Yevropadagi milliy ozodlik va dexqonlarning urushlari davrida harbiy san`atning rivojlanishi - CHQBT - Referatlar

Yevropadagi milliy ozodlik va dexqonlarning urushlari davrida harbiy san`atning rivojlanishi

Yuklangan vaqt:

24.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

Yevropadagi milliy ozodlik va dexqonlarning urushlari davrida harbiy san`atning rivojlanishi Reja: 1. Yevropadagi milliy ozodlik harakatlarining kelib chiqish sabablari 2. Dexqonlar urushi davrida qurollar va ularning takomillashuvi. 3. Milliy ozodlik va dehqonlar urushining harbiy soxaga ta`siri.

Tayanch iboralar: Reformatsiya haqida, Xitobnoma, Tezis, Ilohiyot, Protestantlik oqimi, Germaniya reyxstagi Lyuterchi-knyazlar, Martin Lyuteming faoliyati, Arxiyepiskop, Yepiskoplar. Maqsad: Talabalarga Yevropadagi milliy ozodlik harakatlarining kelib chiqish sabablari, dexqonlar urushi davrida qurollar va ularning takomillashuvi, milliy ozodlik va dehqonlar urushining harbiy soxaga ta`siri haqida ma’lumot berishdan iborat. Yevropada reformatsiya. Germaniyada dehqonlar urushi. Reformatsiya. Reformatsiya - XVI asrda katolik cherkovi ta'limotini isloh qilish maqsadida Germaniyada bo`lib o`tgan va XVII asraing birinchi yarmida g`arbiy Yevropaning qator davlatlariga ham yoyilgan ijtimoiy harakatdir. Bu harakat oqibatida katolik cherkovida bo`linish yuz berdi. Zamon ruhiga mos, mutaassiblik va aqidaparastlikdan xoli, isloh qilingan yangi oqim - protestantlik vujudga keldi. Xristianlikning bungacha ikki oqimga bo`linib ketishi qachou yuz bergan edi? Xo`sh, nega reformatsiya yuz berdi? Katolik cherkovining mavqei haqida. XVI asr boshlarida ham katolik cherkovi qudratli edi. Rim Papasining qudratini qavmlarning faqat Xudoga chuqur va sidqidildan ishonishigina belgilab qolmagan. Bu qudrat asosida Rim katolik cherkovining behisob boyliklarga egaligi ham yotardi. Zero, hamma - oddiy dehqondan tortib, to qudratli knyazlargacha o`z daromadinmg 1/10 qismini cherkovga tortiq qilardi. Ayni paytda cherkovning o`zi ham katta yer-mulk egasi edi. Bundan tashqari, indulgensiya savdosi ham cherkovga katta daromad keltirardi. Bu savdo orqali cherkov faqat sodir etilgan gunohnigina emas kelajakda qilinishi mumkifi bo`lgan gunohni ham kechirardi. Reformatsiyaning shart-sharoiti.

XVI asrda Angliya va Fransiy qirollari mutlaq hokimiyatga ega bo`lib olgan bo`lsalar, Germaniyad siyosiy tarqoqlik hukm surardi. Ya'ni, u mayda-mayda davlatlar (knyazliklarga) bo`linib ketgan edi. Shu sababli, Germaniya imperatc amalda real hokimiyatga ega bo`lmagan. Shuning uchun ham Ge maniyada katolik cherkovining ta'siri hamon qudratliligicha qolayotg edi. Germaniya aholisi ham o`z hukmdorlariga, ham cherkovgatinl madorni qurituvchi soliq to`lardi. Bundan tashqari, katolik cherkovi Germaniyada katta mol-mulkka ham ega edi. Arxiyepiskop yepiskoplar esa amalda mustaqil knyazlar sanalardi. Germaniya imperatorini saylab qo`yadigan 7 nafar eng qudratli knyazning 3 nafari arxiyepiskoplar edi. Rim cherkovi o`z daromadining katta qismini Germaniyadan olgan. Imperatorning esa Rimga yuboriladigan soliqlar miqdorini kamaytirishga kuchi yetmagan. Qolaversa, katolik cherkovi Germaniya taraqqiyoti to`sig`iga aylangan siyosiy tarqoqlik va krepostnoylik munosabatlarining tayanchi ham edi. Qanday munosabatlarga krepostnoylik munosabatlari deyilgan? Yuqorida qayd etib o`tilgan omillar XVI asr boshlarida Germaniyada umumiy norozilikni keltirib chiqargan. Umumiy norozilikning yuzaga kelishiga shuningdek, katolik marosimlarini bajarishning og`irlashtirib yuborilganligi ham sabab bo`lgan. Martin Lyuteming faoliyati. Reformatsiya 1517-yilda Germaniya aholisining katolik cherkovini isloh (reforma) qilishni talab qilib chiqishidan boshlandi. Reformatsiyani, knyazlarning bir qismi, shaharliklar va dehqonlar qo`llab-quvvatladilar. Reformatsiya to'1qinining kuchayishiga Vittenberg universitetida ilohiyotdan dars beruvchi Martin Lyuter (1483-1546) ta'limoti katta ta'sir ko`rsatdi. U 1517-yili cherkov eshigiga o`zining dindorlarga qarata yozgan mashhur «95 tezis» deb atalgan xitobnomasini yopishtirib qo`ydi. Xitobnomada indulgensiya savdosi qattiq qoralangan, Germaniyadagi cherkovni Rim Papasi qaramog`idan ozod etish talab etilgan, cherkovning esa «kam chiqim cherkov» bo`lishi yoqlangan edi. «95 tezis» butun Germaniyani to`lqinlantirib yubordi.

Ko`p o`tmay u cherkov Papasiz ham yashashi mumkin, deb baralla aytdi va bundan keyin Rimga soliqdan tushgan pullarni yubormaslikni taklif etdi. Bu «qilmishlari» uchun Rim Papasi Lyuterni shakkoklikda aybladi va Germaniyaga uni la'natlovchi yorliq yubordi. Biroq xalq Lyuterni qo`llab-quvvatlayotganligi uchun bu yorliqni Germaniya bo`ylab tarqatishning iloji bo`lmadi. Aksincha, M. Lyuter Papaning uni cherkovdan chetlashtirganligi to`g`risidagi qarorini talabalar ko`z o`ngida yoqib yubordi. Bu uning katolik cherkovi bilan aloqani butunlay uzganligini anglatar edi. 1521-yilda M. Lyuter imperatorlik sudiga chaqirildi. Imperator undan o`z ta'limotidan voz kechishini talab qildi. Biroq Lyuter imperator talabini bajarmadi. Aksincha, Papaga bo`ysunishdan va indulgensiya savdosini ma'qullashdan bosh tortdi. Katolik cherkovidagi bo`linish. Reformatsiya natijasida Rim katolik cherkovida bo`linish yuz berdi. Xo`sh, bu qanday sodir bo`ldi? Tez orada Germaniyada katolik cherkovining zulmiga va zo'ravonligiga qarshi boshlangan harakat ommaviy tus oldi. 1524- yilda esa bu harakat hatto dehqonlarning krepostnoylik zulmiga qarshi urushiga aylanib ketdi. Qo`zg`olonning yetakchisi ruhoniy Tomas Myunser edi. Garchand dehqonlar urushda yengilgan bo`lsalar-da, u Germaniyada katolik cherkovi hukmronligiga barham berilishida katta ahamiyatga ega bo`ldi. 1526- yilda Germaniya reyxstagi Lyuterchi-knyazlar talabi bilan har bir nemis knyazi o`zi va fuqarosi uchun xohlagan dinni tanlash huquqiga ega ekanligi to`g`risida qaror qabul qildi. Biroq 1529- yilda reyxstag bu qarorni bekor qildi. Bunga qarshi imperiyaning bir qancha shaharlari va 5 knyazi protest (norozilik) bildirishgan. Ular «Protestatsiya» deb atalgan hujjatga, ya'ni ruhoniy va dunyoviy feodallarning umumgerman yig`ilishi lyuterchilikning tarqalishini cheklash haqidagi qaroriga qarshi protestga imzo qo`yganlar. Shu tariqa 5 nafar knyaz protestant (norozi) deb atalgan. Protestant knyazlar 1555- yilda Rim Papasi bilan bitim tuzishga muvaffaq bo`ldilar. Unga ko`ra, endi har bir knyaz o`z fuqarolari uchun istagan dinni, ya'ni yo lyuterchilikni, yoki katoliklikni tanlash huquqiga ega bo`lganlar. Shu davrdan boshlab reformatsiyaning barcha tarafdorlari

protestantlar, yangi cherkov esa protestant cherkovi deb atala boshlandi. Shunday qilib, xristianlikda uchinchi oqim - protestantlik vujudga keldi. M. Lyuterning katolik ta'limotiga kiritgan islohlari natijasida vujudga kelgan ta'limotning nomi bilan lyuterchilik deb ataldi. «lyuterchilik» va «protestantlik» atamalari amalda bir xil mo`noni anglatadi. Reformatsiya natijasida faqat yangi diniy ta'limot vujudga kelibgina qolmadi. Endi knyazlarga bo`ysunadigan cherkov ham vujudga keldi. Uzoq yillar davomidagi kurashlardan so`ng Germaniya imperatori Karl V ham knyazlarga o`zlari e'tiqod qilgan diniy ta'limotni o`z knyazliklari hududlarida o`rnatish huquqini beradigan qonun chiqarishga majbur bo`ldi. Protestantlik oqimi ta'limotining mazmunini, uning katolik ta'limotidan farq qiluvchi asosiy xususiyatlarini Siz IX sinfda «Dunyo dinlari tarixi» darslarida o`rganasiz. Ilohiyot (arabcha - Xudo to`g`risidagi ta'lmiot) - diniy qoidalar va ular haqidagi Xudo ko' rsatmalarini o 'z ichiga olgan asosiy diniy ta`limot Tezis (yunoncha – qoida, isbot) - bahsda yoki biror ta 'limotni bayon qilishda asosiy fikr. Xitobnoma (arabcha- forscha) – biror ish yoki harakat qilishga undab yozilgan maktub,yozma chaqiriq, murojaatnoma.

Adabiyotlar: 1. Мирзиёев Ш . М . Эркин ва фаровон , демократик Ўзбекистон давлатини мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз // Халқ сўзи . – 2016. –15 декабрь . 2. Мирзиёев Ш . М . Илм - фан ютуқлари – тараққиётнинг муҳим омили // Халқ сўзи . – 2016. – 31 декабрь . 3. Мирзиёев Ш . М . Эркин ва фаровон , демократик Ўзбекистон давлатини бирга қурамиз . – Т .: Ўзбекистон , 2017. – 59 б . 4. Мирзиёев Ш . М . Фарзандлари соғлом юртининг келажаги буюкдир // Халқ сўзи . – 2017. – 6 январь . 5. Мирзиёев Ш . М . Қонун устуворлиги – инсон манфаатларини таъминлашнинг муҳим омилидир // Халқ сўзи . – 2017. –10 январь . 6. Мирзиёев Ш . М . Танқидий таҳлил , қатъий тартиб - интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак // Ишонч . – 2017. –17 январь .

O'xshashlar

Osiyo va amerika halqlarining mustaqillik uchun kurashlari davrida harbiy san`atni rivojlantirish

Slavyan xalqlarining harbiy san`ati

Qoraxoniylar davrida harbiy boshqaruv

Qadimgi yunoniston va rimning harbiy san`ati

XVIII-XIX asrlarda harbiy bilimlarning rivojlanishi