Тупроқ ва ер нархи - Biologiya - Referatlar

Тупроқ ва ер нархи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

155.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Тупроқ нархини аниқлаш йўллари 2. Ер солиғи ва нархи.

www.arxiv.uz ТУПРОҚ ВА ЕР НАРХИ Тупроқни табиий хоссалари, я o ни физикавий, кимёвий, биологик ва бошқа хусусиятлари унинг унумдорлигини белгилайди. Тупроқнинг бу хусусиятлари осонгина бузилиши ва ҳатто қайта тикланмайдиган ҳолатга тушиши мумкин. Тупроқни унумдорлигини кескин пасайтириб юбориш бутунлай йўқотиш бу унча мураккаб иш эмас, аммо уни тиклаш жуда машақатли меҳнат, катта илм талаб қилади. Тупроққа бепарво қарашимизга асосий сабаблардан бири бу уни бебаҳо эканлигидир. Ана шу нарса кўп ҳолларда катта-катта майдонларга кескин зарба бериш сабаблари тариқасида кўринади, яoни тупроқни структура қоплами, структураси бузилади. Кейинги вақтларда катта-катта майдонларда тупроқ унумдорлиги турли сабабларга кўра пасаймоқда. Бу жараёнда гумуснинг деградацияси яққол кўринмоқда. Мамлакат миқёсида тупроқларнинг унумдорлигини кескин пасаяётганлигини бонитировка натижаларини солиштиришдан ҳам билса бўлади. Кейинги 10 йилда Фарғона вилоятида бу кўрсаткич 10 баллга камайган. Шунга қарамасдан бу жараён, яoни тупроқ унумдорлигини камайиши пул тариқасида ҳеч қаерда айтилмайди. Ҳозирги иқтисодий шароитда бу ҳолатни ма o қуллаш жуда қийин. Мамлакат тупроқ ресурсларидан самарали фойдаланиш учун, янгича даврда, тупроқни, тупроқ қатламини сақлаш ва унумдорлигини оширишга қаратилган нархлар ишлаб чиқиш ва шу асосда ер майдончаларини баҳолаш вақти келди. Бунда энг аввало тупроқни унумдорлигига таянган асосий нархни аниқлаш зарур, кейинчалик ер майдончасининг ўрни ва айрим технологик хусусияти эoтиборга олинган ҳолда уларнинг ҳам суммасини аниқлаш мумкин.

www.arxiv.uz Ер ва тупроқ нархи шароитга қараб, яoни у ёки бу майдондан фойдаланиш мақсадларига қараб кескин ўзгаради, айниқса ер ноқишлоқ хўжалик мақсадлари учун ажратилаётган бўлса, бу майдоннинг нархи қишлоқ хўжалик мақсади учун ажратилган ерга кўра кескин фарқ қилиши керак. Бу нарх асосий тупроқ нархига ҳар хил коэффициентларни кўпайтиришдан ва қолаверса ўзаро келишувга асосан қўйилиши мумкин. Тупроқ ва Ер майдончасига қўйилган нархлар қуйидаги мақсадларни кўзда тутмоғи зарур: 1) тупроқ унумдорлигини сақлаш ва ошириш; 2) унумдор тупроқли ерларни ноқишлоқ хўжалик мақсадлари учун ажратишни максимал миқдорда чеклаш; 3) қайта тиклаш ишларини, яoни нобоб ерларни қишлоқ хўжалик оборотига киритиш ва ҳоказолар. ТУПРОҚ НАРХИНИ АНИҚЛАШ ЙЎЛЛАРИ. Тупроқ нархи ҳар хил омилларга боғлиқ равишда аниқланиши мумкин. Биринчи навбатда потенциал ва самарали унумдорлигига таянган ҳолда аниқланиши керак. Бу кўрсаткичларни нисбий баҳолаш йўллари кўп бўлиб, улардан бири тупроқларни бонитировкалаш ва шу асосда бонитировка жадвалини тузиш бўлиб, бу иш амалга оширилмоқда. Потенциал унумдорлик етарли даражада тупроқ экологик индексини (ТЭИ) ҳисоблаш орқали ҳам аниқланади. Бу усулга кўра аниқ бир экологик шароитда шаклланган тупроққа тегишли тупроқ экологик индекс ҳисобланади ва бу индекс шу тупроқнинг унумдорлик даражасига пропорционал саналади. Тупроқ нархини белгиловчи тупроқ экологик индекси катталиги нарх аниқловчи биринчи таркибий қисм саналади . Иккинчи таркибий қисм бу тариф категорияси ҳисобланади.

www.arxiv.uz Тариф категорияларини киритишни сабаби тупроқ экологик индексининг бирлигига тўғри келувчи ўртача даромад миқдори ҳамма жойда ҳам бир хил эмас. Бу катталик ўсимлик тури ва унинг ҳосилдорлиги, ҳосил таркиби, тури ва бошқаларга ҳамда хўжаликнинг меҳнатни ташкиллаш, қишлоқ хўжалик маҳсулотини етиштириш қобилиятига боғлиқ бўлади. Қишлоқ хўжалигида фойдаланиладиган ерлардан нисбатан қиммати бу кўп йиллик дарахтзорлар ҳисобланади, сабаб бу ерлар нисбатан кўпроқ даромад беради. Албатта нисбатан қиммат қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштирадиган ерлар қимматроқ баҳоланади. Суғориладиган ерлар ҳам суғорилмайдиган майдонларга нисбатан қимматроқ туради. Сабаб суғориладиган ерлар нисбатан кўпроқ, кафалатли даромад беради. Тупроқ экологик индекси орқали ҳисобланган бонитет балли 1 га тенг бўлган ерлар учун 1989 йил И.И.Карманов тариф категорияларини ишлаб чиққан. Ундан айрим мисолларни қуйида жадвал тариқасида келтирамиз. 41-жадвал. Тупроқ нархини ҳисоблаш учун тариф категориялари. Тупроқни тариф категорияси Шу категорияга кирувчи тупроқлар Бир балл бонитетга туғри келадиган тариф, руб/га. 1 Тоғли Қримнинг кўп йиллик дарахт- зорларининг нимҳўл ва нам тупроқлари 600 2 Чўл ва чалачўл минтақаларининг суғориладиган тупроқлари 380 3 Марказий Осиёдаги дарё соҳилларида жойлашган суғориладиган ерлар 330

www.arxiv.uz 4 Ўзбекистон, Тожикистон, Туркманистон ва бошқа давлатлар ҳамда Россиянинг жану-бий худудларидаги суғориладиган ерлар 280 Тупроқ нархи анашу тариф категориясида берилган бир балл бонитетига тўғри келадиган рақамни тупроқни экологик индекси оркали ҳисобланган балл бонитетига кўпайтириш асосида ҳисобланади. Масалан; Чалачўл минтақасидаги суғориладиган бўз тупроқлар 3 тариф категориясидан жой олган бўлиб, бир балл учун тарифи 380 руб/га ни ташкил қилади. Демак тупроқ нархини ҳисоблаш учун тупроқ экологик индекси аниқланади. Агар тупроқ экологик индекси 80 га тенг десак, у ҳолда бу худудда тупроқ нархи 80*380 руб/га = 30400 руб/га ни ташкил қилади. Кўриниб турибдики, бу тариф категориялари ҳали тўлиқ ва якуний эмас, таҳлилга, изланишга, аниқлашга муҳтож. Сабаб Ўзбекистонда қўриқ ерлар, яйловзорлар, лалмикор ерлар, янги ўзлаштирилган, янгидан суғориладиган, эскидан суғориладиган ва бошқа ерлар учун алоҳида ҳозирги нархни эoтиборга олувчи тариф категориясини гектарига сўмларда ишлаб чиқиш зарурияти кун тартибидаги масалалар қаторидан жой олмоқда. Қолаверса, И.И.Карманов услубиятида Ўзбекистон шароитидаги тупроқ унумдорлигини чекловчи омиллар учун махсус коэффициентлар ҳам ишланмаган. И.И.Карманов тариф категорииялари унумдорлиги чекланмаган, яoни шўрланмаган, эрозияланмаган, глейлашмаган, гипслашмаган ва бошқа тупроқлар учун ма o қул ва қўлланилади. Унумдорлиги чекланган, яoни шўр, гипсли ва бошқа тупроқлар учун эса бир балли тарифга махсус тузатувчи коэффициентлар киритилади. Бундай тупроқларда ҳосил етиштириш учун сарф ҳаражатлар кўпаяди, сабаб уларнинг унумдорликлари чекланган, шу боис бундай ерларда ўртача

www.arxiv.uz йиллик даромад камаяди. Демак бундай тупроқларни нархи пастроқ бўлиши керак ва у шундай ҳам. Унумдорлиги чекланган тупроқларни нархини ҳисоблашда қўлланиладиган тузатиш коэффициенти қуйидагича аниқланади. Чекланган омилга эга бўлган тупроқни тупроқ экологик индекси олиниб шунга ўхшаган, яoни шу типдаги унумдорлиги чекланмаган бошқа айирмани индексига тақсимланади. Масалан; суғориладиган кучсиз эрозияланган типик бўз тупроқни ТЭИ 50 бўлса, ювилмаган типик бўз тупроқни ТЭИ 58 га тенг бўлса, у ҳолда тузатиш коэффициенти Т к = 50:58 = 0.86. Олинган натижага, яoни 0,86 га бир қўшилади ва ўртача коэффициент қуйидагича ҳисобланади: Т к = (0,86+1):2 = 0.93. Бу 0,93 коэффициент энди тариф категориясига тузатма тариқасида ишлатилади. Мисол учун ювилмаган, яoни эрозияланмаган суғориладиган типик бўз тупроқ 3 чи категорияга киради, (бир балл учун тариф 380 руб/га) бу ҳолатда унинг нархи 58*380=22040 руб/га. Кучсиз ювилган типик бўз тупроқни ҳам шу категорияда деб ҳисобласак, у ҳолда унинг нархи 50*380=19000 руб/га га тенг бўлади. Бу гуруҳ тупроқлари учун тузатма киритилишини эoтиборга олсак, унинг тузатма коэффициенти 0,93, демак тупроқ нархи 0,93*380=353.4 руб/га. Унумдорликни чекловчи омиллар қанча кўп бўлса, тузатма коэффициентни таoсири ҳам шунча кучли бўлади. Тупроқларни хусусиятлари аниқ бўлса, қуйидаги тайёр коэффициентлардан ҳам фойдаланиш мумкин. Кучсиз шўрланган бўз тупроқлар - 0,85; ўртача даражада шўрланган - 0,72;

www.arxiv.uz кучли даражада шўрланган - 0,48. Кучсиз даражада ювилган бўз тупроқлар - 0,88; ўртача даражада ювилган - 0,69; кучли ювилган - 0,48. Қумоқ механик таркибли - 0,75. Қумли механик таркибли - 0,43. Тошлилик даражаси ўртача - 0,79. Тошлилик даражаси кучли - 0,66. Шундай қилиб алоҳида таoкидлаш керакки, тупроқ хоссаларини ижобий ва салбий томонларга ўзгаришини нархда, пул билан ифодалаш ишлари жуда-жуда кучсиз ишланган бўлиб, ҳали бу борадаги ўзини ечимини кутаётган масалалар жуда кўп. Шуни ҳам унутмаслик керакки, Ер, тупроқ нархи ҳам динамикада, кишилик жамиятининг турмуш даражаси, қишлоқ хўжалик экинларини нархи, техника ва технология нархига боғлиқ равишда ўзгаради. Демак тупроққа, ерга қўйиладиган нарх ҳар бир алоҳида шароитда ўша вақт учун ҳисобланиши керак. Шу боис битта аниқ доимий формула ёки қонун-қоида ёзилиши қийин ва мураккаб илмий иш ҳисобланади. ЕР СОЛИҒИ ВА НАРХИ. Тупроқнинг агрокимёвий, агрофизикавий хоссалари, табиий географик шароити, ўрнашган жойи, экологик ҳолати биргаликда унинг нархини белгилаши мумкин. Унинг қийматидан келиб чиқиб, унга солиқ белгилаш ҳам йўлга қуйилади. Тупроқни хоссаларини нисбатан осонгина ёмон томонга қаратиб бузиш мумкин, лекин уни тузатиш, яхшилаш эса жуда мураккаб ва машаққатли меҳнат талаб қилади.

www.arxiv.uz Кўпчилик ҳолларда тупроққа бўлган муносабатимиз ёмон, ёхуд бепарво, бу эса охир оқибатда тузатиб бўлмас натижаларга олиб келади. Бундай бўлишига сабаб тупроқларимиз, ерларимиз бепул, қолаверса эгасиз. Мамлакат миқёсида оладиган бўлсак йилига унудорликни йўқолган қисмини ҳисобласак катта-катта рақамларни ташкил қилди. Биз бу йўқотишни пулга айлантирадиган бўлсак, милиардлаб сўмни ташкил қилади. Лекин бу йўқотишлар пул тариқасида ҳеч ҳам ҳисоблангани йўқ. Ҳатто алмашлаб экиш майдонида биригада учун, хўжалик учун ҳам ҳисобланмайди. Ердан, тупроқдан яна ҳам самаралироқ фойдаланиш учун янгича шароитда, янгича хўжалик юритишда, тупроқларни деградацияланишдан ҳимоя қилишда уларга, яoни тупроққа ва Ерга нарх қўйиш мақсадга мувофиқ. Албатта бизнинг мамлакатимизда Ер давлат мулки эканлигини ҳам унутмаслигимиз керак. Ерга ва тупроққа қўйилган нарх-наволар бир хилда бўлмайди ва бўлиши ҳам мумкин эмас. Нарх энг аввало тупроқ унумдорлиги ва ер майдонининг технологик хусусиятларига боғлиқ ҳолда ишланган бўлиши керак. Но қишлоқ хўжалик мақсадлари учун ажратиладиган ерларнинг нархи мақсадга қараб, жойлашган жойига боғлиқ равишда хилма-хил бўлиши табиий ҳолдир. Шуни алоҳида айтиш мумкинки ишни бироз соддалаштириш учун, тупроққа ва Ерга алоҳида-алоҳида асосий нарх белгиланиши керак. Бу нархга турли коэффициентларни кўпайтириш асосида кейинги, яoни аниқ бир мойдон тупроғи ёки ери учун нарх ишланади. Бу масалалар мураккаб бўлиб, қатор ўринларда ўз ечимини кутмоқда. Айни бир вақтда тупроққа нарх белгилаш, ерга нарх қўйиш қуйидаги асосий мақсадларни кўзда тутади. 1. Энг аввало тупроқ унумдорлигини сақлаш ва оширишга қаратилмоғи даркор, яoни шуни кўзда тутади.

www.arxiv.uz 2. Суғориладиган қишлоқ хўжалиги ерларини бошқа ноқишлоқ хўжалик мақсадлари учун ажратишни камайтиришга, имкони бўлса, тўхтатишга хизмат қилиши керак. 3. Қишлоқ хўжалиги учун нобоп ерларни қишлоқ хўжалиги оборотига киритиш, рекултивация ишларини кучайтиришга хизмат қилиши керак. Ерга, тупроққа қуйиладиган нархни бир хилга келтириш мумкин ҳам эмас, мантикдан ҳам узоқ. Шу боис Ерга, тупроққа қуйиладиган нарх минтақа, вилоят, туман, хўжалик тупроқ айирмасигача бориши керак. Демак алоҳида-алоҳида ишланмоғи даркор. Масалан; бўз тупроқлар учун нарх ишланганда энг аввало бу тупроқларни суғориладиган ва суғорилмайдиган, нам билан та o минланган ва та o минланмаган ҳамда типчаларга бўлиниши эoтиборга олинади ва асосий нарх ишланади. Кейинчалик шўрланганлиги, эрозияланганлиги, механик таркиби ва бошқаларни эoтиборга олувчи махсус пасайтирувчи коэффициентлар ишланиб асосий нархга кўпайтириш асосида охирги нарх чиқарилади. Буни қуйидагича тасвирлаш мумкин, айтайлик эскидан суғориладиган типик бўз тупроқларнинг ягона нархи 100 минг сўм. Бу тупроқ кучсиз шўрланган (пасайтирувчи коэффициент 0,85), кучсиз ювилган (0,88), ўртача тошли (0,79) бўлса, у ҳолда бу еримизнинг нархи (N) N = 100*0,85*0,88*0,79=59 минг 92 сўмни ташкил қилади. Бу ўринда энг мураккаб иш дастлабки ставка нархини белгилаш ва коэффициентларни аниқлаш ҳисобланади. Бу каби ишлар республика тупроқлари учун илмий асосланган тарзда ҳалигача ишланмаган ўз ечимларини кутмоқда. Мамлакат бозор муносабатларига ўта бошлагач 1990 йилда "Ер тўғрисида"ги қонун қабул қилинди, унга асосан ерга эгалик қилиш ва ердан фойдаланишнинг пулли бўлиши белгиланди. 1993 йил 6 майда Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши томонидан "Ер солиғи тўғрисида"ги махсус қонун қабул қилинди, унда солиқ

www.arxiv.uz солишнинг об o ектлари ва суб o ектлари, имтиёзлар, солиқ тўлаш тартиби ва ҳоказолар батафсил белгилаб берилди. Ер солиғининг жорий этилиши билан мамлакатда ер муносабатларини тартибга солишнинг чинакам иқтисодий воситалари пайдо бўлди. Ердан самарали фойдаланиш, суғориладиган ерларни иқтисодий усуллар ёрдамида асраш ҳозирги даврда ердан пулли фойдаланишни жорий этишнинг асосий мақсади ҳисобланади. Ер солиғи ставкалари, жаҳон амалиётида қабул қилинганидек, ер қийматидан келиб чиқиб белгиланади. Жаҳон бўйича ер солиғи ставкалари ўртача ер қийматининг 5 % ни ташкил қилади. Бизнинг мамлакатимизда табиий географик, иқтисодий ва бошқа кўрсаткичларни ҳисобга олиб бу рақам 3 % деб қабул қилинган. Ер учун тўланадиган солиқ миқдори бизнинг мамлакатимизда ерларни сифати, табиий иқлим минтақалари бўйича табақалаштириш мақсадида суғориладиган ерлар учун солиқ ставкалари ма o мурий туманлар бўйича, уларнинг тупроқларини балл бонитетиларига таянган ҳолда 10 даражага бўлиб белгиланган. Бонитет балларини аниқлашда юқорида танишганимиздек тупроқларнинг генетикавий келиб чиқиши, суғоришнинг давомийлилиги, агроиқлимий ресурслар ва бошқа тупроқнинг қатор хосса ва хусусиятлари эoтиборга олинади ва 100 балли тизимда аниқланади. Суғориладиган ерларда жойлашган жамоатчилик қишлоқ хўжалиги ерлари учун тўланадиган ер солиғи ставкалари қуйидагича қабул қилинган. Мисол тариқасида Фарғона вилоятининг айрим туман ва шаҳарлари учун ер солиғи ставкалари (42) жадвалда кўрсатилган. Бу ставкаларни ишлаб чиқиш жараёнида тупроқнинг балл бонитети, категорияси эoтиборга олинган. 42-жадвал.

www.arxiv.uz Суғориладиган жамоатчилик қишлоқ хўжалиги ерлари учун олинадиган ер солиғи ставкалари (Фарғона вилояти айрим туманлари ва шаҳарлари). Туманла р, шаҳарла р Бир га ер учун тоифалар бўйича ер солиғи ставкалари, сўмларда I II II I IV V VI VII VIII IX X Баҳо- ланм а-ган ерлар0- 10 бал л 11- 20 бал л 21- 30 ба лл 31- 40 бал л 41- 50 бал л 51- 60 бал л 61- 70 бал л 71- 80 бал л 81- 90 бал л 91- 100 балл Олтиари қ 496, 6 138, 3 1106, 9 1617, 8 2299, 0 337, 6 4426, 0 5745, 9 7066, 8 8612,4 2299, 0 Охунбоб оев 471, 1 705, 9 1058, 9 1547, 5 2199, 6 3192 ,9 4233, 9 5496, 6 6758, 8 8236,8 2199, 6 Бағдод 487, 5 730, 5 1095, 1 1600, 3 2274, 5 3302 ,1 4377, 3 5684, 8 6988, 8 8518,0 2274, 5 Бешариқ 540, 1 810, 5 1214, 9 1775, 8 2523, 8 3665 ,3 4859, 9 6309, 5 7757, 1 9455,1 2523, 8 Бувайда 514, 0 770, 3 1155, 6 1688, 0 2399, 8 3483 ,5 4619, 5 5997, 0 7373, 4 8985,6 2399, 8 Данғара 530, 4 794, 3 1191, 5 1740, 6 2474, 5 3591 ,5 4763, 1 6183, 0 7605, 0 9266,4 2474, 5 Қува 626, 0 939, 1 1407, 9 2057, 3 2923, 8 4245, 1 5618, 5 7307, 9 8988, 0 10952 ,4 2923, 8 Қувасой ш. 567, 5 850, 3 1275, 3 1863, 5 2648, 9 3845 ,4 5100, 0 6621, 8 8141, 8 9922,8 2684, 9 Фарғона ш. 599, 9 899, 0 1347, 5 1968, 8 2298, 8 4063, 8 5388, 3 6995, 4 8603, 4 10484 ,8 2798, 8 Лалмикор ерлар, бўз ерлар ва кўп йиллик кўчатзорлар учун олинадиган ер солиғи ставкаларини ишлаб чиқишда қоидага мувофиқ равишда ёғингарчилик билан та o минланганлик даражаси 3 тоифага бўлиб эoтиборга олинган ва вилоятлар бўйича қуйида (43) жадвалда келтирилган.

www.arxiv.uz Бунда тоғ ва тоғолди, адир ва текислик каби тоифаларга ажратиб ер солиғи ставкалари белгиланган. 43-жадвал. Лалмикор экинзорлар, бўз ерлар ва кўп йиллик кўчатзорлар учун олинадиган ер солиғи ставкалари. Вилоятлар Минтақалар бўйича 1 га ер учун ер солиғи ставкалари (сўмларда) Текислик (ёғингарчилик билан таoминланмаган) Адир (ёғингарчилик билан ярим таoминланган) Тоғолди ва тоғ (ёғингарчилик билан таoминланган) Андижон 70,3 74,1 112,4 Жиззах 66,3 69,8 113,1 Навоий 66,3 69,8 113,1 Наманган 73,4 83,9 104,5 Қашқадарё 73,4 83,9 104,5 Самарқанд 66,3 94,3 119,0 Сурхандарё 59,0 83,9 104,5 Сирдарё 66,3 87,8 112,4 Тошкент 70,3 116,3 139,6 Қишлоқ хўжалик ва ўрмон хўжалиги ишлаб чиқаришида фойдаланилмаётган бошқа ерлар учун ундириладиган ер солиғи ставкаларида сув ҳавзалари, каналлар, коллекторлар, йўллар билан банд, жамоатчилик қурилмалари ва ховлилар, қишлоқ хўжалигида фойдаланилмайдиган бошқа ерлар учун алоҳида ер солиғи ставкалари ишлаб чиқилган бўлиб, бу кўрсаткичлар Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар учун қуйидаги (44) жадвалда келтирилган. 44-жадвал. Қишлоқ хўжалик ва ўрмон хўжалиги ишлаб чиқаришида фойдаланилмаётган бошқа ерлар учун ундириладиган ер солиғи ставкалари. 1 га ер учун ер солиғи ставкалари, сўмларда

www.arxiv.uz Республика, Вилоятлар Сув ҳавзалари, каналлар, коллек-торлар, йўллар Жамоатчилик қурилмалари ва ховлилар Қишлоқ хўжалигида фойдаланилмайдиган бошқа ерлар. Қорақалпоғис - тон Рес . 14,4 8072,5 2,0 Андижон 23,4 13312,5 2,0 Бухоро 18,8 10557,5 2,0 Жиззах 16,4 9106,3 2,0 Навоий 17,5 10347,5 2,0 Наманган 20,3 10763,8 2,0 Қашқадарё 16,4 8798,8 2,0 Самарқанд 22,3 11797,5 2,0 Сурхандарё 24,6 13657,5 2,0 Сирдарё 12,9 7651,3 2,0 Тошкент 20,3 11071,3 2,0 Фарғона 20,3 11071,3 2,0 Хоразм 20,3 10763,8 2,0 Шаҳарлар ва қўрғонлардаги ер учаскаларидан фойдаланганлик учун ер солиғи ставкалари бошқалардан фарқли бўлади. Бу ставкалар шаҳарлар марказдан узоқ ва яқинлигига кўра махсус худудларга бўлинади ва дифференциацияланган ҳолда солиқ тўлайдилар. 45-жадвал. Шаҳарлар ва қўрғонлардаги Ер участкаларидан фойдаланганлик учун ер солиғи ставкалари. Шаҳарлар, вилоятлар Олинадиган ер солиғи ставкалари Корхона муассаса ва ташкилотлардан 1 га ер учун (сўмларда) Якка тартибдаги турар жой қуриш учун берилган ерларга фуқаролардан (1м 2 учун) 1-зона 2-зона 3-зона 4-зона 1- зона 2- зона 3- зона 4- зона Фарғона 485913 441383 326888 342225 4,4 4,0 3,4 3,0 Андижон 592090 555680 519258 478015 5,4 5,1 4,7 4,4

www.arxiv.uz Наманган 589243 552825 516411 486868 5,4 5,0 4,7 4,4 Марғилон 391806 327308 275976 - 3,5 2,9 2,5 - Чуст 347931 283433 241968 - 3,2 2,6 2,2 - Шаҳар ва шаҳар посёлкалари иқтисодий зоналари, ҳамда суғориладиган ва лалми-яйлов худудлар, туман ва шаҳар хокимиятлари томонидан ўрнатилади. Жадвалларда келтирилган ер ставкаларига, ер майдончасининг жойлашган ўрнига боғлиқ ҳолда махсус коэффициентлар қўлланилади. Тошкент шаҳри атрофида 20 км радиусда - 1.30, вилоят марказлари атрофида 15 км радиусда 1.20, туман марказлари атрофида 15 км радиусда - 1.15, бошқа шаҳарлар атрофида 5 км радиусда - 1.10. Келтирилган ставкаларга ерларнинг сифатига боғлиқ равишда, яoни тупроқларнинг балл бонитетига боғлиқ ҳолда алоҳида коэффициентлар қўлланилади. Тупроқни балл бонитети 40 балл бўлганда 0.75, 41-70 баллгача 1.0 ва 71 баллдан бошлаб 1.25 коэффициентлар белгиланган. Шаҳар ва шаҳар посёлкаларининг ма o мурий чегараларида жойлашган қишлоқ хўжалик аҳамиятига молик ерлар учун ер солиғи қишлоқ хўжалик ерларига белгиланган ставкалар бўйича 2.0 коэффициентини қўллаган ҳолда ундирилади. Кон ва кар p ерлар банд қилган ерлар учун ер солиғи шу каби зоналар учун белгиланган ставкаларни 0.1 коэффициентини қўллаш асосида солиқ тўлайдилар. Шаҳар ва шаҳарчаларда жойлашган участкаларга эгалик қилинганлик ва фойдаланганлик учун ундириладиган ер солиғи махсус илова асосида (жадвал) қуйидаги тартибда ҳисобланади. 46-жадвал. Шаҳарлар ва шаҳарчаларда жойлашган участкаларга эгалик қилинганлик ва фойдаланганлиги учун ундириладиган ер солиғи ставкалари. Ер солиғи ставкалари

www.arxiv.uz Шаҳарлар, вилоятлар 1 га учун корхоналар, муассасалар ва ташкилотлардан олинадиган (сўмларда) Шахсий уй-жой қурилишига фуқораларга берилган ерлар учун (1 кв м. сўмларда.) 1- худуд 2- худуд 3- худуд 4-худуд 1- худуд 2- худуд 3- худуд 4-худуд Фарғона 2215 2012 1818 1560 20,14 18,29 15,62 14,18 Андижон 2699 2533 2967 2179 24,54 23,03 21,52 19,81 Асака 1599 1305 1116 - 14,53 11,86 10,15 - Наманган 2686 2520 2354 2166 24,42 22,91 21,40 19,69 Марғилон 1786 1492 1258 - 16,23 13,56 11,44 - Чуст 1586 1292 1103 - 14,42 11,74 10,03 - Мисол: Уй эгаси Тоштемиров Эргаш Фарғона шаҳар, Бешбола кўчасида яшайди, якка тартибдаги турар-жой қурилиши учун берилган 655 кв. метр ер майдонига эга. Бу майдон шаҳарнинг 4 худудида жойлашган. "Ер солиғи тўғрисида"ги конунга мувофиқ якка тартибдаги уй-жой қуриш учун фуқороларга бир оила учун 0.06 га (600 м 2 ) гача ер берилади. Шундай қилиб Тошматов Эргаш ме o ёридан ортикча 55 м 2 (655-600) ер майдонига эга. Якка тартибдаги қурилиш учун берилган ерларга ер солиғи ставкаси ушбу йўриқноманинг 5 иловасига (жадвал) мувофиқ Фарғона шаҳаридаги 4 худудга 1 м 2 ерга 14,18 сўмдир. Бу ҳолатда фуқоро 600 м 2 учун ҳар квадрат метрига 14 сўм 18 тийиндан, ме o ёрдан ортиқча майдон учун эса ҳар квадрат метрига икки баробар миқдорда 14.18*2=28.36 сўм тўлайди. Солиқнинг умумий суммаси (600*14.18)+55*14,18*2=10067 сўм 80 тийин ёки яхлитлаб айтадиган бўлсак 10068 сўм бўлади. Шу ва шунга ўхшаш тартибда бошқа шаҳар ва қишлоқ, посёлкалар аҳолиси учун, корхоналар учун Ер солиғи ҳисобланади.

www.arxiv.uz Адабиёт 1. Абдуллаев С.А. 2. Ғофурова Л.А 3. Турапов И.Т. 4. www . ziyonet . uz

O'xshashlar

Тупроқларни экологик жиҳатдан баҳолаш ва тупроқ бонитировкаси

Тупроқ бонитировкасининг тарихи, ўрганиш объекти, усули ва равнақи

Ер ёнгок ва канакунжут биологияси ва етиштириш технологияси

Ер ресурсларидан фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш

Тупроқларни иқтисодий баҳолаш