Hujayra ichki harakatlari - Botanika - Referatlar

Hujayra ichki harakatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69.5 KB

Ko'chirib olish

Hujayra ichki harakatlari Reja: 1. Yuqorigi o'sish 2. O'sish harakatlari 3. T ropizm va nastiyalar

O'simlik hujayrasining sitoplazmasi doimiy harakatda bo'ladi. Hujayra ichki va tashqi ta’sirlarga o'z sitoplazmasining harakatlanishi yordamida javob beradi. Sitoplazmaning bir necha xil harakatlanishlari farqlanadi. Masalan, tebranuvchan (spirogiradagi kabi hujayra komponentlarining tartiblashmagan harakatlari), aylanma harakat (tradeskantsiya va boshqa o'simliklar hujayralaridagi kabi vakuolani kesib o'tuvchi protoplazmaning ipsimon-naysimon hosilalari tufayli), rotatsion harakatlar (xara o'simligiga uxshash suv o'tlarining bo'g'im oraliqlari hujayralari katta vakuolasi tufayli), fontansimon harakatlar (ildiz tukchalaridagi kabi yuqoriga o'suvchi hujayralarda), xuddi zamburug'lar giflarining uning o'sish tomoniga harakatlanishi yani quyilish tipida bo'lishi mumkin. O'simliklarning sitoplazmasida muskullar tarkibida uchramaydigan aktin va miozin mavjud. Sitoplazmaning harakatlanishiga mikrofilamentlarning xossalari sabab bo'ladi. Har bir 50-100 dona mikrofilamentlar birikib, diametri 5-6 nm bo'lgan va tarkibida F-aktin tutgan fibrilalarni hosil qiladi. Faol filamentlar, ATFaza faolligiga ega miozinning endoplazma bilan kompleksi ishtirokida faoliyat ko'rsatadi. Hozirgi vaqtda sitoplazmani harakatlantiruvchi kuch sifatida aktin mikrofilamentlarining ektoplazma mikronaychalari bilan o'zaro ektop- va endoplazmalar orasidagi bog'lar tufayli bo'ladi deb qaraladi. Sitoplazmaning harakatlanishi ATF energiyasining sarflanishi va Ca 2+ ionlarining 0,1 mkmolG'l miqdordan kam kontsentratsiyalari ishtirokida boradi. Agar Ca 2+ ionlarining miqdori 1 mkmolG'l darajadan ortiq bo'lsa, unda xuddi natella hujayrasidagi kabi, sitoplazmaning harakatlanishini to'xtatadi. Bundan kelib chiqadiki, sitoplazmadagi qisqaruvchi oqsillarning faoliyati Ca 2+ ionlari kontsentratsiyasga va binobarin sitoplazmadagi harakatlanish jarayonlari ham bog'liqdir. Sitoplazmadagi kalsiy miqdorini oshishi uning gel (yarim suyuq) holatdan jelatina (yarim quyuq) holatiga o'tishiga olib keladi va harakatlanish sekinlashishi hamda to'xtashi mumkin. Jelatinlanish, aktin monomerlarining polimerlanishi va mikrofilamentlar turlarining uchlamchi tuzilishga o'tishi natijasida sodir bo'ladi. Sitoplazmadan ortiqcha Sa 2+ ionlarini chiqarish Sa-

ATFazalarning funktsional faolligi yoki plazmolemmadagi, ehtimol endoplazmatik to'r va tonoplastda ham ro'y beruvchi N + G'Sa 2+ almashinuvga bog'liqdir. Mitoxondriyalar ham ortiqcha kalsiy ionlarini yutishi mumkin. O'simlik hujayralaridagi Sa 2+ ionlarining deposi bo'lib uning devorlaridagi poligalakturon kislotalari (pektinlar) xizmat qiladi. Sitoplazmaning harakatlanishi tezligi har xil hujayralar uchun turlichadir. Masalan, changchi naychalari va ildiz tukchalari sitoplazmasida 2-5 mkmG's bo'lsa, natella bo'g'im oraliqlari hujayralari sitoplazmasida 50 mkmG's va miksomitsitlar plazmodiylarida 1350 mkm/G/s atrofida (XIV.l-rasm). Bu yerda miozin molekulasining boshchasi aktin filamentlari bilan tizaro ta’sirda bo'ladi, dum tomoni bilan esa xloroplastlarning yuza qismi bilan ta’sirda bo'ladi. Organoidlarning harakatlanishi.Sitoplazma kabi undagi organoidlar ham doimo harakatlanishda bo'ladi. Masalan, eng katta organoid bo'lgan ' xloroplastlar faqatgina tsitoplazma oqimi bilan birgalikda harakatlanib qolmasdan balkim uning o'zi ham muxtor ravishda harakatlanish xususiyatiga ega. Bu holni natella hujayralari sitoplazmasi misolida sinab ko'rish mumkin. Sitoplazma tomchisida ektoplazmaning yo'qligi sababli harakatlanish yo'q, ammo xloroplastlar bir soniyada bir marotaba aylanib turishadi. Xloroplastlar sitoplazmatik mikrofilamentlar tutami bilan miozin orqali bog'langan. Uning molekulasining boshchasi aktin filamentlari bilan o'zaro ta’sirda bo'ladi. Xloroplastlarning ATF molekulasi hisobiga aylanishi aktin va miozinning uzaro ta’siri yani miozin molekulasi burilish burchagining aktinga nisbatan o'zgarishi natijasida yuzaga keladi. Yuqorigi o'sish Tuproq va havoda ildiz tukchalarining, changchi naychalarining, zamburug' giflarining va moxlar protonemalarining harakatlanishi yuqorigi o'sish tufayli yuzaga chiqadi. Bu yuqori darajada qutblangan o'sish tipi bo'lib unda hujayralarning o'qiga nisbatan qatiy ravishda hujayra devorlari bo'ylab moddalar sintezi ro'y beradi. Yuqoriga o'suvchi hujayralarning uchki qismida turli elektron zichligiga ega bo'lgan vezikulalar, Golji apparati va Endoplazmatik retikulum

hosilalari joylashgandir. Hujayraning boshqa organoidlari uning ushbu uchki qismidan birmuncha nariroqda joylashgandir. Hujayralarning uchki o'suvchi qismiga xos xususiyatlardan biri bu sitoplazmada mikronaychalarning gumbazchasimon uchining yo'qligidir. Ular hujayraning silindrik qismida paydo bo'ladi. Yuqoriga o'sishning asosiy ishtirokchilaridan biri bu maxsus shiraning ajralishidir. Ushbu shiraning ajralishi esa Ca 2+ ionlarining miqdoriga bog'liqdir. Masalan tradeskantsiya o'simligi changchi naychalarining o'sishi uchun Ca + miqdori 0,1-1,0 mkmolG'l oralig'ida bo'lishi lozim. Tajribalarda tasdiqlanishicha yuqorigi o'sish uchun shirachi vezikulalarning hujayraning uchki qismiga tashiluvi o'ta muhimdir. Ular o'zlari bilan birga bisintez uchun material va sintetaza fermentlarini tashiydi. Litik fermentlar yuqori turgor bosimiga qarshilik qilinmaydigan darajada hujayra devorini yumshatadi. Buning natijasida hujayra devorlari mikrofibrillari suriladi. Ushbu turgor bosimi tufayli cho'zilgan va bo'shashgan hamda oralari ochilgan joyga sintazning ishlashi uchun zarur bo'lgan yangi komponentlar kela boshlaydi. Hujayraning uchki qismida sellyulozaning mikrofibrillari qatiy bir o'lchamsiz yig'ila boshlaydi. Zamburug'larda esa xitin yig'iladi. O'sish harakatlari Evolyutsiya jarayonida o'simliklarda hujayralarning qaytmas cho'zilishi asosida maxsus harakatlanish shakllangandir. Ushbu usul o'q organlarining uzayishi, barg plastinkasi yuzasining kengayishi va hujayralarning cho'zilishi tufayli yuz beradigan nastik harakatlarning asosini tashkil qiladi. Hujayralarning qaytmas cho'zilishi o'simliklarning oziq muhiti manbasi tomon harakatlanish imkonini beradi. Cho’zilishli o'sish hisobiga harakatlanish. Cho'zilish tufayli o'sish hodisasi hujayrada markaziy vakuolaning vujudga kelishi, unda osmotik faol moddalarning yig'ilishi, suvni surilishi va hujayra devorining yumshashi hamda chuzilishini o'z ichiga oladi. Bunda vakuolada hosil bo'lgan turgor bosimi, hujayra devori chuzilishining asosini tashkil qiladi. Hujayra devorining cho'zilishi unga keluvchi yangi polisaxarid molekulalari tufayli ushlab turiladi. Ammo hujayra devori unga

bulayotgan bosimga teng ravishda qarshi bosim ko'rsatadi. Mana shu tufayli hujayra va to'qimalarning tarangligi (tonusi) ushlab turiladi. Hujayraning cho'zilishi bilan bir vaqtda sitoplazma komponentlari ham sintezlana boshlaydi. Cho'zilishning boshqarilishi gormonlarning faoliyati tufayli ro'y beradi. Hujayralarning cho'zilish tufayli o'sishida asosiy vazifani ISK bajaradi. Auksin novdaning uchki qismida sintezlanadi va cho'zilish zonasiga harakatlanib cho'zilishga tayyor hujayralarning o'sishini indutsirlaydi. Cho'ziluvchi hujayralarda auksin sitoplazma membranalaridagi retseptorlar bilan o'zaro ta’sirda ba'ladi. Ushbu o'zaro ta’sir natijasida hujayra devori shakllanish bosqichlarning nordonlashishi va hujayralardan N + -ionlarining chiqishi ro'y beradi. Shuning bilan birgalikda membrana potentsialining geper qutblanishi ro'y beradi. Binobarin, plazmolemma N + -pompasining auksin tufayli faollanishi cho'zilishli o'sish induktsiyasining eng birinchi hodisasidir. Hujayra devori sintezi bosqichlarining nordonlashishi ularning yumshashiga, pektat tarkibidan Ca 2+ chiqishiga, bir qism vodorod bog'larining kuchsizlanishiga, nordon gidrolazalar faoliyati uchun kerakli muhit pH ning hosil bo'lishi va hujayra devorining cho'ziluvchanligini oshiradi. Shuning bilan bir vaqtda ISK, retseptorlar bilan birgalikda oqsillar va RNK sintezini faollashtiradi. Oqsillar va RNK sintezining faollashishi hujayraning cho'zilishli-o'sishining zaruriy shartidir. Nafas olish jarayonining jadallashishi esa cho'zilishli-o'sishdagi barcha metabolik jarayonlarni energiya bilan taminlanishini ruyobga chiqaradi. TROPIZM VA NASTIYALAR Tropizmlar. O'simlikka bir tomonlama ta’sir qilganda paydo bo'luvchi harakatlanishdir. Tropizm-egilish, burilish manosini beradi. Tropizmga sabab bu o'simlik o'suvchi qismining bir tomon hujayrasi tez o'sishi va o'sish sekinlashgan tomonga burilishidir. Tropizm musbat va manfiy bo'ladi. Ta’sir etuvchi manbaga qarab, harakatlanish musbatdir. Tropizmlar o'simliklarning oziq muhitiga tomon harakatlanishi, ayrim hollarda esa zararli ta’sirlardan ham himoyalanishini taminlaydi. Hozirda birmuncha tan olingan Xolodniy-Vent nazariyasiga asosan bir tomonlama ta’sir qiluvchi omillar (quzg'atuvchilar) ta’sirida o'simliklar organlarida

to'qimalarning kundalang qutblanishi sodir bo'ladi. Buning natijasida ISK birikmasining tashiluvi va u tufayli o'simlik organlarining o'sishi ham assimetrik bo'lib qoladi. Hozirgi zamon fanining ma’lumotlariga qaraganda tropizmlar mexanizmida auksin gormonidan tashqari boshqa gormonlar ham ushbu jarayonda ishtirok etishi mumkin. Masalan ildizlardagi abtssiz kislotasi ham tropizm harakatlarida qatnashadi. Tropizm laming tabiatiga qarab uning bir qancha xillarini ajratib ko'rsatish mumkin. Masalan, geo-, foto-, tigmo-, gidro-, aero-, termo-, elektro-, travmo- va avtotropizmlar. Musbat tropizmlarda o'simliklarning harakatlari quzg'atuvchilarga tomonga qarab bo'ladi. Manfiy tropizmlarda esa uning teskarisi ro'y beradi. O'simlik organlarining quzg'atuvchiga nisbatan joylashishi ham har xil bo'lishi mumkin. Agarda organlar quzg'atuvchilar bo'ylab joylashgan bo'lsa ortotrop, to'g'ri burchak ostida joylashgan bo'lsa diatrop, boshqa har qanaqa burchak ostida joylashgan bo'haplagiotrop deyiladi. Geotropizm. Bu o'simliklarningyerning tortish kuchiga nisbatan o'sishidir. Urug’ tuproqqa qanday holatda tushishidan qat’iy nazar ildiz pastga. poyacha esa yuqoriga qarab o'sadi. O'simliklarning ildizlarida musbat geotropizm, yer ostki qismlarida esa manfiy geotropizm kuzatiladi chunki poya yerning tortish kuchiga qarama qarshi o'sadi. Ildizning geotropik sezgir qismi, uning uchi hisoblanadi (1-2 mm). Ildizning geotropik harakati statolitlarga bog'lab ko'rsatiladi. Statolitlar kraxmal tutuvchi tanachalar bo'lib sitoplazmada joylashgandir. Ildizcha qinining markaziy hujayrasi statolit vazifasini bajaradi. Geotropizm hodisasida auksin va ABK gormonlari qatnashadi degan fikr mavjud. Fototropizm. Bu bir tomonlama yorug'lik ta’sirida o'simlikni manbaga burilish xususiyatidir. Bu hol xonada o'suvchi o'simliklarda yaqqol kuzatiladi. Fototropizm musbat va manfiy bo'lishi mumkin. Fototropizm o'simlikning faqatgina yer ustki organlariga xos bo'lib xlorofillga bog'liq emas. Aksincha xlorofillsiz o'simliklar yorug'likni yaxshi sezadilar. Fototropik sezgirlikni o'simlikning apikal qismidagi meristematik hujayra to'qimalari bajaradi. Fototropizmlar musbat yoki manfiy bo'lishi mumkin. Musbat

fototropizm deganda yorug'likning yunalishi emas balkim, organlarning yoritilgan va qorong'ulik tomonlari o'rtasidagi farq tushuniladi. Manfiy fototropizm o'simliklarning ildizlarida kuzatilishi mumkin. Barglar yorug'likga nisbatan perpendikulyar joylashib diafototropizm hodisasini ham yuzaga chiqarishi mumkin. Fototroflk bukilishlar yorug'lik tushgan va tushmagan tomonlarning har xil darajada o'sishiga bog'liqdir. Ammo o'simlikning qorong'ulik tomoni nisbatan tezroq o'sadi. Fototropizm hodisasi nisbatan bir pallali o'simliklarda to'laroq o'rganilgandir. O'simlikning o'sishi jarayonida bukilishi uning uchki qismidan boshlanib so'ngra butun koleopteley bo'ylab tarqaladi. Fototropik reakfsiyalarning belgilari tajriba boshlanganidan so'ng 20-25 daqiqadan keyin boshlanishi mumkin. Ammo uning yuzaga chiqishi 24 soatdan keyin bo'ladi. Fototropizm chaqiruvchi nurlar spektrida bitta ultrabinafsha (370 nm) va uchta ko'k no'rlar (425, 445 va 474 nm)uchraydi. Ushbu no'rlarning barchasi riboflavin, sitoxrom b 5 va β-karotinlarning nur yutish zonalarida joylashgandirlar. V.V.Polevoyning (1989) fikricha karotinoidlar o'simlik organining ikki tomoniga tushuvchi nurlarni konstatatsiyalovchi ekran vazifasini bajarishi mumkin. Riboflavin esa ko'k nurlarning kriptoxrom deb ataluvchi flavoproteinli retseptorlari tarkibiga kiradi. Makkajo'xori koleoptellari hujayralari plazmolemmasida flavoprotenga bog'liq oksidoreduktaza va sitoxrom b 5 topilgan. Shuni aytib o’tish kerakki, fototropizmning ro'y berishi auksin gormoni bilan tubdan bog'liqdir yam nisbatan ko'p yorug'lik olayotgan barglardan poyaga ko'p miqdorda auksin kela boshlaydi va poyaning shu yerga yaqin joyiashgan bug'im oraliqlari tezroq o'sa boshlaydi. Auksin gormonining diafototropik bo'linishi o'z navbatida barg bandlari holatiga ham ta’sir qiladi va buning natijasida barglarning o'ziga xos yorug'likga tomon bo'rilishi («barglar mozaikasi») ro'y beradi. Xemotropizm. Tropizmning ushbu ko'rinishi o'simlikka kimyoviy moddalar ta’sir etganda namoyon bo'ladigan harakatlanishdir. O'simlik buning natijasida o'zining ildiz va so'rg'ichlarini oziqa tomonga qaratadi. O'simlik ildizlari tuproqdagi organik va mineral o'g'itlar tomonga qarab o'sadi va ulardan unumli

foydalanadi (musbat xemotropizm). Kislota, ishqor va boshqa zahajjli moddalardan ildiz qochadi (manfiy xemotropizm). Bu yerda shuni aytib o’tish lozimki, moddalarning muhitdagi miqdoriga qarab kimyoviy birikmalarga nisbatan harakat manfiy yoki musbat bo'lishi mumkin. O'simlik ildizlaridagi xemotropizm sezgirligi ildiz uchlarida joylashgandir. O'simliklarda suvda eruvchi kimyoviy birikmalardan tashqari gazsimon birikmalarga nisbatan ham xemotropizm bo'lishi mumkin. Gidrotropizm. Bu o'simlik ildizlarining, zamburug' giflarining tuproq tarkibidagi namlik tomonga harakatlanishidir. Masalan, o'simlik ildizlari doimo tuproqda namlik ko'p bo'lgan tomonga qarab o'sadi. Tigmotropizm. Bu o'simliklarga tekgandagi javob reaktsiyalari bo'lib o'sish davomida buralishlar yuz berishi bo'lib, ayrim hollarda giptotropizm ham deyiladi. Masalan, koleoptileyning tigmotropik harakatlari, devorlar va daraxtlarga o'rmalab o'suvchi ayrim o'simliklarning gajaklari, havo ildizlarining uchki qismlari va ko'pchilik o'simliklardagi barglar qandlarining buralishlari. Termotropizm. Tropizmning ushbu turi o'simliklarga haroratning ta’siri natijasida sodir bo'ladigan harakatlanishdir. O'simlik o'sayotgan muhitda harorat notekis tarqalganda, ildiz va poyada egilish paydo bo'lishi mumkin. Ushbu holatda ham musbat va manfiy termotropizm kuzatiladi. Masalan, no'xot o'simligida 32°C haroratdan past ko'rsatgichda musbat egilish, undan yuqori bo'lganda esa manfiy egilish sodir bo'ladi. Tajribalarda no'xot o'simligiga yaqin joyning harorati 26°C dan 41°C gacha ko'tarilganda uning ildizlari qizdirilgan joyga nisbatan burilishi 5 marotaba oshgan (manfiy termotropizm). Elektrotropizm (galvanotropizm). Ushbu holat o'simlik orqali elektr toki yuborganda yoki o'simlikning organlarini elektr maydoniga joylashtirganda sodir bo'lishi mumkin. Masalan, koleoptilning apikal zonasi bo'ylab 2 daqiqa davomida 20 mkA tok yuborilsa uning egilishi kuzatiladi. Shuningdek maysalarni yuqori kuchlanishli (1 sm yuzaga nisbatan yuzlab volt kuchlanish) kondensator plastinkalari orasida joylashtilsa novda musbat zaryadga, ildiz esa manfiy zaryadlangan plastinkalar tomonga bo'riladi.

Jarohat tropizmi. Bu o'simlikning jarohatlangan tomonga qarab reaktsiyasidir. Masalan, o'simlikning o'stki tomonining biror qismi mexanik, kimyoviy yoki harorat ta’sirida zararlasak o'simlik organining shu jarohatlangan joyga nisbatan teskari tomonga qarab o'sishi kuzatiladi(manfiy jarohat tropizmi). Umuman kimyoviy, issiqlik yoki boshqa bir quzg'atuvchini meyoridan ortiq darajada qo'llash jarohat tropizmiga olib keladi. O'sishning nastik harakatlari. Bu qo'zg'atuvchining har tomonlama ta’siri natijasida o'simliklarda paydo bo'ladigan harakatlanishdir. Bulardan nisbatan tabiatda keng tarqalgani niktinastik harakat bo'lib kun bilan tun almashinuviga bog'liqdir. Masalan, ko'pchilik gullar ertalab ochiladi, kechqurun esa yopiladi. Ayrimlari (nomozshomgul) aksincha kechasi ochilib, kunduzi yopiq bo'ladi. O'simlik barglari ham kun va tunga karab o'z harakatini o'zgartiradi. Ayrim o'simliklarda nastiyalar hujayralarning notekis o'sishi natijasida yuz beradi. Agarda yuqori organlar (barglar, gultojibarglar) juda jadal o'ssa ularning yerga tomon egilishi ro'y beradi- epinastiya. Buning teskarisida esa tepaga tomon o'sish- giponastiya ro'y beradi. O'simliklarda u yoki bu quzg'atuvchiga nisbatan nastik harakatlar foto-, termo-, gidro-, nikti-, xemo-, tigmo-, seysmo-, travmo- va elektronastiyalarga bo'linishi mumkin. Umuman o'simliklardagi nastik harakatlar ular organlarining himoyasiga (barg og'izchalarining yopilishi) yoki narsalarni olishga (barg muylovchalarining harakati) qaratilishi mumkin. Fotonastik harakat. Bu o'simliklarda yorug'likning o'zgarib turishi natijasida paydo bo'luvchi harakatlanishdir. Ko'pchilik kunduzgi o'simliklarda yorug'lik kamayishi bilan ularning gullari yopiladi, ayrimlarida esa kechasi ochiladi. Masalan, nilufar va qoqio't o'simligining gullari faqatgina yorug'likda ochiladi. Termonastik harakat Ushbu harakat haroratning o'zgarishi natijasida hosil bo'ladi. Masalan, yopiq lola guli issiq xonaga (25 C) olib chiqilsa tezda ochiladi. Ko'pchilik gullar haroratning 2°C o'zgarishiga ham reaktsiya qiladi. Tigmonastiyalar. Ushbu holat yuqoriga o'rmalovchi o'simliklarga xos harakatdir. Tigmonastiya xos o'simliklarning uchki gajaklari (muylovlari) faqat

biron bir narsaga tegsagina harakatlanadi. Masalan u yomg'ir tomchilariga yoki shisha tayoqchalarga nisbatan umuman reakfsiya ko'rsatmaydi. Ammo jun ip yoki ishqalanish hosil qiluvchi narsalarga nisbatan hatto ta’sir juda kichik bo'lsa ham tezda javob reaktsiyasini beradi. Masalan no'xot gajaklari 0,25 mg massali quzg'atuvchiga nisbatan ham javob reaktsiyasini berishi mumkin. Ushbu og'irlikdagi quzg'atuvchini sut emizuvchilar terisi sezmaydi ham. Aylanma nutatsiya harakatlari. Nutatsiya (lotincha nutatio-tebranish, silkinish) o'simlik organlarining aylanma yoki tebranma harakati bo'lib ayrim hollarda muxtor xarakterga ega. Masalan daraxt uchlari novdalari silkinib tebranib turadi va buning natijasida ular daraxtning tanasiga nisbatan tebranadi. Xuddi shu holat ildizlarning o'sishida ham kuzatilishi mumkin. Harakatlanishning ushbu tipi aylanma nutatsiya deyiladi. O'simliklar poyasi va ildizlari o'sishining aylanma nutatsiyalari asosida avtotropizm va gravitatsion maydondagi getropik korrektirovka yotadi. Chirmashuvchi o'simliklar. Ushbu hol o'simliklarning boshqa bir o'simlik tanasiga o'ralib, yoki chirmashib o'sishga qarab harakatlanishdir. Bularga zarpechak, liana kabi o'simliklar kiradi. Nutatsiya harakatlari ular poyasining tashqi va ichki tomonlari bir meyorda o'smaganligi natijasida sodir bo'ladi. Ularni bir marta aylanish davri 2-12 soat bo'lishi mumkin. Lianalarning poyasi soat strelkasiga qarama-karshi o'sish nuqtasiga ega, boshqa o'simliklarniki esa aksincha, soat strelkasi bo'yicha o'ralib o'sadi. Nutatsion harakatlar o'simliklarga yorug'lik energiyasidan samarali foydalanish imkonini beradi. Ayrim hollarda o'simliklarning nutatsion harakatlari daraxt uchlarigacha yetishi mumkin. Seysmonastik harakat Bu o'simlikning har xil tebranishlarga nisbatan javob qaytarishidir. Masalan, uyatchan mimozaning bargiga salgina ta’sir etilsa, u darhol shalpayib osilib qoladi, yani bo'g'inlarning ustki va pastki yarmida turgor holat o'zgaradi. Shuningdek kliver, kislitsa chivin ovlovchi venerina o'simliklarida ham seysmonastik harakatlar mavjud. Bularning barchasi tashqi ta’sir tufayli hujayralardagi turgor holatining o'zgarishidir. Vaqt o'tgandan keyin yana turgor

holat tiklanadi. Bu o'simlikning o'ziga xos himoya vazifasini bajaruvchi harakatlanishidir.

O'xshashlar

Hujayra organoidlari

O’simliklarning tinim holatlari va harakatlari

O`simlik hujayralarining ontogenezi va hujayra tuzilmalarining biogenezi

Hujayra tuzilmalarining biogenezi va o`z o`zini qurishi

Nafas olishning ichki va tashqi sharoit omillariga bog’liqligi