Boshoqli don ekinlarining karantin kasalliklari - Biologiya - Referatlar

Boshoqli don ekinlarining karantin kasalliklari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

48 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Bug`doyning hind qorakuya kasalligi 2. Bug`doyning sariq shilimshiq bakteriozi 3. Makkajo`xorining bakteriyali so`lish kasalligi

www.arxiv.uz Bug`doyning hind qora kuya kasalligi Kasallik Hindistonning ikkita shtatida 1931- yilda aniqlangan bo`lib, keyinchalik shtatlarga tarqalgan. kasallik Osiyo ( Afg`aniston, Birma, Hindiston, Iroq, Pokiston, Turkiya,) va Meksikada uchraydi. Kasallangan o`simlik boshog`ida donlar qora rangdagu teliospollardan tashkil topgan kukundan iboratbo`lib, chiriyotgan baliq hidini beradi. Kasallik asosan boshoqning 1 va 5-boshoqchalarida kuzatiladi. Donning murtak qismi kasallanadi. Ba`zan kasallangan donlar unib chiqish imkoniga ega bo`ladi.kasallangan o`simlik qipirqlari yorilib tushib ketgandan keyin donlar tuproqqa tushadi. Bug`doyning hind qora kuyasi kasalligi Basidiomycetes sinfi Ustilaginales tartibi Tilletiaceae oilasining vakili Tilletia indica Mitra zamburug`I hisoblanadi. Zamburig`ning teliosporalari rangi qoramtir yoki jigarrang bo`lib, shakli ellipsimon yoki sharsimondir. O`lchami 18-40 mkm kattalikda, to`q qizil jigarrangga ega bo`ladi. Teliospolalar tinim davrini kechirgandan keyin 15-25 0 C haroratda unib, yo`go`n bazidiy va bazidiyosparani hosil qiladi. Bazidiyosparalar bug`doy gullagan vaqtini uni kasallantiradi. Infeksiya manbai tuproqdagi yetilgan teriosparalar va urug`lar hisoblanadi. Kasallik yuqori harorat va namlikda keng tarqaladi. Zamburug` harorat 25 0 C bo`lganda sporalar unib, bazidiy hosil qiladi. Unda hosil bo`lgan bazidiosporalardan mitseliy unib, tuproq yuzasidan shamol vositasida boshoqning tugunchasiga tushadi va rivojlanib teliosporalarga aylanadi. Kasallik tufayli 10-20 % bug`doy hosili nobud bo`lsa, urug`lik donlar unuvchanligi kamayishi natijasida ko`chatlar soni keskin kamayib ketadi. Kasallikka qarshi kurashish uchun urug`ni fitosanitar nazorat qilish, labaratoriya nazoratidan o`tkazish va chidamli navlarni ekish lozim. Bug`doyning sariq shilimshiq bakteriozi. Kasallik Osiyo ( Hindiston, Eron, Kipr, Xitoy ) da, Avstraliyada va Afrika (Misr arab Respublikasi Efiopiya)davlatlarida uchraydi. Kasallikning dastlabki belgilari bugdoy bargi va barg qo`tig`ida cho`zinchoq oq sariq dog`lar tarzida namayon bo`ladi. Keyinchalik burglar buralib, shilimshiqlanadi. Bug`doy poyasi

www.arxiv.uz buklanib, o`simlik o`sishda orqada qoladi. Bug`doy boshog`I shakli o`zgarib ketadi, barg qo`ltig`idan ajralmasa-da, zich Boshoqlar hosil qilib, esti och sariq rangdagi shilimshiq bilan qoplanadi. Kasallangan o`simlik urug`I g`adir –budur, shakli kichik bo`lib, sariq dog` bilan qoplanadi. Kasallikni Mucobacteriaceae oilasi vakili Corynebakterium michiganense pv.tritici Dey et Kemr bakteryasi keltirib chiqaradi. Bu bekteyiralar grammanfiy, tayoqchasimon bo`lib, bir tomonida egilgan 0,8 x 2,4 mkm o`lchamdagi xivchin hosil qiladi. Kasallikning tarqalishi uchun 20- 30 0 C harorat zarur bo`lsa, 50 0 C da nobud bo`ladi. Kasallik zararlangan urug` kasallangan o`simlik qoldig`I orqali va bug`doy nematotadolari orqali tarqaladi. Infeksiya ko`chatlarga tushib, birlamchi zararlasa, suv, yomg`ir, hasharot, shamol vositasida tarqaladi. Kasallangan o`simlik kasallanib o`sishdan orqada qolib, umuman hosil bermaydi. Kasallik belgilari bargda cho`zinchoq uzun sariq dog`lar tarzida namoyon bo`ladi. Keyinchalik shakli o`zgagan boshoq hosil bo`lib, o`zidan sariq suyuqlik ajratib chiqaradi. Bu suyyuqlik boshoqning qipiqlari orasida hosil bo`ladi. Quriq iqlim sharoitida suyuklik qurib, qitadi va sariq rang hosil qiladi. Kasallikka qarshi kurashda urug`ni nazorat qilish, ekinzorlarni vegatatsiya davomida fitosaniatar nazorat qilish, kasallangan o`simlik namunalarini yoqib tashlash, urug`ga granazor bilan 2kg|t miqdorida ishlov berish kerak. Makkajo`horining bakterial so`lishi. Bu kasallik Yevropa (Gretsiya, Italiya, Polsha, Ruminya, Shveysariya, Xorvatiya,) Osiyo (Vyetnam, Xitoy, Tailand), Shimoliy va Markaziy Afrikada (Kanada, Kosta, Rika, Meksika, Puerto Riko, AQSH,) Janubiy Amerika (Braziliya, Gviana, Peru) davlatlarida tarqalgan bo`lib, respublikamiz uchun karantin oybekti sifatida uchramaydi. Kasallik makkajo`xorining barcha yer usti organlarini kasallantiradi. Kasallik belgilari pastki yuruslardagi barglarda och yashil rangdagi ko`ndalang dog`lar tariqasida hosil bo`lib, keyinchalik sarg`ayib barg tomiri bo`ylab o`tkazuvchi to`qimalarga tarqaladi. Keyinchalik dog`lar yuqori yuruslardagi barglarga, poyaga tarqaladi. Natijada o`simlik o`sishdan qolib, quriy boshlaydi. Ba`zan oq rangdagi erkak gullar keyinchalik tushib keta boshlaydi.

www.arxiv.uz O`simlik poyasi ko`ndalang kesilganda o`tkazuvchi naylardan sariq rangdagi shilimshiq ajralib chiqadi. Bu kasallik bilan asosan erta pishar navlar kasallanadi. Kasallikning qo`zg`atuvchisi Erwinia stewartii Dye (Aplanobacter stewartii Mc. Cull. ) bekretiyasi hisoblanib, ular 8-39 0 C haroratda (optimum 30 0 C) tez rivojlansa, 53 0 C da nobud bo`ladi. Kasallik qo`zg`atuvchisi harakatsiz tayoqchalar hosil qilib, o`lchami 0,5-0,7 x 1-2 mkm, bittadan yoki ikkitasi birlashib, peptonli agarda mayda koloniyalar hosil qilib, uning usti kraterga oxshab chuqurlashadi. Kuchli pathogen turlari lakmusli sutni achitadi sahorasza laktoza va gulikozada kilato hosil qiladi . kasallik tufayli 20-50% hosil nobud bo`lsa maysalar utunlay nobud bo`ladi. Kasallik tufayli o`simlini suv balansi buziladi va o`sishdan orqada qoladi va unuvchaligi pasayadi. O`simlikning kasallanishida o`simlik qoldiqlari va hasarotlar tanasi asosiy ro`l o`ynaydi.kasallangan urug` va o`simlik qoldiqlari enfeksiyaning tarqalish va saqlanish manbai hisoblanadi. Infeksia kasallangn o`simlikdan suv tomchilari shamol, hasharotlar vositasida tarqaladi. Baktera o`simlikga ustitsalar, mehanik zararlangan joylardan kirib keladi . kasallikga qarshi kurashda quidagi tadbirlarga amal qilish kerak: kasallik uchraydigan hududlardan urug`lik tayyorlamaslik kerak; Chetdan keltiriladigan urug`lar fitosanitar ekspertiza o`tkazilib, karatin pitonliklarga ekilishikerak; Bu joyda o`sayotgan o`simliklar maysa ungand supurgilarni tashlash vaqtida, sutalarni tig`ib olishda nazorat qilinishi kerak. Uruglarni ekishdan oldin fungitsidlar bilan ishlov berish chidamli namlarni ekish va o`zvaqtida hasharotlar bilan kurashish kerak. Makkajuxorining diplodioz kasalligi. Bu kasallik Yevropa (Germaniya, Italiya, Fransiya) Osiyo(Yaponiya) Shimoliy va Markaziy Amerika (Kanada,AQSH, Gvati mala) Janubiy Amerika (Argentina, Braziliya, Venesuela) Afrika (Kongo, Keniya, Mozambek, Somali) davlatlarida tarqalgan bo`lib, respublikamizda uchramaydi. Makkajuxorining Janubiy gelmintosporioz kasalligi Deutereo mycetes sinfi, Pycnidiales tartibi, Phaeporeae oilasining vakili Stenacor-pella macrospora (Earle) Sutton turi tomonidan keltirilib chiqariladi. Zamburug` o`simlikni hamma rivojlanish fazalarida kasallantiradi, ayniqsa ko`chatlarning unish fazasi ko`p zarar ko`radi.

www.arxiv.uz Belgilar pastki yurusdagi bargning paraler tomirlariga parallel joylashgan har xil shakldagi dog`larda ko`p miqdordagi peknideyalarni ko`rish mumkin . Dog`larning uzunligi 5 sm, kengligi 1 sm bo`lib, kasallik kuchli tarqalgan davrlarda dog`lar birlashib keng yuzadagi nobud bo`lgan to`qimalarni hosil qiladi. Shunday belhilar poyada kuzatilganda uning bo`g`in oraliqlari jiharrangda bo`lib poyaning sinib ketishiga sabab bo`ladi. Kasallik so`tani rivojlanishning dastlabki bosqichida kasallantirsa uning nobud bo`lishiga sabab bo`ladi. Keyin kasallangan so`talar yuzasi zamburug`ning oq rangdagi metselisi bilan qoplanadi .Kasallangan urug`larning yuzasi qo`ng`ir yoki jigarrangda ko`rinib uning murtak qismida peknidilar hosil bo`ladi. Infeksiya manbai tuproqqa 3 yil saqlanish imkoniga ega. Zamburug`ning sporalari harorat 20-30 0 C namlik 97% bo`lganda unib , tez rivojlanadi. Hosil bo`lgan metseli va sporalar urug` va so`talar tuproq o`simlik qoldig`I shamol yomg`ir hasharotlar vositasida tarqaladi. Kasallikka qarshi kurash karantin tadbirlari qatoriga urug`larni karanyin labaratoriyalarida ekspertizadan o`tkazish kiradi. Kasallik tarqalgan hududlardan urug`lik tayyorlash mumkin emas. Urug`ni dorilash uchun fentio`ram fugitsidlarni 2kg| tonna miqdorida foydalanish va o`simlik qoldiqlarini yoqib tashlash kerak.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Voronkova A.V. i dr. – Karantin rasteniy. Moskva. Agropromizdat, 1986.255 str. 2. Dementyeva M.I. – Fitopatologiya. Moskva 1985. 3. Pospelov S.M., Shestiperova Z.I., Doljenko I.K. – Osnov ы karantina rasteniy. Moskva, Agropromizdat, 1985 4. Peresыpkin V.F.Selskoxozyaystvennaya fitopatologiya.Agrop.Moskva 1989. 5. Jumaniyozov M., Safarov M.D., Sangis F.T., Sichev A.Sh. – Respublika o`simliklar karantini davlat bosh inspeksiyasi 6. O`zbekiston respublika hududini karantindan zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlardan muhofaza qilishga doir qonun hujjatlari. 2000 7. I.A.Karimov. “O`zbekiston XXI asrga intilmoqda”. Toshkent 2000 y. 8. I.A.Karimov. “Milliy davlatchilik istiqlol mafkurasi va huquqiy madaniyat to`g`risida”. Toshkent 1999 y. 9. I.A.Karimov. “Barkamol avlod – O`zbekiston taraqqiyotining poydevori”. Toshkent 1997 y. 10. Karimov I.A. “Qishloq xo`jalik taraqqiyoti to`kin hayot manbai”. O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining X sessiyasida so`zlagan nutqi. 1997 yil 25-dekabr. 11. Qishloq xo`jaligida iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish dasturi 1998- 2000 y. T. O`zbekiston 1998

O'xshashlar

Urug'ning biologiyasi

Dala ekinlarini yetishtirishni texnologiyasining vazifalari

Tariq va marjumak ekinlarining biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Tuproqlarni iqtisodiy baholash

Bolalarda buyrak kasalliklari pielonefrit, glomerulonefrit, sistit