Тупроқларни иқтисодий баҳолаш - Biologiya - Referatlar

Тупроқларни иқтисодий баҳолаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

141 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа : 1. Қишлоқ хўжалик ерларни баҳолашни вақтинчалик усули. 2. Суғориладиган ерларнинг меъёрий баҳоси. 3. Лалмикор ерларнинг меъёрий баҳоси. 4. Яйловларнинг меъёрий баҳоси. 5. Қишлоқ хўжалик ерларининг меҳёрий баҳосини ҳисоблаш тартиби.

www.arxiv.uz ТУПРОҚЛАРНИ ИҚТИСОДИЙ БАҲОЛАШ Тупроқ Ерни энг устки қатламидаги табиий манба, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи негиз, шу боис уни, яoни тупроқни иқтисодий баҳолаш мураккаб иш ҳисобланади. Ерни иқтисодий баҳолаш бир тупроқнинг иккинчи хилдаги тупроқдан қимматроқ ёки арзонроқ эканлиги демакдир. Кўп ҳолларда баҳо мезони тариқасида дифференциал рента, меoёрий соф даромад, ялпи маҳсулот, бир гектар янги ерни ўзлаштириш учун сарф қилинган капитал миқдори ва бошқалар тавсия этилади. Ерни баҳолаш учун булардан бошқа йўллар ҳам мавжуд. Масалан; олинган маҳсулотни таннархи, ерни ўзлаштириш учун сарфланган харажатни қопланиши ва бошқалар. Бу мезонлар асосида олинган маoлумотларга эoтибор берсак ерга берилган баҳо танланган услубга қараб ўзаро кескин фарқ қилади. Сабаб ялпи маҳсулот, таннарх, дифференциал даромад ва бошқа шуларга ўхшаган ўлчов мезонлари жуда кучсиз, яoни паст даражада тупроқни унумдорлик даражасини эoтиборга олади, харажатни қоплаш эса уни, яoни унумдорликни умуман эoтиборга олмайди. Тупроқни ёки ерни қиймати уни ишлаб чиқариш қобилияти билан ўлчанади. Шу боис тупроқ унумдорлигини назарда тутмайдиган ҳар кандай баҳолаш усули ҳам қониқарсиз ҳисобланади. Н.Н.Кармонов тупроқ экологик индекси (ТЭИ) орқали унумдорликни баҳолаш усулини таклиф қилди. Бу усулда тупроқни баҳолаш қуйидагича тартибда ҳисобланади. Н=ТЭИ . К Т . К М . 70 Н - бир га ер нархи; ТЭИ – тупроқ-экологик индекси; К Т - худудни тавсифловчи коэффициент;

www.arxiv.uz К М - жойлашган ўрни коэффициенти. Бу формулага кўра Винница вилоятидаги 1 га оғир механик таркибли қора тупроқ қуйидагича баҳоланади. Н = 90 . 1.15 . 3.0 . 70 = 21735 руб (1990 йилги пул ҳолатига) Формуладаги 90; 1.15; 3.0 лар махсус жадваллардан олинади. Тошкент вилоятидаги суғориладиган типик бўз тупроқлар нархи: Н = 132 . 1.27 . 4.4 . 70 = 51633 рубни ташкил қилади, бу ҳисоб- китобларда тупроқ эмас ер баҳоланганлигини кўриш қийин эмас, чунки жойлашган ўрни, майдон хусусияти каби катталиклар ер категориялари таркибидан жой олади. Демак тупроқ баҳоси билан ер баҳосини ажратиб олиш керак. Уй-жой, турли катталикдаги корхоналар, савдо ва бошқа идоралар, йўл, темир йўл ва бошқа ҳолларда албатта ер тариқасида баҳоланиши керак. Аммо қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштирадиган ерлар тупроқ тариқасида баҳоланмоғи даркор. Шуни эoтиборга олган ҳолда В.Н.Ли суғориладиган тупроқларни баҳолаш учун қуйидаги формулани таклиф қилади. Н=(Х:100) . М Н -N Х ; Н - бир гектар суғориладиган тупроқ нархи; Х - қишлоқ хўжалиги экин турини ўртача максимал ҳосил миқдори, ц/га; 100 - суғориладиган тупроқнинг максимал балл бонитети; М Н - қишлоқ хўжалиги маҳсулотини 1 тоннаси учун минтақавий ҳарид нархи; N Х - бир гектар майдонда қишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштириш учун сарфланадиган меoёрий харажатлар суммаси. Пахтачилик минтақаларида бир гектар тупроқ нархи: Н=Б п (40:100) . 800-1000 ни ташкил қилади. Б п - пахта учун шу тупроқнинг балл бонитети.

www.arxiv.uz Шундай қилиб пахтачилик минтақасидаги 1 га тупроқ нархи шу услубга кўра соф даромад қийматига тўғри келади. Бу соф даромад бир гектар майдондан терилган ва сотилган пахта миқдори билан ўлчанади. Соф даромаднинг катталигини тупроқ унумдорлигига боғлиқлиги формуладан кўриниб турибди, бошқача қилиб таҳлил қиладиган бўлсак, бир гектар майдондан пахтачиликда олинадиган соф даромад шу ердаги тупроқни балл бонитетига боғлиқ. Бу нарх шу ҳолатдига тупроқ қийматини кўрсатади ва ҳар хил ишлаб чиқариш қобилиятига эга бўлган тупроқларни солиштириш учун имконият яратади. Мисол учун Ёзёвон тумани А.Навоий номли жамоа хўжалиги ерларини юқоридаги формула асосида баҳоласак қуйидаги ҳолатни кўришимиз мумкин. 35-жадвал. Бир гектар суғориладиган тупроқни нархи. Тупроқ айирмаси рақами Бонитет балли Бонитет баллига мос ҳосил, ц/га. Бир га майдондаги тупроқ нархи млн. сўм. 1. 52 20,8 0,96 2. 62 24,8 1,17 3. 64 25,6 1,21 4. 67 26,6 1,27 5. 71 28,4 1,36 6. 73 29,2 1,40 7. 75 30,0 1,44 8. 77 30,8 1,48 9. 78 31,2 1,50 10. 80 32,0 1,55 Келтирилган маoлумотлар нисбий бўлиб, ҳосилдорлик ўзгариши билан ўзгариб туради. Ерни нархи билан тупроқ нархи бир хилдаги нарса эмас, бу тўғрида бироз тўхталган эдик. Шу боис В.Н.Ли (1990) ерни баҳолашни қуйидагича таклиф этади.

www.arxiv.uz N ЕР = Н т • К 1 • К 2 • К 3 N ЕР - ер нархи; Н т - тупроқ нархи; К 1 ,К 2 ,К 3 - агроэкологик шароитлар коэффициентлари (жадвалдан олинади). Қишлоқ хўжалик ерларининг аниқ нархи йўқлиги туфайли бу ерларни бошқа мақсадлар учун ажратишда иқтисодий томонларини асослашда турли қийинчиликларга дуч келинади. Мисол учун қурилиш мақсадида ҳосилдор ер ажратилиши керак бўлса, бу майдонни тупроқ, ер нархи қанча эканлиги, яoни қурилиш корхонасидан неча сўм ер эгасига берилиши хануз мураккаблигича қолмоқда. Маoлумки Ўзбекистон Республикасида Давлат Ер кадастрини олдига қуйилган вазифаларидан келиб чиққан ҳолда 1999 йил 28 авгувтда "Давлат ер кадастри тўғрисида"ги қонун тасдиқланди. Қишлоқ хўжалигидаги ислоҳатларнинг юқори босқичига ўтилаётган бир вақтда юридик ва жисмоний шахслар ўртасида ерга доир ҳуқуқий муносабатлар, ер майдонининг ҳолатини баҳолаш, ундан фойдаланганлиги учун олинадиган ер солиғи, ижара ҳақини белгилаш, пай муносабатларини одилона ҳал қилиш кўп жиҳатдан кадастр хужжатларига, ер нархига боғлиқ бўлади. "Ер тўғрисида"ги ва "Давлат ер кадастри тўғрисида"ги қонунларни бузган, жумладан тупроққа зарар келтирадиган, яoни уни заҳарлаган, ўнга нисбатан хўжасизлик қилган ҳар қандай шахс моддий ва маoнавий, ҳатто жисмоний жавобгарликка тортилади. Бу борада моддий жавобгарлик суммасини аниқлаш қатор тортишувларга олиб келади, сабаб ягона нарх белгилаш қоидалари мукаммал ишланмаган. Юқорида келтирилган В.Н.Ли ишларига асосан нисбий аниқликда бўлсада ерга нарх белгилаш мумкин. Лекин бунинг учун жадвал маoлумотлари бўлиши билан бирга тупроқ нархи аниқ ва равшан бўлиши керак.

www.arxiv.uz 36-жадвал. Агроэкологик шароитга кўра коэффициентлар. Ер юзининг қиялиги Қия текислик экспозицияси Агроиқлимий потенциал градус К 1 Экспозиция К 2 Σх > 10 о С К 3 <0,5 1,3 Жанубий 1,2 Ю2500 1.3 0.6-1.5 1.15 Шарқий 1.1 2400-2500 1.15 1.6-3.0 1.0 Ғарбий 1.0 2300-2400 1.0 3.1-5.0 0.9 Шимолий 0.9 2200-2300 0.9 >0.50. 0.8 - - <2200 0.8 Йилдан йилга аҳолини ўсиши ҳисобига суғориладиган ерларнинг киши бошига тўғри келадиган миқдори камаймоқда . Қурилиш , саноат , яшаш жойи учун ва бошқа турли мақсадларга ер ажратилмоқда . Албатта ажратиладиган ер учун хўжалик ва бошқа ер эгаси ҳақ олиши керак . Буни аниқлаш учун ҳам В . Н . Ли томонидан мукаммал бўлмасада қуйидаги формула тавсия этилади . Ерга тўланадиган компенсацияловчи нархи ( Н к ) қуйидагича тасвирланади . Н к =Н ЕР +Н ЕРУ +Н ЕРО +Н ДБ +Н КАП Н ЕР - ер нархи; Н ЕРУ - ер устки қурилмалари нархи; Н ЕРО - ер ости қурилмалари, коммунакациялари нархи; Н ДБ - майдондаги дарахтлар ва буталар нархи; Н КАП - бир гектар ерни ўзлаштириш учун сарфланган капитал маблағ. Бу формулага кўра ерга қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш учун негиз (базис) тариқасида қаралади. Полиз экинлари, қовун, тарвуз экиш мақсадлари учун ажратиладиган ерларининг нархини аниқлашда қийинчиликлар сони ортади, бунга сабаб экиладиган экин тури, яoни асосий майдонни эгаллайдиган экин тури

www.arxiv.uz негизида нарх белгиланади. Бундай қийинчиликлар боғдорчиликда ҳам пайдо бўлади. Боғдорчиликда қия текислик экспозицияси, самарали харажатлар индивидуал танланиши керак бўлади. Ерни иқтисодий баҳолаш йўллари кўп бўлиб, бу борада тупроқшунослик ва агрокимё илмий тадқиқот институти ходимлари томонидан ишланган усулдан ҳам фойдаланиш мумкин. Бу усулни тўла ва мукаммал деб бўлмасада, ҳозирги кунда нисбий баҳолаш мақсадларида қўлласа бўлади. ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ЕРЛАРНИ БАҲОЛАШНИ ВАҚТИНЧАЛИК УСУЛИ. Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерларни меoёрий нархини аниқлашнинг маскур усули Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 19 майидаги 120-сонли "1998-2000 йиллардаги даврда қишлоқ хўжалигидаги иқтисодий ислохатларнинг чуқурлаштириш дастурини амалга ошириш чора тадбирлари тўғрисида"ги қарорига мувофиқ ишлаб чиқилган. Бу усулга кўра ерни меoёрий баҳолаш мезони тариқасида тупроқ бонитировкаси, асосий қишлоқ хўжалиги экинларини ҳисоблаб чиқилган меoёрий ҳосилдорлиги, ялпи маҳсулот ва соф фойда кўрсаткичлари асос бўлади. Бунда қуйидаги атамалар ва тушунчалар алоҳида аҳамият касб этади. Шартли кадастрли гектар-балл бонитети, 20 балли, паст сифатли ерни маҳсулдорлиги меoёрий бўлиб, ғўза ҳосили бўйича гектарига 8 центнерни ташкил қилади. Ялпи маҳсулот майдон бирлигидан олинган деҳқончилик маҳсулотларининг жами. Кадастрли ҳисобланган ҳосилдорлик 100 балл бонитет балли шкаласига асосан 1-балл баҳога тўғри келадиган ҳосил миқдоридан келиб

www.arxiv.uz чиққан ц/га да ифодаланган қишлоқ хўжалик экинларининг ҳисобланган ҳосилдорлиги. СУҒОРИЛАДИГАН ЕРЛАРНИНГ МЕЪЁРИЙ БАҲОСИ. Суғориладиган ерларнинг меoёрий баҳоси негизида тупроқни ҳосил билан корреляцияланувчи хоссалари, соф фойда қийматини кўрсатувчи шу ернинг солиштирма баҳоси етади. Асосий қишлоқ хўжалик экинларининг балл бонитетлари асосида кадастрли хасобланган ҳосилдорлиги хилма-хил бўлади, яoни экин тури тупроқнинг балл бонитетига боғлиқ бўлади. 36-жадвал. Тупроқнинг балл бонитетлари бўйича асосий қишлоқ хўжалик экинларини кадастрли ҳисобланган ҳосилдорлиги, ц/га. (1994.10.01.) Балл бонитет - лари ц/га Пахта Дон Беда Дон учун макка Бир йиллик ўтлар Илдиз мевалилар 10 4 6 20 7,5 30 90 20 8 12 40 15,0 60 180 30 12 18 60 22,5 90 270 40 16 24 80 30,0 120 360 50 20 30 100 37,5 150 450 60 24 36 120 45,0 180 540 70 28 42 140 52,5 210 630 80 32 48 160 60,0 240 720 90 36 54 180 67,5 270 810 100 40 60 200 75,5 300 900 Бир балл- нинг 0,4 0,6 2,0 0,75 3,0 9,0

www.arxiv.uz баҳоси Бир гектар суғориладиган ердан олинадиган соф даромад қуйидагича ҳисобланади.100 хдм мям мсд Р С Ф   (1) Ф мсд - суғориладиган ердан олинадиган ме o ёрий соф даромад; С мям - суғориладиган ернинг меoёрий ялпи маҳсулот, сўм; Р хдм - ҳар хил сифатли ерлар фоизидан ҳосил бўлган қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришнинг ҳисобланган даромад меoёри. Суғориладиган ерларнинг меoёрий соф даромади асосий экин тури бўйича ва асосий экинлар бўйича ҳисобланиши мумкин. Бунда бир гектар ердан етакчи экинлар бўйича аниқланган меoёрий ялпи махсулот, шу экинларнинг кадастрли ҳисобланган ҳосилдорлигини ишлаб чиқиш ва уни сотиш баҳосига тенгдир. Асосий экин турларини эса умумий экин майдонидан ҳар бир қишлоқ хўжалик экини бўйича баҳоларини ҳисоблаб чиқиш асосида қуйидагича ҳисобланади. О Д П Р О Р Д Р П Рхдм         3 2 1 1 (2) Бу ерда: П 1 - бир гектар ердаги пахта хомашёсининг қиймати; Д - бир гектар ердаги дон маҳсулотининг қиймати; О - бир гектар ердаги озиқа экинининг қиймати; Р 1 ,Р 2 ,Р 3 - экинларнинг фоиз ҳисобидаги солиштирма миқдори. Экин турини солиштирма салмоғи аниқ бўлса, у ҳолда ялпи маҳсулотни корректировкалаш (тузатиш) коэффициентларидан фойдаланиш мумкин. 37-жадвал.

www.arxiv.uz Пахта бўйича ялпи маҳсулот қийматини корректировкалаш коэффициентлари. Умумий экин майдонида пахтанинг солиштирма салмоғи, %. Корректировкалаш коэффициенти К 30 0,526 К 40 0,594 К 50 0,661 К 60 0,729 К 70 0,797 Ҳар гектар ерни ўзининг табиий хусусиятларига, яoни балл бонитетларининг миқдорига қараб даромад меoёрий ишланган бўлиб, у қуйидагича тасвирланади. 38-жадвал. Ерларнинг ҳисобланган даромад ме o ёри. Бонитет баллари Даромад ме o ёри, %. Балл бонитетлари Даромад меoёри, %. 10 - 60 18 20 6 70 21 30 9 80 24 40 12 90 27 50 15 100 30 Суғориладиган ерни бир гектарининг меoёрий баҳоси қуйидагича ҳисобланади.100   сф i мсф мб Б К Ф H Н мб - суғориладиган бир гектар ернинг ме o ёрий баҳоси . Ф мсф - бир гектар ердан олинадиган ме o ёрий соф фойда. Б сф - банк қўядиган суда фоизи; К i - хўжалик юритишни интенсивлик даражасини ҳисобга олувчи коэффициент.

www.arxiv.uz Қишлоқ хўжалигини юритишнинг интенсивлик даражаси (К i ) ўртача тариқасида қуйидагича қабул қилинган. Қорақалпоғистон Республикаси учун -0,70, Андижон вилояти учун -1,2, Бухоро -1,0, Жиззах -0,8, Қашқадарё -0,8, Навоий -0,8, Наманган -1,1, Самарқанд -1,2, Сурхондарё -1,3, Сирдарё -0,8, Тошкент -1,2, Фарғона -1,1, Хоразм -1,0, Ўзбекистон Республикаси учун ўртача 1,0. Ерларнинг меoёрий қийматини аниқлаш жойининг, яoни ернинг шаҳар марказлари, бозорлар, темир йўлларидан узоқ ва яқинлиги, транспорт воситалари учун қулайлиги ва бошқалар учун ҳам тузатиш коэффициентлари қўлланилади. 39-жадвал. Ер майдонини транспортга қулайлигини, шаҳар марказига нисбатан жойлашувини эoтиборга олувчи коэффициентлар. Аҳоли яшаш жойидан узоқлиги, км. Маҳсулотни топшириш жойидан узоқлиги, км. Узоқланиш коэффициентлари. < 2 2-4 4-6 >6 ўртача <4 1.50 1,47 1,44 1,40 1,46 < 2 2-4 4-6 >6 ўртача 4-8 1,38 1,35 1,32 1,29 1,33 <8-12 2-4 4-6 >6 ўртача 8-12 1,26 1,23 1,21 1,19 1,22

www.arxiv.uz < 2 2-4 4-6 >6 ўртача 12-16 1,17 1,15 1,13 1,11 1,14 < 2 2-4 4-6 >6 Ўртача 16,20 1,09 1,07 1,05 1,03 1,06 < 2 2-4 4-6 >6 Ўртача >20 1,01 1,00 1,00 1,00 1,00 Аниқ маoлумотлар етишмаса маҳсулот сотиладиган жойгача ва моддий техник таoминотлар марказигача оралиқларни эoтиборга олиб, ўртачаси асос учун қабул қилинади. Вилоят марказларига нисбатан хўжалик 10-20 км радиусда жойлашган бўлса, ушбу коэффициентлар 10-15 фоизга, Тошкент шаҳри атрофида эса 20- 30 фоизга оширилиши мумкин. ЛАЛМИКОР ЕРЛАРНИНГ МЕЪЁРИЙ БАҲОСИ. Амалда ёғин миқдори билан та o минланган, ярим та o минланган ва та o минланмаган лалмикор ерларга баҳо берилади. Бу ерларда етакчи экин тариқасида бошоқли дон экинларни эoтиборга олиб, ме o ёрий баҳо шу экинлар бўйича ҳисобланади. Ўртача кўп йиллик маoлумотлар бўйича ҳосилдорлик, ёғингарчилик билан

www.arxiv.uz та o минланмаган баҳорикор ерларда 3,5 ц/га, ярим та o минланган ерларда 6,5 ц/га ва та o минланган ерларда 9,0 ц/га атрофида бўлади. Бир гектар ердан олинадиган дон маҳсулотларининг умумий майдондаги солиштирма салмоғини ҳисобга олган ҳолда қуйидагича коэффициентлардан фойдаланилади. 40-жадвал. Корректировкалаш коэффициентлари. Ёғин миқдор билан таoминланганлик даражаси Умумий майдонда бошқа дон экинларининг салмоғи, %. Ялпи махсулот қийматини корректиров- калаш коэффициенти Таoминланган 65 0,65 Ярим таoминланган 60 0,60 Таoминланмаган 55 0,55 Ҳар хил сифатдаги ерлар учун соф даромад асосидаги ҳисобланган даромад ме o ёри қуйидагича таклиф этилади : А) ёғин миқдори билан та o минланмаган ерларда 10 % гача; Б) ярим та o минланган ерларда 11-20 % гача; В) та o минланган ерларда 20-30 % гача. Суғориладиган ерлар учун ме o ёрий соф даромад (Ф мсд ). 100 хдм мям мсд Р С Ф   асосида ҳисобланади. Лалмикор бир гектар ернинг ме o ёрий баҳоси эса 100   сф i мсф мб Б К Ф Н билан ҳисобланади, зарур бўлган ҳолларда ернинг жойлашган ўрнига қараб иловадаги узоқланиш коэффициентидан фойдаланилади.

www.arxiv.uz ЯЙЛОВЛАРНИНГ МЕ Ъ ЁРИЙ БАҲОСИ. Ўзбекистон яйловлари қуруқ хашакка нисбатан (ц/га) ҳосилдорлиги ва жойлашган ўрнига қараб уч гуруҳга (категорияга) бўлинади: 1. Ҳосилдорлиги 2 ц/га гача бўлган чўл минтақаларидаги яйловлар (I- категория). 2. Ҳосилдорлиги 2-5 ц/га гача бўлган адирларда жойлашган яйловлар (II-категория). 3. Ҳосилдорлиги 5 ц/га дан юқори тоғ (тау) минтақасида жойлашган яйловлар (III-категория). Яйлов ерлари учун ме o ёрий баҳолар ҳисобланганда ана шу категорияларнинг аҳамияти катта. 1 Биринчи категорияли яйловларнинг бир гектарига белгиланадиган меoёрий баҳо суғориладиган ернинг вилоят бўйича минимал меoёрий баҳосига тенг миқдорда олинади. 2 Иккинчи категорияли яйловлар учун эса суғориладиган ерларнинг минимал қийматидан икки баробар камайтирилган ҳолатда олинади. 3 Учинчи категорияли яйловлар учун эса беш баробар камайтирилган ҳолатда олинади. ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ЕРЛАРИНИНГ МЕҲЁРИЙ БАҲОСИНИ ҲИСОБЛАШ ТАРТИБИ. Республика миқёсидаги қишлоқ хўжалик ерларининг меoёрий баҳосига таoсир этувчи қўшимча омиллар: 1) Худуднинг транспорт тармоқлари, мухандислик коммуникациялари, бозорга бўлган қулайлик ҳолати, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш корхоналари билан таoминланганлиги ва бошқалар.

www.arxiv.uz 2) Нисбатан яқин аҳоли яшаш жойларининг ижтимоий соҳада ривожланганлик даражаси. 3) Қишлоқ аҳолисининг зичлиги. 4) Атроф ҳолати, санитария-гигиена шароити. 5) Қишлоқ аҳолисининг даромад ва иш билан бандлик кўрсаткичи. 6) Мавжуд ерларнинг сув билан таoминланганлик даражаси. Меoёрий баҳога у ёки бу даражада таoсир этувчи омилларни эoтиборга олиб, ерни ҳисоблаб чиқилган меoёрий баҳосини ҳисоблашда ҳажмининг 25 % миқдорида кўпайтирувчи ёки камайтирувчи коэффициетлар қўлланиши мумкин. Ернинг меoёрий баҳосига таoсир этувчи қишлоқ хўжалик экин турининг нархи амалдаги қонун бўйича қабул қилинади. Ерни меoёрий баҳолашда дастлабки маoлумот бўлиб "Ўздаверлойиха" институти ва филиаллари томонидан бажарилган тупроқ бонитаровкаси, ер кадастри хужжатлари, тупроқ хариталари, қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг қиймати, майдони, ҳосилдорлиги каби умумий ва статистик маoлумотлар хизмат қилади. Ҳисоб-китоб ишлари "Ўздаверлойиха" институти ва унинг филиаллари, жойлардаги ер тузиш хизмати ходимлари томонидан бажарилади. Ер майдонининг меoёрий баҳоси ва бошқа ишлар ер эгаси маблағи ҳисобига ҳам бажарилади, махсус маoлумотнома тариқасида расмийлаштирилади. Мисол тариқасида қуйидагича ҳисоблаш мумкин: Берилган маoлумотлар: Ернинг бонитет балли - 50 балл; Пахтачилик билан банд ерлар фоизи - 50 %; Қабул қилинган шартли банк ссудаси - 5 %; Ернинг жойланиши ва маҳаллий шароити эoтиборга олинмаган. Суғориладиган ердан олинадиган меoёрий соф даромад (Ф мсд ) учун қуйидаги кўрсаткични ташкил қилади:

www.arxiv.uz      100 3. 2. 1. 100 жадв жадв жадв Р С Ф хдм мям мсд   3, 4164 100 416430 100 15 661,0 2100 20      сyм Бу ерда 2100 сўм бир центнер пахта нархи. Суғориладиган ернинг ме o ёрий баҳоси: . 91608 5 100 4, 4580 5 100 1,1 3, 4164 100 с Б К Ф H сф i мсф мб          Демак, бир гектар суғориладиган ердан келадиган ме o ёрий соф даромад 4164,3 сўм бўлса, бундай ерни датлабки ме o ёрий баҳоси 91608 сўмни ташкил қилади. Адабиётлар: 1. Абдуллаев С.А. 2. Ғофурова Л.А 3. Турапов И.Т. 4. www . ziyonet . uz

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Тупроқларни экологик жиҳатдан баҳолаш ва тупроқ бонитировкаси

Лалмикор ерларни баҳолаш

Тупроқ бонитировкасининг тарихи, ўрганиш объекти, усули ва равнақи

Тупроқ ва ер нархи

Суғориладиган ерларни бонитировкалаш усули