O‘zbekiston Respublikasida milliy armiyaning barpo etilishi va harbiy islohotlar - CHQBT - Referatlar

O‘zbekiston Respublikasida milliy armiyaning barpo etilishi va harbiy islohotlar

Yuklangan vaqt:

06.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36.005859375 KB

Ko'chirib olish

O‘zbekiston Respublikasida milliy armiyaning barpo etilishi va harbiy islohotlar Qurolli Kuchlar huquqiy asoslarining yaratilishi  Qurolli Kuchlarning tarkibi va vazifalari

Qurolli Kuchlar huquqiy asoslarining yaratilishi O‘zbekistonda mustaqillikning birinchi kunlaridanoq tabiat in’om etgan, mehnatkash xal q imiz tomonidan bunyod etilgan moddiy va ma’naviy boyliklarni, mustaqillik, xavfsizlik va hududiy yaxlitlikni himoya qiluvchi, barqaror va izchil demokratik rivojlanishning ishonchli va mutahkam kafolati bo‘la oladigan milliy armiyani shakllantirish davlat siyosatining bosh masalalari sifatida qaraldi. Shu maqsadda O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.Karimov Qurolli Kuchlarining asoschisi va Oliy Bosh qo‘mondoni sifatida og‘ir va murakkab vaziyatga qaramay, kun tartibiga har tomonlama ta’minlangan, professional, zamonaviy talab va standartlarga javob beruvchi milliy Qurolli Kuchlarni tashkil etish masalasini qo‘ydi va bu boradagi ustuvor vazifalarni belgilab berdi. Eng avvalo, O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarini shakllantirishning hukuqiy asoslarini yaratishga kirishildi. O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining 1991 yil 6 sentabrdagi farmoniga asosan Mudofaa ishlari vazirligi tashkil qilindi va uning vazifalari belgilandi. Mudofaa ishlari vazirligi zimmasiga umumiy safarbarlik, Milliy gvardiyani tuzish, fuqarolar mudofaasini amalga oshirish, harbiy ta’lim sohasini boshqarish, harbiy xizmatga chaqirish va mukobil xizmatni tashkil qilish, ko‘shinlarni joylashtirish, harbiy texnika va qurol- yarog‘larni saqlash va takomillashtirish vazifalari yuklatildi. 1992 yil 14 yanvarda esa O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining «O‘zbekiston Respublikasi hududida joylashgan harbiy qismlar va harbiy o‘kuv yurtlari to‘g‘risida»gi Qarori asosida O‘zbekiston Respublikasi hududida joylashgan sobiq ittifoq Qurolli Kuchlarining barcha qismlari, harbiy o‘quv yurtlari, muassasa va tashkilotlar ularning qarshiligiga qaramay, O‘zbekiston tasarrufiga o‘tkazildi. 1992 yil 24 martda Milliy xavfsizlik xizmati qoshida Chegara qo‘shinlari boshqarmasi tashkil etilib, mamlakat hududidagi chegara qo‘shinlari bo‘linmalari uning tasarrufiga o‘tkazildi.

1992 yil 18 maydan e’tiboran havo desantlari, harbiy transport aviatsiyasi, razvedka ko‘shinlari, ta’minot qismlari, 1992 yil 12 noyabrdan esa havo hujumiga qarshi harbiy qismlar, 13 noyabrdan kimyoviy harbiy qismlar davlat tasarrufiga olindi. O‘zbekiston Respublikasi mudofaa ishlari bo‘yicha Vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa Vazirligiga aylantirildi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1992 yil 3 iyulda bo‘lib o‘tgan sessiyasida yosh mustaqil davlatning mudofaa sohasidagi siyosatining asoslari belgilandi. Shu kuni O‘zbekiston Respublikasining «Mudofaa to‘g‘risida», «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida», «Harbiy qasamyod to‘g‘risida» va «Muqobil xizmat to‘g‘risida»gi qonunlari qabul qilindi. Mazkur hujjatlar O‘zbekiston Respublikasining Qurolli Kuchlari qurilishi uchun hukuqiy asos bo‘ldi. 1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida Qurolli Kuchlarning maqsad va vazifalari aniq belgilab qo‘yildi. Xususan, uning 52-moddasida O‘zbekiston Respublikasini himoya qilish har bir fuqarosining burchi ekanligi, fuqarolar qonunda belgilangan tartibda harbiy yoki muqobil xizmatni o‘tashga majburligi, 125-moddasida esa O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari O‘zbekiston Respublikasining davlat suverenitetini va hududiy yaxlitligini, aholining tinch hayoti va xavfsizligini himoya kilish uchun tuzilishi, Qurolli Kuchlarning tuzilishi va ularni tashkil etish qonun bilan belgilanishi, 126-moddasida O‘zbekiston Respublikasi o‘z xavfsizligini taminlash uchun yetarli darajada Qurolli Kuchlarga egaligi ko‘rsatib o‘tilgan. Respublika Oliy Kengashining XIV sessiyasida (1994 yil 29 dekabr) qabul kilingan qonunga asosan 14 yanvar «Vatan himoyachilari kuni» deb belgilandi va har yili nishonlanadigan bo‘ldi. Milliy xavfsizlikni ta’minlash maqsadida 1995 yil 30 avgustda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining III sessiyasida Harbiy Doktrina qabul qilindi. Unda O‘zbekistonda davlatning mudofaa sohasidagi harbiy siyosatining asosiy yo‘nalishlari o‘z aksini topdi. Umumdavlat ahamiyatiga molik ushbu hujjatda

O‘zbekiston Respublikasi harbiy siyosatining asoslari, harbiy qurilish hamda faoliyatdagi asosiy tamoyil va ustuvor vazifalari belgilab berildi. 2000 yildan esa O‘zbekiston Respublikasi o‘z harbiy siyosati mudofaa xarakteriga ega ekanligi, davlatlararo munosabatlardagi ziddiyatlarni hal etishda tinchlik yo‘lini tutishi, urushni inkor etishini ma’lum qilib, Harbiy doktrina o‘rniga Mudofaa doktrinasiga o‘tdi. O‘zbekiston boshqa davlatlar bilan munosabatlarda mamlakatning milliy-davlatchilik manfaatlari ustuvorligi, o‘zaro manfaatdorlik, teng huquklilik, ichki ishlarga aralashmaslik, munozarali masalalarni tinch yo‘l va muzokara asosida hal etish, davlatlararo chegaralarni buzmaslik va o‘zgartirmaslik tamoyillariga asoslanishini ma’lum qildi. O‘zbekiston Respublikasi mudofaa doktrinasi mamlakat milliy xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan rasmiy qarashlar, tamoyil va yondashuvlar, amaliy chora- tadbirlar tizimini o‘zida mujassam etgan. Qurolli Kuchlar O‘zbekiston Respublikasi davlat mustakilligi, mamlakatimiz sarhadlari daxlsizligi, xalqimizning tinch-osoyishta hayotining ishonchli himoyasini ta’minlashi uchun yuksak jangovar qobiliyatga, iqtisodiy, harbiy-texnik va ilmiy salohiyatga ega bo‘lishi lozim. Shu bilan birga mamlakat mudofaasini, tinchlikni saqlashda jamiyatdagi hamjihatlik, har bir fukaroning vatanparvarlik fazilatlari, Vatanga bo‘lgan muhabbati va sadoqati muhim omil bo‘lib hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining «Mudofaa to‘g‘risida»gi Qonunida mudofaa sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari sifatida quyidagilar belgilandi: - boshka davlatga qarshi harbiy kuch ishlatmaslik, biroq yurtimizga uyushtirilgan har qanday tajovuzning oldini olish va uni daf etish (O‘zbekiston Respublikasi tegishli shartnomalar bilan bog‘langan davlatlarga yordam ko‘rsatish hollari bundan istisno); - xalqaro huquq meyorlariga muvofiq ravishda kollektiv xavfsizlik tizimlarida ishtirok etish; - harbiy-sissiy bloklarda qatnashmaslik; - harbiy qurilishning zamonaviy urushlar va kurolli mojarolarning xususiyatiga monand bo‘lishi;

- yadro quroli va boshqa turdagi ommaviy qirg‘in kurollarni yaratish, ishlab chiqarish, qayta ishlash, saklash, tarqatish va joylashtirishni rad etish; - mudofaaning yetarli darajada bo‘lishi; - harbiy xizmat nufuzini ta’minlash. Qonunga asosan, Qurolli Kuchlarga O‘zbekiston Respub-likasi Prezidenti, Qurolli Kuchlar Oliy Bosh Ko‘mondoni raxbarlik kilishi belgilandi. Urush vaqtida O‘zbekiston Respublikasi mudofaa vaziri qurolli kuchlar Oliy Bosh Qo‘mondonining o‘rinbosari vazifasini bajaradi. Qurolli kuchlar kundalik faoliyatining raqbarligini va-zirlik, davlat qo‘mitalari raxbarlari amalga oshiradi. «Mudofaa to‘g‘risida»gi Qonunga asosan, davlat raxba-rining xdrbiy masalalar bo‘yicha vazifalari belgilandi. Mazkur konunning 8-moddasiga asosan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti quyidagi vakolatlarni bajaradi: - O‘zbekiston Respublikasining mudofaa siyosati va harbiy qurilishning asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi; - Mudofaa sohasidagi davlat boshqarmasining organlari faoliyati ustidan rahbarlik qiladi; - O‘zbekiston Respublikasi mudofaasini ta’minlash, suvereniteti, xavfsizligi va hududiy yaxlitligini himoya qilish bo‘yicha muhim choralar ko‘radi; - Qurolli kuchlarni barpo etish va ularning taraqqiyoti hamda mudofaani tashkil qilish bo‘yicha davlatning boshqa reja va dasturlarini tasdiqlaydi; - O‘zbekiston Respublikasining qurolli kuchlar va boshqa harbiy tashkilotlarning tizimi va tarkibini tinchlik va urush davrida tasdiklaydi; - harbiy harakatlarni olib borish hamda xalqaro tinchlikka yo‘naltirilgan tadbirlarda qatnashish bo‘yicha qaror qabul qiladi va buyruq beradi; - O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida o‘rnatilgan tartib bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasiga hujum bo‘lganda,bosqinchilikdan mudofaalanishning o‘zaro majburiyatlarni bajarish zaruriyati yuzaga kelganda,

O‘zbekiston Respublikasining hududida yoki alohida joylarda favqulodda holatni xamda aholini umumiy yoki qisman jalb etishni e’lon qiladi; - Qurolli kuchlarning Oliy Qo‘mondonligining lavozimlariga tayinlash, lavozimidan ozod qilish, oliy unvonlar bilan taqdirlash hukuqiga ega. Harbiy xizmatga oid O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari sonini, ularning harbiy xizmatni o‘tashi, harbiy xizmatga chaqiruvdagi fuqarolarning harbiy ro‘yxatga olish tartibini, ularni qurollanish hajmi, Qurolli Kuchlar va mudofaa ehtiyojlari uchun zarur bo‘lgan harbiy texnik va ashyoviy mulk hamda mahsulot va boshqa moddiy-texnikaviy ashyolarni belgilaydi; - O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini tezkor harbiy xizmatga chaqiruvi bo‘yicha qarorlarni qabul qiladi; - mamlakat iqtisodiyotining safarbarlikka tayyorgarligini hamda davlatning safarbarlik va strategik rezervlaridan foydalanishni tasdiqlaydi; - harbiy oliy va o‘rta maxsus, harbiy ta’lim fakultetlari hamda harbiy tayyorgarligi bo‘yicha markazlarini tashkil qiladi, qayta tuzadi va bekor qiladi. «Mudofaa to‘g‘risida»gi Qonunda O‘zbekiston qurolli kuchlarining asosiy tamoyillari ham belgilab berildi. Bu tamoyillar quyidagilardan iborat:  Qonun ustuvorligi;  Markazlashgan boshqaruv va yagona qo‘mondon;  Doimiy jangovar tayyorgarlik;  Partiyasizlik;  Harbiy xizmatchilar va ularning oilalarini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash. Qurolli kuchlar boshqaruvining yagona tizimini shakllantirish, mamlakat hududiy yaxlitligi va xavfsizligini, qo‘shin turlarining o‘zaro aloqasini ta’minlash hamda ulardan samarali foydalanish uchun Qurolli Kuchlarning Bosh shtabini Birlashgan shtabga aylantirish zaruriyati yuzaga keldi. 2000 yil 29 sentabrda O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti farmoniga asosan O‘zbekiston Respublikasining Qurolli Kuchlarning Birlashgan shtabi tashkil etildi. Mazkur farmon asosida O‘zbekiston Respublikasi qurolli kuchlari Birlashgan shtabi

O‘zbekiston Respublikasi suvereniteti va hududiy yaxlitligini qurolli himoyasi bo‘yicha qarorlarni ishlab chiqish va amalga oshirish bo‘yicha yagona tashkilot vakolatini oldi. Qurolli Kuchlar faoliyatidagi muhim masalalardan biri - bu yoshlarni harbiy xizmatga jalb etish masalasi bo‘lib, bu borada ham yangi tartiblar ishlab chiqildi va amalga kiritildi. Ma’lumki, mustaqillikka qadar, ya’ni sovet davrida O‘zbekistondan chaqirilgan yigitlar, odatda, eksteritorial tamoyilga asosan respublika hududidan olisda, shu jumladan, ittifoq chegarasidan tashqarida harbiy xizmat o‘tar edilar. O‘zbekiston Respublikasida Qurolli Kuchlarini shakllantirish borasida qabul qilingan farmon, qaror va qonunlar bunday ahvolga barham berdi. 1992 yil O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi tomonidan qabul qilingan qarorga muvofiq, Litva, Latviya, Estoniya, Gruziya, Ukraina, Ozarbayjon, Moldova, shuningdek, Kavkazorti harbiy okrugi va Kaspiy flotiliyasida muddatli harbiy xizmatni o‘tayotgan harbiy xizmatchilar bir oy muddat ichida O‘bekistonga chaqirildi va qaytarildi. Ularning 18 oydan ko‘p xizmat qilganlari zahiraga bo‘shatildi. 18 oydan kam xizmat qilganlar esa O‘zbekiston hududidagi ko‘shinlarga xizmatni davom ettirish uchun yuborildi. Shu bilan birga, ularga muddatli yoki muqobil harbiy xizmatni o‘tash uchun tanlov imkoniyati berildi. O‘zbekiston Respublikasining «Mudofaa to‘g‘risida», «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat hakida»gi, shuningdek, «Muqobil xizmat to‘g‘risida»gi qonunlarida, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Haqiqiy harbiy xizmatning belgilangan muddatlarini o‘tab bo‘lgan xarbiy hizmatchilarni qurolli kuchlar, chegara qo‘shinlari va ichki qo‘shinlar saflaridan zahiraga bo‘shatish haqida» (1992 yil 6 oktabr) hamda «Fukarolarni hakiqiy harbiy va muqobil xizmatga navbatdagi chaqiriq to‘g‘risida»gi qarorlarida O‘zbekiston fukarolari faqat o‘z respublikasida va uning manfaatlari yo‘lida xizmat qilishi belgilab ko‘yildi. Ma’lumki, umumiy harbiy majburiyat fuqarolarning O‘zbekiston Respublikasini himoya qilishga majburiy harbiy tayyorgarligidan iborat bo‘lib,

O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safini butlash va ularning rezervini tayyorlashni ta’minlash maqsadida joriy etiladi. Umumiy harbiy majburiyat o‘z ichiga fuqarolarni harbiy xizmatga tayyorlash, harbiy xizmatga chaqirish (kirish), chaqiruv yoki shartnoma bo‘yicha harbiy xizmat o‘tash, rezervdagi xizmat va muqobil xizmat o‘tash, harbiy ro‘yxatdan o‘tish qoidalariga rioya etish, favqulodda vaziyatlarda yoki O‘zbekiston Respublikasiga qarshi harbiy tajovuz sodir etilganida aholini muhofaza etish chora-tadbirlarini qamrab oladi. «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida»gi Qonunga muvofik O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari bir qator toifalarga bo‘linadi, xususan: a) chaqiriluvchilar nomlari tuman (shahar) chaqiruv uchastkalarida qayd etilgan bo‘lib, harbiy xizmatga chaqiriladigan fuqarolar; b) harbiy xizmatchilar haqikiy harbiy xizmat o‘tayotgan fuqarolar; v) harbiy xizmatga majbur fuqarolar - O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari rezervi yoki zahirasidagi fuqarolar; g) harbiy xizmatga majbur bo‘lmagan fuqarolar - turli sabablarga ko‘ra harbiy ro‘yxatga olinmagan yoki harbiy ro‘yxatdan chiqarilgan, shu jumladan, iste’fodagi fuqarolar. Haqiqiy harbiy xizmat O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safida oddiy askarlar, serjantlar va ofitserlar tarkibiga mansub lavozimlarda chaqiruv yoki shartnoma bo‘yicha o‘talayotgan harbiy xizmatdir. Umumiy harbiy majburiyat O‘zbekiston Respublikasi hududida doimiy yoki vaqtincha yashayotgan chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga tatbiq etilmaydi. Harbiy xizmatga birinchi marta chaqirilgan eski ixtiyoriy ravishda (shartnoma bo‘yicha) kirgan fuqarolar O‘zbekiston Respublikasining xalqi va Prezidentiga sodiq bo‘lishga Harbiy qasamyod qiladilar. Muqaddam harbiy qasamyod qabul qilmagan harbiy xizmatga majbur fuqarolar harbiy yig‘inlarga jalb etilganlarida yoki safarbarlik bo‘yicha chaqirilganlarida harbiy qasamyod qiladilar. Harbiy xizmat O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining Qurolli Kuchlar safida umumiy harbiy majburiyatni bajarish borasidagi davlat xizmatining alohida turidir.

Harbiy xizmatning quyidagi turlari joriy etilgan: muddatli harbiy xizmat; safarbarlik chaqiruvi rezervidagi harbiy xizmat; shartnoma bo‘yicha harbiy xizmat; O‘zbekiston Respublikasi Kurolli Kuchlari safida harbiy xizmat o‘tagan rezervdagilar xizmati. Tinchlik davrida oddiy askarlar va serjantlar tarkibiga mansub lavozimlarda muddatli harbiy xizmatga, shuningdek, safarbarlik chaqiruvi rezervidagi xizmatga o‘n sakkiz yoshdan yigirma yetti yoshgacha bo‘lgan, salomatligiga ko‘ra Qurolli Kuchlar safida harbiy xizmat o‘tashga yaroqli erkak fuqarolar chakiriladilar. Muddatli harbiy xizmat chaqirilish yoshidagi fuqarolarning oddiy askarlar va serjantlar tarkibiga mansub lavozimlarda, shuningdek, muqaddam harbiy xizmat o‘tamagan Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risilagi qonun, ofitserlarning qonun hujjatlarida belgilangan muddat davomida O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safidagi majburiy harbiy xizmatidir. Fuqarolarning muddatli harbiy xizmatga hamda safarbarlik chaqiruvi rezervidagi xizmatga chaqirilishi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qaroriga asosan yiliga bir marta fevral-mart oylarida o‘tkaziladi. Muddatli xarbiy xizmat muddatlari kalendar hisobida quyidagicha belgilangan: oddiy askarlar va serjantlar tarkibiga mansub lavozimlarda muddatli harbiy xizmat o‘tayotgan harbiy xizmatchilar uchun - o‘n ikki oy (oliy ma’lumotli shaxslar uchun - to‘qqiz oy); muddatli harbiy xizmatni chaqiruv bo‘yicha ofitserlar tarkibiga mansub lavozimlarda o‘tayotgan ofitserlar uchun - to‘kkiz oy. Muddatli harbiy xizmat o‘tash tartibi qonun hujjatlari bilan belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safini muddatli va shartnoma bo‘yicha harbiy xizmatchilar bilan butlash tadbirlari nomzodlarni harbiy- professional jihatdan saralash (xususan: tibbiy xulosali tekshiruvdan o‘tkazish, intellektual salohiyatini test sinovidan o‘tkazish va jismoniy tayyorgarligiga baho berish) yo‘li bilan o‘tkaziladigan konkurs asosida, odatda, hududiy tamoyil bo‘yicha amalga oshiriladi. Muddatli harbiy xizmatchilarning bir kunlik xizmat vaqti davomiyligi harbiy qismning umumqo‘shin nizomlarida bayon etilgan talablarga muvofiq tuzilgan

kun tartibi bilan belgilanadi. Bunda harbiy xizmatchilarning zikr etilgan toifasiga, nizomlarda belgilangan holatlardan tashqari, har kuni 8 soatdan kam bo‘lmagan uyqu vaqti va 2 soatdan kam bo‘lmagan shaxsiy ehtiyojlarni qanoatlantirish vakti beriladi . Muddatli harbiy xizmatchilar va oliy harbiy ta’lim muassasalari kursantlari harbiy shifokorlar komissiyasi tomonidan chiqarilgan tegishli xulosaga muvofiq sihatgoh-kurort davolash muassasalarida bepul davolanadilar. Harbiy xizmatchilarga to‘lanadigan pul maoshi, pul mukofoti va harbiy xizmat majburiyatlarini o‘tash bilan bog‘liq boshqa to‘lovlardan daromad solig‘i chegirilmaydi. Harbiy xizmatga jalb etishni izchil yo‘lga ko‘yish maqsadida safarbarlik- chaqiruv rezerv xizmati tashkil etilgan. Uni tashkil etishdan asosiy maqsad- umumiy harbiy majburiyatlarni ijro etishda barcha chaqiriluvchilarga teng shart- sharoitlarni yaratish; maxsus dastur asosida harbiy bilim berish, jangovar texnika va o‘q otish qurollaridan foydalanishni o‘rgatish, chaqiriluvchilarning jang olib borish uslublarini egallashlarini ta’minlash; muddatli harbiy xizmatdagi harbiy xizmatchilarning moddiy ta’minotini oshirish xamda O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarida xarbiy xizmat o‘tash nufuzini oshirishdan iborat. Shartnoma bo‘yicha harbiy xizmat. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safida harbiy xizmatni o‘tash to‘g‘risidagi shartnoma - bu haqikiy harbiy xizmatni o‘tash (haqikiy harbiy xizmatni davom ettirish) uchun ixtiyorlik asosida fuqaroning vazirlik orqali davlat bilan tuzadigan bitimidir, unda xizmatning muddati, tomonlarning o‘zaro hukuklari, majburiyatlari va mas’uliyatlari hamda harbiy xizmatni o‘tashning boshqa shartlari qat’iy belgilab qo‘yildi. O‘zbekiston Reslublikasi Mudofaa ishlari vazirligining mustakillikning dastlabki oylarida, anikrog‘i 1991 yil noyabr oyida chakiriluvchining ma’naviy saviyasini o‘rganish bo‘yicha o‘tkazgan tadqiqotlari davomida chaqiriluvchilarning siyosiy jarayonga qiziqishi, yosh askarlar orasida ma’naviy, milliy kadriyatlar, siyosiy ong sayozlashib ketganligi aniklandi. Shu sababli armiya safida sobiq ittifoq Qurolli Kuchlaridan meros bo‘lib qolgan illatlarni

yo‘qotish, yoshlarni nafaqat harbiy va jismoniy jihatdan, balki ma’naviy, g‘oyaviy jihatdan ham kuchli qilib tarbiyalash vazifasi belgilandi. O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.Karimovning «Biz milliy armiyamizni haqikatdan ham mutlaqo yangicha, zamonaviy negizda, avvalambor, yuksak ma’naviyat asosda tashkil qilmoqdamiz» yoki «harbiy xizmatchilarning ma’naviy salohiyatini, ularning ongida ma’naviy-axloqiy kadriyatlarni rivojlantirish va mustahkamlash, ularni ruhiy poklikka va qalban ulg‘ayishga chorlaydigan, ichki dunyosini, irodasini baquvvat, iymon-e’tiqodini butun qiladigan, vijdonini uyg‘otadigan beqiyos kuch bo‘lmish yuksak ma’naviyatni shakllantirish tarbiyaviy ishlarning ustuvor vazifasidir» degan mazmundagi ko‘rsatmalari bu sohadagi ustuvor vazifalarni yanada aniqroq namoyon etadi. Ma’naviy tarbiya eng avvalo «Harbiy qasamyod» qabul kilishdan boshlanishi kat’iy belgilandi. Chunki, birincht Prezidentmimz I.Karimov ta’kidlaganidek, «..oriyatni, g‘urur va sadoqatni hamma narsadan ustun qo‘yadigan bizning xalqimiz uchun Harbiy kasamyod - bu shunchaki rasmiy tadbir emas, balki yigitlik sha’ni, oru nomusini o‘rtaga qo‘yib, o‘z zimmasidagi mas’uliyatli va sharafli burchni ado etishga bel bog‘lab, ahdu paymon qilish marosimidir». Bunda armiyaga chaqiriluvchilar dastlabki kunlardanoq o‘z vazifa va burch-larini chuqur anglab yetishlari muhim ahamiyatga ega ekanligini nazarda tutilgan edi. 1992 yil 23 sentabrda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari, chegara va ichki qo‘shinlarda harbiy intizomni mustahkamlash va tarbiyaviy ishlarni takomillashtirish to‘g‘risida»gi Qarori qabul qilindi. Qarorda Qurolli Kuchlar shaxsiy tarkibining ma’naviy-ruhiy holatini mustahkamlash, vatanparvarlik tarbiyasini shakllantirish borasida davlat siyosa-tini tashkil etish va yuritish vazifalari belgilab berildi. 1992 yil 19 iyunda O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa ishlari vaziri «O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining kundalik gazetasi - «Vatanparvar» gazetasini tashkil etish to‘g‘risida»gi buyrug‘i imzolandi. Gazetaning asosiy vazifasi milliy armiyani shakllantirish borasida qo‘yilgan ustuvor vazifalarning bajarilishini yoritish,

yoshlarni milliy g‘oyalarga sodiqlik ruhida tarbiyalash, ularga harbiy- vatanparvarlik ruhini singdirishdan iborat ekanligi bel-gilandi. Mudofaa Vazirligi tizimidagi harbiy qism va muassasalarda harbiy xizmatchilar, ishchilar va ularning oila a’zolarining madaniy hordiq olishlari, farzandlarining barkamol bo‘lib tarbiyalanishlari uchun maktab va maktabgacha ta’lim muassasalarida turli xil ma’naviy-ma’rifiy mazmundagi tadbirlar eng zamonaviy texnik, informatsion vositalar va texnologiyalar asosida o‘tkazilishi yo‘lga qo‘yildi. Qurolli Kuchlarning tarkibi va vazifalari O‘zbekiston amalda o‘zining zamonaviy, ixcham, harakatchan va yaxshi qurollangan, mamlakatimiz xavfsizligi, barqarorligi, sarhadlarimiz daxlsizligi, xalqimizning tinch va osoyishta hayotini ishonchli himoya qilishga qodir bo‘lgan milliy armiyasiga ega. Qurolli Kuchlar asosan quruqlikdagi qo‘shinlar, harbiy havo kuchlari, va havo hujumidan mudofaa qo‘shinlari, maxsus operatsiyalar kuchlari terrorizmga qarshi kurash bo‘linmasidan iboratdir. Quruqlikdagi qo‘shinlar dushman qo‘shinlarining har qanday turdagi zarbalarni bartaraf etib, ularni yakson qilish, dushmanning muntazam qo‘shinlarini tor-mor etishga qaratilgan jangovar va maxsus operatsiyalar olib borish uchun mo‘ljallangan. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992 yil 23 yanvardagi qarori bilan Milliy gvardiyaga asos solindi. Milliy gvardiyaning asosiy vazifasi - O‘zbekiston Respublikasining davlat suvereniteti va hududiy yaxlitligini, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarini muhofaza qilishdir. Gvardiya tarkibi fukarolarni harbiy xizmatga majburiy va ko‘ngilli ravishda chaqirish orqali tashkil etildi. Gvardiya zimmasiga bir kancha o‘ziga xos vazifalar, jumladan, davlat hokimiyatining oliy organlarini qo‘riqlash, jamoat tartibini ta’minlashda ishtirok etish, chet davlatlarning rasmiy vakillarini tantanali kutib olish, davlat miqyosidagi marosimlarda ishtirok etish yuklangan. Shu maqsadda gvardiya tarkibida faxriy qorovul rotasi tuzildi.

O‘zbekiston Respublikasi davlat chegaralarining himoyasini ta’minlash maksadida birinchi Prezidentimiz I.Karimovning 1992 yil 24 martdagi Farmoni bilan O‘zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik xizmati qoshida chegara qo‘shinlari boshqarmasi tashkil etildi. Mamlakatimiz hududida joylashgan chegara qo‘shinlarining barcha qism va bo‘linmalari uning tasarrufiga o‘tkazildi. O‘zbekistonning birinchi Prezidenti qarori asosida 2005 yil 14 iyunda O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa Vazirligi huzurida tashkil etilgan terrorizmga qarshi kurash Korpusi Respublika Qurolli kuchlarining operativ birlashmasi bo‘lib, mamlakat hududida qurolli tahdid, terrorizmning har qanday ko‘rinishiga qarshi kurash vazifalarini samarali hal etishga mo‘ljallangan. Harbiy-xavo kuchlari va Havo hujumidan mudofaa qo‘shinlari. Havo hujumidan mudofaa ko‘shinlari respublikaning ma’muriy-siyosiy, iktisodiy-sanoat markazlari, qo‘shinlar turkumlarini, shuningdek, muhim harbiy va boshqa obyektlarni dushmanning havo zarbasidan himoya etishga mo‘ljallangan. Ularning asosiy vazifasi dushman tomonidan havo hujumi boshlanganligini aniqlash, bu haqda xabar berish hamda dushmanning havodagi uchish apparatlarini yo‘q qilishdan iborat. Ushbu vazifalarni bajarish maqsadida havo hujumidan mudofaa qo‘shinlarida tinchlik davrida jangovar navbatchilik joriy etilgan. Urush davrida esa quruqlikdagi ko‘shinlarning havo hujumidan mudofaa vositalari va Harbiy-havo kuchlari bilan birgalikda havo hujumidan mudofaaning birlashgan tizimini tashkil etadi. Samolyot va vertolyotlarga ega, zamonaviy qurol-aslaha, navigatsiya vositalari va radioelektron qurilmalar bilan ta’minlangan harbiy-havo kuchlari va havo hujumidan mudofaa bo‘linmalari davlatimizning havo chegaralari ishonchli Himoya qilinishini ta’minlamokda. Yuqorida qayd etilgan qo‘shin turlaridan tashqari barcha harbiy okruglarda har qanday vaziyatda ham terrorchilarni bartaraf etish uchun mo‘ljallangan nostandart qarorlar qabul qilishga, xavf-xatarlar bilan kechadigan maxsus operatsiyalarni amalga oshirishga qodir, nisbatan kam sonli, o‘z-o‘zini ta’minlay"oladigan, tezkor va harakatchan, zamonaviy qurol-yarog‘ va harbiy texnika bilan ta’minlangan bo‘linmalar tuzilgan.

Yuqorida qayd etilgan kurolli kuchlar turlarining samarali faoliyatini ta’minlash uchun texnik va front orti ta’minoti bo‘linmalar hamda qismlari tashkil etilgan. O‘zbekiston Respublikasi Davlat chegaralarini qo‘riqlash va mudofaa qilishni ta’minlash maqsadida tuzilgan Milliy xavfsizlik xizmatining Chegara qo‘shinlari alohida mustaqil qo‘shin hisoblanadi. Favqulodda Vaziyatlar vazirligi, Milliy Xavfsizlik xizmati va Ichki ishlar vazirligining qo‘shin tuzilmalari O‘zbekiston Respublikasi davlat manfaatlari va xavfsizligini himoya qilish va ko‘riqlash bo‘yicha maxsus va qo‘shimcha vazifalarni hal etishga jalb etiladi. Tinchlik davrida Qurolli Kuchlar O‘zbekiston Respublikasi xududiy yaxlitligi va xavfsizligini ta’minlaydi, xavfsizlikka tahdidni bartaraf qilish vositalaridan biri hisoblanadi, urush davrida Qurolli Kuchlar davlat xavfsizligi va suverinitetini himoya kilish vazifalarini to‘la bajarishga qodir. Sovet davrida harbiy sohada milliy kadrlar tayyorlashga nisbatan shovinistik siyosat tufayli O‘zbekistonda mustaqillikning dastlabki yillarida mahalliy kadrlar nihoyatda tanqis edi. 1990 yilda mahalliy ofitserlar harbiy kadrlarning atigi 0,6 foizini tashkil etardi. Bu esa o‘z navbatida mamlakatda harbiy ta’lim tizimini tubdan o‘zgartirish, isloh qilish va rivojlantirishni taqozo etardi. O‘zbekiston Qurolli Kuchlarining shakllanishi ana shunday keskin sharoitlarga to‘g‘ri keldi. Shu holatlarni nazarda tutib, mamlakatda harbiy kadrlar tayyorlashga katta e’tibor qaratildi. Ilgari tor mutaxassislarni tayyorlovchi bilim yurtlari keng qamrovli mutaxassislar tayyorlaydigan bilim yurtlariga aylantirildi, yangi bilim yurtlari ochildi, fuqarolik oliy o‘quv muassasalari harbiy kafedralarida zahira ofitserlari mutaxassisliklari ro‘yxati qayta ko‘rib chiqildi. Mustaqillik yillari hukumat tomonidan qabul qilingan qarorlar mamlakat yoshlari orasida harbiy xizmat nufuzini oshirdi. Bularning barchasi amalda Qurolli Kuchlarning O‘zbekiston Respublikasida tug‘ilgan mahalliy harbiy kadr- lar bilan ta’minlashga imkon yaratdi.

Respublika hududida joylashgan qo‘shilma va qismlar O‘zbekiston tasarrufiga o‘tgan davrda mahalliy harbiylar 30 foizdan oshmas edi, hozirgi kunda O‘zR Qurolli Kuchlari tarkibini 100 foiz mahalliy kadrlar tashkil etadi. Harbiy kadrlar tayyorlash masalalari. Mustakillik yillarida O‘zbekiston Respublikasida harbiy kadrlar tayyorlashning keng qamrovli tizimi tashkil etildi. Operativ-taktik bo‘g‘in ofitserlarini tayyorlash uchun O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari Akademiyasi tashkil etildi. Taktik bo‘g‘in ofitserlarini tayyorlash Toshkent umumqo‘shin qo‘mondonlik bilim yurti, Chirchik oliy tank qo‘mondonlik - muhandislik bilim yurti, Samarqand oliy harbiy avtomobil qo‘mondonlik-muhandislik bilim yurti, Jizzax oliy harbiy aviatsiya bilim yurti, Toshkent axborot texnolo-giyalari universitetining Maxsus fakultetida amalga oshirish yo‘lga qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlar Akademiyasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, Qurolli Kuchlar Oliy Bosh Qo‘mondoni bo‘lgan birinchi prezidentimiz Islom Karimovning tashabbusi bilan 1994 yil 15 avgust tashkil etilgan bo‘lib, o‘z faoliyatini 1995 yil 2 sentabrda boshladi. Uning faoliyati mamlakatda oliy harbiy ma’lumotli operativ-taktik pog‘onaga mansub ofitser kadrlarni hamda harbiy fanlar sohasida ilmiy tadqiqot ishlarini olib boradigan ilmiy-pedagog xo-dimlarni tayyorlashga qaratilgan. Shu bilan birga, Akademiya zimmasiga Qurolli Kuchlarni isloh qilish va rivojlantirishning dolzarb muammolarini hal etishga qaratilgan samarali ilmiy-tadqikot ishlarini tashkil etish, harbiy va mudofaa qurilishi bo‘yicha ilg‘or xorijiy tajribalarni chukur o‘rganib, harbiy boshqaruv organlari faoliyatida va harbiy, ilmiy-pedagogik kadrlarni tayyorlashda ushbu tajribalardan samarali foydalanishga oid takliflarni ishlab chikish, oliy qo‘mondonlik tarkibi, qo‘shilma va birlashmalar boshqaruv tizimiga mansub ofitserlar madakasini oshirishni tashkil etish kabi vazifalar ham yuklangan. Toshkent Oliy Umumqo‘shin Qo‘mondonlik bilim yurti. Toshkent Oliy Umumqo‘shin Qo‘mondonlik Bilim yurti (TOUQBYU) 1918 yil 12 iyulda Toshkent shahrida tashkil etilgan. 1993 yil Uzbekiston Respublikasi hukumatining

ko‘rsatmasiga muvofiq, bilim yurtining shtat tuzilmasi ta-komillashtirilib, ko‘p sohali dastur bo‘yicha ofitser kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi. Bilim yurtida motoo‘qchi, razvedka va chegara bo‘linmalari uchun bo‘lajak ofitser- mutaxassislar, tarbiya ishlari bo‘yicha komandir o‘rinbosarlarini tayyorlash boshlandi. 1992-2009 yillarda bilim yurtida to‘rt ming nafardan ortiq ofitser-kadrlar tayyorlandi. 256 nafar bitiruvchi bi-lim yurtini a’lo baholarga tamomladi, ofitser va serjant-lar tarkibining shartnoma asosida xizmat qilayotgan 17 na-far harbiy xizmatchisi, kursantlar, xizmatchilar O‘zbekiston Respublikasining davlat mukofotlariga sazovor bo‘lgan. Hozirgi kunda TOUQBYU Respublikada Qurolli Kuchlar-ning umumqo‘shin bo‘linmalari va chegara qo‘shishshriga mansub qo‘mondonlik-taktik pog‘onalaridagi lavozimlar uchun yuqori malakali ofitser-kadrlarni tayyorlab beradigan yetakchi oliy xarbiy ta’lim muassasasi hisoblanadi. Chirchiq oliy tank qo‘mondonlik-muhandislik bi-lim yurti. Chirchiq Oliy tank qo‘mondonlik-muxandislik bilim yurti 1918 yilning 16 noyabrida Nijniy Novgorod shahrida tashkil etilgan. 1941 yilning 1 noyabrida bilim yurti Chirchik shahriga ko‘chirildi va unga 1947 yilda Toshkent tankchilar bilim yurti nomi berildi. 1992 yil 14 yanvarda qabul qilingan «Uzbekiston Respublikasi hududida joy-lashgan harbiy qismlar va xarbiy o‘kuv yurtlari to‘grisida»gi O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining qarori bi-lan yurtimiz hududida mavjud harbiy qism va muassasalar qatorida Toshkent tankchilar bilim yurti ham O‘zbekiston ta- sarrufiga o‘tkazildi. Shu davrdan boshlab bilim yurtining hayotida yangi tarixiy sahifalar ochildi. 1993 yilda bilim yurtiga Chirchik oliy tank qo‘mondon- muhandislik bilim yurti nomi berildi. Mustaqillik yillarida bilim yurti bir qancha ixtisosliklarga mansub ofitser- kadrlar tayyorlaydigan oliy harbiy bilim maskaniga aylandi va bugungi kunda tankchi-komandir, tankchi-muhandis, havo-desant qo‘shinlari bo‘linmasi komandiri, havo-hujumidan mudofaa qo‘shinlari bo‘linmasi komandiri, havo-

hujumidan mudofaa qo‘shinlari bo‘linmasi muhandisi kabi mutaxassisliklar bo‘yicha ofitser-kadrlarni tayyorlaydi. Bilim yurtida yuqori malakali professor-o‘qituvchilar bo‘lajak komandirlarga jangni zamon talablariga mos ravishda tashkil etish, jangovar ta’minotni amalga oshirish, bo‘ysunuvchi bo‘linma jangini mohirona boshqarishga oid nazariy va amaliy bilimlar beradilar. Mashg‘ulotlar maxsus jihozlangan sinflar va dala o‘quv maydonlarida o‘tkaziladi. Shuningdek, bilim yurtida kursantlar turli qurol- yarog‘larning tuzilishi o‘rgatilib, ulardan nishonga qarata aniq o‘t ochish ko‘nikmalarini shakllantiradilar. Amaliy mashg‘ulotlar uchun mo‘ljallangan, zamon standartlari va talablariga mos ravishda jihozlangan o‘t ochish maydonlari tashkil etilgan. Samarqand oliy harbiy avtomobil qo‘mondonlik-muhandislik bilim yurti. Samarqand oliy harbiy avtomobil qo‘mondonlik-muhandislik bilim yurti tarixi 1969 yilning 20 oktabrdan boshlangan. Bilim yurtiga 1991 yil may oyida respublikaning birinchi Prezidenti Islom Karimovning tashrifi va yurtimizning mustaqillikka erishishi ushbu maskan tarixida yangi sahifa ochdi. 1992 yilning 12 sentabrida birinchi kurs kursantlari o‘z mustaqil Vatani va Prezidentiga sadoqat bilan xizmat qilishga tantanali ravishda Harbiy qasamyod qabul qildilar. Hozirgi kunda bilim yurtida Qurolli Kuchlar uchun avtomobil bo‘linmalari, muhandisligi taktik-qo‘mondonligi, artilleriya taktik-qo‘mondonligi, kimyoviy qo‘shinlar taktik ko‘mondonligi, muhandislik qo‘shinlari taktik-ko‘mondonligi, raketa-artilleriya o‘q-dorilari va qurollari taktik muhandisligi, frontorti ta’minoti taktik-qo‘mondonligi (kiyim-kechak ta’minoti, oziq-ovqat ta’minoti, yokilg‘i-moy mahsulotlari ta’minoti) bo‘yicha kadrlar tayyorlanadi. Jizzax oliy harbiy aviatsiya bilim yurti O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimovning tashabbusi va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1994 yil 20 iyundagi Qarori hamda O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirining 1994 yil 9 iyuldagi buyrug‘i, O‘zbekiston Respublikasi Harbiy-Havo kuchlari qo‘mondonining 1994 yil 1 avgustdagi farmoyishiga asosan tashkil etilgan. Bilim yurtida vertolyot aviatsiyasining ko‘mondonlik-taktik

mutaxassisligi bo‘yicha uchuvchi-muhandislar, jangovar boshqaruv ofitserla-ri, shturmanlar, samolyot va dvigatellar bo‘yicha muhandis-texniklar, aviatsiya qurollari bo‘yicha muhandis-texniklar, aviatsiya jihozlari bo‘yicha muhandis- texniklar, radioelektronika jihozlari bo‘yicha muhandiotexniklar, ixtisosliklar bo‘yicha mutaxassislar tayyorlanadi. 1997 yilning oktabr oyida bilim yurtini uchuvchilik va muhandis-texnik mutaxassisliklari bo‘yicha 97 nafar yosh ofitser birinchi qaldirg‘ochlar sifatida tamomladilar. Bilim yurti o‘z faoliyati davomida 1303 nafar aviatsiya mutaxassisini yetishtirdi. Ular hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi mudofaa vazirligining harbiy qism va bo‘linmalarida turli lavozimlarda Vatanni himoya qilishdek oliyjanob va mas’uliyatli vazifalarni a’lo darajada bajarib kelmoqda. Toshkent axborot texnologiyalari universitetining maxsus fakulteti O‘zR VM ning 1993 yil 13 maydagi qaroriga asosan tashkil topgan bo‘lib, Qurolli Kuchlari safiga ofitser kadrlarni tayyorlab beradigan oliy harbiy bilim yurti xisoblanadi. Fakultetda o‘kuv jarayoni «O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa Vazirligining oliy harbiy ta’lim muassasalari nizomi»ga mos holda, telekommunikatsiya va radiotexnika ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha davlat ta’lim standartlari asosida tashkil etilgan. Bo‘ysunuvchi bo‘linmalarni boshqarishga qodir, tashkilotchilik va ishchanlik kunikmalari rivojlangan, mustaqil O‘zbekistonning milliy g‘oya va mafkurasiga sodiq, dunyoqarashi keng, intellektual salohiyatli, yetakchilik sifati, ona Vatani va Qurolli Kuchlaridan faxrlanish tuyg‘usiga ega yosh ofitser- kadrlarni tayyorlash - bilim yurtining asosiy vazifasidir. Serjantlar tayyorlash maktablari. Har bir harbiy okrug serjantlar tayyorlash maktabi O‘zbekiston Qurolli Kuchlari uchun kichik komandirlarni tayyorlashga mo‘ljallangan maxsus o‘quv muassasasi hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 26 yanvardagi «O‘zbekiston Respublikasi serjantlar tarkibini tayyorlash tizimini takomillashtirish to‘g‘risida»gi Qaroriga asosan, 2001 yilda O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarida bosqichma-bosqich to‘rtta ssrjantlar tayyorlash

maktabi tashkil qilindi. Harbiy okrug serjantlar tayyorlash maktablari Markaziy va Toshkent harbiy okruglarida, Janubiy-G‘arbiy maxsus va Sharqiy harbiy okruglarda tashkil etilgan. 2007 yili beshinchi serjantlar tayyorlash maktabi Shimoliy-g‘arbiy harbiy okrugida ochildi. Serjantlar tayyorlash maktablarini joylashtirish uchun: Markaziy harbiy okrugda Samarqand shahri, Toshkent harbiy okrugida - Chirchiq shahri, Janubiy- g‘arbiy maxsus harbiy okrugda - Qarshi shahri, Sharqiy harbiy okrugda - Namangan viloyatining Chortoq aholi punkti Shimoli-g‘arbiy harbiy okrugi Urganch shahrida tashkil etildi. Serjantlar tayyorlash maktabining o‘kuv dasturi harbiy xizmatchilarga birlamchi taktik bo‘linmalarni boshqarish asoslari, harbiy hisobdagi ixtisoslikka oid professional komandirlik mahoratlari, vaziyatga to‘g‘ri baho berib, sharoitga monand qaror qabul qilish, qurol-aslaha va harbiy texnikaning ko‘llanishini tashkillashtirish usullarini o‘rgatishga yo‘naltirilgan. Serjantlar tayyorlash maktablarida joriy etilgan ta’lim-tarbiya jarayonining asosiy yo‘nalishlari jumlasiga davlatimiz tomonidan olib borilayetgan ichki va tashqi siyosatning dolzarb muammolariga oid umumiy bilimlar, mamlakatimizda ro‘y berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy sohalardagi yangilanishlar, menedjment, bozor iqtisodiyoti asoslari, tadbirkorlik, kichik biznes, fermer ho‘jaligini rivojlanirish kabi davlat va ijtimoiy qurilishning dolzarb masalalariga oid umumiy bilim va tushunchalar berish kiradi. Ta’lim dasturi serjantlarning yetakchilik sifatlarini rivojlantirish, harbiy bo‘linmalardagi sog‘lom ma’naviy-ruhiy muhitni saqlash va pedagogik ko‘nikmalarni tarbiyalashga yo‘naltirilgan. Serjantlar tayyorlash maktablarida o‘kuv dasturiga muvofik Janubiy-g‘arbiy maxsus harbiy okrug Serjantlar tayyorlash maktabida - 20 ta ixtissoslik, Markaziy harbiy okrug Serjantlar tayyorlash maktabida - 16 ta ixtissoslik, Sharqiy harbiy okrug Serjantlar tayyorlash maktabida - 15 ta ixtissoslik, Shimoliy-G‘arbiy harbiy

okrug Serjantlar tayyorlash maktabida - 12 ta ixtissoslik bo‘yicha mutaxassislar tayyorlanadi. O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining 2005 yil 31 oktabrdagi qaroriga asosan, oliy harbiy ta’lim muassasalariga o‘qishga kiruvchi, harbiy xizmat davrida jangovar va ma’naviy-ma’rifiy tayyorgarlik bo‘yicha yuqori natijalarga erishgan, muddatli harbiy xizmatni tamomlab, belgilangan shakldagi tavsiyanomaga ega bo‘lgan fuqarolarga test sinovlarida to‘planishi mumkin bo‘lgan eng yuqori ballning 25 foizi mikdorida qo‘shimcha imtiyoz beriladi . O‘zR VM ning 2004 yil 12 apreldagi «O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari serjantlarining maqomi to‘g‘risida»gi Qaroriga asosan, 5 yil davomida serjantlar tarkibi lavozimlarida benuqson xizmat qilgan xarbiy xizmatchilarga test sinovlarida to‘planishi mumkin bo‘lgan eng ko‘p ballning 20 foizi mikdorida qo‘shimcha imtiyoz beriladi hamda «Eng ilg‘or serjant» tanlovining respublika bosqichi g‘oliblari oliy harbiy ta’lim muassasalariga tanlov (konkurs) dan tashqari qabul qilinish hukuqiga ega bo‘ladi. Milliy armiyaning rivojlanish bosqichlari va islox qilish jarayonlari Mustaqillik davrida O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarini shakllantirish va rivojlantirish jarayonlari bosqkichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Dastlabki bosqichda Qurolli Kuchlarni qurish va qayta tashkil etish davri bo‘lib, bu davrda O‘zbekiston xududidagi qurol-yarog‘ va texnikani saqlab qolish bo‘yicha o‘z vaqtida ko‘rilgan chora-tadbirlar, ofitser kadrlar yetishmasligi muammolari va uni bartaraf etish chora-tadbirlari muhim ahamiyat kasb etdi. Mamlakat rahbariyatining qurol-yarog‘ va texnikani saqlab qolish bo‘yicha ko‘rgan chora-tadbirlari mamlakatda tinchlik va barqarorlikni saqlash, shuningdek, Markaziy Osiyo mintaqasida xavfsizlikni ta’minlashda muhim rol o‘ynadi. Bu bosqichda Qurolli Kuchlarning xukukiy bazasi yaratildi; zamon talabiga javob beradigan qo‘shin turlari va ularni barqaror boshqarish, harbiy kadrlar tayyorlash tizimi barpo etildi; mintaqadagi geostrategik vaziyat va harbiy siyosiy holat hisobga olgan holda qo‘shinlarning jangovar tarkibi va joylashish

tizimi takomillashtarildi. Bu - davlat chegaralarini hamda xalqimiz manfaatlarini ishonchli himoya kilish imkonini yaratildi. Keyingi bosqichda Qurolli Kuchlarni tashkil etish va boshqarishning mamlakat xavfsizligiga tashqi va ichki tahdidlarni chuqur hamda har tomonlama o‘rganish asosida mutlaqo yangi tizim yuzaga keldi. Bu boskichda harbiy okruglar va chegara hududlarini tashkil qilish, qo‘shinlarni boshqarish samaradorligini oshirishga, jangovar qo‘shinlar guruhlarini tashkil etish va ularni muhim operatsion hamda strategik yo‘nalishlarda joylashtirishga, Qurolli Kuchlar Birlashgan shtabini, yagona boshqaruv tuzilmasi va harakatdagi hududiy mudofaa tizimini shakllantirishga katta e’tibor qaratildi. Shuningdek, Qurolli Kuchlar sonini harbiy tayyorgarlikka zarar yetkazmagan holda, harbiy bo‘linmalar safarbarligi, tezkorligi va o‘zini o‘zi ta’minlash layoqatliligi prinsiplari asosida son va tuzilish jihatidan ixcham professional armiyani shakllantirishning maqsadli yo‘nalishi sifatida kamaytirish, Qurolli Kuchlarni tashkil etish va boshqarishning butun tuzilmasini kayta ko‘rib chiqish, armiyani kompleks ravishda harbiy-texnik ta’minlash va modernizatsiya qilish dasturini amalga oshirishni boshlash kabi masalalar diqqat markazdagi vazifa bo‘ldi. So‘nggi yillar davomida O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarini chukur isloh qilish bosqichi davom etmokda. Bu boskichda Qurolli Kuchlarni boshqarish va ularning birgalikda harakat qilishiga oid yagona tizimni takomillashtirish, ulardan davlat xavfsizligi va hududiy yaxlitligini mustahkamlashda samarali foydalanishga qaratilgan tadbirlar amalga oshirib kelinmoqda. Mazkur bosqichda amalga oshirilgan ishlar eng avvalo harbiy xizmatga chaqirish tizimi va uni takomillashtirishga oid kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqishda namoyon bo‘lmokda. Muddatli harbiy xizmat muddatini qisqartirish, safarbar-chaqiruv rezervida xizmat kilish, tanlov asosida tanlash, imtiyozlar tizimi shular jumlasidandir. Shuningdek, harbiy xizmatchilarni ijtimoiy muhofaza qilishni kuchaytirish, ularni uy-joy, ozik-ovqat, mablag‘ va tibbiy xizmatlar bilan ta’minlash bo‘yicha msyoriy-huqukiy bazaning yaratilishi

va amaliyotga tatbiq etilishi, texnik qayta jihozlash, harakatchan, o‘zini o‘zi ta’minlaydigan kuchlarni tashkil etish masalalari ushbu bosqichda amagga oshayotgan eng muhim tadbirlardir. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarini isloh kilish jarayonida milliy armiyamiz, Qurolli Kuchlarni tuzish va boshqarishning sifat jihatdan yangi tizimiga o‘tildi. Qiska muddat ichida harbiy okruglar, chegara mintaqalari va harakatchan bo‘linmalar tuzildi. Mamlakatimiz mudofaa kompleksini boshqarish mexanizmi, Qurolli Kuchlar Birlashgan shtabi rahbarlik qiladigan jangovar tayyorgarlik va olerativ-strategik rejalashtirish tizimi qayta ko‘rib chiqildi. Mamlakat mudofaa xavfsizligiga nisbatan jiddiy taxdid va xatarlar mavjud bo‘lgan operatsion yo‘nalishlarga harbiy kismlarni ko‘chirib o‘tkazish va joylashtirish bo‘yicha g‘oyat keng ko‘lamli ishlar amalga oshirildi. Qo‘shinlarning barcha turlari o‘rtasida uzviy hamkorlik va ularni boshqarish yuzasidan samarali tizim ishlab chiqildi. Mamlakat harbiy xavfsizligini ta’minlash tizimining takomillashtirilishi davlatimiz mudofaa qobiliyatini mustahkamlash, moddiy va moliyaviy resurslarni tejash imkonini berdi. Ayni vaqtda O‘zbekiston Respublikasining «Mudofaa to‘g‘risida» «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida»gi qonunlariga tegishli o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi, jangovar xizmat faoliyatini tartibga soluvchi meyoriy- huquqiy baza ishlab chiqildi va mustahkamlandi. Muddatli harbiy xizmatni o‘tash muddati bir yil etib belgilandi, safarbarlik- chaqiruv rszerv xizmati joriy etildi. Qo‘shinlarning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, ularni zamonaviy qurol-aslahalar bilan ta’minlash, harbiy xizmatchilarning ijtimoiy, turar joy va maishiy sharoitlarini yaxshilash bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Harbiy mashqlarda modellashtirish va simulyatsiya. Qurolli kuchlarni va harbiy xizmatchilarni zamonaviy talablar asosida tashkil etish va izchil modernizatsiya jarayonlari uzluksiz davom etmokda. Qurolli Kuchlar Oliy Bosh Qo‘mondoni, O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti

I.Karimov bu haqda shunday fikrlarni qayd etgan edi : «Biz Qurolli Kuchlarni tashkil qilish va harbiy xizmatchilarni tayyorlashning kompyuter texnologiyalari, modellashtirish va simulyatsiya usullarini qo‘llashga asoslangan o‘zimizga xos modelini yaratdik va uni hayotga joriy etmoqdamiz». O‘zR VM ning 2002 yil 9 iyuldagi qaroriga muvofiq tashkil etilgan O‘zbekiston Respublikasi Kurolli Kuchlari axborot texnologiyalarini modellashtirish va simulyatsiya bo‘yicha maxsus markazi o‘z faoliyatini 2004 yil 13 yanvar kuni boshladi. Markaz Qurolli Kuchlari qo‘shinlari va qo‘mondonlik tarkibi, birlashmalarning boshqaruv organlariga mansub ofi-serlarga axborot texnologiyalari va simulyatsiya vositalaridan foydalanish asosida ta’lim berishni amalga oshiruvchi harbiy- tadqiqot muassasidir. Kompyuter texnologiyalarini ko‘llash negizida o‘tkaziladigan harbiy mashqlarni modellashtirish va simulyatsiya qilish vositalari hamda zamonaviy axborot texnologiyalarini qo‘llashga asoslangan, qo‘shinlarni boshqarish bo‘yicha barcha toifadagi harbiy xizmatchilarni o‘zaro hamkorlikda o‘kitiladigan zamonaviy ta’lim shaklidir. Ular qo‘mondonlik shtab o‘quv mashqlari singari, harbiy xizmatchilarni o‘qitishning asosiy shakli bo‘lishi bilan birga, qo‘shinlarni boshqarishga tayyorlashning muhim vositalaridan biri hisoblanadi. Simulyatsiya - bu real hayotdagi faoliyat turlari yoki jarayonlarni o‘quv-mashq asnosida zamonaviy axborot texnologiyalari va boshqa vositalar orqali asliga o‘xshatib ko‘rsatishdan iborat bo‘lib, bilim olish jarayonini yanada qiziqarliroq qiluvchi nihoyatda samarali bo‘lishini ta’minlaydi. Qo‘shinlari harakatlarini muvofiqlashtirish, jang maydonida razvedka olib borish va nishonga olish jarayoni kabi jangovar o‘kuv operatsiyalarni simulyatsiya kilish orkali ko‘rgazmali asosda o‘rgatiladi. Simulyatsiyaning bir nschta turi mavjud bo‘lib, ular orasida kompyuter simulyatsiyasi ilgari ma’lum bo‘lmagan yangi imkoniyatlarni ochib bermoqda. Qo‘shinlarning jangovar va operativ tayyorgarligini oshirish jarayoniga modellashtirish va simulyatsiya vositalarining joriy etilishi, zamonaviy

texnologiyalarning qo‘llanishi tufayli bu jarayonda vositalar (xususan: yoqilg‘i, o‘q-dori va butlovchi qismlar) sarfi qiskarishga erishildi. Kuchli ijtimoiy himoya va imtiyozlar Mustaqidlik davrida Qurolli Kuchlarda kuchli ijtimoiy himoya siyosati yo‘lga qo‘yildi. Armiyada xizmat qilayotganlar yoki xizmat burchini a’lo darajada bajarganlar uchun katta imtiyozlar yaratilmokda. 1994 yil yanvardan e’tiboran harbiy xizmatchilar, harbiy xizmatga majbur fuqarolar, oddiy askarlar va boshliqlar tarkibiga mansub shaxslar hayotini harbiy xizmat o‘tash (xarbiy yig‘inlarda ishtirok etish) davrida jarohatlanish (kontuziyalanish) va kasallanish holatlaridan davlat tomonidan majburiy sug‘urta qilish joriy etildi. 1994 yil 1 oktabrdan e’tiboran O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi va Milliy xavfsizlik xizmati tasarrufidagi muddatli harbiy xizmatchilar va maxsus o‘quv muassasalarida tahsil ko‘rayotgan kursantlarning oylik maoshlari uch barobarga oshirildi. Shu bilan birga muddatli harbiy xizmatchilar o‘tagan xizmat davri ularning mehnat staji va ixtisoslik bo‘yicha ish stajiga bir oyi ikki oy hisoblanib kiritildi. Respublikaning oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlariga qabul kilishda muddatli harbiy xizmatni o‘tab, harbiy qism komandiri tomonidan berilgan tavsiyanomalarga ega bo‘lgan abituriyentlarga, ular-ning test sinovlarida to‘langan ballariga, test sinovlarida to‘planadigan eng yuqori balning 10 foiz ko‘shish ko‘rinishida imtiyoz berildi. Muddatli harbiy xizmatchilarning oilalari ular muddatli harbiy xizmatni o‘tayotgan davrdagi yer solig‘i to‘lashdan ozod qilindi. yil 30 avgustdan esa haqikiy muddatli harbiy xiz- matni o‘tayotgan harbiy xizmatchilar shahar yo‘lovchilar trans- portidan bepul foydalanish huquqiga ega bo‘ldilar. yil 10 yanvardan muddatli harbiy xizmatchilar va kursantlarning oylik maoshlari eng kam ish haqiga nisba- tan foiz hisobida belgilab qo‘yildi, endilikda muddatli harbiy xizmatchilar va kursantlarning eng kam oylik ma-

oshlari respublika hududida yagona tarif setkasida qabul qilingan eng kam ish hakining 50 foizi miqdorida belgilab qo‘yilgan yoki muddatli harbiy xizmatchilar va kursantlar- ning joriy oylik maoshlari o‘rtacha 1,5 barobar oshirildi. 2003 yil 1 iyuldan e’tiboran oddiy askarlar va serjantlar tarkibida muddatli harbiy xizmatni o‘tayotgan harbiy xizmatchilarining; lavozim maoshlari ikki baravarga; harbiy xizmatdan bo‘shatilganda beriladigan nafaqa mikdori eng kam oylik ish xaqining sakkiz baravarigacha yoki 20 baravarga oshirildi. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarida muddatli harbiy xizmatni o‘tagan fuqarolar O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari malakali kadrlar bilan to‘ldirish uchun zarur bo‘lgan texnik va boshqa mutaxassisliklar bo‘yicha respublikaning oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirayotganida ularga test sinovlarida to‘planishi mumkin bo‘lgan eng ko‘p bapning 20% miqdorida qo‘shimcha imtiyoz berildi. 2005 yil 1 iyulidan e’tiboran O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarning oddiy askarlar, serjantlar va ofitserlar tarkibiga mansub, turar joy bilan ta’minlanmagan shartnoma bo‘yicha harbiy xizmatchilarga ijara- ga uy olib yashayotganliklari uchun to‘lanadigan pul badali- ning mikdori (ko‘rsatiladigan kommunal xizmatlar uchun to‘lanadigan to‘lovlardan tashqari) Toshkent shahrida - eng kam ish haqining to‘rt baravarigacha miqdorda; Nukus shahri va viloyat markazlarida - eng kam ish xaqining uch barava- rigacha mikdorda; O‘zbekiston Respublikasining boshqa shaharlari, tuman markazlari va aholi punktlarida - eng kam ish hakining ikki baravarigacha miqdorda; oila a’zolari uch kishi va undan ortiq bo‘lgan taqdirda harbiy xizmatchilar- ga to‘lanadigan ushbu pul badalining mikdorlari 50 foizga oshirildi . 2005 yil 31 oktabrdan O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safida muddatli harbiy xizmatni o‘tab bo‘lgan fuqarolar uchun respublika oliy o‘quv yurtlariga o‘qishga kirishda test sinovlarida to‘planadigan eng ko‘p ballning 25% miqdorida qo‘shimcha ball shaklidagi imtiyoz berish belgilandi. Harbiy kism

qo‘mondonligi tavsiyanomasiga ega bo‘lgan, biroq tanlov davomida (test) kerakli ball to‘play olmagan muddatli harbiy xizmatni o‘tagan abiturentlar o‘kishning pedagogika, qishloq xo‘jaligi, tabiiy-ilmiy va texnik yo‘nalishi bo‘yicha oliy ta’lim muassasalariga to‘lov-shartnoma asosida qabul qilinadi. Muddatli harbiy xizmatni o‘tagan va to‘lov shartnoma bo‘yicha o‘qishga qabul kilingan, o‘kish davrida «Kamolot» harakatining talaba tashkilotlari faoliyatida faol ishtirok etgan talabalarga O‘zbekiston Respublikasi «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakati tomonidan shartnoma summasining 35 foizini to‘lash tariqasida moddiy yordam ko‘rsatiladi. Shartnoma bo‘yicha harbiy xizmatchilar va ular bilan birga istiqomat qilayotgan oila a’zolariga, hakiqiy harbiy xizmatni davom ettirish uchun tayinlangan yangi joyga yetib olishlari bilan uch oydan kechiktirilmagan tarzda, O‘zbekiston Respublikasi qonunlari va boshqa meyoriy-huqukiy jihatlarda ko‘zda tutilgan tartib va meyorlarga muvofiq joy ajratib beriladi. Ayni vaqtda ushbu uy-joy, harbiy xizmatchilarning qo‘shimcha istiqomat maydoniga bo‘lgan huquki inobatga olinib, O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi balansiga o‘tkaziladigan fukarolarning o‘zini boshqarish organlari yoki idora tasarrufidagi turar joy maydonlari fondi hisobidan ajratib beriladi. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining ofitserlar tarkibi hamda oddiy askarlar va serjantlar tarkibiga mansub shartnoma bo‘yicha harbiy xizmatchilarning gp ta’minotiga, belgilangan xizmat muddatini o‘taganliklari uchun oylik foizli ustama hak miqdorlari 3 yildan 5 yilgacha xizmat muddatini o‘taganda -15 foiz; 5 yildan 10 yilgacha xizmat muddatini o‘taganda - 25 foiz; 10 yildan 20 yilgacha va undan ortiq xizmat muddatini o‘taganda - 30 foiz maoshda belgilandi. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safida xizmat qilayotgan harbiylar uchun yaratilayotgan imkoniyatlar va kuchli ijtimoiy himoya siyosati ularni vatan oldidagi o‘z burchlarini sharaf bilan bajarishlari uchun moddiy va ma’naviy rag‘bat bo‘lmoqda. Bugungi kunga kelib armiyada o‘z yigitlik burchini o‘tab, xizmat qilish katta sharafga aylandi.

Xulosa qilib aytganda, istiqlol O‘zbekiston xalqiga o‘z ozodligi, davlat mustaqilligi, milliy ma’naviyatini tiklash va mustaqil taraqqiyot yo‘lini tanlab olish imkonini berdi. Ayni paytda so‘nggi 130 yil davomida mustamlaka iskanjasida yashagan xalqimiz o‘z milliy armiyasini tashkil etish, vatan sarhadlarini mustaqil mudofaa qilish, uni o‘z kuchlari bilan asrab-avaylash va himoya qilish imkoniga ega bo‘ldi.

O'xshashlar

O’zbekiston respublikasida milliy armiyaning barpo etilishi va harbiy islohotlar

Yevropadagi milliy ozodlik va dexqonlarning urushlari davrida harbiy san`atning rivojlanishi

Misr va mesopotamiya harbiy san'ati

Turk va mo'g'il xalqlarining harbiy san'ati

Qoraxoniylar davrida harbiy boshqaruv