Экологик экспертизанинг ҳуқуқий асослари - Ekologiya - Referatlar

Экологик экспертизанинг ҳуқуқий асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Экологик экспертизанинг ҳуқуқий асослари тўғрисида тушунча 2. Экологик экспертизанинг ҳуқуқий асосларининг тизимлари 3. Экологик экспертиза муносабатлари қатнашчиларининг ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги

www.arxiv.uz Экологик экспертизанинг бошқорув тармоғи ва фаолият чифатидаги мазмуни ва моҳиятини экологик ҳуқуқий тартибга солувчи экологик ҳуқуқий нормалар , институтлар белгилайди . Экологик экспертизанинг ҳуқуқий нормалари фақат Ўзбкистон республикаси Конституциясига асосланган қонунлар билан белгиланади. Бу баравар даражада экологик экспертиза бўйича Ўзбекистон республикаси Президентининг Фармонлари ва фармойишлари (буйруқлари), Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг (хукуматининг) қарор ва фармойишларига ҳам тааллуқлилидир. Шундай қилиб, экологик экспертизанинг ҳуқуқий асослари экологик ҳуқуқий нормаларни ўз ичига олган норматив- ҳуқуқий актлар (расмий хужжат) ҳисобланади. Норматив  ҳуқуқий актлар тегишли ваколатли оргонлар томонидан чиқариладиган хужжатлардан иборат бўлади. Ҳуқуқий (юридик) кучига кўра экологик экспертизанинг барча ҳуқуқий талабларини қонунлар ва қонунга асосланган актларга бўлиш мумкин. Қонунлар қонун чиқарувчи оргон  Ўзбекистон Республикасининг Олий мажлиси томонидан қабул қилинадиган норматив актлар ҳисобланади. Қонунга асосланган актларга шундай актларни қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамаси, вазирликлар ва идоралар, республика субъектларининг ваколатди ҳокимият оргоонлари томонидан қабул қилинган ҳуқуқий характердаги хужжатлар киради. Экологик экспертизанинг ҳуқуқий асосларининг тизимлари Ўзбекистон Республикасининг экологик экспертиза бўйича экологик норматив  ҳуқуқий актлари тизими моҳиятига кўра қонунлар мажмуи тизими бўлиб, улар республикада амалга оширилаётган атроф муҳит муҳофазаси соҳасида қабул қилинган ва тайёрланаётган қонунларга боғлиқ ҳолда доимий равишда такомиллаштирилиб борилмоқда.

www.arxiv.uz Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси барча қонунлар каби экологик экспертиза соҳасида ҳуқуқий нормаларнинг асосий бош манбаидир. “Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни (1992й) экологик экспертизанинг мақсади, объектларини белгилаб берган. ( IV қисм, 24-27 моддалар). Ўзбекистон Республикасининг “Экологик экспертиза тўғрисида”(2000 йил) қонунида экологик экспертизанинг ҳуқуқий асолари тўла баён қилинган. Бундан ташқари экологик экспертиза учун катта аҳамиятга эга бўлган табиат компонентларини муҳофаза қилиш бўйича қатор қонунлар қабул қилинди. Булар қаторига атмосфера, ер, сув, ер ости бойликлари, ўсимлик ва ҳайвонат олами, алоҳида муҳофаза қилинадиган ҳудудлар тўғрисидаги қонун хужжатлари киради. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда экологик экспертиза бўйича қатор қонунларга асосланган актлар қабул қилинди. 1996 йилда “Корхоналар, бинолар ва иншоотлар қуришнинг лойиҳа-смета хужжатларининг таркиби, ишлаб чиқиш, мувофиқлаштириш ва тасдиқлаш тартиби тўғрисидаги йўриқнома” ишга туширилди. Унда лойиҳани тайёрлашга қўйиладиган талаблар белгиланди. Ушбу талабларга мувофиқ лойиҳага “Атроф муҳитга таъсир кўрсатиш тўғрисида баёнот” (ишчи лойиҳаси таркибида) тақдим этилиши керак. 1997 йилда “Давлат экологик экспертизасини ташкил этиш ва ўтказиш таркиби тўғрисида”ги раҳбарий хужжат ишлаб чиқилиб, тасдиқланди. Бу хужжатда давлат экологик экспертизасининг принципи ва процедуралари, экспертизага тақдим этиладиган хужжатларга қўйиладиган умумий талаблар, давлат экологик экспертизаси хулосаси структураси ва мазумнга қўйиладиган талаблар, объектларни кўриб чиқишда давлат экологик экспертизаси оргонларининг ўзаро боғланиши (алоқаси) тартиби, экологик экспертизани ўтказишда томонларнинг вазифалари ва жавобгарлиги белгиланган. 1997 йилда “Давлат экологик эксспертизаси сифатини баҳолаш мезонларининг рўйхати” ишлаб чиқилиб тастиқланди.

www.arxiv.uz 2002 йилда Ўзбекистон республикаси Вазирлар маҳкамаси “Давлат экологик экспертизаси тўғрисида низом”ни тасдиқлади. Бу хужжат “ экологик экспертиза тўғрисида”ги қонунни амалга ошириш мақсадларида қабул қилинган. Ушбу низом республикада давлат экологик экспертизасини ўтказиш билан боғлиқ бўлган масалаларни тартибга солади. Унда экспертиза билан шуғулланадиган оргон (Давлат Экологик экспертизаси Бош бошқармаси ва унинг вилоятлар, Тошкент шаҳри, Қорақолпоғистон Республикасидаги оргонлар), давлат экологик экспертизасининг объектлари, экологик экспертиза буюртмачиси, давлат экологик экспертиза экспертининг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари, давлат экологик экспертизасини ўтказиш учун зарур бўлган маълумотлар ва материалларнинг рўйхати, экспертизани ўтказиш муддатлари белгиланган. Хужжатда давлат экологик экспертизаси хулосасини тузиш ва унинг объектни рўёбга чиқариш (ижобий хулоса) ёки рўёбга чиқармаслик (салбий хулоса) тўғрисидаги хулосаларига қўйиладиган талаблар кўрсатилган. Низомда экологик экспертиза объектларини тўртта категорияга бўлиш (юқори хавф-хатар, паст даражадаги хавф-хатар, махаллий (локал) таъсир кўрсатадиган) белгиланган. Шундай қилиб экологик экспертизанинг ҳуқуқий асослари мураккаб тизимга ва хилма-хил шаклларга эга… Экологик экспертиза муносабатлари қатнашчиларининг ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги Экологик экспертизанинг субъектлари буюртмачи (ваколатга эга давлат структураси), пудратчи (экспертиза ижрочилари  мутахасислар), истеъмолчи (экспертиза объекти  корхона ёки ташкилотнинг эгаси) ўртасидаги муносабатлар “Экологик экспертиза тўғрисида”ги қонунда ва бошқа қонун хужжатларида белгилаб берилган. Уларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари аниқ кўрсатилган. Буюртмачи  давлат экологик экспертизаси соҳасидаги махсус ваколатли давлат оргони Ўзбекистон Республикаси табиатни муҳофаза қилиш давлат

www.arxiv.uz қўмитаси ҳисобланади. У қонун хужжатлари талабига мувофиқ давлат экологик экспертизасини ташкил этади ва ўтказади; давлат ҳамда жамоат экологик экспертизаси, шунингдек, экологик аудит бўйича норматив-техник ва йўриқнома-услубий хужжатларни ишлаб чиқади ва тасдиқлайди; давлат экологик экспертизасини ўтказишга эксперт ва мутахассисларни жалб этади; давлат экологик экспертизасининг ижобий хулосасини ололмаган объектларга нисбатан молиялаш, кредитлаш ва бошқа молия оперецияларини тўхтатиб туриш (тугатиш) тўғрисидаги тақдимномаларни банк ва бошқа кредит ташкилотларига юборади; қонун хужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади (“Экологик экспертиза тўғрисида” қонуннинг 12-моддаси). Шу нуқтаи назардан ва қонунда белгиланган объектларни давлат экологик экспертизасидан ўтказишнинг мажбурийлигини ҳисобга олиб давлат экологик экспертизаси буюртмачиси (экспертлар) зарур бўлган маълумотлар ва материалларни рад этиш ва бошқа ҳуқуқларга эга. Буюртмачининг (экспертларнинг) мажбуриятлари қаторига давлат экологик экспертизасини амалга ошириш тартиби ва шартларига риоя этиш, белгиланган тартибда хулоса берилишини таъминлаш ва бошқалар киради. Буюртмачи (экспертлар) ўз вазифасини қонунда белгиланган тартибда бажармаса ва уларни бузса қонун хужжатларига мувофиқ жавобгар бўлади. Пудратчи экологик экспертиза топшириқларини бажарадиган айрим мутахассислар ёки илмий тадқиқот институтлари махсус комиссиялар бўлиши мумкин. Улар қонун хужжатларида белгиланган ҳуқуқлар, мажбуриятлардан фойдаланиб ўз вазифаларни бажарадилар ва қонун талабларини бузганлик ва қонунга зид ишлари учун қонун хужжатларига мувофиқ жавобгар бўлади. Экологик экспертиза тизимида истеъмолчи сифатида эксперт тахлилининг предмети ҳисобланган корхона ёки ташкилотнинг эгалари қатнашади. Истеъмолчининг ҳуқуқлари қонун хужжатларида белгиланган бўлиб, уларни экологик экспертиза ўтказиш бўйича маслаҳатлар ва зарур

www.arxiv.uz услубий ёрдам олиш, таклифлар, мулоҳазалар, тушунтиришлар ва экологик аудит натижаларини тақдим этиш, қўшимча экологик экспертиза ўтказиш тўғрисида илтимос қилиш, экологик экспертиза ўтказилишининг бориши тўғрисида ахборот олиш ва бошқалар киради. Истеъмолчининг мажбуриятлари қаторига экологик экспертиза учун материалларни қонун хужжатлари талабларига мувофиқ тақдим этиш, экспертиза учун белгиланган тартибда ҳақ тўлаш, давлат экологик экспертизаси хулосаларида кўрсатилган талабларни бажариши шартлиги ва бошқалар киради. Экологик экспертиза тўғрисидаги қонун хужжатларини бузганликда айбдор шахслар қонунда белгиланган тартибда жавобгар бўладилар. Ҳуқуқий ва экологик-ҳуқуқий жавобгарлик қонунчиликда белгиланган талабларни давлат томонидан бажаришга мажбур қилишни билдиради. Экологик экспертиза соҳасида айбдорларнинг жавобгарлиги турли шаклларда амалга оширилади. Булар қаторига интизомий, маъмурий, моддий, фуқаролик-ҳуқуқий, жиноий жавобгарлик киради. Қисқача хулосалар Экологик экспертизанинг ҳуқуқий нормалари фақат Ўзбекистон Республикаси Конституциясига асосланган қонунлар билан белгиланади. Экологик экспертиза соҳасидаги ҳуқуқий нормаларнинг бош манбаи Ўзбекистон республикасининг Конституцияси ҳисобланади. “Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида” қонунда экологик экспертизанинг мақсади ва объектлари белгилаб берилган. “Экологик экспертиза тўғрисида” қонунда эсса экологик экспертизанинг ҳуқуқий асослари тўла баён қилинган. Ушбу қонунга асосланиб экологик экспертиза тўғрисида низом ишлаб чиқилган ва у республикада экологик экспертизани ўтказиш билан боғлиқ бўлган барча мисолларни тартибга солади. Экологик экспертиза муносабатлари субъектлари ва қатнашчилари қаторига қуйидагилар киради: буюртмачи (ваколатга эга

www.arxiv.uz давлат структураси), пудратчи (экспертиза ижрочилари  мутахассислар), истеъмолчи (экспертиза объекти  корхона ва ташкилотнинг эгаси). “Экологик экспертиза тўғрисида” қонун хужжатларида субъектлар ўртасидаги муносабатлар белгилаб берилган, уларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари аниқ кўрсатилган. Экологик экспертиза тўғрисидаги қонун хужжатларини бузганликда айбдор шахслар қонунда белгиланган тартибда жавобгар бўладилар.

www.arxiv.uz Асосий адабиётлар : 1. Атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш. Қонунлар ва норматив хужжатлар. Т. 2002. 2. “Экологик экспертиза тўғрисида” Ўзбекистон Республикаси қонуни (2000й). Атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш. Қонунлар ва норматив хужжатлар. Т. 2002. 3. Атроф муҳитни муҳофаза қилиш миллий харакат режаси. Т. 1998. 4. Национальнўй доклад. О состоянии окружаеший природной средў и использовании природах ресурсов в Республике Узбекистан. Т. 2002. 5. Справочник эколога экпорта. Т. 1997. 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Экологик экспертизанинг илмий-методик асослари

Экологик экспертизанинг асосий йўналишлари

Экологик экспертизанинг асосий принциплари

Экологик назоратнинг ҳуқуқий ҳолати

Эволюциянинг экологик асослари