logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Biotexnologiya
  4. Suvni biologik tozalash

Suvni biologik tozalash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

25.064453125 KB
Ko'chirib olish
Suvni biologik tozalash Reja: 1. Suvni tozalash usullari 2. Mikroorganizmlar yordamida biomassadan energiya olish, bioenergiya Suvni tozalash usullari Aerob va anaerob mikroorganizmlar oqova suvlarda uchraydigan organik materiallardan tozalash xususiyatiga ega. Achitqi, neftni qayta ishlash zavodlari, sut va pishloq ishlab chiqaruvchi korxonalar, kartoshka va kraxmalni qayta ishlovchi zavodlardan chiqadigan chiqindilarni anaerob jarayon yordamida tozalash bo&#39;- yicha katta muvaffaqiyatlarga erishilgan. Bujarayonda faol biologik komponentlar qayta ishlatiladi, qoldiq mahsulotlar kamayadi, sezifarli darajada noxush hidlar tarqalishi kamaytiriladi. Eng muhimi metan hosil bo&#39;ladi. Bulardan tashqari, kimyoviy zararlanish (biotsidlarning destruk- siyalanishi kabi)ning nazorat qilish uchun mikrob shtammlaridan foydalariiladi. Pseudomonas turiga mansub bakteriyalarda oksireduktaza yoki gidroksilaza fermentlari bo&#39;lib, ular yuqori toksik uglevodorodlar va aromatik birikmalarni parchalash xususiyatiga egadir. Pseudo tnonas ning ayrim shtammlari tarkibida ushbu fermentlarni kodlov chi genlar plazmida tarkibida uchraydi. Bunday plazmidalarning 4 xili mavjud: OST (oktan va va dekanning parchalanishi), XYL (ksilol va toluolning parchalanishi), SAM (kamforaning parcha lanishi) va NAH (naftalinning parchalanishi). SAM va NAH plaz midalari bakterial hujayralarai chatishtirib, o&#39;zining o&#39;tkazuvchan- ligini ta&#39;minlaydi, qolgan plazmidalar esa bakteriyaga boshqa plazmidalar kiritilgandagina o&#39;tkazilishi mumkin. Kcyinchalik bu shtammlarning gibrid plazmidalari ohngan bo&#39;lib, ular tozalanmagan neftda boshqa shtammlarga nisbatan uglevodorodlarai parchalash xususiyatiga egadirlar. Ular yordamida harorat va boshqa omillarni nazorat qilgan holda oqova suvlarni tozalash mumkin. Ayrim mikroblar molekulalarda shunday o&#39;zgartirish kirita-dilarki, hosil boigan molekulyar boshqa mikroblar yoki ulaming shtammlari ta&#39;sirida yengil parchalanadilar. Bunday <<kometabo lizm»ni Dafton va Xsi (Kaliforniya universiteti, AQSH) kuchli toksinlik xususiyatiga ega bo&#39;lgan paration insektitsidini Pseudomo- nasning 2 ta shtammi ta&#39;sirida parchalanishi misolida ko&#39;rsatib berishga erishganlar. Toksik molekulaning kimyoviy o&#39;zgarishining natijasi ulaming to&#39;liq parchalanishi emas, balki detoksifikatsiyasi (zaharsizlanishi) hisoblanadi, bu jarayon molekulaning fosforillanishi, metillanishi, asetillanishi va boshqa jarayonlar orqali namoyon bo&#39;ladi. Detoksiflkatsiyani katalizlovchi fermentlar plazmida tarkibidagi genlar bilan kodlanadi. Olimlar kuchli va ko&#39;p ishlatiladigan gerbitsid — 2,4,5-T (2,4,5-trixlorfenoksisirka kislotasi)ni parchalovchi mikrob kulturasini olishga erishganlar. Ular tozalash stansiyalaridan bir nechta mikroorganizmlami ajratib olib, ularni organik birikmalarning plazmidasi tarkibida parchalovchi fermentlarni kodlaydigan gcni bo&#39;lgan boshqa bakterial shtammlar bilan aralashtirganlar. So&#39;ng aralashma faqatgina 2,4,5-T saqlangan muhitda xemostatda o&#39;stirilgan. 10 oydan so&#39;ng bakteriyalarning o&#39;sish sur&#39;ati 2,4,5-T ni parchalovchi bakteriyalar hisobiga tezlashgan. Hozirgi zamon biotexnologiyasining, ayniqsa, ekologik biotex nologiya fanining eng dolzarb muammolaridan bin quyi parchalanuvchi zaharli moddalar va plastiklarni parchalash xususiyatiga ega bo&#39;lgan mikroorganizm shtammlarini gen injenerlik metodlari yordamida yaratish va ularni amaliyotga tadbiq etish muammosi hisoblanadi. Mikroorganizmlar yordamida biomassadan energiya olish bioenergiya Yer sharining o&#39;simlik qatlami 1800 mlrd t quruq moddani (cnergetik jihatdan 30*10 21 J ga ekvivalent) tashkil qiladi. Bu ko&#39;rsatkich foydali qazilmalarning energiya zaxiralariga mos keladi. Ma&#39;lumki, biomassaning cnergetik potensialining aksariyat qismi inson tomonidan ishlatiladi. Quruq modda uchun biomassaning energiyaga aylanishining cng oddiy usuli yonish bo&#39;lib, buning natijasida u issiqlik bilan ta&#39;minlaydi, u esa, o&#39;z navbatida, mexanik yoki elektr energiyaga aylanadi. Nam moddalarga kelsak, ular biokonversiyasining qadimgi va samarali usuli - biogaz (metan) olish jarayonidir. Bulardan tashqari, energiyani maxsus o&#39;stirilgan qishloq xo&#39;ja-ligi o&#39;simliklaridan ham olish mumkin. Bular tez o&#39;suvchi daraxtlar plantasiyasi hamda uglevodga boy o&#39;simliklardir. Bunday o&#39;simliklar tarkibidagi uglevodlar gidrolizlanib geksozaga, u, o&#39;z navbatida, spirtli bijg&#39;ishga uchraydi. Etil spirtining olinishi. Etil spirtini yuqorida aytib o&#39;tyilgan o&#39;simliklar biomassasidan olish uchun awal ular ekstraksiya qilinadi va mikrobli bijg&#39;ish yo&#39;li bilan ulaming zaxirasidagi uglevodlar mikroorganizmlar yordamida gidrolizlanadi. Etil spirti ikki usul bilan, ya&#39;ni kimyoviy sintezlash va fermen- tativ usulda olinadi. Kimyoviy sintezda etilen (neft yoki tabiiy gazdan olinadi) yuqori temperaturada suv va katalizatorlar ishtirokida konversiyaga uchra tiladi. XX asr boshlarida etanol bijg&#39;ish yo&#39;l bilan olinar edi. Etil spirti olinadigan o&#39;simliklar qatoriga maniok, boshoqli o&#39;simliklar, ayniqsa, jo&#39;xori (uglevod zaxirasi kraxmal) va yemoki tapinambur (uglevod zaxirasi insulin) kiradilar. Bulardan tashqari, shu maqsadda shakarqamish, ananas, qand lavlagi va sorgo (uglevod zaxirasi saxaroza) ham ishlatiladi. Bu o&#39;simliklaming kulturasi hozirda keng miqyosda o&#39;stirilmoqda. Etanol ishlab chiqarishni yanada mukammallashtirish uchun to&#39;xtovsiz bijg&#39;ish texnologiyasini yaratish lozim. Metanli «bijg&#39;ish» yoki biometanogenezjarayoni 1776-yil Volt tomonidan ochilgan bo&#39;lib, u birinchi marta botqoq gazi tarkibida metan borligini aniqlagan. Ushbu jarayon davomida olinadigan biogaz tarkibida 65% metan, 30% C0 2 , 1% H 2 S va kam miqdorda azot, kislorod, vodorod uchraydi. U ko&#39;k rang berib yonadi va hidsizdir. 28 m 3 biogazda yig&#39;ilgan energiya 16,8 m 3 tabiiy gaz, 20,8 1 neft yoki 18,4 1 dizel yoqilg&#39;isiga ekvivalentdir. Biometanogenez 3 bosqichda amalga oshiriladi: organik birik- malarni eritish va gidrolizlash, asidogenez va metanogenez. Bu jarayonda 3 guruh bakteriyaiar ishtirok etadi. 1-guruh bakteriyaiar murakkab organik substratlarni moy, propion va sut kislotasiga aylantiradi; 2-guruh bakteriyaiar organik kislotalarni sirka kislota, vodorod va C0 2 ga aylantiradi; 3-guruh — metan hosil qiluvchi bakteriyaiar vodorodni yutib, C0 2 ni metanga aylantiradilar. Biokimyoviy nuqtayi nazardan, biometanogenez anaerob nafas olishning o&#39;zidir. Bu jarayonda ham elektronlar organik modda-lardan CO,ga beriladi, so&#39;ng u metanga aylanadi. Biometanogenez suv o&#39;tkazmaydigan silindrik sisternalar (daydjesterlar)da olib boriladi. Bunday yo&#39;l bilan biogaz olish usuli AQSH, Yevropa mamlakatlari, Isroil, Hindiston, Xitoy kabi mamlakatlarda keng qo&#39;Uaniladi. O&#39;zbekistonda keng maydonni g&#39;o&#39;za, kanop, tamaki, kunga-boqar o&#39;simliklari egallaydi. G&#39;o&#39;za poyasidan hozirgacha spirt, qog&#39;oz olishga urinishlar amalga oshirilayotgan bo&#39;lsa, boshqa o&#39;simliklar shunchaki yoqib yuboriladi. O&#39;zbekiston olimlari ushbu chiqindilardan ekologik toza, issiqlikni o&#39;zida yaxshi saqlash xusu- siyatiga ega bo&#39;lgan toza qurilish materiallarini olish texnologiya-larini ishlab chiqish ustida ham samarali tadqiqotlar olib bormoq-dalar va ba&#39;zi bir yutuqlarga ham erishganlar. Quyosh nurining energiyaga aylanishi. 1960-yillarning bosh- larida ismaloq bargidan ajratib olingan xloroplastlar elektronlarning sun&#39;iy donori va bakterial ekstrakt ishtirokida vodorod hosil qilishi aniqlangan: e&#34; c~ e~ elektron donori -» fotosistema I -» elektronlarni tashuvchi -> tx gidrogenaza -> H 2 Keyjinchalik esa ismaloq ekstrakti va tarkibida gidrogenaza bo&#39;l gan bakterial ekstraktlar ko&#39;rinadigan nur bilan nurlantirilganda, vodorod ajratishi mumkinligi aniqlangan. Bunday holda xloro- plastning I va II fotokimyoviy tizimlari ishtirok etadi. Clostridium dan ajratib olingan gidrogenaza fermenti kislorodga nisbatan sezgir bo&#39;lib, kislorodli muhitda o&#39;z faoliyatini yo&#39;qotadi. Shuning uchun suv fotolizi natijasida ajraladigan kislorodni yo&#39;qotish maqsadida reaksiya azotli muhitda oUb boriladi. Bu yo&#39;l bilan energiya olish bir qancha afzalliklarga ega: — fotoliz substrati ko&#39;p miqdorda bo&#39;lishi; — energiya manbayi cheklanmaganligi (quyosh energiyasi); — mahsulot (vodorod)ni atmosferani ifloslantirmasdan saqlash- ning mumkinhgi; — jarayonni tiklashning mumkinligi; - oraliq toksik mahsulotlarning hosil bo&#39;lmasligi va normal haroratda olib borilishi. Ko&#39;p miqdorda energiya olish uchun kislorodga nisbatan kam-roq sezgirlikka ega bo&#39;lgan gidrogenazalami tanlab olish kerak. Masalan, Alcaligenes bakteriyasidan olingan gidrogenazalar ara-lashmadan vodorodning sekin hosil bo&#39;lish reaksiyasini kataliz qiladi. Adabiyotlar : 1. А ndreev .N.G. - Lugovoe i polevoe kormoproizvodstvo. M.Kolos 1984 2. Atabayeva va bosh.-Yem-xashak yetishtirish –T.Mehnat.1997 3. А t а b а ev а H. - D а l а ekinl а rini qo`shib ekish T.T а shG А U - 1998 4. А bduk а rimov D v а boshq а l а r - Dehqonchilik а sosl а ri v а yem-x а sh а k yetishtirish T.Mehn а t 1987 5. Belolipov. I. V. Sheraliev. A. Axadova. M. A. “O`rta Osiyo o`simliklari marfalogiyasi” SOP, TIPO, T.: 1991 6. Buro`gin. V. A. Jongurazov. F. X. Botanika “O`qituvchi” T.: 1977. 7. D а l а k ь yan V, А s а nov R, Kim L - Korm а Uzbekist а n а -T.Mexn а t.1986 8. К ursanov. V. A. К amarniskiy N. A va bosh.- Botanika “O`qituvchi” 1977. I II tom. 9. Mirzayev O`, Xudoyberganov –Yem-xashak yetishtirish, Andijon, 2003 10. Pr а kticheskoe rukovodstvo po texnologii uluchsheniya i ispol ь zov а niya prirodnix kormovo`x ugodiy а ridno`x r а yonov str а no` M.V.O. А grpromizd а t 1988 11. Rogov M.S. - Zeleno`y konveyer M. А gropromizd а t 1985 12. Soxabiddinov. S. “O`simliklar sistematikasi” I II bob. “O`qituvchi” T.: 1976.

O'xshashlar

Biologik muxitni o’stirish
Maxsulotlarni ajratish, tozalash va modifikasiyalash
Mikroorganizmlarning tabiatda tarqalishi
Biotexnologik muxitni tanlash va tayyorlash
Biotexnologiya fani, rivojlanish tarixi va vazifalari