ва тенглиги, ижтимоий адолат каби умумбашарий тушунчалар ётмо ғ и керак. Ватанимизнинг кўп миллатли халқи онгида «Ўзбекистон ягона Ватан» деган улу ғ тушунчани қарор топтириш миллий мафкуранинг муҳим вазифаларидан биридир. Бунда «Ягона Ватан» ғ ояси ўзининг туб моҳияти билан миллий мустақиллигимизга путур етказадиган миллатчилик, шовинистик ғояларн и , маҳаллийчилик, ошна о ғ айничилик иллатларини таг– томири билан йўқотишда, Ўзбекистонда истиқомат қилаётган турли халқ ва

миллат вакилларида ягона Ватан фарзанди эканлиги билан фахрланиш туйғусини тарбиялашда муҳим аҳамият касб этади. «Ягона Ватан» руҳидан илҳомланган, эл–юрт тинчлиги ва мустақиллиги учун курашган Ватан фидойилари Тумарис, Широқ, Жалолиддин Мангуберди, Темур Малик , Амир Темур сингари улу ғ саркарда ва халқ қаҳрамонларининг жасорати бугунги кунда ҳам ватандошларимизда фахр ва ғ урурланиш туй ғ усини кучайтиради. Мустабид тузум қата ғ онларининг қурбони бўлган, «Ягона – Ватан» ғ ояси руҳидан қувват олган Чўлпон, Фитрат, Усмон Носир, Абдулла Қодирий ва бошқаларнинг жасорати, ватанимиз мустақиллиги, озодлиги йўлидаги фидойилигининг ёрқин намунасидир. Ватан тақдири учун масъуллик «Ягона – Ватан» туй ғ усини шакллантиради. Чунки , шахсий ғ оя ва манфаатлар шахс фаоллигини кучайтирувчи омил бўлса, ватанпарварлик ғ ояси ўзида бутун бир халқнинг ҳаётий манфаат ва интилишларини, орзу – умидларини акс эттиради. Ягона – Ватан ҳисси одамнинг қалбида табиий равишда ту ғ илади. Яъни , инсон ўзлигини англагани сари юрагида Ватанга муҳаббат туй ғ уси илдиз отиб юксала боради. Бу илдиз қанча чуқур бўлса, туғилиб ўсган юртига муҳаббат ҳам шу қадар чексиз бўлади , 1 – дейди, Президентимиз И.А.Каримов. Ягона Ватан ғояси, бир томондан, Ўзбекистон заминида келажаги буюк, озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон жамият барпо этиш учун халқимиз куч-қувватини жипслаштиришни, халқ иродасини бунёдкорлик ишларига сафарбар этишни, иккинчи томондан эса миллий мустақиллигимизга хавф солаётган мафкуравий тахдидларга зарба бера оладиган ватанпарвар авлодни тарбиялашни кўзда тутади. Ўз Ватанига, таваллуд топган заминга юксак ҳурматда бўлган улуғ аждодларимиз исмлари охирига туғилиб ўсган жой номини унутмаслик учун 1 Қаранг: Каримов И. Донишманд халқимнинг мустаҳкам иродасига ишонаман. Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаёт-пировард мақсадимиз. Т.8. -Т. :Ўзбекистон, 2000. –Б502.

қўшиб айтганлар: Хоразмий, Бухорий, Фарғоний, Термизий, Марғиноний, Фаробий, Қошғорий, Беруний Югнакий ва бошқалар. Бу киндик қони тўкилган ерга, Туркистонга, Ўзбекистонга, ўз Она – Ватанига бўлган азалий садоқат тимсоли эмасми? Буюк аждодларимиз шу йўл билан ўз Ватанини, юртини, маданиятини, фанини, санъатини бутун жаҳонга тарғиб қилганлар. Бу ноёб ватанпарварлик намунасидан келиб чиқиб, ҳар бир Ўзбекистон фуқароси ўз туғилган жойини гуллатиб яшнатиши, Ягона Ватани бўлмиш Ўзбекистоннинг буюк келажаги учун фидокорона меҳнат қилиши ва Ватан равнақига ўзининг ҳиссасини қўшиш лозим. Биз миллий мустақиллик туфайли «Ўзбекистон – ягона Ватан» ғояси руҳида тарбияланиб, ўқиб, меҳнат қилиш имкониятига эга бўлдик. Маълумки, Ватаннинг равнақи, аввало, унинг фарзандлари камолига бо ғ лиқ. Бу эса ҳар бир юрдошимизни ўзининг маънавий камолати учун юксак маъсулиятини ҳис этишга, ўз манфаатларини шу юрт, халқ манфаатлари билан уй ғ унлаштириб яшашга даъват этади. Миллий ғ оя эса ҳеч қачон Ватандан ташқарида илдиз отмайди ва ривожланмайди. Шу сабабли Ватаннинг равнақига хизмат қилмайдиган ғ оя ҳеч қачон миллий ғ оя бўлолмайди. У Ватан равнақини белгилаб берадиган тамойилларни ўзида акс эттирсагина куч-қудрат манбаига айланади. Заҳматкаш ўзбек халқи XIX асрнинг иккинчи яримидан бошлаб ўз миллий мустақиллиги учун мустамлакачилик тузумига қарши кураш олиб борди. 1898-1916 йиллардаги халқ қўз ғ олонлари, тарихда «босмачилик» деб аталган миллий озодлик ҳаракатининг со ғ лом кучлари, маърифатпарвар жадидлар, ёш хиваликлар ва ёш бухороликлар, Қўқон мухторияти ташкилотчилари олиб борган ҳаракатлари Ўзбекистоннинг мустақиллиги учун олиб борилган курашлар эди. Бугун биз истиқболдаги буюк мамлакат – Ўзбекистоннинг бўй- бастини режалаб турибмиз. У эртага қандай бўлиши сизу бизнинг бугунги ҳаракатимизга, тадбиркорлигимизга, иймону виждонимизнинг поклигига ва Ватан манфаатини шахс манфаатларидан қай даражада устун қўя олишимизга боғлиқдир. Ислом Каримов. («Буюк мақсад йўлидан оғишмайлик (Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ХII сессиясида сўзланган нутқдан, 1993 йил май ).

Шўролар даврида «миллатчи», «аксилинқилобчи» деб аталган зиёлилар олиб борган ҳаракатлар ҳам миллий озодликни қўлга киритишга уриниш, адолат ва ҳақиқатга эришиш йўлида олиб борилган кураш десак тўғри бўлади. Бу курашларда халқимиз кўп жафо чекди, минглаб ватандошларимиз жаҳолат қурбонлари бўлди. Ўша даврда миллий манфаат ватанга, она заминга меҳр–муҳаббат деган ҳис – туй ғ улар аста – секин сўндирила бошлаган эди. «Ватан» тушунчаси эса мавҳум бир умумий ҳолга келиб қолганди. Ҳамма нарса – «Умумсовет» манфаатига қаратилганди. Ҳар бир миллат , халқ минг йиллардан буён яшаб келаётган ўз ватани учун қай ғ уришга ҳақли эмасди. Охир оқибат шунга етдики, собиқ Иттифоқ даврида бу мамлакатда яшаётган халқлар , шу жумладан ўзбеклар ҳам ўз ватанида беватан бўлиб яшашга мажбур бўлдилар. Мустақиллик туфайли биз ўзимизнинг ҳақиқий ватанимизни топдик. Бу мустақилликнинг бизга берган олий неъматидир. Ватани мустақил халқнинг ўзи ҳам мустақил бўлади. Юрти озод ва эркин одамнинг тақдири ўз қўлида бўлади. 1989-91 йилларда Ислом Каримов бошчилигида ўзбек халқининг қадр- қимматини, ор–номусини, шарафини ҳимоя қилиш, мамлакатимиз бойликлари талон–тарож қилинишига йўл қўймаслик учун қилинган ҳаракатлар ва кўрилган чоралар ҳам мустақиллик йўлидаги олиб борилган курашнинг ёрқин намуналаридир. Мустақиллик мафкураси етук миллий онг, миллий бирдамлик туй ғ уси заминида шаклланган ватанпарварликни ҳам ўз ичига олади. Ватанпарварлик ғояси нима? Ватанпарварлик ғ ояси - она заминга бўлган муҳаббат, уни севиш эъзозлаш, Ватан равнақи ҳақидаги ғ амхўрликдир. Ватанпарварлик ғ ояси – бу жамият аҳли руҳиятининг кўрсаткичи, хоҳиш иродасининг намоён бўлишидир. Ватанпарварлик ғ ояси – миллий манфаатларни, миллат тақдири ва истиқлолни чуқур ўйлаш, англаш ва қадрига етиш билан бо ғ лиқ бўлган маънавиятдир. Инсоннинг ғ оявий сиёсий етуклиги, баркамоллиги, шахснинг маънавий, ахлоқий камолоти, ўз Ватанига бўлган муҳаббати, ҳурмати,

садоқати билан белгиланади. Ватан деган буюк шахсий эътиқодни қалб и да жо қилмаган инсонда иймон ҳам, диёнат ҳам бўлмайди. Инсон учун Ватан азиз ва муътабар. Ватандан муқаддасроқ ва қутлу ғ роқ туйғунинг ўзи йўқ ва бўлмайди. Ватан бизнинг томиримиз, ўқ илдизимиз, таянч нуқтамиз, ҳаётимиз мабаидир. Ватан бизнинг узоқ ўтмишимиз ва бахтли келажагимиздир. Ватан қиёси йўқ бебаҳо бойликдир. Ватан муқаддас қадрият. Тараққиёт ватандан бошланади. Ватан инсонни вояга етказадиган таълим тарбия берадиган муқаддас замин, фуқаролар майдони ва ҳаёт манбаидир. Ватан инсонларни ижтимоий ларзалардан асровчи, она каби ўз ба ғ рига босувчи диёр. Шунинг учун ҳам ҳар бир инсон ўз дард аламини, орзу умидларини Ватан билан бо ғ лаб келган. Инсон учун Ватан ягонадир - Ватан биттадир. Ўзбекистонлик шоирларимиз Ҳамид Олимжон, Ғофур Ғулом, Абдулла Орипов, Эркин Воҳидов ва бошқалар асарларида Ўзбекистон деб аталмиш диёр фахр ва ғурур билан оламга тараннум этилишида чуқур маъно бор. Ватаннинг яхши ёмони, бой камбағали бўлмайди. Ватан танланмайди. Ватан бизнинг молимиз эмас, шунинг учун ҳам у пулга сотилмайди, қарзга берилмайди ва гаровга қўйилмайди. Ватан ҳар бир фуқаро учун муқаддас ва бетакрордир. Ҳадису шарифларда Ватанни севиш, иймондандир, деб бежиз айтилмаган. Ватанни севиш, она диёрнинг қадрига етиш, унинг камолоти, гуллаб яшнаши, тинчлиги учун қайғуриш зарурлигини ёшларимиз онгига сингдиришда чуқур маъно бор. Чунки, ҳар қайси инсоннинг Ватани, ота – боболари ўтган муқаддас замин бўлиб, у билан фахрланиб яшаган. Мустақиллигимизни мустаҳкамлаш йўлидаги энг катта масала, кишиларимиз дунёқарашида, жамиятимизда ватанга меҳр ғояси биринчи ўринда туриши керак. Ҳар қандай иш асосида миллий орият, миллий ғурур, миллатчилик ёки шовинизмга алоқаси бўлмаган, мана шу мамлакат, мана шу халққа мансублиги учун куч-қувват бағишлайдиган ғурур қўйилиши лозим. И слом Каримов ( “Юксак малакали мутахассислар – тараққиёт омили” асаридан ) .

Тарих ватанпарварлик ғоясини шакллантиришдаги энг буюк қуроллардан бири. Қизил империя давридаги ҳукмрон коммунистик мафкура бутун қуролини кишилар онгидаги Ватан тушунчасини бузиб, сохта мавҳум советлар ватани ғоясини халқ онгига сингдиришга сарфлаган. Мен Ўзбекистонликман, менинг Ватаним Ўзбекистон дейиш миллатчилик сифатида баҳоланиб, минглаб ватандошларимизнинг ёстиғини қуритиб қатағон домига тортиб кетганлигига тарих гувоҳ. Бугун у қора кунлар ўтмишга айланди. Энди биз Ўзбекистон мустақил бўлган, уни жаҳон таниб, тан олган даврда яшамоқдамиз. Бу мустақилликни асраш, авайлаш ҳам ватанпарварликнинг намунасига айланди. Ватан тушунчаси мустақиллик шароитида алоҳида аҳамият касб этади. Маълумки, истибдод йилларида ҳукмрон мафкура кишиларимизнинг онгида Ватан тушунчасини бузиб, унинг ўрнига мавҳум, кенг ва умумий Ватан тушунчасини сингдирмоқчи бўлди, яъни, масалан, ўзбек учун гўё Карелия ҳам Ёқутистон ҳам, Ўзбекистон билан бир қаторда баробар Ватан эди. «Ўзбекистон Ватаним маним» ёки «ўзбегим» дейиш миллатчилик, миллий чекланганлик, деб баҳоланар эди ва бундай сўзларнинг муаллифи таъқиб қилинарди . Ҳолбуки, Ватан – муайян, аниқ тушунча. Ватан тушунчаси халқимизнинг талайгина қисмида етарли даражада аниқ эмаслигининг биринчи сабаби – ўтмишдаги ҳукмрон мафкура таъсири бўлса, иккинчи сабаби – Темурийлар замонидан сўнг, то XX асрнинг биринчи чорагигача Ўзбекистон деган ягона жу ғ рофий ва сиёсий тушунчанинг амалда йўқлиги, боз устига хонликлар , ами р лик аминлик ларга бўлиниб ётган ҳудудларнинг чоризмнинг мустамлакасига айланиши эди. Мустақиллик ана шу икки салбий омилни бекор қилиб, халқимизда ҳақиқий Ватан ҳиссини, тушунчасини мустаҳкамламоқда. Бугунги кундаги долзарб вазифалардан бири ҳар бир фуқаромизда Ватаннинг шани-шавкати, номи, мавқеи билан ғурурланиш хислатларини ёшларимиз онгига сингдиришдир. Ватанпарварлик – шу юртда истиқомат қилаётган барча миллат фуқаролари билан аҳил, дўст–биродар бўлиб яшашдан, ягона ватан

манфаати, халқ тинчлиги ва осайишталиги учун курашишдан иборат. Мустақиллик туфайли қўлга киритилган жаҳоншумул ютуқларимизни қадрига етиш ва асраш, миллий мадҳия, гербимиз ва байро ғ имизни севиш, жасоратига ҳурмат билан қараш чинаккам ватанпарварликдир. К ишиларимиз турли халқлар билан бир оилага бирлаш б, элим деб, юртим деб яшаса Ватан имиз нинг келажаги порлоқ ва буюк бўлади. Ҳар биримизнинг дилимиздаги ватанпарварлик туй ғ уси аланга олиб турсагина , шу Ватан фуқоросиман дея фахрланишига ҳақлимиз. Ватанпарварлик туй ғ уси файласуфлар, шоир ва ёзувчилар асарларида минг бор мадҳ этилган. Ватани севмоқ ватанпарвар бўлиш демакдир. Ватан маънавият, фан, адабиёт ва санъат ўчо ғ и , ҳар бир кишининг ту ғ илиб ўсган юртига муносабати, у кишининг қалби, муҳаббат туйғуси, чунки инсон В а танда камол топади, фаровонлик ва бахт- саодатга эришади. Инсон учун Ватандан юксакроқ бойлик йўқ. Ватан борки, эл бор. Элсиз Ватан биёбон, Ватансиз эл – дарбадар. Президентимиз И.А . Каримов: «Ватаннинг ҳар бир асл фарзанди ўзини ота юртининг ажралмас бўлаги деб ҳис этаяпти ва бундан фарланаяпти. Истиқлол берган энг катта бойликлардан биринчиси ана шу десак, асло янглишмаган бўламиз», - деб халқимизнинг неча асрлардан буён ягона орзуси она – Ватан со ғ инчи билан яшаганини жуда тўғри таъкидла й ди. Ватанпарварлик аниқ муҳитда, заминда ва мавжуд маънавий–аҳлоқий қадриятлар асосида шаклланади. Шахс ватанпарварлик туй ғ усини яратмайди, балки, уни тайёр ҳолда қабул қилади. Чунки ватанпарварлик узоқ тарихий ривожланиш жараёнида шаклланадиган ижтимоий туй ғ удир. Ватанпарварлик кишиларнинг ижтимоий ва маънавий - ахлоқий хислатлари ва фазилатларининг юксак даражада намоён бўлиши ҳисобланади. Зеро, улар негизида ота–боболардан мерос қолган заминни севиш, урф–одатларни, қадриятларни сақлаш, эл-юрт равнақи учун чин дилдан меҳнат қилиб, Ватан душманларидан ҳимоя қилиш, ҳар қандай қарамликдан озод этиш, ҳатто зарур бўлса, унинг озодлиги ва мустақиллиги

учун жонини ҳам аямаслик кабилар ётади. Ватанпарварлик эл-юрт манфаатларига хизмат қилиш , эл-юрт манфаатларини шахсий манфаатлардан устун қўйиш демакдир. У энг буюк маънавий жасоратдир. “бу ёруғ оламда энг буюк жасорат нима, деган саволга, ҳеч иккиланмасдан, энг буюк жасорат – бу маънавий жасорат, деб жавоб берсак, ўйлайманки, янглишмаган бўламиз. Жаҳон тарихига назар ташлайдиган бўлсак, қалбида, юрагида ана шундай жасорат ҳисси ниҳоятда кучли бўлган инсонлар ҳар қандай мураккаб вазиятда ҳам адолат ва ҳақиқат йўлида ўзини аямай, эл-юрт учун, ватан учун қандай ибратли ишларни амалга оширганини кўриш мумкин. Айнан ана шундай одамларнинг маънавий фазилатлари туфайли эзгу ҳис-туйғулар, муқаддас ва улуғ тушунчалар дунёда ҳануз барқарор бўлиб келмоқда”. 3 Фидойилик ватанпарварликнинг бош белгиси ҳисобланади. Ўзбекистон Республикасининг мустақил давлат сифатида мустаҳкамланиши , унинг иқтисодий, маънавий–маданий тараққиёти, фуқароларнинг тезроқ фаровон ҳаётга эришиши учун тинмай меҳнат қилиши ва изланишини фидойилик дейишимиз мумкин. Фидойилик Ватанга бўлган садоқатдан, муҳаббатдан бошланади. Истаган соҳада ватанпарварлик туй ғ усини намоён қилиш мумкин. Табиатни муҳофаза қилиш, ота–боболаримиз қолдирган маданий меросларни тўплаш, ўрганиш, авайлаб сақлаш ва тар ғ иб қилиш кабилар ҳам ватанпарварлик ҳисобланади. Ватанини севмоқ бизга суннатдир . Ватанини севган, Ватан нима эканини юракдан ҳис этган, Ватанидан айру тушганида уни соғиниб қолган, унга ҳамиша талпинган ҳар бир виждонли одам юрт қай ғ уси билан яшайди, унинг ярасига малҳам, дардига дармон бўлишга интилади. 3 Каримов И. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т.:“Ўзбекистон”, 2008. –Б.159. Ҳар куни, ҳар соатда фидойи бўлиш, ўзини томчи ва томчи, заррама-зарра буюк мақсадлар сари чарчамай, толиқмай тинимсиз сафарбар этиб бориш, бу фазилатни доимий, кундалик фаолият мезонига айлантириш – ҳақиқий қаҳрамонлик аслида мана шу. Ислом Каримов. (“Юксак маънавият – енгилмас куч” асаридан).

Аждодларимиз орасида бирор йирик сиймо йўқки, юрти учун қайғурмаган, юрт ташвиши билан нафас олмаган бўлсин, бетавфиқ золимларнинг йўлини тўсмаган доим элим деб, юртим деб ёниб яшамаган бўлсин. Улар фидойи, ватанпарвар, фикри тиниқ, мулоҳазали одамлардир. Жалолиддин Мангуберди юртининг асоратга тушаётганидан қайғуриб, жангга отланади. Шарқ томонидан туғилажак хавфни олдини олиш мақсадида етмиш ёшга борганига қарамай соҳибқирон Амир Темур қаҳратон қишда олис сафарга отланади. Алишер Навоий юрти учун ғам чекиб, агар мамлакат пароканда бўлса, эл тинчлиги йўқолиб, азобда қолишини ўйлаб, қариган чоғиларида ҳам подшоҳ Ҳусайн Бойқаро билан шаҳзодалар ўртасидаги низоларни бартараф қилиш йўлида вилоятма–вилоят кезади. Абдулла Авлоний Туркистоннинг келажагига қайғуриб, нажот–маърифатда, деган шиори билан майдонга чиқади, ёшлар илмли бўлсалар, юртни озодликка олиб чиқадилар, деб «Туркий Гулистон»ини яратади. Абдулҳамид Чўлпон эса юрти большовойлар оёғи остида топталаётганидан фарёд чекиб, азиз жонини қилич тиғига қўйиб, халқни уйғонишга даъват қилиб, «Бузилган ўлкага» деган шеърини битади. Ватанпарварлик - бу ватан олдидаги маъсулият, миллат билан яшашдир. Ватанпарварлик бу, фидойилик, ҳалоллик билан меҳнат қилиш, инсонпарвар бўлиш, яъни Ўзбекистонинг буюк давлат бўлишига ҳисса қўшиш демакдир. Ватанпарварлик шахсни юксак ахлоқий фазилатлар руҳида шакллантиришнинг энг муҳим таркибий қисми ҳисобланади. Ҳозирги кунда янгича тафаккурга бўлган эҳтиёж шундай бир қаътий эътиқодга таянадики, бунда ўз Ватани тарихидан фахрланиш, уни ўрганиш билан ғ оявий–сиёсий жиҳатдан етук инсонни тарбиялаш мумкин. Шунинг учун ҳар бир кишида Ватан туй ғ усини ривожлан тириш зарур, бунда ҳар бир киши инсонпарварликка асосланган демократик, ҳуқуқий давлат барпо этиш г а, жамиятимизни инсонпарварлаштириш г а ўз ҳиссасини қўшиш и , ўзбек миллий ғ урурига содиқлик, дўстлик муносабатларини ривожлантириш и , барча ахлоқ ва ҳуқуқ нормаларига риоя этиш и лозим .

Мамлакатимиз аҳолиси кўп миллат вакилларидан ташкил топган. Ҳозир юртимиз да 130 дан ортиқ миллат ва элат вакиллари истиқомат қилади. Кўп ёки оз сонл иг идан қаътий назар , мамлакатимизда барча миллатлар учун ҳамма шароитлар яратилган. Ана шу миллатларнинг барчаси мустақил юрт равнақи, эл-юрт фаровонлиги ва тинчлиги учун ўз ҳиссаларини қўшмоқдалар. Қозоқ, қир ғ из, тожик, рус, яҳудий, уй ғ ур, қорақалпоқ, туркман, татар, украин ва бошқа миллат ларнинг кўплаб вакиллари «Ўзбекистон ўз ватаним» деб фа х р билан яшаётганлиги мамлакатимиз равнақи учун заминдир. Юр тимизда истиқомат қилаётган барча элат ва миллатлар ўртасида дўстлик ва биродарлик ришталарини мустаҳкамлаб бориш, ҳар бир миллат вакили дунёқаришида ўзаро ҳурмат ва тотувлик ғ оясини шакллантириш, уларнинг истеъдодини ва салоҳиятини тўла рўёбга чиқариш учун шароит яратади ва уни Ватан равнақи, юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги каби эзгу мақсадлар сари сафарбар қилади. Фақат миллатлараро тотувлик ғоясига таяниб, умумий мақсадлар йўлида ҳамжиҳат бўлиб, Ватан равнақи юрт тинчлиги ва халқ фаровонлигидек олижаноб мақсадларга эришиш мумкин. Миллий мафкурада мамлакатимизда яшаётган барча миллатларнинг эзгу мақсадлари, мамлакат манфаатлари, тараққиёт йўли, эътиқоди ва ишончи мужассамлашган бўлиб, у халқимизга хос бўлган ба ғ рикенглик, олийжаноблик, инсонпарварлик, очиқ кўнгиллилик каби фазилатларга асосланади. Улуғ аждодларимиздан муқаддас мерос бўлиб келаётган Ватанга муҳаббат туйғуси, фарзандларимиз, бугунги ва келажак авлодларимиз учун чинакам эътиқодга, чинакам ақидага айлансин. Шундан кейин сизу биз бу дунёдан армонсиз ўтишга ҳаққимиз бўлади, деб ўйлайман. Миллий ғурур, миллий ифтихори баланд миллатни енгиб бўлмайди. Ислом Каримов. («Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг биринчи сессиясида сўзланган нутқдан, 1995 йил февраль).

Кўп миллатли мамлакатимиз аҳолиси онгида «Ўзбекистон – ягона Ватан» ғ оясини шакллантириш миллий мафкуранинг бугунги кундаги энг муҳим вазифаларидан бири. Мустақил Республикамиз фуқаролари, хусусан ёшлар руҳиятида ватанпарварлик туйғуларини шакллантириш, уларни ривожлантириш демократик, адолатли ва ҳуқуқий жамиятни барпо этишнинг муҳим кафолати саналади. Шунинг учун ватанпарварлик туйғуларини шакллантириш бутун тарбиявий ишимизнинг муҳим йўналишларидан бири бўлиб қолмоғи лозим. Давлат мустақиллигини қўлга киритган Ўзбекистон Республикаси инсонпарвар демократик тузумга ўтиш йўлини ўзи учун мақбул деб билди. Бу йўл фуқаролик жамияти ва ҳуқуқий давлатни ўрнатиш ва мустаҳкамлаш йўлидир. Фуқарол ик жамияти Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий асосидир. Фуқаролик жамияти – эркинлик, озодлик, тенглик, ижтимоий адолат жамиятидир. Инсон манфаати учун хизмат қилиш, турмуш фаровонлиги таъминлаш, унинг қобилияти, таланти ва истеъдодини рўёбга чиқариш, ниятлари, орзу–армонларини амалга ошириш , фуқаролик жамиятининг олий мақсадидир. Фуқаролик жамияти инсонпарварлик жамияти бўлиб , Ўзбекистонда ту ғ илиб, шу юртга меҳнати сингган, уни ўз Ватани деб билган ва ҳурматлаган ҳар бир миллат ва халқ вакилларини дини, тили , маданияти, дунёқараши, урф–одатлари хилма–хиллигига қарамасдан қонун йўли билан ҳимоя қилади, уларнинг манфаатларини қўллаб- қувватлайди. Фуқаролик жамиятининг маъноси шуки, давлатчилигимиз ривожлана борган сари бошқарувнинг турли хил вазифалари бевосита халққа топширилади, яъни ўзини–ўзи бошқариш органлари янада ривожлантирилади. Фуқаролик жамиятини қуриш стратегик вазифа экан, албатта кучли давлатдан кучли жамият сари босқичма–босқич ўтиш зарур. Бунда кучли ҳуқуқий давлат ташқи сиёсат, мудофаа, давлат ва фуқаролар хавфсизлигини

таъминлаш, молия ва солиқ тизимини шакллантириш, қонунлар қабул қилиш каби умуммиллий вазифаларни амалга оширса, бошқа масалалар билан шуғуланиш марказнинг эмас, жойлардаги жамоат ташкилотларига, фуқароларнинг ўзини–ўзи бошқариш органларига топширилди. Фуқаролик жамияти шакллантиришнинг муҳим шарти, бу жамият ҳаётида нодавлат ва жамоат ташкилотларининг ўрни ва аҳамиятини кескин кучайтиришдан иборат. Бошқача қилиб айтганда, бу – «Кучли давлатдан кучли жамият сари» деган тамойилни ҳаётга жорий этиш демакдир. Бу йўналиш ижтимоий–иқтисодий жараёнлар билан боғлиқ кўп масалаларни ҳал қилишда давлат тузулмаларнинг ролини камайтириш ва бу вазифаларни босқичма–босқич жамоат ташкилотларига ўтказа боришни тақозо этади. Бунинг учун, авваломбор давлатнинг иқтисодий соҳага, хўжалик юритувчи тузилмалар, биринчи галда, хусусий сектор фаолиятига аралашувини чеклашди. Бу масалада давлатнинг роли, аввало, иқтисодиётни ривожлантириш борасидаги устувор йўналишларини аниқлашга, қабул қилинган қонунлар ва ҳуқуқий нормаларнинг барча томонидан сўзсиз бажарилишини таъминлашга, ташаббус ва тадбиркорликни рағбатлантиришга, хўжалик юритувчи субъектлар ўртасида рақобат муҳитини қарор топтириш учун зарур ва ҳаммага баробар бўлган шарт– шароитлар яратишга қаратилади. Қонунлар ижросини таъминлаш мамлакатда қабул қилинган ва амалда бўлган меъёрий ҳужжатларни ҳаётга жорий қилишда давлат ҳокимият органлари фаолияти устидан жамоатчилик назоратини кучайтириш муҳим аҳамият касб этади. «Адолат - қонун устуворлигида» деган ҳаётий тамойилга қатъий амал қилиб яшашимиз зарур. Фуқаролик жамиятида ҳар бир шахс ҳамма вақт ҳам давлат билан бевосита муносабатга киришавермайди. Фуқароларнинг туман уюшмалари, жамоалари мавжуд бўладики, улар фуқароларнинг манфаатларини, ҳуқуқ ва

эркинликларини муҳофаза қиладилар, бузилган ҳуқуқларини тиклаш бобида давлат идоралари билан муносабатга киришадилар. Фуқаролик жамияти давлат ҳокимияти билан фуқаролар (фуқаровий уюшмалар, гуруҳлар ҳамда жамоат бирлашмалари) ўзаро тенг ҳуқуқий (шунингдек, сиёсий–иқтисодий) муносабатларнинг эркин иштирокчиси бўлишини англатади. Бу жамиятнинг сиёсий шаклини ҳуқуқий давлат ва унга боғлиқ демократик сиёсий тизим ташкил этса, иқтисодий заминини хусусий мулкчиликка асосланган бозор иқтисодиёти ташкил қилади. Конституцияда фуқаролик жамиятнинг муҳим таркибий қисимлари ва институтлари бўлмиш оила, мактаб, жамоат бирлашмалари, сиёсий партиялар, оммавий ахборот воситалари, фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органлари (маҳалла), диний муассасалар, жамғармалар, уюшма ва иттифоқлар ва бошқаларнинг ҳуқуқий мақоми ҳамда асослари мустаҳкамлаб қўйилган. Миллий ғоянинг фуқаролик жамияти қуришдаги аҳамияти ортиб бораверади. Мамлакатимизда изчиллик билан маҳаллий ҳокимият ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари вазифалари кенгайтирилмоқда, уларга давлат ваколатларининг бир қисми босқичма–боқич ўтказилиб, нодавлат ва жамоат тузилмалари ҳуқуқий мавқеини оширишни кўзда тутадиган «Кучли давлатдан – кучли жамият сари» концепцияси амалга оширилмоқда. Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганидек: «Бошлаган барча ислоҳотларимизнинг пировард мақсади бита – адолатли жамият барпо этиш» 1 . Адолатли жамиятда инсонни – шу жамият фуқаросининг ҳуқуқи, шаъни, қадр-қиммати қадрланади. Фуқаролик жамиятини шу жамият 1 Адолат ҳар ҳар ишда ҳамроҳимиз ва дастуримиз бўлсин. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т.7. –Т. Ўзбекистон, 1999. Б.239.. Маънавият ва иқтисодиёт соҳасининг минглаб ҳаётий масалалар, таъбир жоиз бўлса, жонли ришталар орқали ўзаро чамбарчас боғланиб кетганини инобатга олиб, халқимизнинг руҳияти, турмуш тарзи, қадимий урф-одат ва анъаналаримизга ҳар томонлама мос бўлган ислоҳотлар йўлини танладик. Ислом Каримов . («Юксак маънавият – енгилмас куч» асаридан)

фуқароларининг ўзлари шакллантирадилар. Бу, аввало, уларнинг ҳуқуқий тарбияси, маданияти ва онги қай даражада эканлиги билан белгиланади. Милллий ғоянинг шаклланиши шахс қадриятлари, инсон маънавий олами билан боғлиқ. Шубҳа йўқки, миллий ғояни амалга ошириш, аввало ҳар томонлама билимли, маънавий, жисмоний ва ақлий етук инсонларга боғлиқ. Бу эса ҳар бир юртдошимизни истиқлол ғоялари билан қуроллантиришни тақозо этади. Соғлом авлодни тарбиялаш, эркин фуқаро маънавиятини шакллантириш, баркамол инсонни вояга етказиш ҳам ана шу вазифалар сирасига киради. Зеро, ҳар бир шахс ижтимоий жараёнларни ўзида мужассам этувчи сифатида жамиятдаги барча жараёнларнинг, жумладан миллий ғоя амал қилишида ҳам асосий омил ҳисобланади. Аввало, шахс миллий ғоянинг, унинг ҳаётбахш тушунчаларининг ўзлаштирувчиси, ўзига сингдирувчисидир. Таълим ва тарбия жараёнида, ижтимоий–маънавий тизим, малакани ошириш ва қайта тайёрлаш, қолаверса, жамиятдаги тўлақонли ахборот макони орқали, у аниқ ва оқилона йўналтирилган мафкуравий қадриятлар, меъёрлар ва талабларни ўзлаштириши зарур. Миллий ғоянинг амал қилиш тамойиллари фуқаролик жамияти ва ҳуқуқий давлат барпо этиш, ҳаётнинг барча жабҳаларида олиб борилаётган фаол меҳнат билан мустақилликни мустаҳкамлашга қаратилгандир. Ҳозирги даврда хилма–хил мулкчилик шакллари ва мулк эгасининг қарор топиши, Ватан ва мустақиллик, жамият ва миллат муносабатларининг яхлитлиги, мамлакатимизнинг халқаро нуфузи ва тичликсевар алоқаларининг ўсиб бориши, осойишталик, миллий тотувлик, ҳамжиҳатликка хизмат қилувчи ғоялар ҳам ана шу тамойилларнинг тўла намоён қилишга хизмат қилади. Уларнинг ҳаётийлиги халқ иродасига, руҳиятига, миллий туйғулари, орзу – интилишларига мослиги билан белгиланади. Шунингдек, барпо этилажак янги жамият ва унга боришнинг иқтисодий, сиёсий, ҳуқуқий, маърифий йўл– йўриқлари миллий ғоянинг тамойилларига таяниш орқали самарали амалга ошиш имконига эга бўлади.

Миллий ғоянинг амалиёти жамият ва Ватан манфаатлари, юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги тамойилларидан ажралган ҳолда зоҳир бўлмайди. Бу жараён мамлакатимизда кечаётган ислоҳотлар жараёни, инсонпарвар ҳуқуқий демократик давлат яратиш, замонавий улкан қурилишлар, юртимиз халқаро нуфузининг ўсиб бориши, маънавий– маърифий соҳада юз бераётган янгиланишлар, умуман, давлатимизнинг иқтисодий, ижтимоий, сиёсий, ҳуқуқий, маънавий ҳаётидаги ижобий ўзгаришлар тўғрисида ҳалқимизда тасаввур ва тушунчаларни ҳосил қилиб бориш лозимлигини кўрсатади. Фуқароларни миллий ғоя тамойиллари асосида яшаш ва фаолият юритишга ўргатишда турли жамоат, ижодий, илмий, ташкилотлар, институтлар, сиёсий партия ва ҳаракатлар, жамғармаларнинг ўрни ва аҳамияти катта. Бу борада давлат органлари, оммавий ахборот воситаларининг ташаббускорлиги ҳам алоҳида аҳамиятга моликдир. Бунда ушбу тамойилларнинг халқимиз х оҳиш иродаси, миллий манфаатларига мувофиқлиги, ҳар бир кишида Ватанга содиқлик ва миллий ғ урур туй ғ усини ўстиришга йўналтирилганлиги, ҳар бир фуқаронинг амалий фаолияти, турмуш тарзи, табиатидан келиб чиқиш жуда катта аҳамият касб этади. Мазкур соҳадаги биринчи навбатдаги вазифа одамлар руҳиятида, тафаккурида покланиш, янгиланиш учун шарт–шароитлар яратиш билан бирга Ўзбекистон жамиятининг озод ва обод Ватан барпо этиш билан бо ғ лиқ мақсад ва ғ ояларини амалга ошириш йўлида хизмат қилишдир. Бу мақсад ва ғ оялар бутун халқимизнинг умумий манфаатларини акс эттиради. Айни пайтда, миллий ғ оянинг амал қилиш тамойиллари жами я тдаги барча қатлам ва ижтимоий кучларнинг фаолияти, мақсад ва интилишларига маънавий йўналиш беради. Шу тарзда миллий ғ оя жамиятдаги турли ижтимоий қатламларнинг манфаатлари ва эҳтиёжларига хизмат қилади, уларни амалга ошириш имконини яратади. Миллий ғ оянинг амал қилиш тамойиллари шахснинг эркинлиги, сиёсий ва ҳуқуқий имтиёзларини қўллаб-қувватлаши, жамият учун фойдали

ишларда инсоннинг фаоллигини ошириши, умуминсоний меъёрларнинг бойитилиши, кишиларда янгича муносабатлар қарор топиши учун кураш олиб боришини ҳам англатади. Бундан кузатилган асосий мақсад демократик ўзгаришлар ҳаётимизнинг муҳим йўналишига айланган ҳозирги даврда эркин фикрловчи, ўз фаолиятида бунга амал қилувчи комил инсонларни вояга етказишдан иборат. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, истиқлол маънавияти соғлом, баркамол авлодни вояга етказиш ҳақидаги орзулар рўёбга чиқиши учун шарт-шароит яратди. Зеро, ҳақиқий фаровон жамиятнинг аъзолари ҳам етук маънавият соҳиби бўлиши шарт. Чунки ўзлигини англаган инсон, ўзгалар ҳамда миллат, жамият, Ватан олдидаги бурч ва маъсулиятини ҳам англайди. Унинг қалби, тафаккури ва руҳиятида бундай улуғвор фазилатлар осон ва самарали камол топади. Маънавий етук, руҳи соғлом инсоннинг жисмоний меҳнати, турмуш тарзи, орзу-интилишлари эзгуликка томон йўналган бўлади. Мустақиллик йилларида одамларни ғоявий тарбиялаш ва жамият маънавиятини юксалтириш борасида улкан ишлар амалга оширилди. Фуқароларимизнинг ўзлигини англаш, қадр-қиммат, иймон эътиқод, она- Ватанга муҳаббат, истиқлол ғояларига садоқат, миллий қадриятларга ҳурмат эътибор туйғуларни ўстириб бориш йўлидаги ҳаракатлар ўзининг самарасини бера бошлади. Одамларнинг руҳияти, дунёқараши ижтимоий ҳаётга муносабати, амалий фаолиятида туб ўзгаришлар юз бермоқда, уларнинг тафаккури уйғонмоқда. Бугунги кунда миллий ғояни ҳар бир инсон, айниқса ёш авлод қалби ва онгига сингдириш ҳаёт тақазосига айланди. Шу билан бирга, мафкура соҳасида янада самарали ва изчил иш олиб бориш, мафкуравий тарғиботни такомиллаштириш, ушбу соҳа ходимлари малакасини ошириш, мавжуд муаммоларини ҳал қилиш учун амалий семинарлар, анжуманлар, мулоқотлар ташкил этиш зарурияти ортиб бормоқда. Бу ўринда қабул қилинаётган Фармонлар, қонунлар ва бошқа ҳужжатларнинг асл моҳиятини, уларда баён

қилинган ғояларни кенг халқ оммаси онгига етказишнинг бениҳоя долзарблигини таъкидлаш лозим. Чунки, ҳуқуқий жамият ва юксак маърифатли, эзгу ғояли инсон тушунчалари бири–биридан ажралмасдир. Маданий бозорни ҳам, маънавий со ғ лом жамиятни ҳам ана шундай кишиларгина ярата оладилар. Уларни вояга етказмай туриб миллий ғ оя тамойилларининг амалга ошганлиги тў ғ рисида фикр юритиш қийин. Миллий ғ оянинг амал қилиш тамойиллари мамлакатимизда яшайдиган кишиларнинг тинч–тотувлиги, ижтимоий–сиёсий ва иқтисодий барақарорликнинг қадрига етиши, жамиятимиз ҳаёт тарзига хавф солиши мумкин бўлган таҳдидларга қарши сиёсий, ҳуқуқий ҳушёрлиги билан узвий бо ғ лиқ . Чунки , ҳозирги даврда тарбияланаётган ва келажакда мамлакатимиз учун масъул бўлган кишилар ана шундай жараёнларнинг меваси эканлигига асло шубҳа йўқ. Миллий ғоя эркин фуқаролик жамиятига ўтиш жараёнида халқ тасаввурини ўзгартириш ва янгича маъно–мазмун билан тўлдириш, ҳуқуқий давлатчиликка хос тамойилларни турмуш тарзига айлантиришда умуминсоний қадриятларга таянади. У халқнинг орзу– умидларини умуммилий даражада юксалтириб, одамларни эзгу интилишлар томон етаклайди. Бугунги таҳликали дунёда ҳар бир инсоннинг ўз ҳаётини тўғри ташкил этиши, шахсий манфаат ва интилишлар и ни халқ ва Ватаннинг пировард мақсадлари билан уй ғ унлаштира олиши миллий ғ оя тамойиллари амалиётининг энг муҳим кўрсаткичидир. Ана шундай кишиларни тарбиялаш ва вояга етказиш ҳар биримизнинг зиммамизга улкан масъулият юклайди. Юрбошимиз Ўзбекистонда янги жамият барпо этиш жараёнини миллий давлатчиликни мустаҳкамлаш, ҳокимият тармоқларининг мустақил фаолиятини таъминлаш, халқнинг бошқарув ишларида фаол иштирок этиши, Биз барпо этаётган давлат, энг аввало, умумжаҳон цивилизациясига, давлат қурилиши соҳасида бошқа халқлар эришган тажрибаларга, ижтимоий қадриятларга асосланиши лозим. Ислом Каримов. («Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари» асаридан).

қонун устуворлиги, сўз ва фикр эркинлигига эришиш каби долзарб масалалар бир–бири билан бо ғ лиқ ҳолда боришини тасаввур этади. Шу билан бирга янги жамият қуриш вазифасини миллий ғ оя ва мафкурадан х оли тарзда тасаввур этиб ҳам бўлмайди. Бунинг боиси шундаки, дунёдаги ҳар қандай халқ адолатли жамиятда яшаб, ўзининг орзу интилишларига эришишни истайди. Ана шу жамият ҳақидаги мақсадлари эса унинг миллий мафкурасида яққол акс этади. Шунинг учун ҳам Президентимиз «Истиқлол мафкураси кўп миллатли Ўзбекистон халқининг эзгу ғ оя–озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт барпо этиш йўлидаги асрий, орзу интилишлари, ҳаётий идеалларини ўзида акс эттиради» 1 , деган эди. Миллий мафкурадаги олижаноб ғ оялар, қарашлар, фикрлар, назарий хулоса ва қоидаларнинг катта ижтимоий кучга айланиши учун улар, энг аввало ҳаётимизга, онг ва тафаккуримизга чуқурроқ сингган, халқ қалбан уни идрок этган ва ақл–идрокини мулкига айлантирган, усиз борлиғини, ҳаёти маъносини тасаввур эта олмайдиган бўлиши лозим. Бунинг учун ғоявий тар ғ ибот–ташвиқот ишларига а лоҳида эътибор қаратишга тў ғ ри келади. Аслида , тар ғ ибот–ташвиқот ҳам маънавий мафкуравий таълим тарбиянинг бир кўринишидир. 1 Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллари. -Т.:Ўзбекистон, 2000. –Б. 6.

Адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. –Т. : 200 8 . 2. Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т.7. -Т.: Ўзбекистон, 1999. –88, .379 бетлар. 3. Каримов И. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. –Т.: Ўзбекистон, 2005. –Б.36. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш йўлида. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т.3. –Т.:Ўзбекистон, 1996. 352 бет. 5.Каримов И. А. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаёт-пировард мақсадимиз. Т.8. -Т. :Ўзбекистон, 2000.494, 502 бетлар. Каримов И.А. Миллий мафкура – давлатимиз ва жамиятимиз қурилишида биз учун руҳий-маънавий куч-қудрат манбаи. Ғ Т. 8. –Т. : Ўзбекистон», 2000. 462-474 бетлар. 6. Каримов И. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. –Т.: Ўзбекистон, 2005. 7. Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар. –Т. : Ўзбекистон, 2001

O'xshashlar

Мустақиллик ва янги ғоялар тизимининг шаклланиш жараёни

Мафкуравий тарбия муаммо ва ечимлар

Миллий тараққиётнинг ғоявий-мафкуравий асослари курсининг объекти, предмети, мақсади ва вазифалари

Билиш назарияси - асосий муаммолари ва йўналишлари

Жамиятни демократиялаш ва мамлакатни модернизациялаштиришда сиёсий партияларнинг роли