Ҳужайра мухандислиги ( хужайра инжинерияси ) - Biologiya - Referatlar

Ҳужайра мухандислиги ( хужайра инжинерияси )

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uzРежа: 1 Ҳужайра мухандислигининг моҳияти ва вазифалари. 2 Орган, тўқима ва протопластни сунъий озуқа муҳитларида ўстириш. Стериллаш усуллари. Озуқа муҳитини танлашнинг асосий принциплари. 3 Каллус тўқимасини олиш,протопластларни олиш. 4 Ҳужайра суспезияси культураси. Алоҳида ҳужайралар культураси. .5. Хулосалар.

www.arxiv.uz1. Н е ч а м и н г йиллардан бери инсон учун зарур бўлган озиқ овқат махсулотларини олишда ананавий биотехнологиядан фойда ланиб к е ли н г ан . Ҳозирги вақтда ривожланиб бораётган биотехно л о г и я н и н г янги босқичининг мукаммалашиб бориши билангина эмас б а л к и янгиларишшг пайдо бўлиши билан ҳам боғиқлиқдир. Ҳайвон, ўсимллк ва микроорганизмларнинг орган, тўқима ва ҳу ж ай р а лар ин ин г ўстирилиши янги биотехнологиянинг объекти бўлиб қолди. Ҳужайра биотехнологияси ҳужайра, тўқима ва протопластларнинг культураларидан фойдаланишга асосланган. Ҳужайраларнинг м а н и п у л я д и я с и учун, уларни ўсимликлардан ажратиб олиб, ўсимлик организмидан ташқарида яшаб купайиши учун зарур шароит яратиш лозим. Ажратилган ҳужайра ва тўқималарни суниий озуқа муҳитлар да стерил шароитда ўсгириш усули ажратилган In vitro тўқималар культураси деб аталади. Ажратилган ҳужайра ва тўқималар культурасининг биотехн о ло г ия д аги аҳамиятини учта йўналншда кўриш мумкин. Биринчи йўна л и ш ўсимлик ҳужайраларининг медицина, парфюмерия ва косме тика у ч у н зарур бўлган маҳсулотлар, халқ хўжалигининг бошқа -тармоқлари учун иккиламчи синтез моддалар, стериоидлар, гликозидлар, гармонлар, эфир ёғларини ишлаб чиқариш билан боғлиқ.. ( И к к и л а м ч и моддалар озуқа муҳитларда ўсти рилган каллус туқималаридан олинадн). И к к и н ч и йўналиш - ажратилган тўқима культураларини кўпайтириш ва вирусдан ҳоли экиш материали олишда фойдаланила д и . Бу усул ўсимликларни клонал микрокўпайтириш дейилади, бир йилда битта мерестемадан минглаб ўсимликлар олиш имкониятини бе ради.. Учннчи йўналиш- алоҳида ҳужайраларни ўсимликлар селек циясида қўллашдир. Бунда тез ривожланувчи ноқулай ташқи фак торларга: Қўрғочиликка, шўр тупроққа, паст ва юқори ҳароратга чидамли ўсимликлар олишда фойдаланилади. Шу билан бирга бу йўналиш изоляцляланган протопластларни бир бирига қўшлб соматик дурагайлар олиш йўли билан

www.arxiv.uzянги ўсимликларни ярагиш имконини беради. Ген мухандислиги усуллари ёрдамида изоляцияланган протопластларга бегона генларни киритиш, кейинчалик янги хусусиятли ўсимликлар олиш, ажратилган чангдон ва уруғмурт акларни сунъий муҳитда ўстириб гаплоидлар олиш мумкин. Ҳужайра тўқималари культурасини қўллашда ютуқларга эришиш учун бнрилчи навбатда физиологик жараёнларнинг оптимиза ц и я с и н и , ҳужайраларлинг нормал бўлинишини, уларнинг дифе ренцировкасини ва улардан бутун ўсимлик регенерациясини таъмлллаш зарур. 2. Келйинги 20 йил мобойнида оргая, тўқима ва протопластларни сунъий шароитда ўстириш услублари ишлаб чиқилди ва тако миллаштирилди. Шу йўсинда ўстирилган каллус культураларидан бир қанча трансген формалар олинди ва ҳозирги куида халқ хўжалигида кенг кўламда ишлатилмоқда. Бу жараённи амалга ошириш учул амалётчи аввалом бор тажриба манбаини ва ишлатиладиган асбоб ускуналарни тўла стериллашга эришлши лозим. Биологик ма н ба ла р л л стериллашни 5 та усули мавжуд : 1.Намли иссқлик ёки иссиқ сув буғи йўли билан стерилизациялаш. Бунда ўсувчи (вегитатив) ҳужайралар 60-70°С ҳароратда 5-10 дақиқа давомида стерилланса спораларни йўқотиш учун 120-130°С 30 дақиқа, 1 атосфера босим билан таъсир этиш керак. Бундай стерлллаш махсус қурилма автоклавда бажариладл. Бу усул ёрдамида тажриба идишлари, тайёрланадиган озуқа муҳитлари стерилланади. 2.Қуруқ иссиқлик таъсирида стериллаш, Бундай стериллаш қуритиш шкафларпда амалга олшрлладл. Бунда 160°С ҳароратда 2 соат (бу ҳаро ратда пахта ёки қўғоз куймайди) ёки 180°С ҳароратда 30 дақиқада сте рилланади. 3.Филътрация йўли бллан стериллаш. Термик ишловга чидамсиз биологик фаол моддаларни стерлллаш, флльтрлаш усули ёрдамлда амалга ошлрлладл. Бунда асосан бактерия ва вирус заррачаларини ушлаб қолувчи фильтрлардан фойдаланилади. 3. Нур таъсирида стериллаш (ультрабинафша ва радиоактив нур лар)

www.arxiv.uz5. Кимёвий стериллашга этилен оксиди, -прополактан, диэтилпирокарбонат, спирт, AgО 3,. калций гипохлорид, кислоталар билан стериллаш киради. Ўсимликдан ажратилган ҳужайра ва тўқималар ўстириладиган озуқа муҳитида ўсимликларни ўсиши учун керакли бўладиган ҳамма макроэлементлардан: азот, фосфор, калий, калций, олтингугурт, магний, темир, микроэлемептлардан: бор, рух , мис, кобальт, марганец, йод молибден, шунингдек витаминлар, угелеводлар, фитогармонлар бўлиши керак. Баъзи озуқа муҳитлари таркибида эса казеии гидролизати ва баъзи аминокислоталар бўлиши керак. Бундан ташқари, озуқа муҳити таркибига, ҳужайраларнинг темирга бўлган талабини турли рН курсаткичларида қолдириш учун ЭДТА (этилендиамин-тетрасирка кислота) ёки унинг натрийли тузи киритилиши керак. Ажратилган ҳужайра ва туқималар ўстириладиган озуқа муҳитининг асосий таркибий қисмини углеводлар ташкил қилади, чунки ҳужайра ва тўқималар автотроф озуқаланиш қобилиятига эга эмас. Кўпинча углевод манбаи сифатида саҳароза ёки глюкозанинг 20-40г/л миқдори қўлланилади. Углеводли озуқа манбаи сифатида полисахаридлар ишлатилмайди, чунки баъзи тўқималар асосан ўсмалар актив гидролитик ферментларга, (амилаза ва бошқалар) эга булиб, крахмал эритмаси бор озуқа муҳитларида ўсиши мумкин. Ўсиш регуляторлари ҳужайралар дедеф ференцировкаси ва ҳужайра тўқималари иидукцияси учун зарурдур. Шунинг учун каллусли туқималар олишда озуқа муҳитлари таркибига ауксин (ҳужайра дедифференци ровкасини юзага келтирувчилар) ва цитокининни (дедифференциалланган ҳужайра ларнинг бўлинишини индукцияловчи) киритиш керак. Поя морфогенези индукциясида озуқа муҳити таркибида ауксиннинг миқдори камроқ бўлиши ёки умуман бўлмаглиги мумкин. Иккала гармонларга ёки уларнинг биттасига нисбатан автономлик шу ҳужайра ларнинг гармон ишлаб чиқариш қобилятига боғлиқ. Ауксин манбаи сифатида озуқа муҳитларда 2,4 дихлорфеноксисирка кислотаси

www.arxiv.uz (2,4-Д) % 1-10 мг/мл; индо лилсирка кислота (ИСК)-1-30 мг/л, α- нафтилсирка кислотаси (НСК)-0,1-2,0 мг/л, кабилар ишлатилади. Кўпинча 2,4-Д ишлатила ди, (НСК) 2,4- Д га нисбатан 30 марта кам активликка эгадир. Кал л у с н и н г ривожманиши учун кўпинча ауксиннинг юқори миқдори , ишлатилади, тўқима кейинги қайта экилганида ауксиннинг миқдори бир неча марта кам бўлганда ҳам тўқима ўсиши давом этаве ради. Сунънй озуқа муҳитларида цитокинин манбаи сифатида кинетии, 6 - бензил аминопурин (6-БАП) ва зеатин (0,001-10мг/л) қўлланилади. Ажратилган тўқималар нинг ўсишида ва оргоногенез индукциясида 6-БАП кинетинга нисбатан юқори активликни намоён килади. Баъзи озуқа муҳитлари таркибига аденин киради. Ауксии ва цитокннилардан ташқари баъзи озуқа муҳитлари таркибида гибберил кислота (ГК) тутади. Озуқа муҳитида ГКнииг бўлиши шарт бўлмаса ҳам, баъзи ҳолларда у изоляцияланган туқималарнинг ўсишини тезлаштиради. Бирламчи каллус индук ци яс ин и ва у н и н г ўсиши фаолиятини тезлаштириш учун озуқа муҳитига ўсимлик экстрактлари ёки шарбатлари қўшилади. Кокос сути-кокос ёнғоғи суюқ эндосперми ўсиш тезлигини ошириш хусусиятига эга. Қаттиқ озуқа муҳитини тайёрлашда денгиз сув ўтларидан олинадиган полисаҳарид агар-агардан фойдаланилади. “Ваcto agar” ва ўзимизда ишлаб чиқариладиган бактериал агарда кераксиз қўшимчаларнинг миқдори камроқ бўлади. Бундай агарларни қаттиқ озуқа муҳити тайёрлашда тозаламасдан ишлаташ мумкин. Одатда қаттиқ озуқа муҳити тайёрлашда 5-7 % агардан фойдаланилади. Вақтдан унумли фойдаланиш учун макро- ва микро туз лар ҳамда витаминлар эритмалари юқори миқдордаги бошланғич эритмаларини тайёрлаб, уларни кўп марта суюлтириб ишлаташ мумкин. Концентрланган эритмалар музлатгичда сақланади, вита минли эритмалар минусли ҳароратда сақланади. Макротузлар эритмалари 10-20 марта кўп миқдорда, микротузлар эритаалари 100-1000 марта кўп миқдорда, витаминлар эритмалари эса 1000 марта кўп даражали миқдорда тайёрланади. Ҳар-хил турларга ман суб

www.arxiv.uz ўсимликлар ҳужайралари, тўқималари ва органларини ўстиршида турли таркибдаги озуқа муҳитларидан фойдаланилади. Кў пм нч а Мурасига-Скуга, Уайт; Гамборга (В-5) озуқа муҳитлари ишлашладп. Мурасиге-Скуга озуқа муҳитларидан турлича моди фикациялар билан апикал меристемалар ўстиришида ва ўсимликни микрокўпайтириш да фойдаланилади. 3.Ажратилган туқималар культураси деганда одатда каллус тўқимаси ёки шиш тўқимаси тасаввур этилади. Каллус бу дедифференцияланган ҳужайралардан иборат ташкилланмагаи масса. Каллуснинг ҳосил бўлиши ва ўсиши ауксин ҳамда цитокииин гуруҳларига мансуб бўлган фитогармонлар томонидан пазорат қплинади. Ихтисослашган тўқиманинг дифференцияланган ҳужайралари ауксин таъсирида дедифференцировкани енгади, цитокинен лар таъсирида эса актив бўлинишга ўтиб, каллусли тўқима ҳосил қилади. Икки паллали ўсимликлар каллуслари, фитогармон тутувчи турли сунъий озуқа муҳитларида турли органлар экс плантларида: асептик ўсувчи уруғларда, поя ва илдиз бўлакларида, изоляцияланган паренхима бўлакларида, туганак тўқималарда, изоляцияланган поя муртагида, баргда осон ҳосил бўлади. In vitro каллус тўқимаси асосан оқ ёки сарғиш рангда бўлади. Каллус қарий бошлаганда фенол бирикмалари тўпланиши натижа сида қўиғир рангга кира бошлайди. Каллус тўқимаси аморф бўлиб, аниқ анатомик тузилишга эга эмас. Лекин келиб чиқишига, ўсиш шароитига боғлиқ ҳолда у: 1 .Пўк алоҳида майда агрегатларга тез парчаланувчи. 2. Ўрта зичликдаги, меристематик марказн яхши кўринадиган. 3. Зич, камбий, элементлари дифференцияланаётган ва системага тушаётган ҳолатда бўлади. Ў с и м л и к ҳужайрасининг дифференцировкаси ва каллусга айланипш учун озуқа муҳит таркибида фитогармонлар: ауксин ва цитокиненлар иштирок этиши лозим. Ауксин ҳужайра дифференцировкаси жараёнини юзага келтириб, бўлинишга тайёрлайди, ци токинин эса дифференцияланган

www.arxiv.uz ҳужайраларни бўлинишга олиб келади. Агар гармонсиз озуқа муҳитларига дифференциялантан ўсимлик экспланти жойлаштирилса (поя, барг,илдиз бўлаги) ҳужайра бўлиниши кетмайди ва каллус ҳосил бўлмайди. Бу дифференцияланган ҳужайраларнинг бўлиниш хусусиятита эга эмаслигини кўр сатади. Ҳар бир ҳужайра ўсишнинг бўлиниш, . чўзилиш, дифференцировка фазаларини ўташи керак.. Дедифферен цияланган ҳужайралар нинг бўлиниши на тижада каллус ҳосил бўлади. Ҳужайраларнинг in vitro дифференцияланган ҳолатдан деди ференцияланган ҳолатга ўтиши ва ҳужайраларнинг актив бўлиниши генларнипг активлигининг ўзгариши билан боғлиқ. Баъзи ген ларнинг фаоллашуви баъзиларининг пассивлашуви ҳужайранинг оқсил таркибининг ўзгаришига олиб келади. Каллус ҳужайраларида с п е ц и ф и к оқслллар пайдо бўлади ва бир вақтнинг ўзида барг нинг фотосинтезига таалуқли оқсиллар камаяди ёки умуман йўқолиб кетади. Ҳужайралар дедифференцияланиб каллус ҳосил қилиш жараёнида ҳужайрада биокимиявий ва цитологик ўзгаришлар рўй бсради. Дедифференцировка захира моддалар сарфланиб ҳужайра органеллаларининг парчаланишидан бошланади. Дедиф- ференцировка индукциясидан 6-12 соат ўтганидан сўнг ҳужайра қобиғи пўкаклашади ва шишади, эркин рибосомалар сони ортади, гольджп аппарати элементларининг сони кўпаяди, ядрочаларнинг ўлчами катталашади ва сони ошади. Каллус ҳужайрасининг ривожланиш цикли . Каллус ҳужайралари қариб, бўлиниш хусусиятларини йўқотмаслик лари у ч у н эксплантда пайдо бўлган бирламчи каллус 4-6 хафтадан сўнг я н г и озуқа муҳитига ўтказилади. Бу муолажани пассирлаш дейилади. Доимий пассирлаш йўли билан ҳужайраларни бўли ниш қобилиятини ўн йиллаб сақлаб туриш мумкин. Каллус ҳужайраларининг ўсиш эгри чизиғи S-симон шаклга эга. Бундай ўсишни каллус ҳужайраларининг суспензия культураларида осон кўриш мумкин. Ўсиш эгри чизиғи 5 та фазани ўз ичига олади. 1. Латент ёки лаг-фаза даври бўлиб бунда ҳужайраларнинг массаси ва сон

www.arxiv.uz кўпайм айди лекин ҳужайралар бўлинишга тайёрланади. 2.Логорифмик ёки экспоненциал ўсиши фазаси бўлиб, ҳужайраларнинг митотик фаоллиги ортади, каллус культурасининг вазни катталашади ва ҳужайранинг ўсиш тезлиги ошади. 3.Линияли фаза бўлиб бунда ўсиш тезлиги доимий ёки бир хил бўлади. 4.Ўсишнинг секинлашиш фазас бўлиб бунда, ҳужай ранииг митотик активлиги бирданига пасаяди. 5. Ўсиш эгри чизиғи –ю қ ор и н уқ та га чиқади. Шу даврдан бошлаб ҳужайраларнинг парчаланиши бошланадл, лекин ҳужайралар бўлиниши хисобига уларнинг сони ўсиши билан хали тенглашаётган бўлади, умуман олганда ҳу жайра массасининг ўсиш тезлиги нолга тенг. Стационар фазадан сўнг ҳужайранинг ўлиш даври бошланади, бунда тирик ҳужайра лар сони камаяди. Каллус хужайраларинг ўзига хослиги. Каллус ҳужайралари in vitro ўсимлик организми нормал ота – она ҳужайраларга хос бўлган физиологик , биохимиявий хусусиятларга эга бўлади. Улар иккиламчи метоболитик синтез қилиш қобилиятини сақлаб қолади. Каллус тўқималари нинг юқори ҳароратга, осмотик актив моддаларга чи д а м л ил и г и хугусиятлари билан нормал ўсимликларга ўхшашдир. Уларнииг нормал ўсимликлардан фарқ қиладиган томони, уларда специфпк оқсилларнинг пайдо бўлиши ва баргнинг фотосинтез қилувчи ҳужайраларига хос бўлган оқсиллар миқдорининг ка майишига ёки йўқолиб кетишидир, Каллус хужайрасининг генетикаси . Узоқ вақтгача каллус ҳужайралари генетик бир хил деб ҳисобланарди. Лекин 60-йилларда кал лус ҳужайраларининг генетик гетерогенлиги маълум бўлди. Каллус ҳужайралари хромосомалар сони билан фарқ қилади. Меристема тик тўқималар in vitro генетик турғун бўлади. Каллус ва суспензия культураларида бошланғич ўсимликга хос диплоид ҳужайралар тўпламини 3  4  5  ва ундан кўпроқ хромосомалар тўпламили поли- плоид ҳужайраларни учратиш мумкин. Ундан ташқари каллус тўқималари кульчурасида анеуплоидни хам кузатиш мумкин.

www.arxiv.uz Кал лус ҳужайралари қанча узоқ вақт ўстирилса улар плоидлиги билан шунчалик к ў п фарқ қилади. Тамаки каллус тўқимасини 4 йил ўстирил ган дан сўнг диплоид ҳужайрар умуман қолмайди, ҳамма ҳу жайралар полеплоид ёки анеуплоид бўлади. Протопласт олиш. 1892 йили Дж Клерк томонидан биринчи марга плазмолизни (цитоплазмани ҳужайра деворига яқин :қаватини ҳужайранинг қаттиқ қобиғидан ажратилгани) ўрганиш мақсадида протопласт ажратиб олган. У сув ўсимлиги телоферез ниш барг туқималарини плазмолизлаган. Бунда протопласт ҳосил бўлган. Прогоплагт олишнинг бир неча усуллари мавжуд: Протопластларни механик тарзда ажратиш ; Масалан: пиёз эиидерммсиии юпқа қатламини 0,1 м сахарозага солиб қўйилади, сўнгра устара ёрдамида кесилади. Ўсимлик протопластларини ажратиш соҳасида олиб борилган изланишлар натижаслда механик усулни такомиллаштириб янги услубларнинг юлага келишига сабаб бўлди. Бунга ферментлар ёрдамида ҳужайра деворини парчалашни мисол қилиб келтириш мумкин. Бактериялар ҳужайра деворини лизоцим ферменти ёрдамида парчалаш мумкин. Е. .Кокин юқори ўсимликлардан ферментлар иштирокида иротопмласт олишни йўлга қўйди. Ферментлар ёрдамада протопласт олиишинг механик тарзда протопласт олишдан устунлик томони шундаки: 1) Бир вақтшшг ўзида кўп миқдорда протопласт ажратиш мумкин 2) Протопластларни кучли осмотик сиқишнинг ҳожати йўқ 3).Ҳужайра тоза ва зарарланмаган бўлади 4) Услуб нисбаган тезроқ бажарилади Ҳужайра деворини парчалаш учун уч хил целлюлоза, гемицеллюлоза ва пектиназа ферментларидан фойдаланилади. Бу ферментларнинг таъсири ҳужайра девори компонент-лариии парчалашга йўналтирилган бўлади. Бу компонентларга целилоза, гемицеллюлоза ва пектин моддалари киради. Протопластларни ажратишда ҳужайраларнинг тузилиш хусусиягларига

www.arxiv.uzқараб фермент препаратлари танланади. Масалан, мевалардан протопласт олиш учун ҳужайрадаги пектин нинг миқдори юқори бўлганлиги сабаби пектиназа ферментидан фойдаланилади. Мевалардан протопласт олиш учта жараённи ўз ичига олади: 1) ферментлар билан ишлов бериш 2) протопластларин оллш 3) ҳужайра қобиқларидан интакт протопластларни ажратиш. Баргдан протопласт олишда барг тўқималари эпидермисдан хали этилади, нектиназа фермент билан биргаликда целлюлоза ферменти (ҳужайра деворининг целлюлозали компонентларини парчалайди) билан ишлов берилади. И. Такебе асосан тамаки барги учун протопластларни ажраташ услубинн ишлаб чиқди. 50-70 кунлик соғлом ўсимликдан тўла шакиллаган барг олиниб, 70% ли этанолга солиниб, сўнг 15-20 дақикага 10 % ли кальций гинохлорид эритмасига солинади ва дис т и л л а н г а и сув бнлан бир неча марта ювилади. Пинцет ёрдамида баргдан эпидермис олиниб, скальпел билан 4 см 2 катталикдаги бў лакларга бўлинади. Эпидермисдан тозаланган барг тўқималарига биринчи босқичда нектиназа ферменти иккинчи босқичда целлюлаза фер менти бнлан ишлов берилади. Оптимал шароитлар протопластларни олишда турли тўкималар иидивидуал танланади. Яшаш га мослашган, натив протопластлар олишда осмотик ста билизаторларни танлаш муҳим омиллардан ҳисобланади, бу ўсимликларнинг физиологик ҳолатига қараб танланади. Протопластлар қоронғу ёки ярим қоронғу жойларда ажратила ди, бунда рН 5,4-6,2 бўлиши керак. Протопластларнинг турғунлиги Ca С1 2 ва Mg С1 2 нинг юқори миқдори ушлаб туради. Протопластларни олишда, шунингдек ҳужайра суспензияси ва каллус культураларидан ҳам фойдаланиш мумкин. 4. Каллусни суюқ озуқа муҳитига солиб, доимий чайқатиб аралаштириш йўли ҳужайралар суспензияси билан олинади. Пектиназа ферментидан

www.arxiv.uzфойдаланиб эксплантдан суспензион кулътура олиш мумкин. Олдин эксплант юзасида каллус чўқимаси ҳосил қилинади, сўнг ундан алоҳида ҳужайралар ва ҳужайра агрегатлари олинади натижада ҳужайра суспензияся ҳосил. бўлади. 100 мл суспензия олиш учул 2-3 г янги каллус туқимаси керак бўлади. Суспензия ҳужайраларнинг бўлиниши каллус ҳужайралари индукцляси ва ўсиши учун зарур бўлган гармонлар ауксин, цитокининлар иштирокида боради. Суспензия 2,4Д ли озуқа муҳитида ўстирилган пўк каллусдан яхшироқ ҳосил бўлади. Ҳужайра суспензиясидан биотехнологияда иккиламчи бўлган метоболитлар яни доривор моддалар олишда, ҳужайра биомассасини ўстиришда ва ҳужайра селекциясида фойдаланилади. Ҳужайра суспензияси билан ишлашда уларнинг ҳарактеристикасини, яшаш қобилиятини, суспензион культурадаги зичлигини агрегирланиш даражасини, ўсиш тезлигини билиш зарур. Уларнинг яшаш қоблллятини бўяб аниқланади. Бунда метил кўк ёки Эвакс кўк бўёғидан фойдаланилади. Бунда тирик ҳужайралар бўялмайди, нобуд бўлган ҳужайралар кўк рангга бўялади. Генетик ва физиологик излалишлар учун, шунингдек ҳужайра селекциясида фойдаланиш учун алоҳида ҳужайраларни ўстириш кат та аҳамиятга эга. Алоҳида ҳужайралардан олинган клон-авлодлар генетик бир х ил э масликнинг сабабларини билишда ёрдам бердл. Ажратилган протопластдан олинган якка гибрид ҳужайра кей инги бўлинишиида гибрид ҳужайралардан иборат клон олиш имко ниятини беради. Алоҳнда ҳужайралар ўсимлик тўқимаси ҳужайра суспензиясидан фе рментлар билан мацерацияланганидан сўнг, ажратилган протопластлардан ҳужайра девори тикланганидан сўнг ажратиб олинади. Бир ҳужайрали фракциялар олиш учуи, колба даги суспензияни тиндириб қўйиб, устки суюқ қисмидан олса бўла ди. Бунда йирик агрегатлар колба тагига чўкади. Бундан ташқари алоҳида ҳужайраларни мацерацияловчи ферментлардан фойдала ниб, саҳароза градиентида центрифугалаб, ёки металл элакдан фильтрлаб олиш мумкин. Алоҳида ҳужайраларнинг бўлиниб кўпайиши учун махсус услублар

www.arxiv.uz ишлаб чиқидган, 1950 йил Джонсон «энага» услубини таклиф этди, бунда «энага» вазифасини фильтр қоғоз билан, ундан ажратилган каллус тўқимаси бўлаги бажаради. «Энага» иштароки да алоҳида ҳужайра бўлишиб, ҳужайра- клон индувидиал колония беради. Ҳужайра бўлинишининг индукцияси учун «озукалантирувчи қатлам» дан фойдаланиш мумкин. Ҳужайра бўлинишини стимуллаш ва муҳитни кондиционирлаш учун интенсив бўлинаётган ҳужайра культураси ўсаётган озуқа муҳитдан қўшилади. 5 Хулоса қилиб айтганда биотехнологиянинг янги босқичи ҳужай ра мухандислигидан фойдаланиб орган, тўқима ва ҳужайраларни сунъий озуқа муҳитларида ўстириб, улардан медицина ва халқ хўжалигининг бошқа тармоқлари учун иккиламчи синтез моддалар, вируслардан ҳоли экиш материаллари олиш, ташқи ноқулай шароитга чидамлр тез ривожланадиган ўсимликлар олишда фойдаланилади. Каллус тўқималаридан трансген формалар олиш ҳозирги кунда халқ хўжалигида кенг ишлчатилмоқда. Каллус тўқималаридан ҳу жайралар суспензияси олиниб, доривор моддаларга бўлган иккилам чи метоболитлар олишда, ҳужайралар биомассасини ўстиришда, ҳужайра сслскциясида кенг қўлланилмоқда

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. A. T. Gafurov. “Darvinizm” T. : «O‘qituvchi», 1992. 2. M. To‘xtayev, A. Xamidov. “Ekologiya asoslari va tabiatni muhofaza qilish” T. : 1994. 3. Biologiya. Bibliograficheskiy spravochnik, К . : “Naukova dumka” 1994 4. I. P. Sokolova. “Biologiya”. M. : “Visshaya shkola” 1987. 5. К . Villi. “Biologiya”. Perevod s angliyskogo izdaniya «Mir», M. : 1968. 6. T. X. Xolikov, N. Sh. Sharofiddinxo‘jayev va boshq. “Biologiya”. T. : “Abu Ali ibn Sino” 1996. 7. T. B. Gofman- К adashnikov, D. F. Petrov. “Biologiya bilan umumiy genetika”. «Meditsina» T. : 1970 8. E. V. Semenov, S. G. Mamantov, V. P. К ogan. “Biologiya”. M. : «Prosveshenie» 1984 9. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Хужайра инженерияси

Хужайра органоидлари

Хужайра ядроси

Генлар мухандислиги асослари

Хужайра физиологияси ва