Chaqiriqqacha tayyorgarlik darslarining sifat va samaradorligini oshirish yo`llari - CHQBT - Referatlar

Chaqiriqqacha tayyorgarlik darslarining sifat va samaradorligini oshirish yo`llari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

62.5 KB

Ko'chirib olish

Chaqiriqqacha tayyorgarlik darslarining sifat va samaradorligini oshirish yo`llari Reja: 1. O`CHT dasturi 2. «BHT uslubiyoti» o`quv qo`llanmasi. 3. BHT bo`yicha darsdan tashqari ishlarni tashkil etish. 4. Yoshlar BHTi haqidagi qoidalari 5. O`quvchilarning boshlang`ich harbiy tayyorgarligi va uning pedagogik asoslari.

Shunday qilib, yoshlarni harbiy xizmatga tayyorlash O`zbekiston Respublikasi qonunlari asosida tashkil etiladi va olib boriladi. CHXT jarayonida quyidagilarni egallashlari kerak: – O`zbekiston Respublika Konstitutsiyasi qoidalarini o`zlashtirib olish; – Qurolli Kuchlar vazifasi, ularning xususiyatlari va xarakterlarining harbiy xizmatdagi ahamiyati; – O`zbekiston Respublika fuqarosining muqaddas burchi – harbiy qasamyodning asosiy talablari, Qurolli Kuchlar Nizomini tushunib olish; – harbiy qism qurollari va harbiy texnikasi, shaxsiy tartibning hayoti va joylashishi bilan tanishib olish; – yoshlarni tayyorlash hajmida zarur harbiy bilim va amaliy mahoratlarga ega bo`lish; – fuqarolar himoyasi asosini o`zlashtirib olish va kelajakda Qurolli Kuchlar safiga chaqiriladigan o`smirlar qisqa vaqt ichida zamonaviy qurollanish, harbiy texnikani egallab olishlari uchun fuqaro ximoyasi asoslarini o`zlashtirish va ommaviy qirg`in kurolidan himoyalanish ko`nikmalarini egallash. Yigitlar uchun CHXTga o`quv yurtlarida 140 o`quv soati ajratiladi. Qizlar fuqarolar muhofazasi va tibbiy bilimlar asoslari (FH, TBA) uchun 70 soat ajratiladi. Mashg`ulotlarni talabga muvofiq o`tkazilishini ta`minlash uchun va nizom talablarini bajarish, o`quvchilarga amaliy ko`nikmalarni singdirish maqsadida har bir sinf, o`quv guruhi vzvod deb nomlangan va uch bo`limga bo`linadi. O`quvchilardan o`quv yurti direktori buyrug`i bilan o`quv yurti rahbari tomonidan vzvod va bo`lim komandirlari tayinlanadi. CHXT bo`yicha mashg`ulotlar komandir tomonidan vzvod saflash va mashg`ulotga tayyorgarligi haqida hisobot berish bilan boshlanadi. O`quvchilarni komandalarni to`g`ri bajarish, safda tartibni saqlash, saf tortishga o`rgatish odatda harbiy rahbar, instruktor ishtirokida amalga oshiriladi.

Hisobot shakli: «O`rtoq leytenant (harbiy rahbar) 2 chi vzvod 20 ta kursantlardan ibroat bo`lib, taktik tayyorgarlik bo`yicha mashg`ulotlarga saf tortdi. Vzvod komandiri - o`quvchi». Hisobot bergandan so`ng vzvod komandiri qo`lini bosh kiyimidan tushurmay (agarda u bosh kiyimida bo`lsa), chap (o`ng bilan) oyog`i bilan chetga bir qadam qo`yib bir vaqtning o`zida o`ngga (chapga) qayriladi va mashg`ulot rahbarining oldinga o`tkazib yuborib, uning orqasidan bir-ikki qadam orqaga va safning tashqi tomonidan boradi. Hisobot qabul qilib, mashg`ulot rahbari safning o`rtasiga boradi, ulardan uch-to`rt qadam narida to`xtab, safga qarab yuzi bilan turadi va o`quvchilar bilan salomlashadi «Salom (kursant) askarlar, o`quvchilar». O`quvchilar salomga baland ovoz bilan, aniq va birgalikda javob beradilar «Salom o`rtoq leytenant». Mashg`ulotlarda har doim tartib va intizom saqlanishi kerak. Harbiy rahbar o`quvchi bilan munosabatda bo`lganida u darhol o`rnidan turadi va «rostlan» holatini bajaradi, o`zini tanishtiradi: «falonchi o`quvchi». Agar mashg`ulot rahbari o`quvchiga familiyasini aytib murojaat qilsa,. u «men» deb javob qaytaradi. O`tirishga ruxsat olib, o`quvchi «xo`p bo`ladi» deydi va tez shovqinsiz o`z joyiga o`tiradi. O`quvchi harbiy rahbarga murojaat etishida qo`lni ko`taradi va ruxsat olganidan keyin o`rnidan turadi «rostlan» holatini qabul qiladi, o`zini tanishtiradi va savol beradi. O`quv joylarida instruktor o`quvchiga murojaat qilganda yoki aksi o`quvchi o`zini tanishtiradi: «xizmatga tayyorgarlik ko`ruvchi Axmedov» yoki «xizmatga chaqiriluvchi Axmedov». Mashg`ulotlar (dars) tugagandan so`ng vzvod komandiri mashg`ulot rahbari ruxsati bilan «rostlan» yoki «turilsin, rostlan» komandalari beriladi. Mashg`ulot rahbari «xayr o`quvchilar» deydi. O`quvchilar birgaliqda «salomat bo`ling, o`rtoq leytenant» (harbiy rahbar) deb javob qiladilar va «erkin» komandasi berilganidan so`ng harbiy kabinetdan oldin harbiy rahbarni o`tkazib yuborib chiqadilar, tunda o`quv yurti chiqish yoki kirish joyiga kelib, «erkin, tarqal» komandasi beriladi.

O`quvchilar mashg`ulotlarga tayyorlanib va o`quv yurtida ko`rsatiltanicha kiyingan bo`lib kelishlari kerak, o`quv yurtida kiyinish tartibi, safda tekis va kalta soch bilan yurish tavsiya etiladi. Yil fasliga qarab kiyinish formalari turlicha bo`lishi mumkin, masalan: № 1– harbiy xona (sinfda) mashg`ulotlar uchun – bir tusdagi shim, kostyum, ko`ylak, galstuk, tufli (pas poshnali) yoki maktab formasi; №2 –safda mashg`ulotlar o`tkazish - shu kabi, ya`ni №1 variantdagi va bundan tashqari bosh kiyimi, №3 – safda, dala sharoiti va mashg`ulot o`tkaziladigan maydonda – ish kiyimi formasi (kurtka, shim), bosh kiyimi; №4 – sport zalida zamonaviy tarbiya mashg`ulotlari – sport oyoq kiyimi va shu kabi. Harbiy kiyimda yurish - harbiy rahbar, zaxiradagi ofitserlar uchun mashg`ulotlar o`tkazish paytlarida majburiy hisoblaiadi. Amaliy mashg`ulotlar boshlanishi oldidan tartib qoydalari va o`rganilayotgan savollar bo`yicha harakatlarda xavfsizlik choralari qisqacha bayon etiladi. Mashg`ulotlarga tayyorlanishda (darsga) mashg`ulotlar rahbariga quyidagilar tavsiya etiladi: mavzu va o`quv savollarini aniqlab olish; o`quv va tarbiyaviy maqsadlari, o`quv savollarini ishlab chiqish. Ilgari o`rganilgan materiallarni o`zlashtirish darajasini tekshirish, o`tkazish bo`yicha mashg`ulot va_ savollarni ma`naviy ta`minlash; – mashg`ulotga muvofiq nizom boblari, ko`rsatmalar, o`quv va boshqa amaliyotlarni o`rganib chiqish; usul (harakatlar)ni bajarishda mashq qilib olish; uy vazifasini belgilab olish. Mashg`ulot o`tkazish joyi va moddiy ta`minlanishi oldindan tayyorlangan bo`lishi kerak. Amaliy taktik saf tortish, tematik mashg`ulotlarga tayyorlanishda mashg`ulot rahbari yordamchilari bilan instruktaj o`tkazadi (texnik sharoitni mashq qilish), o`quvchilar bilan uslub va harakatlarni qay tartibda o`rganishni ko`rsatadi, ularga bu uslub va harakatlarni to`g`ri bajarishga o`rgatadi.

Mashg`ulotga tayyorlanish (dars) mashg`ulot reja-konspektini tuzish bilan yakunlanadi. Mashg`ulot (dars) kirish, bir-biri bilan bog`liq asosiy va yakuniy qismlardan tashkil topadi. Kirish qismida vzvod saf tortadi, mashg`ulot rahbariga axborot beriladi, o`quvchilar tashqi ko`rinishi ko`zdan o`tkaziladi va ular bilan ilgari o`rganilgan material o`zlashtirish darajasi tekshiriladi. Har bir saf tortishda vzvod rahbari safning to`g`ri va tekisligiga e`tiborni qaratadi, safda intizom saqlanish, safda turish nizomi talablariga muvofiq safda turish va saf tortishda o`quvchilar vazifalarini bajarishlari va kamchiliklarni bartaraf etishga erishishi kerak. Bundan tashqari muloqotlarning bu qismida ular bilan bo`sh o`zlashtirib olingan safdagi uslublar va komandalar bajarilishi mashq qilinadi. Buning uchun 5 daqiqa ajratiladi. Ilgari o`tilgan materiallarni tekshirish o`quvchilarga savol berish va uslub va harakatlarni bajarishlarini tekshirish, javoblariga baxo berishdan iborat bo`ladi (amaliy usul, harakat). Mashg`ulotlar asosiy qismi mashg`ulot mavzusi va maqsadlari ma`lum qilingandan so`ng o`quv savollari mazmuniga qarab, yangi material bilan tanishtiriladi va mustahkamlanadi yoki usul, harakatlarga o`qitiladi yoki baravar ikkalasi o`tiladi. Yangi materialni mustahkamlash savol-javob o`tkazish va usul harakatlarini bajarish orqali butun materialni yoki bir qancha asosiy savollarni bayon etishdan so`ng o`tiladi. Usul va harakatlarga, o`qitish, odatda, belgilangan tartibda olib boriladi. Mashg`ulot rahbari usul va harakatlarni umumiy namuna qilib ko`rsatib beradi, shundan so`ng o`quvchilarni uning belgilari bo`yicha o`rganib olish tartibi bilan tanishtiradi, 1-belgisi bajarilishini tushuntirib ko`rsatadi va o`qishga kirishadi, uslubni (harakatni) o`rganib olish sekinlashtirilgan suratda boshlanadi, bunda asosiy e`tibor uni to`g`ri bajarilishiga qaratiladi, keyinchalik mashq surati oshirilib boriladi, usullarni (harakatlarni) belgilarga bo`lib o`rganib olinganidan so`ng rahbar usulni umuman bajarishni o`rgatishga o`tadi. Mashg`ulotlar yakuniy qismida ularning natijalari mujassamlashtirilib, o`quvchilar mashg`ulotda bajargan ishlariga baho beriladi, javob va harakatlaridagi

kamchiliklari ko`rsatiladi, yaxshi javob berib mashqni to`g`ri bajargan o`quvchilar ko`rsatilib o`tiladi, zarur bo`lsa uyga topshiriq beriladi hamda navbatdagi mashg`ulot mavzusi va kiyinish formasi ma`lum qilinadi. O`CHT bo`yicha o`rta maxsus o`quv yurtlarida mashg`ulotlarning tashkil etilishi va o`tkazilishi umumta`lim maktablaridyan farqi harbiy rahbar ishning o`ziga xosligidadir. Bu farq o`quvchilar individual va yoshi xususiyatlarining hisobga olinishida ifodalanadi. O`rta maxsus o`quv yurti qiz va yigitlari bir-birlaridan rivojlanishi, nazariy tayyorlanganligi, umumiy tarbiyaviyligi, hayotiy tajribasi, qiziqishlari va boshqalar bilan farq qiladi. Pedagogik jamoa bunga alohida e`tibor berishi kerak. Ayniqsa, 15-16 yoshli o`quvchilar imkon boricha yanada ko`proq turli ma`lumot va bilimlar olishga intilishi, balki o`quv yurti ijtimoiy hayotida ishtirok etish istagida ifodalanadigan yuqori ijtimoiy faollik ko`rsatadi. Mashg`ulotlarning o`ziga xosligi shundaki, harbiy rahbar mashg`ulotlarni ko`p sonli guruhlar bilan tashkil qilishi va o`tkazishi kerak, bu ba`zida ortiqcha og`irlikka olib keladi. Shunda mazkur o`quv yurti zaxiradagi zobit yoki bu vazifani uddalay oladigan boshqa fan o`qituvchilarini chetdan soat haq to`lashga ko`ra O`CHT o`qituvchisi lavozimiga ishga taklif qilishga haqli. O`CHT bo`yicha harbiy-vatanparvarlik tarbiya va o`quv jarayonini tashkil qilishda qishloq xo`jaligi hamda Qurolli Kuchlar safida xizmat qilish uchun mazkur o`quv yurtida mutaxassislarni tayyorlash yo`nalishi nazarda tutilishi kerak, ya`ni faoliyat turiga ko`ra (aviatsiya sanoati, radio sohasi bo`yicha mutaxassislarni tayyorlash) ish yo`naltirilgan bo`lishi kerak. Ilgari aytganimizdek o`qish vaqti bir yildan uch yilgacha bo`lganligi uchun o`rganiladigan mavzular hajmi ham shunga mos o`rganiladi. Bir yillik dastur. bo`yicha 70 soat, 2 yillik va undan ko`proq dastur uchun O`CHT to`la hajmi o`tkaziladi. Harbiy vatanlarvarlikda tarbiyalash va O`CHT bo`yicha o`quv jarayonida ushbu o`quv yurtida mutaxassislar tayyorlash sohasi hisobga olinishi kerak. Birinchi mashg`ulot savolini yakunlashda rahbarga har bir mashg`ulot o`quvchilarda ma`naviy-siyosiy sifatlarini tarbiyalash, vatanni himoya etish

bo`yicha o`z burchini bajarishga tayyorlash, ularda o`quv mavzulari hajmida Qurolli Kuchlar nizom talablariga muvofiq axloq va harakatlar ko`nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan bo`lishi kerakligini talabalarga tushuntirish tavsiya etiladi. Ikkinchi o`quv savolini tushuntirishga kirishar ekan, rahbar o`quv savollariga o`quvchilar o`zlashtirishlarini tekshirish va baholash, mahorat va ko`nikmalarni egallash o`quv jarayonining majburiy belgilari bo`lishi kerakligidan boshlashi kerak. Muntazam nazorat – birinchi navbatda, o`quvchilarning turli bosqichlarda bilim va mahoratlarining shakllanishini boshqaradi, u katta umumta`lim va tarbiyaviy ahamiyatga ega. Bilim, mahorat va amaliy ko`nikmalarni tekshirish va baholash muntazam olib borilishi, to`g`ri va chuqur obyektiv o`quvchilar shaxsining yaxshi sifatlarini yuzaga keltirishga yordam beradigan bo`lishi kerak. O`qish amaliyotida doimiy va yakuniy tekshirishlar keng qo`llaniladi. Harbiy xizmatga tayyorlash bo`yicha bilim va amaliy ko`nikmalarni doimiy tekshirish har bir darsda so`rov shaklida ajratilgan vaqtda tushuntyrish jarayonida, materialni takrorlash, mustahkamlash hamda uy vazifasini. tekshirishda bajariladi. Doimiy tekshirish turli shakllarda birgalikda foydalanish o`quvchilarning o`zlashtirish faoliyatini faollashtiradi. Doimiy tekshirish, shuningdek barcha o`tilgan mavzu o`zlashtirilishini nazorat qilish maqsadida ham olib boriladi Harbiy rahbar mavzuning asosiy mazmunini bilmasdan turib, javob berib bo`lmaydigan savol berishi mumkin. Bunday tekshirishlar o`quvchilarni mantiqiy fikrlab, materialda asosiy ma`noni topishga o`rgatadi. O`qish vaqtini tejash maqsadida turli o`qitish va tekshirish texnologik vositalarini keng qo`llash mumkin. Yakuniy tekshirish har bir chorak yoki o`quv yili oxirida o`tkaziladi. Uning maqsadi - harbiy xizmatga tayyorlash fani bo`yicha o`qishda erishilgan natijalarni obyektiv baholash. Doimiy va yakuniy tekshirishning keng tarqalgan shakli o`quvchilarni individual va frontal so`rov qilishdir. Individual so`rovda o`quvchi yozuv taxtasi oldida javob berib, zarur bo`lsa, kerakli javoblarni yozib chiqib ko`rsatadi.

O`quvchi javobini butun sinf eshitadi, javobdan so`ng o`quvchilar uni to`ldiradi, xatolarini tuzatadi. Frontal so`rovda, odatda, hamma o`quvchilar tekshirishdan o`tkaziladi. U yozma va og`zaki bo`lishi mumkin. Butun o`tilgan materiallarni qamrab oladigan chaqiriqqacha tayyorlash dasturining butun yoki bir qismini o`rganib bo`lgandan so`ng yakuniy baholarni qo`yish uchun o`quvchilar bilim va ko`nikmalari darajasini aniqlash maqsadida nazorat mashg`ulotlari o`tkaziladi. Turli savollarni qo`yish tartibini puxta o`ylab chiqish kerak. Bu mashg`ulotlarda har bir o`quvchi harbiy rahbar topshirig`i bo`yicha amaliy harakatlar (uslub normativlar) bajarib, ta`lim dasturi bo`yicha nazariy savolarga javob beradi. Nazorat mashg`ulotlari o`quvchilar bilan usul va harakatlarning bajarilishini ta`minlaydigan, oldindan tayyorlangan va jihozlangan o`quv joylari, maydoncha va shaharlarda olib boriladi. Dastur bo`limlari bo`yicha qo`yilgan aniq savolga og`zaki javob quyidagicha bo`lishi kerak: nazariy materiallarni bayon etish yoki yozuv taxtasida masalani yechish, qurol texnika va asboblar tuzilishini ko`rsatish orqali gapirib berish. Boshida butun vzvod nazorat savoli qo`yish, keyin esa o`quvchilarni javob uchun chiqarish tavsiya etiladi. Og`zaki javob berishda javobning to`g`riligi, to`la va ketma-ketligi, nizom va maxsus atamalarni ishlatish, mustaqil fikr yuritish, olingan bilimlarni amaliy qo`llash ahamiyatini tushuntirish hisobga olinadi. Usul va harakatlarni amaliy bajarish o`quvchilar bilim va ko`nikmalarini tekshirish asosiy usuli va o`quvchilarga baho qo`yish asosiy mezoni hisoblanadi. Usul va harakatni bajarish uchun topshiriq berishda harbiy rahbar o`quvchiga nimani bajarish kerakligini tushunib olish va harakatlarga tayyorlanish uchun vaqt beradi. O`quvchi tayyor bo`lganidan so`ng harbiy raxbar bajarishga buyruq beradi. Harakatlar bajarib bo`linganidan sung o`quvchiga baho qo`yiladi. Bunda usul (harakatning) to`g`ri bajarilganligi, bajarish tartibiga rioya qilinishi hamda nazariy bilimlardan amaliy foydalanish mahorati hisobga olinadi. Nazorat mashg`ulotlarini o`tkazish chaqiriqqacha tayyorlash bo`yicha o`quv jarayonini tashkil etishning mas`uliyatli davri hisoblanadi. O`quv yurtlarida

nazorat mashg`ulotlari dasturning birinchi bo`limi, Qurolli Kuchlar nizomi, fuqaro mudofaasi va tibbiy sanitar tayyorgarlik bo`yicha o`tkaziladi. Taktik o`t ochish, saf tortish va jismoniy tayyorgarlik bo`yicha nazorat mashg`ulotlari dala-o`quv yig`inlarida faqatgina yigitlar bilan, harbiy-sport sog`lomlashtirish lagerlarida tuman (shahar) ijroya qo`mitasi komissiya rahbarligida o`tkaziladi. Nazorat mashg`ulotlarida yigitlar quyidagi normativlarni bajaradi: mashq, usul, harakatlar. Taktik tayyorgarlik bo`yicha: nishonlar topish, ularning joylarini aniqlash, mahalliy sharoitni kuzatish va (doklad) axborot (qurilish) berish, o`q otish joyini tanlash, okop qazish, jang maydonida yugurib va sudralib, emaklab harakatlanish, nishonga, tankka qarshi qo`l granatasini uloqtirish. Ikkinchi mashq o`q ochish bo`yicha tayyorgarlik – yotib o`q uzish va qurolning o`qini chiqarib tashlash bo`yicha tayyorgarlik normativi, fanata uloqtirish birinchi mashqi, undan tashqari o`quvchilar avtomat va qo`l granatalari tuzilishini bilishi tekshiriladi. Safda yurish bo`yicha tayyorgarlik - o`quvchilar quyidagi safda yurish usullari bo`yicha tekshiruvdan o`tadilar va baholanadilar: – qad rostlab turish; – joyida va harakatda burilish; – safda qadam tashlash; – bosh kiyimda harakatda harbiycha salomlashish; – boshliq oldiga kelish va uning oldidan ketish; – safga turish. Tekshirishni o`quvchining tashqi ko`rinishini ko`zdan kechirishdan boshlash kerak. Safda turishni rahbar buyrug`idan keyin o`quvchining safdan chiqishiga qarab baholanadi. Har bir safda harakatlanish usullari bir-ikki marotaba takrorlanadi. Usullarni bajarish texnikasi quyidagicha baholadi: 5 (a`lo), agarda usul safda yurish nizomi talablariga binoan to`g`ri bajarilgan holda, 4 (yaxshi), agarda uslub safda yurish nizomi talablariga binoan to`g`ri bajarilib, ammo bir marta bo`lsa ham xatoga yo`l qo`yilsa, 3 (qoniqarli), agarda uslub safda yurish nizomi talablariga binoan to`g`ri

bajarilib, ikkita xatoga yo`l qo`yilsa, 2 (qoniqarsiz), agarda uslub noto`g`ri bajarilib yoki uchta va undan ko`p xato qilinsa. Harakatlarni bajarishda odatiy xatolarga qo`proq e`tibor berish kerak: Safda tik turish – oyoq uchlari to`g`ri turmagan va tomon kengligi emas, ko`proq ko`tarilmagan yoki qorin chiqib turgan, qo`l kafti orqa tomonga qarab turishi, gavda oldinga chiqmagan, joyida burilishlar: burilishda qo`llar gavdadan uzilgan, burilish butun gavda bilan bajarilmaydi, oyoq uchlari burilgandan keyin juda keng qo`yilib, bir chiziqda emas, safda tik turish bajarilmaydi, bosh oldinga og`gan. Harakatda burilish – aylanib burilish paytida o`ng oyoq chap tomonga chiqmay qoladi va juda keng qadam qo`yiladi: burilish paytida gavda muvozanati yo`q, bosh pastga tushgan, burilish 90 gradus yoki 180 gradus bajarilmagan, oyoq va qo`l harakatlarida bog`liqlik yo`q. Safda qadam tashlash – gavda oldinga chiqmagan, oyoq tizzalari egiladi, oyoqni ko`tarish 15 sm dan past, qadam uzunligi va surati saqlanmaydi, qo`l harakatlari, belgilangan balandlikka ko`tarilmaydi, qo`l va oyoq harakatlarida bog`liqlik yo`q. Harakatda xarbiycha salomlashish – salomlashish 5-6 qadamga bormagan. Oyoqni yerga qo`yish bilan boshliqqa qarashi bir vaqtda bajarilmagan, qo`lni bosh kiyimga qo`yish bilan chap qo`l harakati to`xtalishi bir vaqtda emas, o`ng qo`l tirsagi yelka chizig`ida emas. Boshliq oldiga kelish va uning oldidan ketish: - qo`lni bosh kiyimga qo`yish bilan oyoq qo`yish bir vaqtda emas, boshliq oldiga kelish 2-3 qadamdan ko`proq yoki kamroq bajarilgan, o`rta barmoq bosh kiyim pastki qismiga tegib turmaydi, boshliq oldidan ketishda qo`lni bosh kiyimdan pastga tushirishda chap oyoqni quyishi bilan bir vaqtda bajarilmaydi va vaqtidan ilgari yurish qadamiga o`tiladi. O`quvchilarning safda yurishlari ularning olti uslubni bajarishlarining har biri uchun olgan baholarini qo`shib, individual baho qo`yiladi va har bir xizmatga tayyorgarlik bo`yicha mashg`ulotlar kiyim formasi talabini bajarish hisobiga olinib belgilanadi: “5” (a`lo), agarda bajarilgan uslublari 50% «a`lo» bahoga bajarilsa, qolganlari esa «4» (yaxshi), agarda 50% dan kam bo`lmagan uslublar «a`lo» va «yaxshi» bajarilib qolganlari esa «qoniqarlidan» past bo`lmasa, «3» qoniqarli,

agarda biror uslubdan «qoniqarsiz» baho olingan bo`lsa, «2» qoniqarsiz, ikki va undan ko`p qoniqarsiz baho olgan bo`lsa. Agarda o`quvchining kiyim formasi O`CHT mashg`ulotlari uchun direktor buyrug`i bo`yicha belgilangan kiyimga mos kelmasa yoki o`quvchi mashg`ulotga dazmollanmagan, tartibsiz kiyinishda kelsa, unda baho 1 balga pasaytiriladi. Jismoniy tayyorgarlik bo`yicha – ustunda ko`tarilish, to`siqlar osha yugurish, 3 ming metrga yugurish, 50 metrga suzish, (100 metrga) yugurish. Fuqaro mudofaasi bo`yicha – nafas olish yo`llari va badanni himoya qilish, individual himoya vositalarini kiyish bo`yicha normativi, zararlangan havoda nosoz protivogazdan foydalanish. Tekshirish savollariga javob berishda – javob to`g`riligi, to`la va ketma- ketligi, nizom va maxsus atamalarni ishlatish to`g`riligi, mustaqil fikrlash va xulosa, olgan bilimlarini amaliy qo`llash hisobga olinadi. Javob qisqa, aniq va tushunarli bo`lishi kerak va quyidagicha baholanishi mumkin: «5» (a`lo) - agarda o`quvchi to`g`ri va to`liq javob bergan bo`lsa (asosiy va qo`shimcha savollariga), nizom talablarini (tushunchalarini) aniq ifoda etib bersa, ularni misollar bilan tasdiqlab bersa, zarur bo`lganida javobini mashq bajarib va masalani yechib bergan bo`lsa, qurol-yaroq, harbiy mulklarni tuzatishini gapirib berishda ketma-ketlikka rioya qilib va havfsizlik choralarini to`liq bajargan bo`lsa. «4» (yaxshi) – agarda o`quvchi qo`yilgan savolga to`g`ri va to`la javob berib, biroq, biroz aniq ifoda etolmagan bo`lsa. Nizom asosiy talablari (tushunchalar) dadil, hodisalar, javob berishda qiyinchilik bilan aytganlarini misollar bilan tasdiqlab bersa. Qurol, asbob, harbiy mulk tuzilishlarini qiynalib tushuntirib bersa, bundan tashqari xatoga yo`l qo`ysa. «3» (qoniqarli) – agarda o`quvchi savolga to`g`ri javob berib, javobning to`laligiga qo`shimcha savollar yordamida erishilsa, aniq tushunib va ishonchsizlik bilan javob bersa, javobni amaliy misollar bilan tasdiqlab bersa, qurol, asbob, harbiy mulk tuzilishini gapirib berishda ketma-ketlikni buzgan bo`lsa.

«2» (qoniqarsiz) – agarda o`quvchi qo`yilgan savolga noto`g`ri javob berib yoki nizom talablarini, xatto yordamchi savollar yordamida ifoda etib berolmasa, qurol-asbob va harbiy – texnik mulklar tuzilishini tushuntirib berolmasa. Yigitlarni individual baholash tekshirish mashg`ulotlarida ko`rsatilgan bo`limlar bo`yicha har bir normativ (uslub, mashqni) bajarishdagi olgan baholaridan kelib chiqiladi va aniqlanadi: «a`lo» - agarda tekshirilgan normativlardan (uslub, mashqlar) 50% dan ko`pi «5»ga bajarilib, qolganlari – yaxshi baholangan bo`lsa. «yaxshi» agarda tekshirilgan normativlardan (uslub, mashqlar) 50% dan ko`prog`i «5» va «4» ga bajarilib, qolganlari «qoniqarlidan» past bo`lmasa. «qoniqarli» - agar bitta normativdan (uslub, mashq) «qoniqarsiz» baho olgan bo`lsa. «qoniqarsiz» - bir yoki undan ko`p qoniqarsiz baho olgan bo`lsa. «Umumiy bahr» o`quv dala yig`inlariga shunday usulda qo`yiladi. «A`lo» agarda – taktik va o`q otish tayyorgarligi bo`yicha bahosi «5» bo`lib, safda yurish bahosi «4» dan bo`lmay, namunali, yaxshi yoki qoniqarli xulqi bo`lsa. «yaxshi» - agarda taktik va o`q otish tayyorgarligi «4» dan past bo`lmay, safda yurish bahosi «3» dan past bo`lmay, namunali, yoki qoniqarli hulqi bo`lsa. «qoniqarli» - agarda o`quv dasturi bir bo`limdan taktik tayyorgarlikdan tashqari, «qoniqarsiz» baho olib hulqi namunali, yaxshi yoki qoniqarli bo`lsa. «qoniqarsiz» - agarda o`quv dasturining ikki yoki undan ko`p bo`limidan «qoniqarsiz» baho olib, hulqi namunali, yaxish yoki qoniqarli bo`lsa yoki baholari yaxshi bo`lib hulqi esa qoniqarli bo`lsa. Yigitlar tekshiruv mashg`ulotlarida baholari qaydnomasi komissiya a`zolari va raisi imzosi, mahalliy xalq deputatlari ijroiya qo`mitasi muxri bilan tasdiqlanib, xalq ta`limi bo`limi orqali o`quv yurti direktoriga yuboriladi. O`quvchilar umumiy bahosi sinf jurnaliga o`quv-dala yig`inlari uchun ilovasi bilan qo`yiladi.

O'xshashlar

Chaqiriqqacha tayyorgarlik bo`yicha kirish darslarining o`tilishi uslubi

ChYoT maqsad va vazifalarini amalga oshirish usullari

XVIII-XIX asrlarda harbiy bilimlarning rivojlanishi

O‘zbekiston Respublikasida milliy armiyaning barpo etilishi va harbiy islohotlar

O’zbekiston respublikasida milliy armiyaning barpo etilishi va harbiy islohotlar