Tariq va marjumak ekinlarining biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi - Biologiya - Referatlar

Tariq va marjumak ekinlarining biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

68 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1.Tariq-biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi 2.Marjumak-biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

www.arxiv.uz 1.Tariq qimmatbaxo yormali ekin. Tariq yormasi qimmatbaxo oziqabop xossalariga va yaxshi sifatli mazasiga ega. Yormaning oziqabopligi 14- jadvalda keltirilgan. Jadvaldan ko`rinib to`ribdiki tariqda oqsil moddasi yetarli. Tariqning oqsilida barcha almashtirib bo`lmaydigan aminokislotalar aniqlangan (2) 14..Suk va boshqa turdagi yormalarning kimyoviy tarkibi (Posshanov bo`yicha 1997) Ёрма Миқдори, % оқси л Ёг крахма л Шакар Клетчатк а Сук 12,0 3,5 81 0,15 1,04 Гуруч 6,0 0,5 88 0,50 0,30 Арпа ёрмаси (перловка) 9,6 1,2 85 0,50 1,25 Маржумак ёрмаси 10,0 3,0 82 0,30 2,00 Сули ёрмаси(овсянка) 16,0 6,0 72 0,25 2,87 Маккажўхори ёрмаси 12,5 0,6 86 0,25 0,25 Бугдой ёрмаси (манка) 12,7 0,9 84 0,96 0,24 Tariqning doni eng kerakli bo`lgan ko`p elementlarining (magniy.fosfor) manbai bo`lib xisoblanadi. Tariqning donida mikro-elementlar xam mavjud: rux- 1,96mg.% mis-1,19mg.%, yod-1,6; brom-0,36mg.%. Donning ximiyoviy tarkibi o`zgaruvchan, geografik, meteorologik va texnologik yetishtirishlariga kura.Tariq yormasining sifati donni texnologik kayta ishlashiga boglik. Don birinchi ishlovdan ya`ni oklashdan keyin tarkibida 14,43% oqsil, 75,8% kraxmal, 1,34% ma`dan moddalar va 0,38% fosfor mavjud.Tayyor yormada 13,9% oqsil, 79,9 kraxmal, ma`dan moddalar 2,95 va 0,20% fosfor bor. Kepakka oqsil tushib koladi, bundan tashkari mO`rtakning bir qismi aleyron kavati xam tushadi. Donni silliklashda yormaning sifati pasayadi .

www.arxiv.uz Tariqning doni kushlar va chuchkalarga qimmatbaxo oziqa bo`lib xisoblanadi. Donning 1 kg da 0,97 ozuka birligi bor. Ozuka uchun donning koldiklari va somoni ishlatiladi. Tariqning ozukabop navlari mavjud bo`lib, ular pichan tayyorlash uchun ishlatiladi. Bo`lardan tashkari tariq angiz ekinidir. 1.2 Tarixi. Tariq yovvoyi xolatda aniqlanmagan. Botaniq-geografik izlanishlar asosida N. N. Vavilov birlamchi shakllarining xosil bo`lishini va Sharkiy Osiyoning togli xududlaridan kelib chiqishini xamda Ovropa va Osiyo mamlakatlariga Xitoy va unga chegaradosh mamlakatlardan tariq tarkalgan. FAO ma`lumotlariga kura 2000 yili tariq 36,16mln.ga ni band kilgan va xosildorligi-7,52s.ga ni tashqil kilgan.Tariq eng ko`p Afrikada va Osiyoda ekiladi. Xosildorligi. Tariq serxosil o`simlik. Lalmi yerlarda 7-10 s ga don xosili olinadi. Sugoriladigan yerlarda 50-70 s ga don olinadi. Kozogistonda G.Buriyev tomonidan 201 s ga don olinganligi ma`lum. 1.Z.Sistematikasi. Tariq qo`ngirboshlar Roaseaye oilasiga mansub bo`lib, 70 ta avlod va 1400 ta turni uz ichiga oladi, bo`lar asosan tropik mintakalarda keng tarkalgan. Bo`larning ichida eng ko`p tarkalgani oddiy tariq avlodi. P.Miliaceum L- Oddiy tariq unib chikkanda koleoptile bilan koplangan birinchi barg qiniga uxshab paydo bo`ladi. Birinchi bargi kuchli tuklangan. O`simlik yarim yikilgan tup xosil qiladi. Poyasi to`gri turadi, silindrsimon, tuklangan. O`simlikning buyi 40-230 sm, poyasining pastki qismining kalingi 0,3- 1,5 sm. Bugin oraliklari soni 2-10. Gulchasi (ligula) qisqa, kipriksimon. Barg plastinkasining uzunligi 18-65 sm, eni -1-4 sm., yashil rangda, ba`zan siyoxrang pigment bilan. To`pguli- ro`vak, uzunligi 10-60sm, kuchli shoxlangan, yon tomondagi shoxlarning soni 10-30 dona. Boshoqchalari 3-6 mm bo`lib ikki gulli, kiltiksiz yashil va sarik. Boshoqchalarning kobigi keng. Boshqa don ekinlaridan farkli tarizda 3 ta boshoqcha kobigi bor. Uchinchi kobikga qisqa, kolgan ikkitasi keng va uzun. Gul kobikchalari kiltiksiz, kattik murt, keng, tuxumsimon, sillik. yaltirok, ok, kulrang, jigar yoki qo`ngir rang. Mevasi-don, plenkali, dumalok oval

www.arxiv.uz uzunlashgan, Uzunligi 2,0-3,1,kalinligi-1,0-2,2 va kengligi-1,7-3 mm. 1000 dona urugining vazni 3,5-9 g. donning vazniga nisbatan mO`rtakning massasi O`rtacha 6% ni tash kil qiladi. Oddiy tariqda xromosoma 36, leqin tetraploidlari xam uchrab xromosomalar soni 72 ta bo`ladi (2p-72) 4.Biologik xususiyati. Tariq issiqsevar o`simlik bo`lib, urugi 8-10 S da unib chiqadi. Xarorat 12-15S bo`lganda maysalar 5-7 kunda kukarib chiqadi. Avval mO`rtak ildizi usib chiqadi va bargi yer yuzida ko`rinadi. 15-25 kundan keyin tuplanish davri boshlanadi. Bu davrda o`simlikda 3-4 barg bo`ladi. So`ngra tariq tez o`sadi. Tuplanishdan 10-12 kun utgandan so`ng nay o`rash davri boshlanadi. Ro`vak chiqarish davri tuplanishdan 20-25 kundan keyin kuzatiladi. Bu davr 20-25 kun davom etadi. Uzokrok xam davom etishi mumkin, shuning uchun ruvagi bir xil muddatda yetilmaydi. Ro`vaklanishdan 2-5 kun keyin gullaydi. Bu davrda o`simlik o`sish tuxtaydi. Gullash davri 7-16 kun davom etadi. Xarorat bu davrda 23° S, pishish davrida 21° S bo`lish talab etadi. Xavo xarorati 40° Sda bo`lsa tariq o`sishdan tuxtaydi, -3° S da nobud bo`ladi. Tariq o`sish davrida 1800-2100° S foydali xarorat yigindisi talab qilinadi. Bir ro`vakning yigilishi 10-12 kun. Usuv davri 65-115 kun davom etadi. Tariq qurgoqchilikka chidamli o`simlik. Urug kukarib chiqishi uchun uz vazniga nisbatan 25% suv sarflaydi. Transpiratsiya koeffitsiyenti 200-250. Tariq yorugsevar, qisqa kun o`simligi. Xavo bo`lutli bo`lsa yozning ikqinchi yarmida tariq sust rivojlanadi va suv davri chuziladi. Juda kalin ekilsa yoki begona ut bosgan bo`lsa tariqni o`sishi va rivojlanishiga salbiy ta`sir kursatadi. Takroriy ekilgan tariqning usuv davri 15-20 kunga qisqaradi. Tariq xar xil unumdor tuproqlarga talabchan. Tuproq muxiti Ph -6,5 -7,5 atrofida bo`lgani ma`kul. Uzbekistonning lalmi va sugoriladigan yerlarida "Saratov -853" navi ekilmokda. Tariq o`simligi utmishdoshga talabchan. Tariq uchun dukkakli don ekinlari, dukkakli utlar, poliz ekinlari ma`kul utmishdoshdirlar. Tariq o`simligi yaxshi ishlangan yerni talab qiladi. Shuning uchun tariq angizga ekilganda donli ekin angizi yumshatilib, keyin xaydaladi.

www.arxiv.uz Tariq baxorda ekiladigan bo`lsa yer kuzda shudgorlanadi, eqish oldidan yer tayyorlanadi. Erta kuklamda shudgor boronaladi, yerni qatqaloqlanishi va begona utlarni bosishga karshi bir necha marta kultivatsiya va borona qilinadi va mola bostiriladi. Tariq ugitlarga xam talabchan o`simlik. O`rtacha 1s don va tegishli somon xosilini yetishtirish uchun 3 kg azot, 1,4 kg fosfor, 3,4 kaliy va 1 kg kalsiy sarflanadi. Barcha oziqa moddalarni tariq maysalash tuplash davrida 7%, tuplash va gullash davrida 65%, gullash va pishish davrida 28-30%ni uzlashtiradi Asosiy ugitlashda organiq va madaniy ugitlar qo`llaniladi. Kuzda yer xaydashdan oldin O`rtacha 10-12 t gung, 60 kg fosfor va 30 kg kaliy solish maqsadga muvofikdir. Tariqni usuv davrida tuplanish yoki nay o`rash davri boshlanishida 30-50 kg azot va 20-30 kg fosfor ishlatiladi. 1.4. Tariq eqish uchun urug tozalangan, saralangan davlat andozasi ya`ni tozaligi 99%, unuvchanligi kamida 95% bo`lishi kerak. Tariq lalmi yerlarda aprel, may sugoriladigan yerlarda aprelning oxirida yoki angizga takroriy ekin sifatida iyun va iyul oylarining boshlarida ekiladi. Unumdor, nam yetarli sharoitda yoppasiga katorlab unumdorligi past, nam kam bo`lgan sharoitda keng katorlab ekiladi. Kator orasi 45-60 sm bo`lishi kerak. Tariqni kush katorlab 60 x 15, 45 x 15 tizimda eqish mumkin. Lalmi yerlarda oddiy yoppasiga katorlab ekiladi. Tariq keng katorlab ekilganda gektariga 1,5-2,0 mln, oddiy katorlab ekilganda 2-4 mln dona urug sarflab ekiladi. Eqish chukurligi 3 smdan 8 smgacha bo`ladi. Tariq ekib bo`lingandan keyin maysalarini kukarishi kuzatib boriladi. Qatqaloq xosil bo`lishiga yo`l kuyilmaydi. Keng katorlab ekilganda kator orasi 2-3 marta ishlanadi. Oddiy katorlab ekilganda qatqaloqka karshi borona qilinadi. Tuplanish va nay o`rash davrida ugitlanib sugoriladi. Sugorish me`yori 600-800m3 ga. Ro`vakda 75% doni yetilganda xosilni yigish mumkin. Dumbo`l pishgan davrida urilib keyin yanchiladi. Pishgan don tez tuqiladi. 2. Marjumakning axamiyati. Marjumak oziq ovqat sanoatida katta axamiyatga ega. Uning donida rutin moddasi bo`lgani uchun unga bo`lgan kiziqish

www.arxiv.uz yanada ortadi. Yormasining tarkibida 10% oqsil, 82% kraxmal, 3% yog, 0,3% kand, 2% kletchatka mavjud bo`lib yaxshi xazm bo`ladi, yuqori mazali ta`mga ega. Marjumak oqsilining tarkibida xayot uchun kerakli aminokislotalar mavjud. Lizin - 7,8 %, argenin-12,7% mineral moddalardan fosfor, kalsiy, temir, mis shuningdek limon, olma kislotalar bor. Marjumak tarkibidagi yog sifati ancha vaqt o`zgarmaydi, shu tufayli don uzok saklanadi. Marjumakdan rutin (r vitamini) olinadi. Bronxit, arteroskleroz, gipertoniya va nur kasalliklarini davolashda gul va barglaridan choy damlab ichish tavsiya qilinadi. Changlari tarkibida rutin moddasi ko`p. Marjumak asal beruvchi o`simlik. Makbo`l sharoitda 70-80 kg ga asal tuplanishi mumkin. Unidan konditerlik sanoatida foydalaniiladi. Ko`pchilik o`simliklarga yaxshi utmishdosh xisoblanadi. Siderat sifatida xam ishlatiladi. Takroriy ekin sifatida kuzgi don va silosbop ekinlardan bushagan yerlarga ekiladi. Somonida 0,60 oziqa birligi bor. 2.2. Tarixi, kelib chiqishi - marjumak ilk bor Xindistonning Ximolay toglarida dexqonchilikka kiritilgan. Marjumak Tatariston, Boshkirdiston, Ukraina, Rossiyaning markaziy viloyatlarida va nokoratuproq zonada keng tarkalgan. O`rta Osiyo mintakasida oz ekib kelingan. Uzbekiston tuproq iqlim sharoitlari marjumakni yetishtirsh mumkin. 2.3. Xosildorligi. Marjumakning xosildorlik imkoniyati ancha yuqori. 1987 yilda 230 gektardan O`rtacha 19,7 s. don, tula viloyatning xo`jaliklarining birida 145 gadan O`rtacha 26,5 s don, Kozogistonning sharkiy tumanlarida 2,5 ming gektardan 14,9 s. don xosili yetishtirilgan. Uzbekiston sharoitida takroriy ekin sifatida ekilganda 15-25s don xosili olingan. 2.4. Sistematikasi. Marjumak marjumakdoshlar-Poligonaceae oilasiga mansub, bo`lib 40 ta turni uz ichiga oladi va 900 dan ortik tur xillarini birlashtiradi.Ulardan eng ko`p tarkalgan madaniy, yovvoyi va Xitoy marjumagidir. Oddiy marjumak yoki madaniy marjumak,-F.esculentum Moench,-balandligi

www.arxiv.uz 50-150 sm. bo`lgan bir yillik o`simlik. Poyasi shoxlangan, yalangoch, silindrsimon, tirsakli yoki buginli, kizgish yashil rangda, bugin oraligi bush, buginlari parenxima bilan tulgan. Barglari yuraksimon-uchburchakli yoki uksimon, pastkilari uzun-bandsimon, yuqorisi esa utirib kolgan. Barglarida bandning asosida poyani urab oladi. Gullari ikki jinsli va uzun gulbandlariga joylashgan bo`lib popuk xolatida yigilgan. Guloldi 5 ga bo`lingan ok, ochkizgish, kizgish yoki kizil. Otaligi 8 ta, 8 ta nektarnik bilan gallanadi, onaligi uchta ustunchasi bor. Mevasi uch kirrali yongoksimon sillik kirraralari bilan va butun kovurgasimon, jigar rang, kora yoki kul rang. Mevaning yirikligi o`zgaruvchan. 1000 dona urugning vazni 5 dan 30 grammgacha. Bu tur asosan yorma, un va parrandalarga oziqa uchun ekiladi. 2.5. Biologik xususiyatlari. Rivojlanish davrlari. Butun amal davri 60-90 kun mobaynida marjumakda 7 ta rivojlanish davrlari kuzatiladi-unib chiqish, birinchi bargning paydo bo`lishi, shoxlanishi, shonalash va gullash, mevani shakllanishi va pishishi. 1. Unib chiqish. Maysalanish Tuproqda nam yetarli bo`lgan takdirda urug bo`ladi, unda o`sish jarayonlari aktivlashadi.Birinchi bo`lib kO`rtak ildizcha o`sa boshlaydi. Bu urug ekilgandan keyin 2-4 kunlari kuzatiladi, bu agar tuproqning namligi 50-60% (tula nam sigimiga nisbatan) xavo xarorati 20-22°S bo`lgan takdirdagina. Xarorat biroz kutarilganda esa bu jarayon tezlashadi. Urugning unib chiqishi uchun makbo`l yoki mu`tadil xarorat 20-30°S pasti-8,0-10,0 0S, eng yuqorisi esa- 38-40°S. 2. Birinchi xaqiqiy bargning rivojlanishi. Unib chikkan maysaning yuqori kO`rtagidan urug palla oyoklarining birikkan joyida joylashganda 5-7 kundan keyin katta ulchamga ega bo`lmagan birinchi barg paydo bo`ladi, 3-5 kundan keyin esa ikqinchi barg, keyin 3,4 va xakoza. 3. Shoxlanish. Maysalanishdan 8-10 kun utgandan keyin 2 chin bargi rivojlanadi va shu barg kultigida yon shoxlarning kO`rtagi shakllanadi. Bir vaqtning uzida birinchi bargning kultik kO`rtagidan birinchi tartibli shox paydo

www.arxiv.uz bo`ladi, keyin ikqinchi tartibli shoxlar xosil bo`la boshlaydi va keyingilari xam shunday davom etadi. Bu davrda gulning qismlari rivojlana boshlaydi. 4. Shonalash. Maysalar paydo bo`lgandan 10-17 kundan keyin shoxlanish bilan birga shonalash boshlanadi, bu xosilni yigishtirib olgunga kadar davom etishi mumkin. 5.Gullash. Maysalanishdan 18-28 kun utgandan keyin kuzatiladi. Gulning ochilishi 6-8 dakika davomida bo`lib utadi, ertalab soat 6 dan 10 ga kadar davom etadi. Sovuk xavoda gullash seqinlashadi, issiq, kuruk xavoda tezlashadi. Pastdan yuqoriga qarab gullaydi, popukdan Qanday gullasa butun o`simlik bo`yicha xam shunday gullaydi. Bir gulto`plamning guli 15-25 kun davomida gullaydi. Umuman marjumak ekilgandan keyin gullashni boshlaydi va 30-60 kun davom etadi. Gullash davrida nektarniklarning shakllanishi sodir bo`ladi, ular otaliklar oraliklarida joylashgan, chetdan changlanadi. 6.Meva xosil bo`lishi . Marjumakning gullari chang uchun kulay joylashgan va chang bemalol utiradi. Changlangandan keyin 4-5 kunda urug barglar, 10-12 kunda meva shakllanadi. 7. Pishish. Mevaning tulik pishishi changlangandan keyin 35-40 kundan keyin sodir bo`la boshlaydi, meva uziga xos rangga ega bo`la boshlaydi. Amal davrining davomiyligi navga va eqish sharoitlariga boglik. Marjumakning ekiladigan navlarini uch guruxga bo`lish mumkin: 1.Tezpishar-70 kungacha ,2.O`rtapishar- 70-90 kunga-cha,3.kechpishar-90 kundan yuqori. 2.6 Tashqi muxit olimlariga munosabati. Issiqlikka talabi. Marjumak issiqsevar o`simlik urugi 8-9°S xaroratda una boshlaydi, leqin bu xaroratda maysalar kiygos paydo bo`lmaydi. Yuqori xarorat unib chiqishni tezlashtirib o`simlikning kiygos usib chiqishi uchun sharoit yaratadi. 36-38°S xaroratda uruglar Petri chashkasida 1-2 kunda unib chiqadi, tuproqda esa 5-6-kunda unib chiqadi. Urugning uzok muddatlarda yetarli bo`lmagan xaroratda bo`lishi ularning xalok bo`lishiga olib keladi. Urugning unib chiqishi uchun makbo`l xarorat 18-20°S, tuproqniki esa 10°S bo`lishi kerak.Amal

www.arxiv.uz davri uchun1000-1800°S, kechpisharlarida esa 1800-2000°S O`rtacha sutkalik xarorat kerak bo`ladi. Amal davrining davomiyligi xavo xaroratiga boglik: 16°S xavo xaroratiga amal davri 78 kunni, 18°S-74 va 20°S da-72 kunni tashqil kildi. Yoruglikka munosabati . O`simliklarning o`sishi va rivojlanishi yoruglik eng muxim omillardan xisoblanadi. Marjumak fotoperiodizm tadkikotlarida aniqlanishicha marjumak davomiyligi 17-19 soatli kunda yaxshi rivojlanadi. qisqa 8-12 soatli kunda marjumak tez gullaydi va pishadi, ko`prok shoxlanadi, leqin maxsuldorlari kam, chunki balandligi va barg soni kamayadi. Gullash va meva tugish davrlarida yoritilganlik 850-1000 lk/ga bo`lishi talab etiladi. Suvga talabi. Marjumak namlikni yaxshi kuradigan ekin turi bo`lib xisoblanadi. Bu yuqori xosil olish uchun suvning yuqori sarfi bilan uzaro boglik. YE. A. Stoletovaning ma`lumotlariga kura 20 s. don va ZO s.somon xosili yaratish uchun 1 ga 3500 t. suv talab qilinadi. Xar xil olimlarning ma`lumotlariga kura transpiratsion koeffitsiyent 371 dan 600 gacha bo`lishi kerak. Ma`dan ugitlarning turi va me`yoriga kura transpiransiyaga koeffitsiyenti NPK-322, NR-323, RK- 464, N-327, R-484, K-530 va ugitsiz- 506. Marjumakning urugi unib chiqayotganda urug vazniga nisbatan 40-50% sarflaydi.Dala sharoitida uruglar tuproqning kuruk vazniga nisbatan tuproq namligi 30% bo`lganda normal rivojlanadi. Gullash davrning ikqinchi yarmida suvga munosabati bo`yicha kritik davr bo`lib xisoblanadi va u odatda 20 kun davom etadi. Oziq unsurlarga bo`lgan talabi. Marjumak ko`p miqdorda oziq elementlari talab qiladi va iste`mol qiladi.1 s. donni va shunga mos somonni yaratish uchun, tuproqdan 4,4 kg azot, 2,5 kg fosfor va 7,5 kg kaliyni olib chikib ketadi.. Azot va fosforning miqdori mevasida ko`p bo`ladi, kaliy esa vegetativ massasida. Marjumakning ildiz tizimi oziq moddalarning kiyin uzlashtiradigan shakllarini kabo`l kilish kobiliyatiga ega. Marjumak fosfor kislotasini kiyin eruvchi fosforitlardan xam uzlashtiradi. Oziqa unsurlarning eng ko`p miqdorini marjumak gullash va meva xosil kilish davrsida kolgan qismini esa gullashgacha uzlashtiradi.

www.arxiv.uz 2.7 Yetishtirish texnologiyasi. Marjumak kuzgi don ekinlari, don-dukkakli, texnik ekinlar, sholi, soya, moshdan bushagan yerlarga ekiladi. Marjumakdan keyin donli, moyli ekinlar va kartoshkani eqish. mumkin. Marjumak baxorda va yozning oxirida angizga ekiladi. Utmishdosh ekinning xosili yigilgandan keyin dayaada chizel yurgiziladi, keyin xaydaladi, baxorda borona yurgiziladi. Takroriy ekin sifatida ekilganda, avval sugoriladi, keyin yer xaydaladi, chizel yurgiziladi, borona yurgiziladi va talab qilinsa mola bosiladi. Bir sentner don yetishtirish uchun 4,4 kg azot, 2,5 kg fosfor, 7,5 kg kaliy sarflanadi. Gullash davrigacha 61 % azot, 62% fosfor, 40% kaliy sarflanadi. Uzbekistonda bu masala .yaxshi urganilmagan. O`rtacha 10 t. organiq ugit, 100- 150 kg.dan azot va fosfor va 50-70 kg kaliy solinadi. Bu me`yor yer xaydaganda, eqishdan oldin va usuv davrida qo`llaniladi. Uruglik sifatida mevasi- yongokchalar ekiladi. Yongokchalar saralanadi, tozalanadi va kasalliklarga karshi ishlanadi. Eqish muddatini shunday kilib tanlash kerakki, gullash davrida xarorat 25°Sdan oshmasligi kerak.TashDAU tajriba xo`jaligida 10 avgustda ekilganda 17 s. don olingan.(Atabayeva). Marjumak keng katorlab va oddiy yoppasiga katorlab 25 iyuldan 25 avgustgacha ekiladi. Baxorda ekilgandan qatqaloq xosil bo`lsa borona yurgiziladi.Gullash davrida 1-2 marotaba kultivatsiya o`tkaziladi. Gullar yaxshi changlanishi uchun dalaga asal ari uylari kuyiladi.Don xosili 5-8 s.ga oshadi. Usuv davrida ekin 3-4 marotaba sugoriladi, sugorish me`yori 700 m3. Mevalarning 75% yetilganda xosil don kombaynlari bilan yigiladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. X.Atabayeva, O.Qodirxujayev O`simlikshunoslik, T.Yangi asr avlodi.2006 yil (lotin alifbosida). 2. O.Mirzayev, T.Xudoyberganov Yem-xashak yetishtirish-Andijon 2003 y. 3. X.Atabayeva va boshq.O`simlikshunoslik, T.Mexnat.2004 y. 4. I.Karimov bir yillik va ko`p yillik Mustaqil yurt g`allasi, T.O`zbekiston 2003 y. 5. A.Omonov, X.Bo`riyev, L.G`afurova, A.Nurbekov Bir boshoq don.T.2004 y. 6. Z.Umarov, A.Atabayeva va boshq.Non rizqi rzo`imiz, T.Navruz 1994 y. 26 bet. 7. N.G.Andreyev Lugovoye i polevoye kormovorizvodstsvo M.Kolos 1989 g.495 s. 8. X.Atabayeva va boshq.Yem-xashak yetishtirish.T.mexnat 1997 y. 9. Bo`riyev X.CH., Atabayeva X.N., Qand lavlagi urug`chiligi (tavsiyanoma) 199 y. 10. Zaurov D.E., Sborshikova S., Risovodstvo T.Mexnat 1989 y. 11.D.Yormatova Dala ekinlari biologiyasi va yetishtirish texnologiyasidan amaliy mashg`ulotlar. 12. Elektron darslik, ilmiy monografiya, maqolalar, nomzodlik va magistrlik dissertatsiyalari, ilmiy Amaliy anjumanlari, ma`ruzalar to`plamlari, gazeta va jurnallar, statistik ma`lumotlar, to`plamlar, mat`uraz matnlarining elektron versiyasi. 13. Internet saytlari: www.ziyonet.net

O'xshashlar

Kartoshka biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Sholi - biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Moyli ekinlar.Kungabokar biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Kunjut va maxsar-biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Yem-xashak o`tlar. Bedaning axamiyati, biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi”. Tamaki -biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi