Patogen misetlar va mikoplazmalar - Biologiya - Referatlar

Patogen misetlar va mikoplazmalar

Yuklangan vaqt:

05.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

26.9541015625 KB

Ko'chirib olish

Patogen misetlar va mikoplazmalar Reja: 1. Patogen miset va mikoplazmalarni umumiy xarakteristikasi 2. Patogen miset va mikoplazmalar laboratoriya diagnostikasi 3. Qo’llaniladigan biopreparatlar.

Tayanch iboralar: patogen mikroskopik zamburug’lar, deyteromisetlar, takomillashmagan zamburug’, rixofiton, mikrosporon, axarionlar, sporolar, Soburo, Chapeka agari, Susloagar, fluoressensiya usuli, turlarni bir-biridan farqlash. Mikozlar - patogen mikroskopik zamburug’lar qo’zg’aydigan maxsus kasalliklar guruhi bo’lib, ularga dermatomikoz, mog’orli mikoz, kandidami koz qo’zg’atuvchilari kiradi. Dermatomikozlarga teri va uning xosilalarini zararlash bilan kechadigan mikozlar kiradi. Qo’zg’atuvchi keratini bor to’qimalarda parazitlik qiladi. Qo’zg’atuvchilar deyteromisetlar takomillashmagan zamburug’larga kirib ( Deuteromycetes sinfi) uchta avlodga birlashtirilgan- trixofiton, mikrosporon va aharion. Barcha turdagi qishloq xo’jalik hayvonlari, mo’ynali va yirtqich hayvonlar, kemiruvchilar zararlanadi. Odamlar ham kasallanadi. Trixofitiya -surunkali yuqumli kasallik bo’lib, teri va junning keskin chegaralangan, yuzasi kepaksimon qozg’oqlangan kulrang qatlam bilan qoplangan tamg’a shaklida zararlanishi yoki teri va follikulalarining yalliglanishi bilan xarakterlanadi. Ular organizmga kontakt-bir biriga tegish yo’li bilan kiradi. 1845 yilda qo’zg’atuvchilardan birini Shved olimi M. Malmsten ochdi va Trichophyton deb atadi. Hozirgi vaqtda trixofitonlarning qator turlari ma’lum. Buzoq va qo’zilarda Tr.faviforme (sin. Tr.verrucosum ), otlarda Tr.equinum , kemiruvchilarda Tr. gupseum , parrandalarda Tr.gallinae va hokazo. Zamburuglarning morfologiyasi. Trixofitonlar 10% li ishqor bilan ishlov berilgan patmaterialdan tayyorlangan preparatlarda, zararlangan sochda topiladi. To’g’ri, bo’g’inli miseliy giflari soch uzunligi bo’yicha bir qator bo’lib joylashadi. Sporalari bir hujayrali yumaloq yoki oval bo’lib, sochda yoki uning ichida zanjir shaklida joylashadi va sporalardan qoplama hosil qiladi. Spora va miseliylar sochda uch xil joylashib zararlaydi: endotriks-sporalar sochning ichida

uning uzunligi bo’yicha zanjir shaklida joylashadi; ektotriks-sporalar soch ustida ya’ni uning atrofida qoplama shaklida joylashadi; neoendotriks –sporalar soch tolasi ichida zanjir shaklida hamda ustida qoplama ko’rinishida joylashadi. Sporalar faqat soch uzunligi bo’yicha to’g’ri qatorlar bilan joylashadi. Kultural xususiyatlari. Trixofiton avlodi zamburug’lari oziqa muhitlarda sekin o’sadi. Uni o’stirish uchun saburo agariga ekiladi. Qo’zg’atuvchi-aerob, 26- 28 0 C da o’stirilganda 10-20 sutkada silliq, terisimon, qatlam-qatlam ba’zida unsimon qatlamli koloniyalar hosil bo’ladi. Koloniyalardan oziqa muhitga kuchli, chuqur shoxlanish paydo bo’ladi. Qo’zg’atuvchining to’rt xil mikrokonidiysi bor: endo-, yoki artrosporalar (3-7 mkm); xlamidosporalar (7-10mkm),shuningdek makrokonidiylari (uzunligi 1520mkm,eni 3-5mkm, 5-8ta kameradan tarkib topgan yirik,urchuqsimon sporalar) miseliy uchlarida bitta yoki to’p bo’lib joylashadi. Chidamliligi. Trixofiton turlarining tashqi muhit ta’siriga chidamliligi har xildir. G. S. Ryabovoy ma’lumoti bo’yicha zax, qorong’u, shamollatib turilmaydigan molxonalarda zamburug’lar 10 yilgacha saqlanadi. Patmaterialda virulentligi 1,5 yil tuproqda 2 oy saqlanadi. Ultrabinafsha nurlari zamburug’larni kulturada ham, patmaterialda ham 30 daqiqada o’ldiradi. 80-90 0 C qizdirilgan suvda 7-10 daqiqa, qaynatish 7-10 daqiqa, quruq issiqlik (60-62 0 C) 2 soatda o’ldiradi. 5-8 % li ishqor eritmalari 20-30 daqiqada, 2-3 % li fenol 20-30 daqiqada, 2% li formalin 2-3 daqiqada o’ldiradi. Patogenligi. Trixofiton avlodi zamburug’lari tabiiy va sun’iy sharoitlarda qoramollar, ot, qo’y, cho’chqa, eshak, tuya, mushuk, dengiz cho’chqalari, quyon, oq sichqon, kalamush, it, muynali va yovvoyi hayvonlar uchun patogenlidir. Ko’proq qoramol va otlar, kamroq it va mushuklar moyildir. Kasallik o’ta yuqumli, asosan yosh hayvonlar zaralanadi. Patogenezi. Hayvonlar dermatomikozlari patogenezi asosida zamburug’larning organizmda teri va uning hosilalarini zararlab, parazitlik qilishi yotadi. Bunda makroorganizmning ham roli katta. Organizmda qulay sharoitlar yaratilganda zamburug’lar soch follikulalariga kirib rivojlanadi va ko’payadi. Kirgan va rivojlangan joyida yalliglanish paydo bo’ladi. Soch ildizi qinining

hujayralari shishishi natijasida soch noziklashib follikuladan chiqayotgan joyidan sinadi. zararlangan o’choqlardan zamburug’ elementlari kengaygan qon tomirlar orqali qon va limfaga o’tib, qon oqimi va limfa tomirlari orqali yana teriga kelib tushadi. Hamda yangi zararlangan manbalar paydo bo’ladi. Antigen tuzilishi . Trixofitonlarning sporolari va miseliysining polisaxaridli va proteinli antegenlari bor. Immuniteti. Kasallanib tuzalgan hayvonlarda uzoq davom etadigan, mustahkam immunitet paydo bo’lib, hayvonlar qayta zararlanmaydilar. Kasal va kasallanib tuzalgan hayvonlar qon zardobida agglyutinin, presipitin va komplement bog’lovchi antitelolar bo’ladi. Antitelolarning maksimal titri kasallik rivojlangan vaqtida 2-3 oy saqlanib qoladi. 70-80% hayvonlarda kasallikning klinik belgilari namoyon bo’lgan davrda allergik reaksiya paydo bo’lgani kuzatilgan. Diagnozi . Laboratoriyaga tekshirish uchun zararlangan epidermis va jun tolalari qirindisi sog’lom to’qima bilan chegara joyidan olinadi. Laboratoriyada mikroskopiya usulida tekshiriladi, natijasi gumonli bo’lsa patmaterialdan oziqa muhitga ekib, toza kultura ajratiladi, lyuminissentli analiz va biosinov qo’yiladi. Qirindi 10% li ishqor ( KON yoki NaOH ) bilan 15-30 daqiqa ishlov beriladi. Ezilgan tomchi usulida preparat tayyorlanib mikroskopda ko’riladi. zararlangan soch ichida va tashqarisida qator bo’lib, tartibli joylashgan endosporolar ko’rinadi. Patmaterialdan toza kultura ajratish uchun Saburo, suslo-agar, Chapeka oziqa muhitlaridan birortasidan foydalaniladi. Ishqor bilan ishlangan materialni ekishdan avval sentrifugalash usulida fiziologik eritma bilan yuvilishi kerak, material iflos bo’lgani uchun unga 100-200 TB/ml penisillin va streptomisin qo’shiladi. Biosinov -dengiz cho’chqasi yoki quyonning terisi tirnalib unga patmaterial surtiladi. Biopreparatlar. A. X. Sarkisov, S. V. Petrovich, L. I. Nikifirov, L. M. Yablochnik, 1974 kabi avtorlar kollektivi qoramol trixofitiyasini davolash va oldini olish maqsadida LTF-130 vaksinasini, otlar trixofitiyasini davolash va oldini olish uchun S-P tajriba vaksinasini yaratishdi. LTF-130 vaksinasi davolash uchun

mo’shaklar orasiga ikki doz yuboriladi, oldini olish uchun esa 2 marta 10-14 kun oraliqda yuboriladi. Mikrosporiya qo‟zg‟atuvchilari . Mikrosporiya (mikrosporoz, temiratki) teri va uning hosilalarining yuqumli kasalligi bo’lib, o’ta yuqumliligi bilan xarakterlanadi, klinik 3 xil shaklda namoyon bo’ladi: yuzaki, chuqur yoki follikulali, atipik. It, mushuk, cho’chqa, ot va h.k. hamda odamlar ham kasallanadi, ayniqsa yosh bolalar. Hayvonlarda kasallik keltirib chiqaradigan asosiy qo’zg’atuvchilar:1) Microsporum equinum - otlarda; 2) M.lonosum - mushuk, it, mo’ynali va yirtqich hayvonlarda, dengiz cho’chqasi, maymunlarda; 3) M.lonosum Bodin - mushuk, it, ot, buzoq, dengiz cho’chqasi, kalamush, sichqonlarda kasallik paydo qiladi. Morfologiyasi . Mikrosporum avlodi zamburug’lari patmaterialda shoxlangan, bo’g’inlarga bo’lingan miseliy ko’rinishida bo’ladi. U parchalanib, yumaloq bir hujayrali sporalar hosil qiladi. zararlangan soch atrofida zamburug’ sporalari qoplama hosil qiladi. Sporalar tartibsiz, mozaika shaklida joylashadi. Sporaning o’lchami 3-6 mkm. Kultural xususiyatlari . zamburug’ glyukozali Saburo agarida, 26-28 0 C da o’sadi. M.equinum terisimon, qatlamli, muhitga zich joylashgan, kulrang-oq miseley bilan qoplangan koloniyalar hosil qiladi. Yetilgan koloniyalar sariq yoki qo’ng’ir rangda bo’ladi. Miseliysi bo’g’inlarga bo’lingan, mikrokonidiylar noksimon, makrokonidiylar ko’p hujayrali (15-20x12-17 mkm) bo’ladi. M.lanosum suslo - agarda yumaloq konsentrik aylanali kulrang oqish, markazi unsimon koloniyalar hosil qiladi. Miseliysi bo’g’inlarga bo’lingan, yosh kulturalarda shoxlangan bo’ladi. Makrokonidiylari ko’p kamerali, ikki uchiga qarab toraygan, uzunligi 40-80 mkm. M.gypseum suslo-agarda tekis, unsimon koloniyalar hosil qiladi, miseliysi raketasimon, makrokonidiylari ko’p hujayrali, 8-12x30-50 mkm. Dermatomisetlarning fermentativ xususiyatlari umuman har xil va asosan doimiy emas, shuning uchun ham zamburug’ turlarini farqlashda qo’llanilmaydi.

Chidamliligi. Mikrosporonlar patmaterialni ( soch, teri qirindilari) qog’oz xaltachalarda uy haroratida saqlanganda 3-4 yil va undan ortiq yashaydi. Quruq issiq 110 0 C da 30 daqiqada, 80 0 C da 2 soatda, qaynatish-2-3 daqiqada zamburug’ni o’ldiradi. Dezinfeksiya uchun 5% li oltingugurt-karbolli eritmasi ishlatiladi. Xalat, sochiq, bog’lam va boshqa maxsus kiyimlar 2% li sovun-sodali eritmada 15 daqiqa qaynatiladi yoki 5% li xloriminda (3 soat), 5% li lizolda (20 daqiqa) ivitiladi. Dermotofitlar zararlangan junda 2-7 yil, go’ngda 8 oy, tuproqda 142 kun yashaydi. Patogenligi . M.equi zamburugi bilan otlarda, laboratoriya hayvonlaridan dengiz cho’chqalarida kasallik chaqirish mumkin: Buning uchun zamburug’ kulturasi yoki patmaterial hayvon terisini tirnab, unga surtiladi. Antigen xususiyatlari kam o’rganilgan. Trixofitiya va mikrosporiyani fluoressensiyalovchi antitelo usulida farqlash mumkin. Ularning antigen tuzilishidagi farqi profilaktik maxsus biopreparatlarni yaratishda katta ahamiyatga ega. Diagnozi . Mikrosporiyaga gumon qilinganda klinik diagnozni tasdiqlash uchun zararlangan o’choqlardan olingan qirindilar mikroskopik tekshiriladi. zarur hollarda qo’zg’atuvchining toza kulturasi ajratiladi. Bundan tashqari, trixofitiyani mikrosporiyadan farqlash kerak. Buning uchun lyuminissentli analizdan foydalaniladi. Mikrosporiya qo’zg’atuvchilari bo’lsa, ultrabinafsha nurlar ta’sirida xarakterli yashil nurlanish (yorug’lik) paydo bo’ladi. Trixofitiya qo’zg’atuvchisi nurlanmaydi. Biopreparatlar . Maxsus davolash usuli ishlab chiqilmagan. Mahalliy davolash uchun trixofitiyada qo’llaniladigan preparatlardan foydalaniladi. Yuqori fungisidli ta’sir qiluvchi preparatlar taklif qilingan: yuglon, fenotiazin, amkazol, yod - vazogen, yam va h.k. Maxsus kasallik oldini oluvchi vositalar yo’q. Favus (parsha) qo‟zg‟atuvchisi . Favus-teri, pat, soch va tirnoqlarning zararlanishi bilan xarakterlanadigan yuqumli kasallik. Ichki organlar ham zararlanishi mumkin. Asosan parrandalar, kamroq sut emizuvchilar kasallanadi.

Parrandalarda Favus toji, sirg’asi va tumshug’iga yaqin joylarida kulrang oq qatlam-skutula paydo bo’lishi bilan xarakterlanadi. O’choqlar birlashib ketib toj va sirg’a to’liq skutula bilan qoplanadi. Generalizasiyalangan shaklida boshi, tanasi, shuningdek burun-xiqildoq, zob, ingichka ichak ham zararlanadi. Mushuk, it, quyonlarda favus skutula shaklida namoyon bo’ladi. Tirnoq atrofidagi teri va bosh terisi zararlanadi. Favusning asosiy qo’zg’atuvchilari takomillashmagan zamburug’larga, Moniliaceae oilasiga, Acharion avlodiga kiradi. Parrandalarda Ach.gallinae , odamlarda Ach.schoenleini kasallik chaqiradi. Sporadik hollarda it, mushuk, maymun, kam hollarda buzoqlar kasallanadi. Morfologiyasi . Axorion avlodi zamburug’larining patmaterialda shoxlanib ketgan, kiygizga o’zxshash giflardan iborat miseliysi bo’ladi. Miseliysi ingichka, bo’g’inlarga bo’lingan bo’ladi. Ikki konturdan iborat keng, to’g’ri burchakli hujayralardan iborat bo’lishi mumkin. Sporolar shakli yumaloq yoki ko’p burchakli, ular zanjir yoki guruh bo’lib joylashadi. Diametri 4-8 mkm. zararlangan sochda sporadan tashqari havo pufaklari ham bo’ladi. Kultural xususiyatlari . Qo’zg’atuvchi glyukozali Saburo agarida o’stiriladi. 4-5 kundan boshlab mayda kulrang bo’rtiq shaklida koloniya o’sa boshlaydi, 10 chi kuni diametri 10-20 mmga yetadi. Avval silliq, terisimon, sariq oq rangda, keyinroq koloniyalar mumsimon, kuchli ajinlashgan bo’ladi. Eski kulturalar baland, quruq, kukunsimon, kulrang oq bo’ladi. Mikroskopik tekshirganda miseliysi avval ingichka (1,5-2 mkm), keyin qalin (5mkm), aniq bo’g’inlarga bo’lingan (4-20 mkm), ba’zida urchiqsimon bo’ladi. Koloniyalar pushti, pushti-qizil, malina rangida bo’ladi. Patogenligi . zamburug’ kulturasi yoki pat material bilan oq sichqonlar zararlanadi. Shuningdek tovuq tojlarida zararlanishni paydo qilish mumkin. Dengiz cho’chqalari va quyonlarda sun’iy kasallik chaqirish mumkin. Diagnozi . Aniq diagnoz qo’yish uchun patmaterial mikroskopik tekshiriladi.

Biopreparatlar . Kasallikning oldini olish va davolash uchun maxsus vositalar ishlab chiqilmagan. Mog‟or mikozlari qo‟zg‟atuvchilari – Aspergillus, penicillium, Mucor va h.k. lar avlodlariga mansub zamburug’lar kiradi. Aspergillyoz – uy va yovvoyi hayvonlarning yuqumli kasalligi, ba’zan y.sh.h., m.sh.h., ot, cho’chqa, arilar ham kasallanadi. Odam ham bu kasallikka moyil dir. Nafas olish organlari, asosan o’pkaning granulematoz zararlanishi bilan xarakterlanadi. Qo’zg’atuvchilari Deuteromyces sinfi, Aspergillus avlodiga mansub, takomillashmagan yuqori zamburug’lardir. Mukormikoz qo‟zg‟atuvchilari – mukor avlodiga mansub, ko’proq M.M. racemosus uchraydi. Mukormikoz limfa bezlari, o’pka, boshqa organ va to’qimalarda granulematoz jarayonlarining rivojlanishi bilan xarakterlanadigan surunkali kasallik. Patmaterial . Yiring, nekrozga uchragan to’qima, ekssudat, granulematozli to’qima. Mikroskopiya . Surtmada bo’g’inlarga bo’linmagan miseliy, sporalar ko’rinadi. Kandidamikoz qo‟zg‟atuvchisi – Candida albicans Kandida avlodiga mansub achitqisimon zamburug’. U fakultativ parazit bo’lib hayvonlarning shilimshiq qavatlarida doimiy yashab, kandidamikoz (molochnisa) kasalligini qo’zg’aydi. Hazm trakti shilimshiq qavati, har xil organ va to’qimalarni zararlashi bilan xarakterlanadi. Asosan parrandalar zararlanadi. Kamroq buzoq, qo’zi va h.k. yosh mollar kasallanadi. PATOGEN MIKOPLAZMALAR Mikoplazmalar – mayda, hujayra devori yo’q, erkin yashovchi prokariotlar. Ularda hujayra devori membranasi vazifasini sitoplazmatik membrana bajaradi ( G.Ya.Kagan, 1979). Mikoplazmalar quyidagi kompleks belgilar bilan xarakterlanadi: 1) shoxlangan, zanjir, shar shaklidagi kichik elementlardan iborat 100-450 nm

o’lchamdagi polimorfizmga ega hujayralar; 2) tashqi uch qavatli sitoplazmatik membranasi bor, ko’pgina biosintetik va regulyator funksiyalar yig’ilgan; 3) genomi bir molekulali DNK dan iborat bo’lib, halqali xromasomani shakllantiradi, nukleotid tarkibida guanin va sitozinning kamligi bilan xarakterlanadi; 4) genetik informasiya hajmi bo’yicha E.coli va T-faglar oralig’idan joy olgan; 5) juda ko’p yo’llar bilan ko’payadi- kurtaklanish, shoxlangan va zanjir shakllilari segmentlanish, oddiy bo’linish (integral usul); 6) o’sishi uchun sterin (axoleplazmlardan tashqari) va oqsil kerak; 7) zich muhitlarda markazi ko’tarilgan koloniyalar paydo qiladi; 8) bakteriyalar hujayra devori peptidoglikanlari sinteziga ta’sir qiladigan penisillin va boshqa antibiotiklarga chidamli; 9) gemadsorbsiya, gemagglyutinasiya va eritrositlarni har xil lizislarga uchratadi; 10) antigenlari aniq bir biridan farqlanadi. Hayvonlar patologiyasida mikoplazmalarning etiologik ahamiyatini birinchi marta qoramol peripnevmoniyasida 1893 yilda Nokar va Rular aniqlashgan. Ular kasal hayvonning plevrasi ekssudatidan filtrlanuvchi agentni ajratib, qon zardobi qo’shilgan Marten bulonida o’stirish usulini ishlab chiqishdi. Rus olimlari M.G.Tartakovskiy va Ye.P. Djunkovskiylar mikoplazmalarni o’stirishni samarali usullarini yaratib, uning biologiyasini o’rganishgan. Edvard va Froyndt lar (1956) mikoplazmalarning birinchi klassifikasiyasi va nomenklaturasini taklif etishgan. Mikoplazmatologiyaning rivojlanishida V.D.Timakov va G.Y. Kagan kabi olimlarning ham xissalari katta. Mikoplazmalarning klassifikasiyasi. Barcha mikoplazmalar bitta yumshoq terililar – Mollicutes (lot. mollia- yumshoq, egiluvchan, cutes- teri) sinfiga birlashtirilgan. Mollicutes sinfi prokariotlarga kirib, bitta Mycoplasm tales qatorini o’z ichiga oladi. U ikkita oiladan iborat-mikoplazma ( Mycoplasmataceae ) va axoleplazma ( Acholeplasmataceae ), Thermoplasma hamda Anaeroplasma avlodlari bilan to’ldirilgan. Mikoplazma oilasi ikkita avlodga bo’linadi – mikoplazma va ureap lazma. Mikoplazma avlodining barcha vakillarini 50 ta turi bor, mochevinani gidroliz lamaydi, o’sishi uchun ekzogen xolesteringa muhtoj. Ureaplazma avlodini 8 ta

serotipi bor. Axoleplazma oilasi mikrorganizmlari o’sishi uchun xolesteringa muhtoj emas. 5 turni o’z ichiga oladi. Morfologiyasi va tinktorial xususiyatlari. Mikoplazmalar polimorf mikroorganizmlar. Ularning bu xususiyati regidli hujayra devorining yo’qligi bilan ifodalanadi. zararlangan organ va kulturalardan tayyorlangan surtmalarda taqasimon, sferik, ipsimon, ovoid tayoqchasimon yoki xalqa shaklida ko’rinadi. Qaysi shaklning ko’proq uchrashi muhit tarkibi, o’stirish usuli, o’sish fazasi, qotirish va bo’yash usuliga bog’liq. Ularning o’lchami 300-400-1000-1400 nm. Mikoplazmalar grammanfiy, Romanovskiy Gimza usullarida yaxshi bo’yaladi. Kultural xususiyatlari . Mikoplazmalar to’liq qiymatli oqsil, xolesterin, steroidlar, nuklein kislotalari, uglevodlar, vitamin va mineral tuzlardan iborat oziq muhitda o’sadi. Patogen turlari ot yoki cho’chqa qon zardobi qo’shilgan oziqa muhitda yaxshi o’sadi. 3-7 kunlik tovuq homilasi va hujayra kultrasida ham o’sadi. Biokimyoviy xususiyatlari. Mikoplazmalar murakkab fermentativ tizimga ega. Metobolizm xarakteri bo’yicha uch turga bo’linadi- fermentativ aktiv steringa bog’liq, fermentativ aktiv steringa bog’liq emas, va fermentativ aktiv emas. Birinchisi (haqiqiy mikoplazmalar) o’sishi uchun steringa muhtoj va glyukoza, maltoza, mannoza, fruktoza, kraxmal, glikogenlarni parchalab kislota hosil qiladi. Ikkinchisi (axoleplazmalar) ham yuqorida ko’rsatilgan uglevodlarni parchalab, kislota hosil qiladi. Ba’zi shtammlari saxaroza va galaktozani parchalaydi. Uchinchisi uglevodlarni parchalamaydi. Mikoplazmalar indol hosil qilmaydi, ba’zi shtammlari vodorod sulfit va ammiak ajratadi. Patogenligi. Mikoplazmalarning ba’zi turalari ekzotoksin ajratadi. Mikoplazmalar hayvonlarning infeksion patologiyasida muhim ahamiyatga ega- ular alohida organlarni, organlar sistemasini zararlashi va maxsus kasalliklar chaqirishi mumkin. Ularga yirik shoxli hayvonlarning peripnevmoniyasi, qo’y va echkilarning plevropnevmoniyasi, qo’ylarning infeksion agalaktiyasi, cho’chqalarning enzootik pnevmoniyasi, parrandalar ning respirator

mikoplazmatozi va h.k lar kiradi. Bu mikroorganizmlar mikoplazmozli mastit, artrit, kon’yunktivit, poliserozit, urogenital mikoplaz mozlarda ham etiologik ahamiyatga ega. Antigen tuzilishi murakkab bo’lib, mikoplazmalar turlararo, hamda tiplararo agglyutinasiya, passiv gemagglyutinasiya, komplement bog’lash reaksiyasi, DPR orqali farqlanadi. Mikoplazmalarda antigen vazifasini lipidli, polisaxaridli va oqsilli komponentlari bajaradi. Yirik shoxli hayvonlar peripnevmoniyasi (plevropnevmoniya) o’pkaning krupoz yallig’lanishi, plevritning rivojlanishi, o’pka to’qimalarida anemik nekrozning paydo bo’lishi, doimiy tipdagi isitmaning ko’tarilishi bilan xarakterlanadi. Qo’zg’atuvchisi - M. mycoides . Morfologiyasi va tinktorial xususiyatlari. Mikoplazma kokk, diplo kokk, halqa, ip, yulduz, disk yoki shingilsimon shakllarda bo’ladi. O’lchami har xil 125- 250 nm. Ayniqsa bulonli kulturalarda polimorfizm yaxshi rivojlangan. Qo’zg’atuvchi bakterial filtrdan o’tadi. Mikoplazmalar Roma novskiy Gimza usullarida yaxshi bo’yaladi. Kultural xususiyatlari . pH 7,8-8,0 suyuq va zich maxsus oziqa muhitlarda ( 8% zardob qo’shilgan Marten buloni va agari) o’sadi. M. mycoides – aerob, optimal o’sish harorati 37 0 S. Suyuq muhitda 2-3 kundan keyin yengil loyqalanish paydo qiladi. zardobli agarda- shilimshiq qoplama shaklida o’sadi. Tovuq homilasida ham o’sadi. Biokimyoviy xususiyatlari . Jelatinani eritmaydi, indol hosil qilmaydi, glyukoza, mannit, kraxmal, glikogenlarni parchalaydi. Kultura filtrati ot eritrositlarini lizisga uchratadi. Biosinov gumonli hollarda qo’yiladi. Bu maqsadda buzoqlar terisi ostiga zararlanadi. Laboratoriya hayvonlari kasallikka moyil emas. Ijobiy natijada buzoqlar 27 kunlari kasallanadi. Tana harorati 40-41 0 C, zararlangan joyda flegmona paydo bo’ladi, regionar limfa tugunlarga o’tib, organizmning umumiy intoksikasiyasi rivojlanadi. 17 kundan keyin buzoq o’ladi.

Serologik diagnostika. Yalpi tekshirishlar uchun KBR qo’llaniladi. Reaksiya umumqabul qilingan usulda qo’yiladi. Antigen sifatida qo’zg’atuvchining bulonli kulturasi yoki limfa ishlatiladi. Chidamliligi. Qo’zg’atuvchisi tashqi muhit ta’siriga uncha chidamli emas. Quritganda, quyosh nuri ta’sirida 5 soatdan keyin o’ladi. O’yuvchi natriy, formalin, xlorli yoki yangi so’ndirilgan ohak odatdagi konsentrasi yada yaxshi ta’sir qiladi. Immunitet. Kasallanib sog’aygan hayvonlarda uzoq muddatli immunitet paydo bo’ladi. Emlangan hayvonlarda ham quvvati 2 yilgacha yetadigan immunitet hosil bo’ladi. Diagnozi. Laboratoriya tekshiruvi natijalariga asoslanib qo’yiladi. Laboratoriyaga tekshirish uchun kasal hayvonlardan bronxial shilimshiq, sut bezlari sekreti, siydik, o’lganlaridan plevra ekssudati, Quy va echkilar infeksion agalaktiyasi qo‟zg‟atuvchisi – Mycoplasma agalactiae. Kasallik sut bezlarining zararlanishi, sut sekresiyasining yo’qoli shi, ko’zning ( keratit, kon’yunktivit), bo’g’inlarning zararlanishi bilan xarakterlanadi. Kasallik o’tkir kechganda hayvonlar 5-8 kundan keyin o’ladi. Patmaterial. Kasal hayvonlardan sut yoki yelin sekreti (agalaktiyada), zararlangan bo’g’inning sinovial suyuqligi, zararlangan ko’z ajratmalari, o’lganlaridan- jigar, yelinning bir qismi, sinovial suyuqlik, abssess moddasi olinadi. Material muz solingan termosda yoki muzlatilgan holatda mutaxas sis orqali yo’llanadi. Yangi muzlatilgan materialni 10 kundan ortiq saqlash mumkin emas. Mikroskopiya. Tekshirilayotgan materialdan yupqa surtma tayyorlab, 24 soat quritiladi. Surtmani tuz, erigan oqsillardan tozalash uchun 10 daqiqa distillangan suvga solinadi, qog’oz bilan quritiladi, 10-15 daqiqa etil spirti bilan qotirib, 48 soat Romanovskiy Gimza usulida bo’yaladi, yuvib, quriti ladi. Boshqa mikoplazmalar singari Mycoplasma agalactiae ham polimorf, o’lchami 250-400 nm. Kultural xususiyatlari . Aerob. 15-20% ot yoki qoramol qoni zardobi qo’shilgan Marten agari va bulonida o’sadi., muhit pH- 7,4-8,0, optimal harorati 37 0 C . zardob va

1-2% glyukoza qo’shilgan Xottinger va Edvard muhitlarida ham o’sadi. Suyuq oziq muhitlarda sekin o’sadi, 5-6 kunlari yengil loyqalanadi. Zich oziq muhitlarda mayda koloniyalar ko’rinishida o’sadi ( lupada ko’riladi). Yosh kulturalar koloniyasi zich oziqa muhit yuzasi dan yengil ko’chadi, qari kulturalar esa qiyin ko’chadi. Mikoplazmalarni hujayra kulturalarida- qo’y embrioni buyragi hujayralari, tovuq fibroblastlari da ham o’stirish mumkin. Biosinov uchun qo’y va echkilar terisi ostiga yoki sisternasiga 5-10 ml material yuborib zararlanadi. Inkubasion davri 2-14 kun. Diagnoz qo’yish bo’yicha yo’riqnoma asosida (1984) biosinov uchun 2,5-3,0 kg li quyonlarni ham ishlatish mumkin. Ular 100 TB/ml penisillin, 1-2 tomchi 10% li sirkali talliy eritmasi qo’shilgan patmaterial suspenziyasi bilan(1:10) zararlanadi. Bu aralashma uy haroratida 1 soat qoldiriladi, keyin quyonlar ko’zining oldingi kamerasiga yuborib zararlantiriladi. Buning uchun avval ko’z navokain bilan og’riqsizlantiriladi, keyin ingichka igna bilan shprisda ehtiyotlik bilan 0,05-0,1 ml suyuqlik tortib olinadi, ignani sug’irib olmasdan, shpris tayyor suspenziya toritlgani bilan almashtiriladi va 0,1-0,2 ml yuboriladi. Ijobiy hollarda 5-12 kundan keyin keratit rivojlanadi. Biosinov uchun kasal hayvonlardan olingan sut yoki sinovial suqligini ham ishlatish mumkin.

Nazorat savollari: 1. Trixofitiya qo’zg’atuvchisining xususiyatlari va laboratoriya diagnozini ayting. 2. Mikrosporiya qo’zg’atuvchisining xususiyatlari va laboratoriya diagnozini ayting. 3. Trixofitiya, mikrosporiya qo’zg’atuvchilarining qanday farqlanishini ayting. 4. Dermatomikozlarga tekshirish uchun patmaterial olish. 5. Kandidamikoz, aspergillez qo’zg’atuvchilari, ularni o’stirish. 6. Patogen mikoplazmalarning umumiy xususiyatlarini ayting.

Asosiy a dabiyotlar: 1. Kislenko V.N., Kolichev N.M., Veterinarnaya mikrobiologiya i immunologiya. Chast 1. Obshaya mikrobiologiya. M. KolosS, 2006 g. S.13- 66. 2.Yemelyanenko P.A. i dr.Veterinarnaya mikrobiologiya. M., Kolos., 1982.S.7- 25. Qo’shimcha adabiyotlar: 1. Vorobyev A.A. Medisinskaya mikrobiologiya, virusologiya i immunologiya. M. 2008 g. S. 30-50. 2. Asonov N.R. Mikrobiologiya. M.: Agropromizdat. 1989.S.3-18.

O'xshashlar

Patogen mikroorganizmlar

Patogen anaeroblar

Patogen kokklar

Patogen anaeroblar 2

Patogen mikroorganizmlarlar.infeksiya haqida tushuncha. Mikroorganizmlarning o'simliklarni,hayvonlarni va odamlarni kasalantirish