Falsafaning bahs mavzusi - Falsafa - Referatlar

Falsafaning bahs mavzusi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85 KB

Ko'chirib olish

Falsafaning bahs mavzusi Falsafada olamning asosida nima yotadi, uni voqe etib turgan narsaning mohiyati nirnadan iborat, degan masalalar nihoyatda uzoq tarixga ega. Qadimgi Yunoniston va Rimda bu masala «Substantsiya» tushunchasi va uning mazmunini qanday tushunilishiga qarab ziga xos ifodalangan. Substantsiya deganda oiam va dunyodagi narsalarning mohiyati t risidagi fikr tushunilgan. Yunoniston faylasufi va matematigi Pifagor  hamma narsa sonlardan tashkil topgan degan b lsa, Aflotun substantsiya  oyalardir degan, Demokrit esa, olamning asosida atomlar (atom  tushunchasi sha davrda b linmas zarracha ma'nosida ishlatilgan) yotadi   deb tushuntirgan, Bu masalalarni qay tarzda hal qilinishiga qarab farqlanadigan falsafiy oqim va y nalishlar ham y q emas. Masalan, olamning asosida nima   yotadi, uning mohiyati nimadan iborat degan masalada monizm, dualizm, plyuralizm, materializm va idealizm kabi qator falsafiy qarashlar shakllangan. Monizm (yunoncha monos, ya'ni yakka ma'nosini anglatadi) olamning asosi yakayu-yagona sababga, bitta asosga ega deb ta'lim beradigan falsafiy ta'limotdir. Dualizm (lotin tilida dua, ya'ni ikki degan ma'noni ifodalaydi) olamning asosida ikkita asos, ya'ni modda va materiya bilan birga ruh va oya, ya'ni ideya yotadi deyuvchi qarash.  Plyuralizm (lotin tilida plyural, ya'ni k plik degan ma'noni anglatadi)  - olamning asosida k p narsa va ideyalar yotadi deb e'tirof ctadigan  ta'limotdir. Materializm olamning asosida materiya, ya'ni moddiy narsalar yotishini e'tirof etadigan, moddiylikni ustuvor deb biladigan ta'limot. Idealizm - - olamning asosida ruh yoki oyalar (ideyalar) yotadi, dunyo  voqeligi va rivojida ideyalarni ustuvor deb ta'lim beradigan falsafiy ta'limot. Falsafada dunyoni anglash, uning umumiy qonuniyatlarini bilish bilan bo liq masalalar ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu masalalar bilan  falsafaning gnoseologiya (gnosis - - bilish, logos - - ta'limot) degan sohasi

shu ullanadi. Dunyoni bilish mumkin deb hisoblaydigan faylasuflarni  gnostiklar; olamni bilish mumkin emas, bilimlarimiz t ri va aniq haqiqat  darajasiga k tarila olmaydi deyuvchilarni esa - agnostiklar (yunoncha -  bilib b lmaydi degan ma'noni anglatadi) deb yuritiladi.  Olamdagi zgarish, rivojlanish, umumiy aloqadorlik va taraqqiyotning  qay tarzda amalga oshishi, qanday sodir b lishi kabi masalalar ham  falsafaning azaliy muammolari qatoriga kiradi. Falsafada ana shu mavzularga munosabat va ular bilan bo liq muammolarni hal qilishga  qarab farqlanadigan bir necha ta'limot, qarash, usul va metodlar bor. Dialektika, metafizika, sofistika, eklektika, dogmatika kabilar shular jumlasidandir. Ularning tarixi nihoyatda uzoq b lib, Qadimgi Yunoniston  va Rim davridan (miloddan oldingi VII I asr) boshlanadi. Keyingi yillarda sinergetika ham falsafiy metod va ta'limot sifatida talqin etilmoqda. Falsafiy rnetodlar olam qonuniyatlarini tushunishga yordam beradi va bu usullardan faylasuflar z tadqiqotlarini amalga oshirish yoki  izlanishlarining natijalarini izohlashda foydalanadilar. Dialektika -- grek tilida baxs va suhbatlashish sarfati degan ma^noni anglaladi. Antik dunyo faylasuflari uni haqiqatga erishish y li va usuli  sifatida talqin etganlar. Hozirgi davrga kelib dialektika olamdagi narsa va hodisalar doimo zgarishda, zaro aloqadorlik va bo liqlikda, taraqqiyot    va rivojlanishda deb tushunishdir. Unga k ra, olamda / rniga va    joyiga, yashash vaqti va harakat y nalishiga ega b lgan barcha narsalar   va voqealar bir-birlari bilan bo liq va aloqador tarzda, bir-birlarini taqozo  etadigan, doimiy va takrorlanib turadigan bo lanishlar orqali namoyon  b ladi.  Masalan insoniyat tarixiga bu usulga asosan yondoshilganida, u uzluksiz tarzda r y beradigan avlodlar rin almashuvi, birining rniga ikkinchisi    kelishi, muayyan qadriyatlarni meros qoldirishi va yangilikning eskilikni inkor qilishidan iborat doimiy va takrorlanib turadigan jarayondir. Bashariyatning muayyan davrida esa, shu zamonning ijtimoiy manzarasini belgilaydigan turli uru yoki qabilalar, davlat, millat va xalqlar, oqim va  y nalishlar, oya va mafkuralarning xilma-xil shakllarini k rish,    ularning bir-biri bilan uzviy aloqadorlikda namoyon b lishini kuzatish  mumkin.

Taraqqiyot jarayonida avlodlar, davrlar, siyosiy tuzumlar, umuman ijtimoiy voqea va hodisalar z- zidan avtomatik tarzda sodir b lib, nom-   nishonsiz y qolib ketmaydi. Balki ularning barchasi insonlar rtasidagi   zaro aloqa va munosabatlarning hosilasi, ijtimoiy jarayonlarning natijasi,  biror sababning oqibati sifatida namoyon b ladi. Bir davr ikkinchisining  rniga, bir avlod oldingisidan keyin, bir voqea boshqasining ortidan sodir  b lib turadi. Ana shu abadiy va azaliy uzluksizlik, doimiy aloqadorlik,  vaqtning orqaga qaytmasligi va voqealarning ketma-ketligi tarzidagi bo lanishlar, rivojlanish va taraqqiyot, olamning rang-barangligi va  uy unligi dialektikaning asosiy tamoyillarini tashkil qiladi.  Falsafada mazkur tamoyillarga asoslangan tafakkurni dialektik t a f a k k u r , a n a sh u n d a y d u n y o q a r a s h n i dialektik dunyoqarash, yondashuvni -- diaiektik yondashuv, metodni - dialektik metod deb atash an'anaga aylangan. Shu bilan birga u yoki bu olimning ushbu tamoyillarga asoslanadigan dunyoqarashi, falsafiy ta'limotlari ham bor. Masalan, Demokrit va Geraklit dialektikasi, Kant yoki Hegel dialektikasi deyilganda ana shunday hol nazarda tutiladi. Metafizika - grekcha s z b lib, lu aviy ma'noda «fizikadan keyin»    degan mazmunni ifodalaydi. Bu tushuncha, falsafa tarixida birinchi marta, Qadimgi Yunonistonning buyuk faylasufi Aristotelning «Ilk falsafa» deb atalgan asarlariga nisbatan ishlatilgan. K p hollarda, dialektikaga qarama-  qarshi deb talqin etiladigan metafizika olamdagi narsa va hodisalarni rganishda ularning muayyan vaqt davomida nisbatan zgarmasdan,   alohida turgan holatiga diqqatni k proq qaratadigan usuldir. Bu usul  q llanganida olamning namoyon b lish shakllari hamda ular bilan   bo liq b lgan jarayonlarning alohida qismi yoki holatiga asosiy e'tibor   beriladi. Voqea, hodisa va jarayonlarni doimiy zgarish holatida rganish   nihoyatda qiyin b lganligidan, nafaqat faylasuflar, balki barcha fan  mutaxassislari uning nisbatan tinch va zgarmay turgan holatini  rganadilar, tadqiq etadilar.  Aslini olganda olam garchand dialektik zgarish va harakatda b lsada,   bu jarayon doimo ham nihoyatda tez sodir b lavermaydi. Biz esa  dunyodagi narsa, hodisa va odamlarga shunchalik metafizik tarzda rganib qolganmizki, g yo kechadan bugunning farqi y qdek, kecha   

k rgan kishiga bugun duch kelganimizda unda hech qanday zgarishlar  b lmaganday tuyuladi. Shu ma'noda, hayotda k p hollarda metafizik   usulda fikr yuritamiz, nimalargadir ana shunday munosabatda b lamiz.  Aslida esa ularham azaliy zgarishlar jarayoniga tushgan narsa va kishilar  ekanligini juda kamdan-kam hoilarda ylab k ramiz. Xuddi shunday,   bizning umrimiz hara kechadan ertaga qarab oqib turadigan dialektik jarayondir. Biz ham ana shunday zgarib boramiz, ammo k p hollarda   bunga unchalik k p e'tibor berilavermaydi. Shu tariqa maktabni tugatib  q yganimizni, ul ayganimizni, bolalikning ortda qolganini g yoki    bilmay qolamiz... Alohida ta'kidlash lozimki, metafizik usulning ham hayotda, ilmiy izlanishlar va falsafiy tadqiqotlarda z rni bor. Bizda haligacha   metafizikaning tushunchalari, kategoriyalari, tamoyillari va ilmiy mohiyati izohlangan yoxud tadqiq etilgan asarlar va tadqiqotlar y q. Qolaversa uni  dialektika bilan butunlay qarshi qilib q yish va bu farqni mutlaq ziddiyat  darajasiga k tarish ham maqsadga muvofiq emas. Aynan ana shunday  yondashuv sobiq ittifoqda dialektikani mutlaqlashtirishga, metafizikani esa quruq va lik ta'limot sifatida qarashga, uning imkoniyatlaridan  foydalanilmasligiga sabab b ldi.  Sofistika - - qadimgi Yunoniston falsafasida vujudga kelgan tafakkur usulidir. K pgina darslik va q llanmalarda bu ibora yunon tilidagi   «sopism» s zi asosida, ya'ni ataylab xilma-xil ma'noga.ega b lgan   t u s h u n c h a l a r n i i s h l a t i s h o r q a l i k e r a k l i , a m m o h a q i q a t g a t r i   kelmaydigan, k chma ma'no-mazmunga erishish usuli, deb ta'kidlanadi.  B u u su l q l la n i l ga n d a fi k r n i n g m az m u ni k c h m a ma   ? n o da b a y o n qilinadi, ya'ni «Qizim senga aytaman, kelinim sen eshit» deganga xshash  holat nazarda tutiladi. U nafaqat Qadimgi Yunoniston, balki rta asrlarda  Evropada ham keng tarqalgan. Agar bu usul yol on xulosalarga olib kelsa,  nega z davrining k pgina dono kishilari undan foydalanganlar, degan   savol tu ilishi mumkin. Ma'lumki, insoniyat tarixida hurfikrlilik va  ijtimoiy-siyosiy jarayonlarga munosabatni t ri ifodalashning ilqji  qolmagan zamonlar k p b lgan. Bunday holni inkvizitsiya hukmron   b lgan rta asrlar Evropasiga ham tadbiq etish muinkin. sha davrda    ham k pgina ziyolilarning ana shu usulga suyanmasdan iloji y q edi.   Umuman olganda, «do'ppi tor kelib qolgan» ana shunday zamonlarda fikrni Gulxaniyning mashhur «Zarbulmasal» asari kabi ifodalash hollari

uchrab turadi. Buni rta asrlar Evropasiga nisbatan olsak, unda Servantesning «Don Kixot» asari nima sababdan shunday yozilganligi, uning bosh qahramoni esa nima uchun shamol tegirmonlariga qarshi jang qilganligi va bu lavhalar zamirida qanday botiniy mazmun yashiringani aniq b ladi.  Sinergetika - - olamning z- zini tashkil etishi, makon va zamonda   narsa va voqealarning azaliy ketma-ketligi, zaro aloqadoriigi, ularning  muayyan tizimlardan iborat sababiy bo lanishlar asosida mavjudligini  e'tirof etishga asoslangan ilmiy qarashlar majmuidir. U asosan, XX asrning ikkinchi yarmida shakllangan ta'limot b lib, asoschisi Nobel mukofoli  sovrindori N. Prigojindir, Bu taMimotni dialektika asosida shakllangan va uni t ldiradigan ilmiy qarashlar majmuasi deydiganlar ham bor. Ularga  qarshi laroq, dialektika endi kerak emas, uni sinergetika bilan  almashtirish lozim deb hisoblovchilar ham y q emas.  Bizningcha, sinergetikaning XX asrdagi shaxdam odimlari rta asrlarda  Evropada aniq fanlar sohasida induktsiya va deduktsiya usullarining muvafaqqiyatli q llangani, katta mavqega ega b lgani va pirovard   natijada, falsafiy metodga aylanganini eslatadi. Sinergetikani XX asr tabiiy fanlarining falsafa sohasiga kiritayotgan eng katta yutuqlaridan biri sifatida baholash mumkin. Ammo, bu uning dialektikani falsafadan butunlay surib chiqaradi degani emas. Zero, falsafada har bir ta'limot, uslub va metodning z rni va faoliyat doirasi bor. Dialektikaning falsafadagi ahamiyatiga   kelganda esa, uning ijtimoiy bilimlar sohasidagi rni, qadr-qimmati  nihoyatda katta va u falsafaning asosiy qismlaridan biri b lib qolaveradi.  Ana shunday turli-tuman qarashlarga asos b lgan masalalar hanuzgacha  ozmi-k pmi har bir faylasuf va falsafiy oqim yoki ta'limotlarda /   rniga ega b lib kelmoqda. Biz ularga keyingi b limlarda kengroq    t xtalishga harakat qilamiz. 

Falsafaning umumbashariy fan ekani, uning bahs mavzulari va asosiy muammolarini belgilab beradi. Shu ma'noda odam va olam, ularning ibtidosi va intihosi, hayoti va zaro munosabatlari, inson tafakkuri, tabiat va jamiyat taraqqiyotining umumiy' qonuniyatlari falsafa uchun azaliy muammolardir. Shu bilan birga, muayyan davrda tu iladigan va hal  etiladigan tkinchi muammolar ham b ladi. Ular abadiy muammolar   darajasiga k tarilmasa-da, z davrining talab va ehtiyojlaridan kelib   chiqqani uchun, muhim ahamiyat kasb etadi. Falsafa yangi oyalarning tu ilishiga imkon beradi. Hayot, ijtimoiy   tajriba bilan uzviy bo liq holda rivojlanadi. U tarixiy davr bilan  mustahkam aloqadorlikda taraqqiy etadi. Har bir tarixiy davr, uning oldiga yangi masala va muammolarni q yadi. Falsafiy muammolar bevosita  h a y o t z a r u r a t i d a n t u i l a d i . A y n a n u l a r o r q a l i f a l s a f a d a d a v r n i n g  taraqqiyot tamoyillari va ziga xos xususiyatlari aks etadi. Masalan,  hozirgi davrda istiqlol mafkurasi falsafiy asoslarini izohlash zarurati shu bilan belgilanadi. Falsafiy taMimotlarda jamiyat hayotining barcha sohalari tarixiy jarayonga xos tamoyillar, ijtimoiy guruhlarning manfaat va kayfiyatlari, tafakkur usullari z aksini topadi. Shuning uchun ham muayyan ijtimoiy  kuch, sinf, guruh, partiya va oqimlar z maqsad-muddaolari va oyalarini   ilmiy asoslashda falsafadan foydalanadi. Falsafadagi ustuvor qarash va qoidalar davr mahsuli b lgani uchun, zamonning taraqqiyot tamoyillari va  muammolari unda z ifodasini topadi.  Falsafada miiliylik va umuminsoniylik tamoyili. Albatta, falsafa umuminsoniy fan sifatida bashariyatga doir umumiy muammolarni qamrab oladi. Ma'lumki, olam va odam munosabatlari, jamiyat va tabiatni asrash, umrni mazmunli tkazish, yaxshilik va yomonlik kabi qadriyatlar bilan  bo liq masalalarning barchasi insoniyat uchun umumiy. Ammo falsafada  muayyan milliy xususiyat, maqsad va intilishlar ham z ifodasini topadi.  Asli da, yuqorida z ikr et il gan umumin son iy mavzu , masal a va muammolarning barchasi avval-boshda xususiy, milliy, mintaqaviy ahamiyatga molik masalalar tarzida namoyon b ladi. z yurti, millati,   ota- onasi va yor-birodarlarini sevgan vatanparvar inson, avvalo, ana shularning kamoli uchim qay uradi, ularni ylaydi, ularga xizmat qilishni  

oliy saodat deb biladi. Bunday shaxs dunyoqarashida ana shu jihat va xususiyatlar albatta aks etadi. Bu esa, z navbatida, umuminsoniy fan b lgan falsafada milliylikning aks etishiga asos b ladi. Umuminsoniylik   - vatansizlik (kosmopolitizm) b lmagani singari, milliylik ham - - milliy  qobiqqa ralish, milliy raahdudlik degani emas.  L e k i n s i z n i n g x a y o l i n g i z d a b e i x t i y o r « M i l l i y f a l s a f a b l i s h i  mumkinmi? Axir, yuqorida falsafaga z mohiyati bilan umuminsoniy  fandir, degan ta'rif berildi-ku?» - degan savollar charx urishi mumkin. Bu - ziga xos milliy taraqqiyot y lidan ketayotgan barcha xalqlar falsafasi   uchun daxldor b lgan savollardir. Agar biz yuqorida qayd etilgan  muammolarga milliy manfaatlarimiz nuqtai nazaridan qaraydigan b lsak,  zbekistonda bu y naiishni rivojlantirish zarurati etiiganini anglaymiz.   Falsafiy adabiyotlarda rnilliy falsafa mavzuida turlicha fikrlar mavjud. Ayrim faylasuflar, aslida rnilliy falsafa b lishi mumkin emas, bunday  yondashuvning zi etnik mahdudlikka olib keladi, deb hisoblaydi.  Boshqalari esa, modorniki, milliy falsafa milliy oya va niafkurani  shakllantirishnig nazariy asosi ekan, har qanday umumiy qonuniyatlar muayyan ijtimoiy makon va tarixiy zamonda xususiy holda namoyon b ladi, deya milliy falsafani yoqlab chiqadi.  Biz millat bor ekan, milliy madaniyat, til va adabiyot ham mavjud degan fikrga rganib qolganmiz. Aslida, ularning barchasi nafaqat bir millatga,  balki butun insoniyatga xos-ku! Bizning nazarimizda, milliy falsafa millat mentalitetini belgilaydigan muhim omildir. Umumbashariy tsivilizatsiyaga uzviy q shilish jarayoni milliy falsafani yaratish orqali sodir b ladi. Eng   muhirni - - falsafadagi milliylik umuminsoniylikni rad qilish evaziga emas, balki uni ijodiy boyitish orqali rivojlanib boradi.

Falsafa tarixiga nazar tashlaydigan boMsak, ayrim milliy falsafalarning umuminsoniy ma'naviyat xazinasiga munosib hissa b lib q shilganini  k ramiz. Masalan, Rim imperiyasi zavolga yuz tutganidan keyin z   milliy davlatchiligiga ega b lgan Evropa mamlakatlarida, rta asrlarga   ke lib , mi ll iy fal sa fa yara ti sh imkoni tu i ld i. ( rt a asr Evropa   madaniyatiga ba ishlangan mavzuda bu haqda atroflicha fikr yuritamiz).  T ri, ular umumevropa hududida, qadimgi Yunoniston va Rim  madaniyati negizida shakllandi. Ularda Evropa xalqlariga xos umumiy jihat va xususiyatlar, umumetnik mentalitet aks etgan edi. Bu jarayon avvalo, Italiya va Angliyada, s ngra Frantsiyada yuz berdi. Bu falsafiy  maktablarning F. Bekon va R. Dekart, B. Spinoza va JJ. Russo kabi atoqli namoyandalari nafaqat z mamlakatlari, baiki Evropa va jahon falsafasi  tarixida chmas nom qoldirdi. Ular, avvalambor, z yurti, z millati    sha'nu sharafmi yuksaklikka k tarish, taraqqiyotga olib chiqish uchun  il or oyalarni rtaga tashlagan, davr taqozo etgan maikuraning    shakllanishiga hissa q shgan.  Xuddi shunday, XVlll-XlX asrlarda milliylik va jahon falsafasining taraqqiyotiga nihoyatda katta ta'sir k rsatgan hudud Prussiya b ldi. Uzoq   v a q t A v s t r i y a - V e n g r i y a i m p e r i y a s i t a r k i b i d a b l g a n b u l k a   mustaqillikka erishib, milliy davlatchiligini tiklaganidan keyin, milliy ozodlikning falsafiy in'ikosi laroq I. Kant, T. Hegel, Fixte, Shelling,  Feyerbax kabi donishmandlar tomonidan asoslangan nemis falsafasi shakllandi. Keyinchalik bu falsafa Nichshe, Freyd kabi k plab faylasuflar  tomonidan rivojlantirildi. Ushbu falsafa maktabining atoqli namoyandasi hisoblangan Hegel ta'limoti esa, Pruss monarxiyasining davlat mafkurasi maqomini oldi. Hamma narsaning tkinchi ekanligini nihoyatda yaxshi  biladigan, yangi zamonning Arastusi nomini olgan Hegel Pruss monarxiyasining tkinchi ekanligini bilmasmidi? Nima sababdan u  dialektik ta'limoti emas, balki monarxiyaga xizmat qilgan falsafiy sistemasining mukammalroq b lishi uchun k proq kuch sarlladi? degan   savollar haligacha faylasuflarni ylantirib keladi.  X sh, nima sab abdan Hege l bu y ldan bordi? Chunk i, Heg el z    davrining, z xalqining farzandi edi. U mustaqil nemis milliy davlati  Pruss monarxiyasi davrining mahsuli, sha davr falsafasining  namoyandasi edi. U «Faylasuflar osmondan yom ir kabi yo ilmaydilar   yoki yom irdan keyingi q ziqorinlardek erdan sib chiqmaydilar, balki   

ularni xalq yaratadi» deganida aynan ana shuni nazarda tutgan edi. Hegel z ijodi va faoliyati bilan Pruss monarxiyasi, garchand monarxiya shaklida b lsada, nemis davlati ekanligini z millatining ongi va dunyoqarashini   tarkibiy qismiga aylantirib keta olgan buyuk faylasuf edi. Uning «Aqlga m u v o f i q n a r s a l a r n i n g b a r c h a s i v o q e d i r , v o q e b l g a n  narsalarning barchasi esa aqlga muvofiqdir», degan s zlarini ham ana  shu ma'noda tushunish lozim. Hegelning bu masalada dialektik emas, balki metafizik usulga k proq e'tibor berganligining sababi ham ana shunda.  sha davrgacha, Rirn imperiyasi qulaganidan keyin k proq tarqoq   hududlarga b linib, Avstriya-Vengriya imsperiyasi tarkibida yashab  kelgan nemis millati uchun Pruss monarxiyasi - - milliy davlat edi. Uning shakli-shamoyili kelajakda zgarishi boshqa masala b lgani holda, bu   davlatning Evropada nemis milliy davlati tarzida saqlanib qolishi, uning millat falsafasiga aylanishi bilan bo liq edi. Millat falsafasiga, uning  dunyoqarashiga aylangan milliy davlatchilik oyasi hecb qachon  s nmaydi, garchand yurtni yovlar asrlar davomida bosib tursalarda,  qachondir baribir qad rostlaydi va millatning davlati tarzida yana qayta namoyon b ladi. Hegel z millatining falsafasi va dunyoqashiga sha    davlatning shakli-shamoyilini va mazmun-mohiyatini singdirib keta olgan faylasuf darajasiga k tarilgani uchun ham bu millat tarixida va u orqali,  jahon falsafasi tarixida abadiy qoladi. Milliylik va umumevropa madaniyatidan bahra olgan bu falsafa haligacha z jozibasini  y qotmaganligining sabablaridan biri ham ana shunda.  Shunga xshash vazifani, z davrida, millatimizning asl farzandi   Alisher Navoiy ham bajargan. U ozodlikka erishgan millat falsafasini adabiyot falsafasiga, mustaqil davlat tilini adabiyot tiliga aylantira olgan, z xalqining bu sohadagi dahosi buyuk ekanligiga, nafaqat zamondoshlari,  balki kelajak avlodlarni ham ishontirib keta olgan edi. Navoiy va uning zamoniga, sha davrga xos zgarishlarning boshida turgan Amir Temur   faoliyatiga qayta-qayta murojaat elilishining sabablaridan biri ham ana shunda. Zero, har bir xalq, avvalo, zining tarixidan bugungi kun uchun  tashbehlar izlaydi va ijtimoiy taraqqiyoti uchun asos b ladigan ma'naviy  tamoyil, an'ana va qadriyatlarga murojaat qiladi.

Vatanimiz mustaqillikka erishganidan keyin milliy falsafani shakllantirish uchun imkoniyatlar ochildi. Bugun ulu ajdodlarimiz tamal toshini q ygan zbek milliy falsafasini rivojlantirishning ob'ektiv va   sub'ektiv shart-sharoitlari mavjud. Bu borada, avvalo, Prezident Islom Karimov asarlarida zbek falsafasining taraqqiyot qonuniyatlari ochib  berilayotganini alohida ta'kidlash lozim, Prezidentimiz falsafa oldidagi bugungi muammolarning mohiyati, ularni hal qilish y llariga alohida  e'tibor bermoqda. Shu bilan birga, bugungi zbek falsafasining rivojini ta'minlashda  quyidagi jihatlar alohida rin tutadi:  - xalqimizning z rnilliy an'analariga sodiqligi;  - mamlakatimizning buyuk kelajagiga ishonchi; - muqaddas qadriyatlarimizga ishonch-e'tiqodi; - mehnatsevarligi, intellektual salohiyati va boshqalar. zbek falsafasini yanada taraqqiy ettirish vazifalarini amalga oshirish  quyidagi muammolarning echimini topishga bo liq:  - birinchidan, mustamlakachilik sharoitida soxtalashtirilgan tariximizni haqqoniy yoritish falsafiy oyalar, qarashlar tarixini ham xolis k rsatib   berishni taqozo qiladi. z davrida qiramatli tarixiy manbalarning y q   qilingani yoki ayovsiz talon-taroj etilgani bu ishni qiyinlashtirmoqda; - ikkinchidan, mavjud manbalar arab yoki fors tillarida ekanligi, ularni biladigan faylasuf olimlarning, malakali tarjimonlarning kamligi umuminsoniy ma'naviy merosdan bahramand b lish va ulardan ijodiy  foydalanishga t siq b lmoqda;   - uchinchidan, odamlar ongidan mustabid tuzumnihg soxta oyalarini,  ular qoldirgan. asoratlarni siqib chiqarish, mafkuraviy b shliqni yangi  oyalar bilan t ldirish, istiqlol mafkurasini shakllantirish muayyan vaqtni   taqozo qiladi.

O'xshashlar

Falsafaning bahs mavzulari jamiyatdagi o`rni va asosiy vazifalari

Falsafaning tarixiy tiplari

Falsafaning tarixiy tiplari

Borliq – falsafaning fundamental kategoriyasi

Falsafaning asosiy mavzulari va muammolari