Мустақиллик ва дин. Диний экстремизм ва фундаментализм - Dinshunoslik asoslari - Referatlar

Мустақиллик ва дин. Диний экстремизм ва фундаментализм

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

147.5 KB

Ko'chirib olish

Мустақиллик ва дин. Диний экстремизм ва фундаментализм Режа : 1. Виждон эркинлиги диний эътиқод эркинлиги эканлиги. 2. Ўзбекистон Республикасида виждон эркинлигининг қонун йўли билан кафолатланиши. 3. Диний экстремизм ва фундаментализм мазмун моҳияти. 4. Марказий Осиёдаги барқарорлик ва хавфсизликка тақдид солаётган диний экстремизм ташкилотлари ва уларга қарши кураш чора-тадбири.

Виждон эркинлиги кўп қиррали тушунча бўлиб, у қуйидагиларни билдиради: ҳар кимнинг ўз эътиқодига кўра мазкур жамиятдаги мавжуд ижтимоий меъёрларни бузмаган холда виждони буюрганича яшаш, ишлаш имконияти. Бунда динга муносабат масаланинг бир томони ҳисобланади. Сиёсий жихатдан эса унга демократия кўринишлардан бири сифатида қаралади. Юридик нуқтаи назардан виждон эркинлиги инсоннинг асосий шахсий ҳуқуқлари сирасига киради ва демократик эркинликлардан бири ҳисобланади. Кўринадики виждон эркинлиги замирида шахснинг ҳуқуқи, демократия адолатпарварлик ва инсонпарварлик каби катта ижтимоий –сиёсий ҳуқуқий ва аҳлоқий тушунчалар ётади. ҳозирги вақтда виждон эркинлиги демократиянинг ажралмас таркибий қисмига айланган. Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар масаласи барча давлатларнинг ижтимоий ҳаётида муҳим ва шу билан бирга мураккаб масалалардан бири бўлиб келган. Бу масалада халқаро меъёрларга келсак, БМТ нинг Уставидан тортиб, барча халқаро хужжат ва шартномаларда, дунёвий давлатларнинг Конституция ва қонунларида виждон эркинлиги масаласи ўз ифодасини топган. 1948 йил 10 декабрда қабул қилинган “Инсон ҳуқуқлари умумий деклорацияси” га мувофиқ ҳар бир инсон эркин фикрлаш виждон ва дин эркинлиги хуқуқига эга. Бу хуқуқ ўз дини ва эътиқодини ўзгартириш эркинлиги, диний ибодатларни бажаришда ва диний маросимларда якка тартибда ва одамлар билан биргаликда қатнашиш эркинлигини ўз ичига олади.. Дин ва виждон эркинлиги тўгрисидаги халқаро хужжатлардаги яна бир мухим масала, турли дунёқараш ва эътиқодда бўлган кишилар ўртасидаги, давлат, дин, диний ташкилотлар билан давлат ўртасидаги муносабатларнинг амалда ҳуқуқий таъминланишини ҳам назарда тутади. Виждон эркинлиги. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси тегишли моддаларида акс этган Виждон эркинлиги, шунингдек “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўгрисидаги” қабул қилинган қонун ҳалқаро ҳужжатлардаги талабларга мос ҳолда тузилгандир. Дин эркинлиги нуқтаи назаридан виждон эркинлиги-бу фуқароларнинг у ёки бу динга эътиқод қилиш ёҳуд ҳеч қандай динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқидир. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 31 моддасида қайд этилганидек

“ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. ҳар бир инсон хохлаган динга эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўймаслик”. Мазкур қонуний кафолатга мувофиқ бирон-бир киши бошқа одамларга сен у динга, сен бу динга эътиқод қиласан, сенинг бирор динга эътиқод қилишга хаққинг йўқ. Сен бединсан деб айта олмайди. ҳеч ким диндор кишини “Диний эътиқодингиздан қайтинг”-деб мажбур ҳам қилолмайди. Диндор ёки дахрий бўлиш ўзи хохлаган динга ишониш ёки ҳеч қайси динга ишонмаслик ҳар кимнинг шахсий иши. Бу ҳуқуқ Ўзбекистон Республикасининг Конституциянинг 31-моддасида қонун билан мустаҳкамланган.. Виждон эркинлигининг кафолатлари кўп қирралидир. Бу – аввало динларнинг ва диний ташкилотларнинг давлатдан ажралганлиги, барча фуқаролар учун уларнинг динга эътиқод қилиш ёки қилмаслигидан қатъий назар маориф ва маданий масканлари эшикларининг очиқлиги: мактабнинг диндан ва диний ташкилотлардан ажратилганлиги: диндорларнинг диний эхтиёжларини қондириш учун зарур бўлган шароитларнинг яратиб берилганлиги ва бошқалардан иборат. Ўзбекистон Республикаси Олий кенгаши 1991 йил 14 июнда “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўгрисида” ги қонун қабул қилинган. Орадан йил ўтиб 1998 йил 1-майда Ўзбекистон Республикаси биринчи чақириқ Олий Мажлиснинг ўн биринчи сессиясида бу қонуннинг янги тахрирдаги матни қабул қилинди. Мазкур қонун, аввало ҳар бир фуқарога мустақил равишда, бирон-бир тарзда мажбурлашсиз ўзининг динга муносабатини белгилаш душманлик ва адоват уйготиш, уларнинг диний ёки дахрийлик эътиқоди муносабати билан боглиқ ҳис- туйгуларини хакорат қилиш мумкин эмаслиги белгилаб қўйилган. қонуннинг 5 моддаси “Динларнинг ва диний ташкилотларнинг давлатдан ажратилиши деб юритилади”. Бу қандай маънони англатади? Бу дегани-мамлакатимизда динлар ва диний ташкилотлар давлат ишига аралашмайди айни пайтда эса давлат диний ташкилотларнинг ва диндорларнинг қонунларга зид бўлмаган фаолиятга аралашмайди, давлат ўз вазифасини ва дин ҳам ўз вазифасини бажариши лозим. Диний ташкилотлар давлатдан ажратилган бўлсада… аммо улар жамиятдан ажратилмаган. Диндорлар ва диний ташкилотлар жамиятнинг ижтимоий- сиёсий

ҳаётида қатнашиш ҳуқуқига эгадир. Диний ташкилот диний эҳтиёжларни биргаликда қондириш ёки қондиришга кўмаклашиш мақсадида тузилган ва диний маросимларни адо этиш асосида иш кўрадиган ихтиёрий тенг ҳуқуқли ва ўз-ўзини бошқарувчи уюшма. У айни вақтда фуқароларнинг виждон эркинлигини кафолатловчи тузилмалардан бири саналади. Диний ташкилотларнинг энг муҳим белгиси уларнинг ўз-ўзини бошқаришдир, яъни улар маъмурий жиҳатдан давлатдан идоралардан ажратилган. Янги таҳрирдаги қонунга биноан диний ташкилот Ўзбекистон Республикасининг 18 ёшга тўлган ва Республика худудида доимий яшаётган 100 кишидан кам бўлмаган фуқаролар ташаббуси билан тузилиши мумкин. Тузилган уюшма ва ташкилотлар Республика Адлия вазирлиги томонидан, жойлар тегишли вилоят, туман шаҳар, қишлоқ ҳудудида бошқармалари томонидан рўйҳатга олинади. Диний ташкилотлар бирон-бир сиёсий партиялар фаолиятида қатнашиш сиёсий партияларга молиявий ёрдам кўрсатиш ҳуқуқига эга эмас. Шунингдек диний сиёсий партиялар тузиш тақиқланган. Диний ташкилотлар диндорлар ва бошқа фуқароларнинг диндан давлатга Конституцияга қарши таргибот олиб боришга диндан ўз сиёсий мақсадларини амалга ошириш уни ниқоб сифатида фойдаланишга давлат йўл қўймайди. “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўгрисида” қонунда белгиланган тартибларни бузган қонунга биноан жавобгарликка тортишади. қонуннинг яна бир муҳим моддаси “Мактабни диндан ва диний ташкилотларни ажратиш” деб аталади. Буни қандай тушунмоқ ва изоҳламоқ керак? Мамлакатимизда давлат билим юртлари дунёвий билим берувчи билим юртидир. Умумий таълим, коллежлар, академик лицейлар, олий ўқув юртлари ўқув режаларига диний билим бериш дарс сифатида киритилмайди. қонуннинг 3 моддаси 2-қисмида кўрсатилганидек “Вояга етмаган болаларни диний ташкилотларга жалб этиш шунингдек уларни ихтиёрига ота- оналар ёки улар ўрнини босадиган шахс ихтиёрига зид тарзда динга ўқитишга йўл қўйилмайди”. Мазкур қонунга зид равишда вояга етмаган болаларни динга ўқитиш Ўзбекистон Республикаси жиноят кодексининг 145 моддасига мувофиқ-энг кам иш

ҳақининг эллик баробаридан етмиш беш баробаригача жарима ёки икки йилдан 3 йилгача аҳлоқ тузатиш ишлари ёҳуд 3 йилгача озодликдан маҳрум этиш билан жазоланади. Диний ташкилотларнинг марказий бошқарув органлари руҳонийлар ўзларига зарур бўлган диний нодиний тайёрлаш уни диний ўқув юрти ташкил этишга ҳақлидирлар. Диндан сабоқ берувчи, мураббийлар тегишли пухта билимга ва уни ўқитиш хақидаги махсус рухсатномага эга бўлишлари шарт. ҳозирда Ўзбекистонда 16 та диний ўқув юрти фаолият кўрсатмоқда. Булар Тошкентдаги Ислом ал-Бухорий номли Ислом институти, Тошкент Ислом университети, “Кўкалдош” “Бухородаги” “Миср Араб” мадрасалари: шунингдек, Тошкентдаги “Хадича Кубро” ,Бухородаги “Жўйбори Колон” аёл-қизлар ислом ўрта махсус билим юртлари: Намангандаги “Мулла қиргиз ” , Урганчдаги “Фахриддин” ар-Розий,” Андижондаги “Саид Мухиддин Махмуд” ислом ўрта махсус билим юртлари ўқув юртлари давлат халқ таълими тузумига кирмайди. Республикамиз мустақиллиги шарофати билан дин ва эътиқод эркинлигининг таъминланиши Ўзбекистон фуқаролари уни ўз тарихи, тажрибаси, маънавий мероси, дини, қадриятларини ўрганиш ва тиклаш учун кенг имконият яратилди. Жумладан рамозон ва қурбон ҳайитлари ҳар йили оммавий равишда эмин эркин байрам сифатида нишонланиб келинмоқда. Диний – фарифий соҳада Имом Бухорий, Имом Матрудий, Имом ат-Термизий, Бурхониддин Маргилоний каби улуг мутафаккирларимизнинг юбилейлари ўтказилди. Мустақиллик туфайли Республикамиз фуқаролари Хаж сафарига бориш, муқаддас қадамжолари зиёрат қилиш имкониятига эга бўлдилар. Агар ўтмишда Собиқ Шўро бўйича хар йили 25- 30 киши Хажга борган бўлса, 1991 йилда Ўзбекистон 1500 киши, 2003 йилда 3800 нафар киши Хаж ибодатини бажариш имконига эга бўлди. Мустақилликнинг ўтган 13 йили давомида жоме 48000 минг дан ортиқ фуқаролари Хаж ва Умра каби диний фарзини адо қилиш имконига эга бўлдилар. ўтган ишлар давомида халқимизнинг маънавий бойлиги бўлган ноёб манбаларни тизими ўрганиш йўлга қўйилади. Уларнинг натижаси ўлароқ Имом Бухорийнинг ходисалар тўплами 4 жилдда. Бурхониддин Маргилонийнинг “Ал- ҳидоя” си, Имом ат-Термизийнинг “Сунат ат-Термизий” асарлари ўзбек тилида илк

бор нашр этилди. Муқаддас қуръони карим маъноларининг таржимаси 2 маротаба нашр этилди. Буюк диний уламо ва мутафаккирларнинг юбилейлари мунтазам ўтказилиб келинмоқда. 1993 йилда Баховуддин Нақшбанд таваллудининг 675 йиллиги: 1995 йилда Нажмиддин Кубро таваллудининг 850 йиллиги: 1998 йилда Имом Мотрудийнинг 1130 йиллигини ва Бурхониддин Маргилонийнинг 910 йиллиги: 2001 йилда “ Авесто ” яратилганлигининг 2700 йиллиги: 2003 йилда Абдухолиқ Fиждувонийнинг 900 йиллик юбилейлари нишонланди. 2004 йилда Хожа Аброр валий таваллудининг 600 йилликлари нишонланди. Мана шуларнинг ҳаммаси мустақиллик йиллари Ўзбекистонда виждон эркинлиги, дин, диний ташкилотлар ва диндорларга нисбатан давлат сиёсатида туб ўзгаришлар бўлмаганлигини исботловчи далилдир. Ўзбекистон кўп миллатли, кўп конфессияли давлатдир. Юртимизда 130 дан ортиқ миллат ва элат вакиллари яшаб, улар турли динларга эътиқод қиладилар. Бундай шароитда диний багрикенглик мамлакатимизда қурилаётган демократик жамиятнинг асосий тамойиллардан бири бўлиб қолаётганлиги табиий холдир. Азал-азалдан диёримизда, ислом, насроний, иудаизм каби динлар ёнма-ён яшаб келган. Тарихимизни энг мураккаб бир дамларида ҳам улар ўртасида диний асосда ва зиддиятлар бўлмаган. ҳозирда Ватанимизда турли динлар ва дин вакиллари ўртасида умумбашарий қадриятлар асосида биродарликни мустаҳкамлашга муҳим аҳамият берилмоқда. Бунда республикамизда мавжуд бўлган 16 та диний конфессия бирлашмалари фаолияти катта аҳамият касб этаётир. Уларнинг ўз фаолиятини амалга ошириш ва мамлакат хаётидан фаол иштирок этиш уни ҳамма шароитлар яратилган. Диний экстремизм – муайян диний конфессия ва ташкилотлардаги ашаддий мутассиб фанатик унсурларнинг фаолияти мафкураси. Экстремизм (лотинча Extremus - ўта)- ижтимоий-сиёсий характердаги муаммоларни хал этишда ўта кескин чора-тадбирлар, фикр ва қарашларни ёқловчи назария ва амалиёт. Экстремизм мазмунига кўра – диний ва дунёвий, намоён бўлишига кўра - ҳудудий, минтақавий, халқаро шаклларга бўлинади. Экстремистик қарашлар жуда

чуқур илдизларга эга бўлиб, ҳеч қачон чегара билмаган, дин, миллат, ҳудудни тан олмаган. Дунёвий экстремизмнинг сиёсий, иқтисодий мавкуравий кўринишлари мавжуд бўлгани ҳолда, диний экстремизм барча динлар доирасида ривожланган. Экстремизм турли кўринишларда бўлиши мумкин – болшевизм, фашизм, диний экстремизм ва ҳ.к. Фанатизм (франц ибодат) – муайян гояларнинг тўгри эканлигига қаттиқ ишониш, уларга муккасидан берилганликни, ўзгача қараш ва гояларга муросасиз муносабатни ифодаловчи қарашлар ва хатти-ҳаракатлар тизимидир. Диний ақидапарастлик диндаги муайян ақида ёки қоидаларни, ўринли ёҳуд ўринсизлигидан қатъий назар, кўр-кўрона қўллаш ва мутлақлаштиришга уринишдир. Фанатизм диний экстремизмнинг бошлангич нуқтаси ҳисобланади. Онги заҳарланган ёки фанатга айланган ёшлар қилаётган ишларни тўгри деб ҳисобланган ҳолда, ўзларининг қабиҳ мақсадлари йўлида ҳар қандай номақбул ишлардан ҳам бош тортмайдилар. Диний фанатизм диний экстремизм ва терроризмга замин тайёрлайди. Фундаментализм (лотинча асос, пойдевор) – маълум дин вужудга келган илк даврига қайтиш ва бу йўл билан замонанинг барча муаммоларини ҳал қилиш мумкин деган фикрни илгари сурувчиларнинг йўналиши. Диний фундаментализм- ақиданинг ўзгармаслигини ҳимоя қиладиган, ваҳий ва мўъжизаларнинг муқаддас китоблардаги баёнининг ҳарфий талқини тарафдори, уларнинг ҳар қандай мажозий талқинига муросасиз, сўзма-сўз талқинига асосланган эътиқодни ақлга таянган мантиқий далиллардан устун қўядиган, муайян диний эътиқод шаклланишининг бошлангич даврида белгиланган барча йўл-йўриқларни қатъий ва огишмай бажарилишини талаб қиладиган диний оқимларни ифодалашда қўлланиладиган истилоҳдир. Ислом фундаментализмининг асосий гояси – “соф ислом” принципларига қайтиш, мақсади “исломий тараққиёт” йўлини жорий этишдир. Ўзбекистонга нисбатан ислом фундаментализмининг таҳдиди ақидапарастликни ёйиш, бу йўл билан мусулмонларни ислоҳотчи давлатга

ишончини, йўқотишга уринишда ўзини намоён этмоқда. Бундай гуруҳлар мустаҳкамланиб бораётган умуммиллий бирдамлик ва ҳамжиҳатлик, миллатлар ва фуқаролараро тотувликка раҳна солишга ҳаракат қилмоқдалар. Демократия ва дунёвий давлат тушунчаларини, эътиқод эркинлигига асосланган кўп конфессияли дунёвий жамиятни обрўсизлантиришга йўналтирилган ҳатти ҳаракатларни амалга оширмоқдалар. 1970-85 йилгача бўлган совет даврини ўз ичига оладиган босқич. Бу даврда яширин тарзда ҳужраларда диний таълим берилган. 1985-89 йилларни ўз ичига олади, яъни Горбачев даври. Бу давр ошкоралик даври деб аталади. Бу даврда динга озгина эркинлик берилди. Натижада Покистон, Эрон, Саудия, Арабис томонидан адабиётлар кириб кела бошлади. Булар бизнинг Имоми Азам мазхабидан фарқ қиларди. Натижада китобларда ёзилган нарсаларга амал қилиш бошланди. Бунинг оқибатида Имоми Аъзам мазҳаби нотўгри дейдиганлар пайдо бўла бошлади. Натижада одамлар ўртасида ихтилоф пайдо бўлди. 1989 – 1993 йиллар яъни Ўзбекистонда исломий ҳаракатларни кучайиши даври. Бу даврда динга катта эркинлик берила бошлади. Натижада чет эллардан яхшилар билан бир қаторда ёмон одамлар ҳам кириб кела бошлади. Наманганда “Адолат” партияси пайдо бўлди. “Ислом уйгониш партияси” ташкил топди. Буларга 1992 йил барҳам берилди. 1993 -- 1999 йиллар очиқ талаблар билан чиқишга барҳам берилгандан кейин бу даврда яшириш холатда аҳолини исломлаштириш бошланди. Фаолиятларига кўпроқ аёллар жалб қилинди. ҳужраларда яширин ҳолатда ўқитилди. Яна асосан ёшларни жалб қилишди. Уларга миллат… дин… инсоният халоскорига айланасан дейишди. 1999 йил февралдан ҳозиргача бўлган давр. Террорчилар қўшни давлатлар орқали Ўзбекистонга кириб келишга ҳаракат қилдилар. Мамлакатимизда 4 та аёл ўзини - ўзи портлатиш жараёнида халок бўлди. Яқинда Чорсуда бўлган воқеалар бунга мисол бўла олади. Шу тариқа Марказий Осиёда экстремистик гуруҳлар ўз фаолиятларини олиб боришга ҳаракат қилганлар шундай гуруҳлардан бири “ҳизбут – таҳрири” диний сиёсий партиясидир. “ ҳизбут – таҳрир ал - исломий” ( Ислом озодлик партияси) норасмий сиёсийлашган диний партия 1953 йилда

Исроилда пайдо бўлди. Унинг асосчиси Мисрдаги “ Ал- Асҳар” университетини тамомлаб қуддус шаҳрида шаръий шикоят судининг аъзоси лавозимида ишлаган шайх Тақиюддин Набихоний ( 1909- 1979) бўлиб Иорданиядаги “Ал – Иҳвон ал муслимий” ( Мусурмон биродарлар) диний сиёсий экстремистик ташкилоти раҳбарларидан бири эди. Ақидада ихволар билан келиша олмай… бу жамоадан ажралиб чиқиб… ўз қарашларини қуйидаги рисолаларида баён қилади. “Ислом низоми”… “Исломий оламга қайноқ нидолар”, “ҳизбут – таҳрирнинг тушунчалари” ва бошқалар. Партия пирамида шаклида таркибий тузилма кўринишида ташкил топган. “Дорис” лардан таркиб топган “халқа” даги 4-5 киши гуруҳ раҳбари – “Мушриф” дан сабоқ оладилар. Таълим ҳафтада камида 1 маротаба ўтказилиши шарт. ҳалқа аъзолари бир –бирларини фақат исми ёки тахаллуси орқали биладилар. Ташкилотга аъзо бўлаётган номзод ҳар қандай шароитда ҳам ҳизб фаолияти ҳақидаги маълумотни сир сақлаш ҳақида қасам ичади. Минтақавий раҳбар – “мўътамад” бутун дунё бўйича “ҳизбут – таҳрир ал- исломий” ҳаракати раҳбари, яъни “амир” томонидан белгиланади ва вилоят даражасида ишлайдигин “маъсул” ҳамда туман миқёсида фаолият кўрсатувчи “мусоид” га раҳбарлик қилади. Туманлар ҳам алоҳида ҳудудларга бўлинади ва 4 иборат мушрифдан иборат “нақиб” раҳбарлик қилувчи, “маҳаллий жиҳоз” ни ташкил этади.. Нақиб ўзига ёрдамчи “ноиб” ва пул тўпловчи “таъбарру”ни тайинлайди. Маҳаллий жиҳоз 1 ойда камида 1 маротаба тўплайди. Партиянинг ҳар бир аъзоси ўз имкониятлари ва асосий меҳнат фаолияти даромади ҳисобидан 5-20% миқдорда солиқ тўплаши мажбурийдир. Тўпланган пул маблаги турли техника жиҳозлари, алоқа воситалари, харид қилиш ҳамда бошқа хизмат ҳақларини қоплаш, ҳорижда келтирилаётган адабиёт, аудио-видео кассеталар ва уларнинг таржимаси учун ҳақ тўлашга сарфланади. Бугунги кунда партияга Фаластиннинг Халил шаҳрида тугилган Абдулқадим Заллум раҳбарлик қилмоқда. Мазкур диний ташкилот фаолияти 1982 йилда сезиларли даражада жонланди. Ташкилот раҳбарларининг асосий қисми Fарбий Европа давлатларида фаолият олиб боради. Партия филиаллари Миср, Иордания, Тунис, қувайт ҳамда Туркияда тарқалган.

“ҳизбут – таҳрир ал-исломий” диний ташкилоти ҳам Ваҳобийлар каби давлат сиёсий бошқарувига аралашишга, ҳукуматни тўнтариш йўли билан қўлга киритиб, ислом давлати ўрнатишга интилади. Халифаликни тиклашга даъват этади. “Мусулмонлар учун битта халифа сайлашга ҳаракат қилмаслик гуноҳи кабиралардандир. Чунки бу нарса исломнинг энг муҳим фарзларидан бирини бажаришдан тийилишдир”, дейишадилар улар. Бу ташкилот ўз олдига қуйидагиларни мақсад қилиб қўяди: _ тинч, осойишта давлатда фуқаролар урушини бошлаш: _ мамлакат иқтисодий фаолиятини издан чиқариш: _ миллатлар ва динлараро низоларни келтириб чиқариш: _ мамлакатга қурол-аслоҳа ва наркотик моддаларни олиб кириб, фуқароларнинг тинч ҳаётига раҳна солиш: _ мустақил давлатни қурол-аслоҳа ишлаб чиқарувчи хорижий мамлакатларга қарам қилиш. “Ҳизбут-таҳрир ал-исломий” ташкилотининг асосий назарий мақсади икки йўналишни ўз ичига олади: 1) Сақофий Партия аъзолари ислом ниқоби остида экстремистик гоялар билан йўгрилган, гаразли тушунтириш ишларини олиб борадилар ва ўз гояларига етишиши учун кишиларнинг онггида ўз партиялари ҳақида тушунча уйготишга ҳаракат қиладилар. Бунда улар ҳар бир шахснинг фикрлаш доирасига қараб ўз таълимотларига даъват этадилар. 2) Сиёсий. Жамиятда бўлаётган вақтинчалик қийинчиликлар,. Табиий офатларни рўкач қилиб, кўрсатиб, агар исломнинг соқиҳ ҳукмлари бўлганда эди, бундай ҳодисалар рўй бермас эди каби фикрлдарбилан мутассиб мусулмонларни ишонтириш орқали гараз ниятларини амалга оширишни кўзлайдилар. Яъни ҳужумлар фикрларга қаратилмоги лозим, натижада бу ҳужум фикрий курашга бу эса ўз навбатида фикрий инқилобга олиб боради. Фикрий инқилобнинг орқасидан эса сиёсий инқилоб келади. Мана шу вазифани адо этган авлоднинг ўзи эса ҳокимиятга келади.

Бу мақсадларни амалга ошириш ва оламда юз бераётган воқеа ҳодисаларга ҳизбнинг муносабатини билдириш учун партия 1989 йилдан бошлаб “Алваъй” (“Онг”) номли ойлик журнални турли хиллардаги таржимаси билан давомий чиқариб келмоқда. Хусусан мазкур журналнинг ўзбек тилидаги 140 дан ошиқ сони мамлакатимизда махфий равишда тарқатилганлиги маълум. “ҳизбут-таҳрир ал-исломий ” диний ташкилотининг кураш босқичлари: 1. Тасқиф- тушунтириш ишлари онги тўлиқ шаклланган ёшларни ўз тузогига илинтириш. Фикри заиф таъсирга берилувчи ҳуқуқ таргибот органлари ҳокимиятлардаги маъсул шахсларни ўз тарафига огдириш. 2. Тафоул- биргаликда ҳаракат қилиш фикрий кураш орқали “умматнинг оёққа туриши фикрий онглигига ва келажак масалаларини идрок қилишга эришиши” йўлида фикрий инқилобга етишиш. 3. Инқилоб- тўнтариш ҳукуматни яратилган уммат орқали қўлга киритиш. 4. Уларнинг ҳам бошқа диний экстермистик ташкилотлар каби мавжуд Конституциявий тузумни агдариб ташлаб ҳокимиятга келишга интиладилар. Ягона сиёсий иқтисодий ҳудудий кенглик-халифалик давлатини қуриш уларнинг асосий ва сўнгги мақсадлари ҳисобланади. “ҳизбут-таҳрир” нинг расмий фаолият кўрсатиш араб давлатларида таъқиқланган. Ушбу партиянинг Иорданиядаги маъсули Шайх Ахмад ат-Давур 1969 йил ҳукуматни эгаллашда айбланиб қатл этилган. Шунингдек партиянинг 32 аъзоси Мисрда судланганлиги маълум. “Халифа” сўзининг лугавий маъноси- ўринбосар, терминологик маъноси мусулмон жамоаси ва мусулмон давлатининг диний ҳамда дунёвий бошлиги, деб тушунилади. Халифалик давлати тарихда ҳукм сурган давлатлардан бўлиб, Арабистон ярим оролида ташкил топган ва бу давлат шариат қонун-қоидалари орқали бошқариладиган сиёсий тизимдир. Бугунги кунда кўпчилик диний ташкилотлари тарихда ҳукм сурган халифалик давлатини қайтадан қуришга ҳаракат қилмоқда. Бу мутлақо мантиққа зид қараш бўлиб, минг йиллик тарихни қайтадан тиклашга уринишдан бошқа нарса эмас. Тарихий тараққиёт қоидаларни, давр, ижтимоий-сиёсий жараёнлар

қонуниятларини теран тушунган ва қарашлари мустаҳкам шахслар бундай ақидаларига мутлақо ишонмайдилар. Агар халифалик давлати кураш мумкин бўлса у Арабистонда қайтадан қурилган бўлар эди. Бугунги кунда Араб давлатлари ҳам ўз тараққиёт йўлини белгилаб олганлар ва улар халифалик қуришга даъвогар эмаслар. Биз биламизки, Муҳаммад алайхиссалом “Мен вафот этгандан кейин халифалик 30 йил давом этади” ҳақиқатда ҳам Арабистонда халифалик 30 йил давом этган халос. Тарихдан маълумки халифа Али 661 йил ўлган. Кейин унинг ўгли Хасан 6 ой халифалик қилган. Ундан олдинги халифалар – Абу Бакр, Умар Усмон халиыфалик қилганлар. Мухаммад с.а.в. 632 йил вафот қилган бўлсалар то Али даври тугагунча қадар 29 йил бўлади. ўгилининг 6 ой халифалик қилган даврини қўйсак 30 йил бўлади. Бу ҳадисда башорат қилинган. Кейин тишлаб- тортишадиган амирликлар, подшоликлар даври бошланади дейилган. Демак, халифалик даврини қайта тиклаш хом хаёл. “Жиҳод” арабча “жиду-жахд” сўзидан олинган бўлиб, “саъий-ҳаракат”, деган маънони билдиради. Исломда “ўз нафсини ёмон ишлардан қайтариш” ва “хайрли ишларга йўналтириш” ни англатади. Лекин “ёвуз ниятли манфур кимсалар” жиҳодни нотўгри талқин қилиши бирга ундан ўз манфаатлари йўлида фойдаланмоқдалар. Имом Муҳаммад Ал-Fазомийнинг айтишига кўра пайгамбарлар даражасига энг яқин одамлар илм ва жиҳод аҳлидир. Илм аҳли пайгамбарлар келтирган таълимотларнинг хикояси учун қиличлари билан жанг қиладилар. Пайгамбарлар келтирган таълимотлар мазмунининг тенглиги, осойишталик, ҳамжиҳатлик, инсонга ҳурмат, иззат, оллоҳ улуглиги ташкил этади. Жиҳот мана шундай олий инсоний диний қадриятларни ёвуз кучлардан мусулмонлар томонидан ҳимоя қилинишни билдиради. Жиҳодда тинч ҳалққа мамлакатга инсонга тажавуз йўқ. “ҳизбут-таҳрир” каби диний оқимлар аҳолининг ичида маҳалла ва қишлоқларда ташвиқот ишларини олиб бориб, ўз сафига кўпроқ ёшларни ва ҳатто аёлларни ҳам жалб қиляптилар. Президентимиз таъкидлаганидек, “Юртимизга қарши бундай тажавуз ва қўпорувчилик ҳуружларини ташкил қилиш нияти билан

юрган кучларнинг тузогига тушганларнинг аксарияти биринчи навбатда оилада ҳам мактабда ҳам жиддий таълим-тарбия олмаган ёшлардир. Улар ижобий маънодаги ворислиик, яъни авлоддан-авлодга ўтиб борадииган ибратли анъаналардан йироқ, муҳити носоглом бўлган оилаларда ўсган омади юришмаган ҳаётда ўз ўрнини топмаган жамият эътиборидан четда қолган ўсмирлардир. Уларнинг кўпчилигини ҳатто ўрта мактабни битиришга ҳам ақл идроки кучи етмаган кимсалар ташкил қилади”. Оқимга жалб қилиш ҳаракатларини шартли равишда 4 босқичга бўлиш мумкин. ҳар бир босқич ўз вазифаларига эга. қуйидаги шу босқичларда қўлланиладиган ўзига хос руҳий услублар баён этилган. 1-босқич: қизиқтириш ва ҳушомат қилиш. Сиз илиқ муносабатлар, диққат эътибор ва гамхўрлик қамровида қоласиз. Сизни мамнуният билан қабул қиладиган. ўз қадр қимматингизни топаётганингизни хис қиласиз. “Сиз чиройли, ақллисиз, сиз буюк даъват учун кераксиз”. Борлиқнинг ҳаёт ўлим касал бўлиш ҳақидаги мураккаб саволларига оддий тушунарли ва жозибадор жавоблар тавсия қилинади. Оқимларнинг бўлажак аъзоси сифатида, Сизга бахт, эркинлик, билим олиш кафолатланади. Бубосқичда бизни ўраб турган бешавқат тартибсиз совуқ дунё ва сизни ҳамма яхши кўриб ҳурмат қиладиган қадрлаб гамхўрлик кўрсатиладиган оқим муҳити ўртасидаги тафовутлар таққослаб кўрсатилади. 2-босқич: Танқид қилиш қобилияти ва бошқа шахсий хусусиятларни таъсирсизлантириш. Ваъда қилинган олий макомларга эришиш учун бир қанча “маънавий” ва жисмоний машқларни бажариш лозимлигини сизга тушунтирадилар. Сизга бўш вақт қолдирмайдилар. ҳолдан тойдирадиган узоқ иш куни маърузалар уйма-уй жамоат жойларига бориш (янги аъзоларни жалб қилиш мақсадида) узликсиз медитациялар маблаг йигиш (тиламчилик) оқимнинг асосий қонунларига ўргатиш кетма-кетлиги ёмон овқатланиш ва кам ухлаш билан биргаликда оқим аъзосига бироз тўхтаб, қилаётган иши ёки ҳаёти ҳақида ўйлаш бўлиб ўтаётган воқеалар ҳақида танқидий фикрлаш қобилиятини йўқотади. 3-босқис: Гуруҳ билан муносабатларини мустаҳкамлаш ва ижтимоий алоқаларнинг мутассил узилиши. Ниҳоят оқимнинг ташқи дунёга муносабатидаги

ниқоблар олиб ташланади: Жамият мутаҳкам ҳалокат жойи, тиббиёт-умуман фойдасиз, руҳшунослик-ўта хавфли, турли динлар ёлгон ёки бутунлай халок бўлган, сиёсат эскирган деб уқтирилади. Оила ва давлат нажот йўлидаги тўсқинлик бўлгани боис оқим аъзолари улар олдидаги бурчларидан озод этиладилар. Фақат ўзини инсоният халоскори деб эълон қилган устоз йўлбошчилигидаги гуруҳгина одамларни бахт йўлига бошлаши мумкин. Сектанинг ҳаракати оилаларнинг дўстларнинг ажралишига жамиятнинг бўлинишига олиб келади. Сизни ўқишни ишни ташлашга уй-жойингизни ўзгартиришга (ҳатто бошқа шаҳарларга ёки чет элга секта таълимотини ўрганиш учун) кўчишга чақиради. Улар сектани танқид қилганларни тан олмайдилар, улар инсоният тараққиётига қарши чиқувчи хавфли кишилар қилиб кўрсатилади. 4- босқич: Жамиятга қайтиш имкониятини йўқ қилиш. Сиз бутунлай сектага боглиқсиз. Сизнинг шахсий даромадингиз ижтимоий ҳимоячингиз жиддий касбий тажрибангиз йўқ. Доимий кўчманчилик сизга жамиятга қайтишини енгиллаштирувчи мустаҳкам алоқа ўрнатиш имкониятини бермайди. Энди эски дўстлар йўқ, оилавий алоқалар узилган ёки муносабатлар таранглашган. Шахснинг бахти эрки бойлиги ёки билиш ҳар бир босқичда ваъда қилинади. Агар секта аъзоси илгаригидан ҳам катта,. Жабр кўришга рози бўлса, шунинг учун ҳар сафар ўзига, энди мақсадга яқин қолганда орқага қайтиш аҳмоқлик, нима унинг бутун машаққатлари ( кўпинча пуллари ) бекорга сарфланмаганлиги деб айтадилар. Оқим аъзоси қанча кўп жабр кўрган бўлса,. Яна шунча машаққат чекишга тайёр. Юқорида таърифланган 4 босқичнинг ҳаммаси инсонни тезлик билан гуруҳга йўналтирилади,. Унинг онгини шундай шкастлантирадики, бунинг ҳаммаси инфантиллик (яхши етилмаганлик) да акс этган. Шунда гурух аъзолари бутунлай ўз ўқитувчисига бўйсунади, кар-соқовлардек мажбуран унга бўйсуниб, хавфли фанатларга айланишилари мумкин. “Шаҳид” сўзи арабча дин йўлидан жангда ҳалок бўлган киши ёки шахсга нисбатан ишлатилади. Ислом эътиқоди шаклланишининг дастлабки даврларда “Шаҳид” атамаси ўз эътиқодини ўзи тасдиқлаш (ёки иқрор бўлиш) мазмунига тушунилади. Яъни ўз эътиқодининг чинакам эканлигига шаҳидлик (гувоҳлик)

бериш иқрор бўлиш маъносида ишлатилган. Жиҳод урушларида ҳалок бўлганлар ҳақиқатан ҳам иймони, эътиқоди мустаҳкам эканлигининг тасдиги сифатида қўлланилган. Содда қилиб айтганда, “Шаҳидлик” деганда, биз оллоҳ йўлида, оллоҳнинг инсонларга берган буюк неъматлари, узоқ-умр, тинч – фаровон ҳаёт бирдамликдаги турмуш, инсонларнинг бир-бирига иззат-ҳурматлари, яхши хислатларни ва бошқаларни унинг душманларидан сақлаш йўлида қурбон бўлган кишилардир. Шундан келиб чиққан ҳолда бузгунчилик йўлида, қонуний давлатчиликни агдариб ташлаш йўлида ўзини қурбон қилганлар мутлоқ шаҳид эмаслар, балки ҳаромдирлар. Терроризм ўзининг барча кўринишлари билан XX асрнинг охири ва XXI аср бошларида энг даҳшатли ҳодисага айланди. Эндиликда бу ҳодиса дунёнинг кўпчилик мамлакатлари ва минтақаларига тарқалиб, жаҳон ҳалқини гоят ташвишга солмоқда. Унинг салбий оқибатлари ҳалқаро муносабатларга давлат бошлиқлари, айрим шахслар ва тинч аҳоли фаолиятига, турли хилдаги иқтисодий, ижтимоий сиёсий ва маънавий тузилмалар ва фаолиятига таборо кучли салбий таъсир кўрсатмоқда. Терроризмнинг бузгинчилик ва қўпорувчилик ҳаракатлари жамият ва уларнинг ривожланиши учун жуда қимматга тушмоқда. Шу сабабли ҳам давлатлар терриризмга қарши курашни кучайтиришга, унинг барча кўринишларига қарши биргаликда кураш олиб боришга ҳаракат қилмоқда. қайд этилган умумсайёравий фалокатдан бизнинг Ватанимиз ҳам батамом кафолатланганича йўқ. Бугунги кунда бизнинг минтақамиз-деб таъкидлайди, Президентимиз шу ҳудудида жойлашган мамлакатларни демократик, ҳуқуқий, дунёвий тараққиёт йўлидан қайтаришга уринаётган турли хил экстремистик кучлар ва марказларнинг бу ердаги хавфсизликка раҳна солиш учун кўз тиккан жойи бўлиб қолмоқда. Бу ёвуз кучлар диний экстремизм ва халқаро террорчиликни минтақамизга ёйишга уринаётгани шундан далолат беради. Бу жиҳатдан диний экстремизм ва ҳалқаро терроризм бугунги кунда бари мафкуравий тазйиқ бўлса, иккинчиси мафкура ва сиёсий мўлжалларни рўёбга чиқариш, амалга оширишнинг шакли

ҳамда воситаси сифатида бир-бирини тўлдирмоқда. Зотан, терроризм ошкора ноинсоний кўргазма, услуб, ҳулқ-атвор, хатти-ҳаракат ва фаолиятдан иборат жараён, тизим сифатида диний экстремизмдан кўра яхшироқ, яширишроқ иккинчи бир таянчга эга. Ўзбекистон Президенти башарият осойишталигига хавф солиб турувчи “ҳалқаро терроризм” деб аталиш сиёсий ва қолаверса, олам барқарорлигига қаратилган жиноий ҳодиса тўгрисида тўхталиб: “Ўзбекистонга қонини тўкиш ҳисобига мўмай даромад олишни истовчилар батамом йўқ бўлиб кетадиган замонлар келишига хали анча борга ўхшайди. Бу тоифага кирувчи бизнесчилар учун қон ва нопок сиёсат қоришга пул дунёнинг турли бурчакларида ҳалкаро қотилларни ёллаш ва синаб кўриш мумкин бўладиган можороларни раҳбатлантириш борасида энг қулай восита эканлиги” ни алоҳида таъкидлаб ўтган эди. Инкор этиш мумкин бўлмайдиган фактлар ва ахборотларга кўра 2000-2001 йилларда мамлакатимиз хавфсизлиги реал хавф солган, жанубий ва шарқий – жанубий чегараларимиз ёнгинасида ҳаракат қилган террорчилар ҳаракатида чеченистон ҳудудида узоқ вақтдан буён олиб борилаётган сепаратистик жангчиларга хос бўлган ҳарбий тактик жиҳатлар кўзга ташланмоқда. ҳар иккала ҳаракат иштирокчилари бир марказдан моддий ва маънавий таъминланаётганлиги уларга қурол ва “янги кучлар” етказиб бериш амалга оширилаётгани аён бўлиб қолди. Радио, компьютер орқали узатилаётган ахборот оқимининг таҳлили бу икки ҳудуддаги терроричилик ва эксремистик ҳаракатлар ягона ҳалқаро марказидан бошқарилаётганлиги, уларнинг ҳар иккаласига ҳам ягона маънавий раҳномо хослигини кўрсатди. 2001 йил 11 сентябрда АқШ да содир этилган террористик ҳаракат натижасида бинолар войрон бўлди, кўплаб одамлар қурбон этилди. Халқаро ҳамжамиятда ўзининг муносиб ўрнини эгаллаган учун дадил ҳаракат қилаётган Ўзбекистон Республикаси раҳбарияти мустақилликнинг биринчи сонияларидан халқаро тероризмнинг инсоният ва қолаверса, эндигина мустақилликни қўлга киритиб демократик ривожланиш сари қадам қўйган миллат ва давлатларнинг бугунги ва келажаги учун нечоглик хавфли эканлигини чуқур

англаб етди. Кейинги пайтда диний экстремизмга таяниб иш юритаётган халқаро тероризмга кескин зарба бериш миллий хавфсизлик сратегиямизнинг устувор йўналиши сифатида хаёт – момот манфатлари тизимидан алоҳида ўрин эгаллаганлиги ҳам давлатимизнинг бу умум планитар азму - қарорда тутган ўрнининг ўзига хослигининг яққол исботи бўлиб хизмат қилади. Президент Ислом Каримов ўзининг 2000 йил 22 январь куни Олий Мажлиснинг иккнчи чақириқ биринчи сессиясида сўзлаган маърузасида давлатимиз ташқи сиёсати ва хавфсизлик стратегиясининг устуворликларини таъкидлар экан, “ Бугунги кунда бизнинг барча ташаббус ва сай-ҳаракатларимиз минтақаларимизга тажовускорона ҳатти-ҳаракат, диний эсктиремизм, ақидапарастлик ва ҳалқаро терорчиликнинг ёйилиш хафи кучайиб бораётганлигини кенгш жамоатчиликка тушунтиришга қаратилмоқда” деган жиддий фикрни ўртага ташлади. Халқаро тероризмнинг том маънода миллий мустақиллик, давлат суверенлиги ҳамда хар бир мамлакатнинг, демократик тараққиёт йўлидаги стратегик мақсадларига зид бўлган даврнинг энг салбий феномендаридан бири эканлиги, давлатимиз раҳбарияти томонидан бугун чуқур англаб етганлиги хар бир мамлакат фуқоросининг келажакка бўлган ишончини янада оширади. ўзига хос гиосиёсий, геотарихий мавқеига эга бўлган Ўзбекистонда ислом дини байроқ қилиб, аслида эса бизнинг улкан маънавий таянчимизни обросизлантираётган терорчилар биргана биз учун эмас, балки дунёдаги барча илгор, умудли халқлар учун хавфли таҳдид эканлиги тобора ойдинлашиб бормоқда. Ноёб ижтимоий-сиёсий, маданий геосиёсий вазиятдан келиб чиққан Ўзбекистон Республикаси раҳбарияти, биринчи навбатда, давлат бошлиги И.Каримов зудлик билан бу муаммо ечимининг бош йўналишларидан бири сифатида белгилаш билан бирга, бу борада жаҳон ҳамжамияти, нуфузли халқаро ташкилотлар билан фаол ҳамкорлик қилиш ва уларнинг кўмагини ҳисобга олган ҳолда сиёсат олиб боришга алоҳида уруг бериб келмоқда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси 2000 йил 15 декабрда “Тероризмга қарши курашиш тўгрисида” қонун қабул қилди.

Ўзбекистон ва жаҳон халқи осойишталиги ва ривожланишига қарши қаратилган халқаро тероризмни бугун ҳар қачонгидан кўра кучайганлигини эътиборга олиб, сиёсий раҳбарият муҳим таклиф ва чора тадбирлар тизимини ишлаб чиқди. ҳамда бу борада барча хайриҳоҳ кучлар, сиёсий блоклар ва давлатлар билан ҳамколикка тайёр. Улар орасида ён қўшни давлатлар билан ҳамкорликка алоҳида эътибор бераётганлиги эса ўз-ўзидан равшан. “ Тинчлик ва барқарорликка, миллатлараро тотувлик ва минтақамиз ҳалқлари ҳамда давлатларининг анъанавий дўстлигига, ҳамжихатлигига таҳдид солувчи бу жиддий хавфни бартараф этиш бўйича қўшни мамлакатлар билан ҳамкорликда зарур чора тадбирлар кўриш – бугунги кунда энг мухим долзарб вазифамиздир ”. Кейинги йилларда Президентимизнинг ана шу жихатга жиддий эътибор бераётганлигининг гувоҳи бўламиз. Жумладан, 2000 йилнинг ўзида МДХ давлатлари бошлиқларининг олий даражадаги саммитларида, Марказий Осиё давлатлари рахбарларининг Душанбе ва Бишкек учрашувлари, “Шанхай бешлиги харакати” (2001 йил) давлатлари бошлиқлари билан оммавий ахборот воситалари вакиллари учун уюштирилган матбуот анжуманларида диний экстремизм ва ҳалқаро тероризм бир марказдан бошқаралаётганлиги, минтақа давлатлари, бу борада керак бўлса, тарихий якдилликда ахду-паймон қилишлари ва энг зарури, бу офатни бирлашган ҳолда бартараф этиш борасида зудлик билан аниқ чора – тадбир ишлаб чиқилиши лозимлигини қайта-қайта таъкидлади. Ўзбекистоннинг турли қитъалардаги давлатлар билан ўзаро манфаатли алоқалари йўлга қўйилганлиги, нуфузли ҳалқаро ташкилотлар билан самарали ҳамкорлик қилётгани, давлатимиз раҳбари И.Каримовнинг долзарб халқаро муаммоларни хал этиш борасидаги ташаббуслари жаҳондаги катта сиёсатчилар томонидан қўллаб қувватланди. Ўзбекистон 1992 йил 2 мартда БМТ га аъзо бўлди. Мамлакатимиз Президенти И.Каримов БМТ Бош Ассамблеяси 48 ва 50- сессияларида сўзлаган нутқлари жаҳон халқи оммасининг эътиборини қозонди,. Мамлакатимиз обрў- эътиборини оширди.

Ўзбекистоннинг минтақавий можороларни тинч йўл билан ҳал қилиш, Афгонистондаги урушга барҳам бериш, Марказий Осиёни ядро қуролидан ҳали ҳудуд деб эълон қилиш каби ташаббуслари халқаро жамоатчилик томонидан тўла қўллаб - қуватланди. Айниқса, Афгонистондаги можарони тинч йўл билан ҳал этишга кўмаклашиш мақсадида тузулган 6+2 гурухи, бу гурухнинг Тошкентда бўлиб ўтган учрашуви ва унда қабул қилинган Деклорация катта эътиборга молик бўлди. Мазкур Деклорация БМТ томонидан расмий хужжат сифатида тарқатилди ва бу нуфузли халқаро ташкилотнинг бир қатор резолюцияларига асос бўлди. Ўзбекистон бир қатор халқаро ташкилотларга аъзо бўлб,, Европада хавфсизлик ва хамкорлик ташкилоти (ЕХҳТ) Иқтисодий хамкорлик ташкилоти (ЭКО) билан эса тенг хуқуқли аъзо сифатида, Европа Иттифоқи, НАТО билан эса махсус битимлар асосида самарали ҳамкорлик қилиб келмоқда. Жумладан, НАТО билан “Тинчлик йўлида ҳамкорлик ” дастури доирасидаги алоқаларимиз минтақада тинчлик ва хавфсизликни таъминлашга ҳисса қўшмоқда. ЕХҳТ ига аъзо давлатлар раҳбарлари ва ҳукумат бошлиқларининг Истанбул шаҳрида бўлиб ўтган (1999 йил 18-19 ноябрь) учрашуви давримизнинг энг муҳим анжуманларидан бири бўлди. Республикамиз Прездентининг мазкур анжумандаги нутқи аниқ таклифлари ва мулоҳазалари билан йигилганлар билан эътиборини қозонди. Айниқса, терроризмга қарши кураш бўйича халқаро марказ ташкил этиш борасидаги таклифи кўплаб давлатлар томонидан қўллаб-қуватланди ва 2001 йил 11 сентябрьдаги АқШ га қилинган террористик ҳуруж бу фикрни яна бир бор исботлади. МДҳ доирасидаги ана шундай терроризмга қарши марказнинг таъсис этилишига ҳам Ўзбекистон раҳбариятининг таклифи сабаб бўлди. Умуман, Ўзбекистон жаҳон ҳалкаро ташкилотларининг ихтисослашган, иктисодий маданий ва бошқа ташкилотлари бўлимларида фаол иштирок этиб минтақавий ва дунё барқарорлигини сақлашда юртбошимиз томонидан ибратли ишлар амалга оширилмоқда. Мамлакатимиз ўз мустақиллигини қўлга киритгандан кейин тарихан қисқа вақт ичида иқтисодий ижтимоий - сиёсий ва маънавий - маърифий соҳаларда жуда катта ютуқлар қўлга киритилди.

Президентимиз 1992 йилдаёқ: “Олдин одамларга моддий бойлик бериш, сўнгра маънавият тўгрисида ўйлаш керак, деганлар ҳақ бўлмасалар керак. Маънавият – инсоннинг халқнинг, жамиятнинг, давлатнинг куч-қудатидир” - деб таъкидлаган эди. Ана шу кўрсатмага мувофиқ маънавиятни ривожлантириш мамлакатда амалга оширалётган барча ишларда унга таяниш давлат сиёсати даражасига кўтарилди. Хусусан презилентимизнинг 1999 йил 23 апрелда Республикамизда “Маънавият ва маърифат” жамоатчилигини тузиш тўгрисида, 1996 йил 9 сентябрда эса “Маънавият ва маърифат” жамоатчилик маркази фаолиятини янада такомиллаштириш тўгрисида 1999 йил 3 сентябрдаги Республика маънавият ва маърифат кенгашини қўллаб - қувватлаш тўгрисидаги фармонлари ва 1998 йил 24 июлда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг “Маънавий ва маърифий” ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва унинг самарадорлигини ошириш чора тадбирлари тўгрисида махсус қарор қабул қилинди. 1997 йилдан бошлаб барча ўқув юртларида “Маънавият ва маърифат” асослари курси ўқитила бошлади. Чунки ҳалқимизнинг, жамиятнинг маънавиятини кўтариш ва ривожлантириш ва шу гояларни ёшларимиз онгига сингдириш зарур. Президентимиз И.Каримов Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг XIV c ессиясидаги маърузасида Ўзбекистоннинг XXI аср арафаси ва унинг дастлабки йилларида мамлакатимиз ривожланиши устивор йўналишларини белгилаб берар экан. “Иккинчи устивор йўналиши-жамият маънавиятини янада юксалтиришдан иборат маънавият ҳақида гап кетар экан мен аввало, инсонни руҳий покланиш ва юксалишга даъват этадиган, инсон ички оламини бойитадиган унинг иймон иродасини, эътиқодини мустаҳкамланадиган виждонини уйготадиган қудратли ботиний кучини тасаввур қиламан” деб таъкидлади. ҳақиқатдан ҳам маънавият қанчалик юксак инсон қалбида жоҳиллик ёвузлик, ҳудбинлик, ялқовлик каби салбий иллатларга ўрин қолмайди. Улар ўрнида ёшларимиз онгида ватанпарварлик, яратувчанлик, туйгулари юксак даражага кўтарилади, ўзаро муносабатларида самимийлик бирдамлик меҳр-оқибат эътиқод имон маъсулият ва

бошқа бир қатор ижобий фазилатлар ҳалқимиз турмуш – тарзининг ажралмас бойлиги даражаси яна ҳам мустаҳкам ўрин олиб бораверади. Президентимиз ҳақли равишда, диннинг Ўзбекистон фуқаросини тарбиялашдаги катта имкониятларига ишонади ва “биз дин бундан буён ҳам аҳолининг энг олий, руҳий-ахлоқий ва маънавий қадриятлардан, тарихий ва маданий меросдан баҳраманд қилиш тарафдоримиз”, деб таъкидлайди. “Лекин биз,- деб давом этади И.А.Каримов,-ҳеч қачон динни давлатлар ҳокимият учун курашга, сиёсат, иқтисодиёт ва қонуншуносликка аралашиш учун байроқ бўлишига йўл қўймаймиз” Зеро, шундай экан ҳар биримиз ватанимиз тинчлигини сақлашга, уни асраб- авайлашга ва ўз билимларимиз, фаолиятимиз билан ривожланган демократик мамлакатлар қаторидан мустаҳкам ўрин эгаллашига жон-жаҳдимиз билан ҳаракат қилайлик!!!

АДАБИЁТЛАР: 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: 2001 йил. 2. Каримов И.А “ Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Т., “Ўзбекистон” 1997 йил. 3. Каримов И.А Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. Т., “Ўзбекистон” , 1992 йил. 4. Каримов И.А Оллох қалбимизда, юрагимизда. Т., “Ўзбекистон” 1999 йил. 5. Каримов И.А Эътиқод эркинлиги қонуний асосда бўлсин. “Халқ сўзи”. 1998 йил 5 май 6. Азизов А. Ислом ва хозирги замон. Т., 1992 йил. 7. “ Авесто ” китоби- тарихимиз ва маънавиятимизнинг илк ёзма манбаи мавзуидаги илмий-амалий семинар материаллари. Т., 2000 йил. 8. Ат-Термизий. Шамоили Мухаммадия. Т., “ Мехнат ” нашр. 1991 йил. 9. Ат-Термизий. Сахих ат-Термизий. Т., “ F.Fулом номли Адабиёт ва санъат” нашр. 1993 йил. 10. Беруний Абу Райхон. “ Танланган асарлар”. Т., 1973 йил 157-167 бет. 11. Беруний Абу Райхон. “қадимги халқлардан келган ёдгорликлар” Танланган асарлар. 12. Бойс.М. Зароастрийцы. Верования и обычаи. М., 1988 г. Третье издание, полиостью переработанное. Санкт-Петербург. 1994 г. 13. Буддизм. Словарь М., 1992 г. 14. Буддийская философия в средневековой Японии. М., 1998 г. 15. Барисов А.Б. Роль Ислама во внутренней и внешней политике Египта ( XX век). М., 1991 г. 16. “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўгрисида” ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни (янги тахрир). Адолат. 1998 йил. 224-234 б.б. 17. Васильев.Л.С. История религий Востока. М., 1996 г. 18. Волков.С.В. Ранняя история буддизм в Корее. М., 1985 г. 19. Жўраев.У. Саиджонов.Й. “Дунё динлари тарихи” Т. 1998 йил. 20. Закон Божий. Волгоград.1987 г.

O'xshashlar

Ўзбекистоннинг диний экстремизм ва халқаро терроризмга қарши кураши

Мусулмон дунёсининг диний экстремизм ва терроризмга қарши кураши

Диний экстремизм ва терроризм ҳамда уларнинг жамият барқарорлигига таҳдиди

Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашнинг ҳалқааро сиёсий-ҳуқуқий асослари

Виждон эркинлиги унга мустақил Ўзбекистонда амал қилиниши