Sonli Qatorlar. Funktsional Qatorlar - Algebra - Referatlar

Sonli Qatorlar. Funktsional Qatorlar

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

317.5 KB

Ko'chirib olish

Sonli Qatorlar. Funktsional Qatorlar Reja: 1. Sonli qatorlar 2. Funktsional qatorlar

1. Sonli qator tushunchasi a 1 + a 2 + ... + a n + ... =   1 n nа (1) ifodaga sonli qator deyiladi. Bu yerda a 1 , a 2 , ... , a n , ... haqiqiy sonlar bo ` lib, qatorning hadlari, a n – had qatorning n - hadi yoki umumiy hadi deb ataladi. Har bir (1) sonli qator uchun S n = a 1 + a 2 + ... + a n , n = 1, 2, 3, ... qismiy yig ` indilar S n qu rish mumkin . Misol . Ushbu            1n )1 n(n 1 ... )1 n(n 1 ... 3 2 1 2 1 1 sonli qator uchun qismiy yig ` indilar: ;2 1 1 2 1 1 1     S ..., ;3 1 1 3 1 2 1 2 1 1 3 2 1 2 1 1 2           S ;1 n 1 1 1 n 1 n 1 ... 3 1 2 1 2 1 1 )1 n(n 1 ... 3 2 1 2 1 1 Sn                   bo ` ladi. Agar (1) qatorning qismiy yig ` indilari ketma-ketligi chekli limit S ga ega bo ` lsa, bu songa qatorning yig ` indisi deb ataladi: n n S lim S   (2) Agar (2) chekli limitga ega bo ` lsa, qator yaqinlashuvchi, S - uning yig ` indisi deyiladi. Misol. Yuqorida keltirilgan misol uchun: 1 )1 n 1 1( lim S lim n n n       Demak, berilgan sonli qator chekli limitga ega ekan. Qator yaqinlashuvchi.

Agar   n n S lim bo ` lsa yoki mavjud bo ` lmasa, qator uzoqlashuvchi deb ataladi. r n = S - S n songa qatorning qoldig ` i deyiladi. Yaqinlashuvchi sonli qator uchun 0rlim n n   bo ` ladi va demak yetarlicha katta n lar uchun S  S n o ` rinli bo ` ladi. Misollar: 1) Ushbu geometrik progressiyaning hadlaridan tuzilgan      1n 1 1n 1 )0 b( q b sonli qator 1 q  bo ` lsa yaqinlashuvchi, yig ` indisi q 1 b S 1   bo ` ladi, 1 q  bo ` lsa, uzoqlashuvchidir; 2) ... n 1 ... 3 1 2 1 1      sonli qator garmonik qator deyiladi va u uzoqlashuvchi qatordir. 3) Umumlashgan garmonik qator deb,          1n p p p p n 1 ... n 1 ... 3 1 2 1 1 sonli qatorga aytiladi va bu sonli qator p  1 da uzoqlashuvchi, p > 1 da yaqinlashuvchidir. 2. Yaqinlashuvchi sonli qatorlarning asosiy xossalari Yaqinlashuvchi sonli qatorlarning quyidagi asosiy xossalarini keltiramiz : 1 0 . Agar qator yaqinlashuvchi bo ` lsa , u holda istalgan chekli sonlardagi hadlarni tashlab yuborish yoki unga chekli sondagi hadlarni qo ` shish natijasida hosil bo ` lgan qator ham yaqinlashuvchi bo ` ladi . 2 0 . Yaqinlashuvchi sonli qatorning har bir hadi , bir xil  soniga ko ` paytirilsa , u holda yig ` indi  soniga ko ` paytiriladi ; ya ` ni S a ) a ( 1n n 1n n          3 0 . Agar   1 n na va   1 n nb qatorlar yaqinlashuvchi bo ` lib, yig ` indilari mos ravishda A va B ga teng bo ` lsa, u holda     1n n n ) b a( sonli yig ` indisi ham yaqinlashuvchi bo ` lib, yig ` indisi A  B ga teng.

4 0 . (Yaqinlashuvchanlikning zaruriy alomati) Agar   1 n na sonli qator yaqinlashuvchi bo ` lsa , uning umumiy hadi uchun 0 lim   n n a shart bajariladi . Lekin bu alomat yetarli alomat bo ` la olmaydi . Agar 0 lim   n n a bo ` lsa, u holda berilgan sonli qator uzoqla-shuvchi bo ` ladi. Misollar. 1) ushbu     1 n 3 n5 n2 sonli qator uzoqlashuvchidir, chunki 0 5 2 lim S n n     3 5n 2n 2) quyidagi           1n 1n ... ... 1 1 1 1 )1 ( sonli qator uzoqlashuvchi qator bo ` ladi , chunki   1n n n n 1 lim a lim      mavjud emas. 3. Musbat hadli sonli qatorlar yaqinlashishining alomatlari Musbat hadli sonli qatorlar uchun quyidagi yaqinlashish va uzoqlashish alomatlarini keltiramiz. 1) Taqqoslash alomati. Musbat hadli ikkita a 1 + a 2 + ... + a n + ... =   1 n na (3) b 1 + b 2 + ... + b n + ... =   1 n nb (4) sonli qator uchun, biror N nomerdan boshlab a n  b n tengsizlik bajarilsa, u holda: a ) (4) qatorning yaqinlashishidan (3) qatorning ham yaqinlashishi ; (3) qatorning uzoqlashishidan (4) qatorning ham uzoqlashishi kelib chiqadi . b) (3) va (4) sonli qatorlarning umumiy hadlari uchun k b a lim n n n   mavjud va 0 < k < +  bo ` lsa, u holda (3) va (4) sonli qatorlar bir vaqtda yoki yaqinlashuvchi yoki uzoqlashuvchi bo ` ladi.

Misol.  1 n n5 7 qatorni yaqinlashishga tekshiring. Yechish. Berilgan qatorni uzoqlashuvchi garmonik qator   1 n n 1 bilan taqqoslaymiz. Buning uchun 5 7 n 1 n5 7 lim k n    va k     ;0 ekanligini topamiz. Bundan berilgan qator uzoqlashuvchiligi kelib chiqadi. 2) Koshi alomati. Agar musbat hadli (3) qator uchun k a lim n n n   mavjud bo ` lsa, bu qator k < 1 bo ` lganda yaqinlashadi, k > 1 da esa uzoqlashadi, k = 1 da qatorning yaqinlashish masalasi ochiq qoladi. Misol. Ushbu   1 n n n n 3 sonli qatorni Koshi alomati yordamida yaqinlashishga tekshiring. Yechish. Koshi alomatiga ko ` ra, 0 n 3 lim n З lim k n n n n n      Demak , k < 1 bo ` lgani uchun berilgan qator yaqinlashuvchi bo ` ladi . 3) Dalamber alomati. Agar musbat hadli (3) qator uchun d a a lim n 1n n    mavjud bo ` lsa, u holda bu qator: d < 1 da yaqinlashadi, d > 1 da uzoqlashadi va d = 1 da qatorning yaqinlashish masalasi ochiq qoladi. Misol . Ushbu   1 n n n 3 sonli qatorni yaqinlashishga tekshiring . Yechish. Dalamber alomatiga ko ` ra, 1 0 1 n 3 lim !n 3 )!1 n( 3 lim d n n 1n n          bo ` lgani uchun berilgan sonli qator yaqinlashuvchi bo ` ladi .

4) Koshining integral alomati . Agar (3) sonli qatorning hadlari musbat va o ` smaydigan bo ` lib , x  1 bo ` lganda aniqlangan , uzluksiz , musbat va o ` smaydigan funksiya uchun ...,2,1 n ),n( an f   tengliklar o ` rinli bo ` lsa , u holda   1 dx)x(f 1- tur xosmas integral yaqinlashsa , berilgan qator ham yaqinlashadi , xosmas integral uzoqlashsa , sonli qator ham uzoqlashadi . Umumlashgan garmonik qator ushbu alomat yordamida tekshiriladi. Misol. Ushbu     1 n 2n 1 1 sonli qatorni yaqinlashishga tekshiring. Yechish. ... n 1 1 ... 2 1 1 1 1 1 2 2 2        sonli qator yaqinlashuvchi bo ` ladi, chunki 2x 1 1 )x(f   funksiya 1 x  bo ` lganda musbat, uzluksiz va o ` smaydi hamda uning uchun quyidagi 1- tur xosmas integral 4 4 2 )4 arctgb( lim x 1 dx lim x 1 dx b b 1 2 b 1 2               bo ` ladi . 4. Sonli qatorlarning absolut va shartli yaqinlashishi O ` zgaruvchi ishorali sonli qator u 1 + u 2 + ... + u n + ... (5) berilgan bo ` lsin. (5) sonli qator hadlarining absolut qiymatlaridan yangi sonli qator ... u ... u u n 2 1     (6) tuzamiz. Agar (6) qator yaqinlashuvchi bo ` lsa, u holda (5) sonli qator absolut yaqinlashuvchi qator deyiladi. Agar (6) qator uzoqlashuvchi bo ` lib, (5) qatorning o ` zi yaqinlashuvchi bo ` lsa, u holda (5) sonli qator shartli yaqinlashuvchi qator deyiladi. Absolut yaqinlashuvchi sonli qator hamma vaqt yaqinlashuvchi bo ` ladi.

Ushbu c 1 - c 2 + c 3 - c 4 + ... (-1) n-1 c n + ... (7) sonli qatorga ishoralari almashinuvi qator deb ataladi. Bunday qatorlarni tekshirish uchun Leybnis teoremasidan foydalaniladi. Leybnis teoremasi. Agar ishoralari almashinuvchi (7) qatorning hadlari uchun: 1. c 1 > c 2 > c 3 > ... 2.0 c lim n n   o ` rinli bo ` lsa , berilgan sonli qator yaqinlashuvchi bo ` ladi va uning yig ` indisi musbat bo ` lib , birinchi haddan katta bo ` lmaydi . Ishorasi almashinuvchi qator qoldigi 1 n n c r   tengsizlik bilan baholanadi . Misol . Ushbu ... n )1 ( ... 3 1 2 1 1 n )1 ( 1 n 1 n 1 n              sonli qatorning yaqinlashuvchanligini tekshiring . Yechish . Leybnis teoremasi shartlarining yuqorida berilgan ishorasi almashinuvchi qator uchun bajarilishini ko ` ramiz , ya ` ni ..... n 1 ... 3 1 2 1 1      va 0 n 1 lim c lim n n n     . Demak , qator yaqinlashuvchi bo ` lar ekan . Absolut va shartli yaqin-lashuvchi qatorlarning xossalari: 1. Absolut yaqinlashuvchi qatorda o ` rinlarini almashtirishdan tuzilgan yangi qator ham yaqinlashuvchi bo ` ladi va yig ` indisi berilgan qator yig ` indisi bilan bir xil bo ` ladi. 2. Shartli yaqinlashuvchi qatorda, b soni ixtiyoriy son bo ` lishdan qat ` i nazar, hadlar o ` rnini shunday almashtirish mumkinki, natijada olin-gan yangi sonli qator

yig ` indisi b ga teng bo ` ladi. 3. Shartli yaqinlashuvchi sonli qatorda hadlar o ` rnini shunday almashtirish mumkinki, natijada uzoqlashuvchi yangi qator olinadi. Funktsional qatorlar 1. Funktsional qatorlar haqida tushuncha. Yaqinlashuvchi funksional qatorlar Ushbu               1n )x( ... x x x n n 2 1 f f ... f f (1) ifodaga funktsional qator deb ataladi. Bu yerda      ..., x ., x , x f ,.. f f n 2 1 D to ` plamda aniqlangan funksiyalar. x ning (1) qator yaqinlashuvchi bo ` ladigan barcha qiymatlar to ` plamami  (   D ) funtsional qatorning yaqinlashish sohasi deb ataladi. )x( ... )x( )x( )x( S n n21 f f f     yig ` indi funktsional qatorning n-qismiy yig ` indisi deb ataladi. Agar     x ),x( S lim )x(S n n , bo ` lsa, S ( x ) (1) qator yig ` indisi, R n ( x ) = S ( x ) - S n ( x ) ayirma esa qator qoldig ` i deyiladi. Agar S ( x ), )    L( ,L x funksiya (1) qatorning yig ` indisi bo ` lsa, u holda (1) funtsional qator L to ` plamda S ( x ) funksiyaga yaqinlashadi deyiladi. Agar ixtiyoriy 0 soni uchun shunday N nomer topilsaki, n  N bo ` lganda barcha L x uchun  )x( Rn bajarilsa, (1) funktsional qator L to ` plamda S ( x ) funksiyaga tekis yaqinlashadi deyiladi. Agar funktsional qator L to ` plamda yaqinlashuvchi bo ` lsa, u holda qator bu to ` plamda tekis yaqinlashuvchi bo ` lishi shart emas, ammo L to ` plamning biror bir to ` plam ostida yaqinlashishi tekis bo ` li-shi mumkin.

Funktsional qatorning tekis yaqinlashuvchi bo ` lishining Veyersht-rass alomati. Agar (1) funktsional qator uchun hadlari musbat shunday yaqinla-shuvchi  1 n nc qator mavjud bo ` lib, L to ` plamda nc )х(  nf bo ` lsa, u holda funktsional kator L to ` plamda tekis yaqinlashadi. Misol. Ushbu ... n nx sin ... 2 x2 sin 1 x sin 2 2 2     funktsional qator      ; L to ` plamda tekis yaqinlashadi , chunki 2 2 n 1 n nx sin  va   1 n 2n 1 yaqinlashuvchidir . 2. Funktsional qator yig ` indisining funktsional xossalari Funktsional qator yig ` indisining quyidagi funktsional xossalarini keltiramiz: 1) Agar )x(nf funksiyalar [ a , b ] da uzluksiz bo ` lib, bu funksiyalardan tuzilgan ushbu f 1 (x) + f 2 (x) + ... + f n (x) + ... funktsional qator bu oraliqda f (x) funksiyaga tekis yaqinlashsa : a) f ( x ) funksiya [ a , b ] oraliqda uzluksiz; b) [ a , b ] oraliqda funktsional qatorni hadma-had integrallash mumkin bo ` ladi: ... (x)dx ... (x)dx (x)dx (x)dx b а b а b а b а          n 2 1 f f f f Misol. Ushbu 1 + x + x 2 + ... + x n-1 + ... funktsional qator [0, 21 ] oraliqda х 1 1  funksiyaga tekis yaqinlashadi. Demak,             2 1 0 2 1 0 2 1 0 2 1 0 1n x 1 dx ... dx x ... xdx dx 1 yoki

2 ... n 2 1 ... 3 2 1 2 2 1 2 1 n 3 2 ln         2) Agar f n (x) funksiyalar [a,b] oraliqda uzluksiz hosilalarga ega va bu oraliqda : a) ushbu ... )x( ... )x( )x(     n 2 1 f f f funktsional qator )x(f funksiyaga yaqinlashsa; b) ushbu ... )x( ... )x( )x(        n 2 1 f f f funktsional qator tekis yaqinlashuvchi bo ` lsa, u holda [a,b] intervalda )x(f funksiya uzluksiz hosilaga ega bo ` ladi: ... )x( ... )x( )x( (x)          n 2 1 f f f f 3. Darajali qatorlar Ushbu              0n n n n n 2 2 1 0 )c x( a ... )c x( a ... )c x( a )c x( a a (2) ko ` rinishdagi funktsional qator markazi c nuqtada bo ` lgan darajali qator deyiladi . Bu yerda a 0 , a 1 , ..., a n , ... va c – o ` zgarmas sonlar bo ` lib , darajali qatorning koeffitsientlari va markazi deyiladi . Quyidagi uchta hol bo ` lishi mumkin : 1) (2) darajali qator faqat x = c da yaqinlashadi. Bunday qatorni barcha nuqtalarda uzoqlashuvchi deyiladi. 2) (2) darajali qator x ning har bir qiymatida yaqinlashadi. Bunday qatorni barcha nuqtalarda yaqinlashuvchi deyiladi va u absolut yaqinlashadi. 3) Shunday R > 0 soni mavjudki, (2) qator R с х   da absolut yaqinlashuvchi va R с х   da esa uzoqlashuvchi bo ` ladi. R qatorning yaqinlashish radiusi deyiladi. R = 0 barcha nuqtalarda uzoqlashuvchi va R =  barcha nuqtalarda yaqinlashuvchi qatorning yaqinlashish radiusini ifodalaydi. R > 0 da ( c - R , c + R ) intervalni (2) qatorning yaqinlashish intervali deyiladi. Shuning bilan birga intervalning chetki nuqtalarida darajali qator yaqinlashuvchi ham uzoqlashuvchi ham bo ` lishi mumkin.

Misol. Quyidagi             1n n n n n 2 2 1 1 3 n x ... 3 n x ... 3 2 x 3 1 x darajali qatorning yaqinlashish sohasini toping. Yechish. Dalamber alomatiga ko ` ra tekshiramiz: 1n 1n 1n 3)1 n( x )x( u      , n n n 3 n x )x( u   3 x 1 n n lim 3 x 3 n x 3)1 n( x lim d n n n 1n 1n n            d < 1 bo ` lganda qator yaqinlashadi : 1 3 x  , 3 x  , x )3;3 (  va demak R = 3. Qator yaqinlashishini intervalning chetki nuqtalarida tekshiramiz: 1) x = - 3 bo ` lganda qator ... n 1 )1 ( ... 3 1 2 1 1 n        yaqinlashuvchi sonli qatorga aylanadi. Aniqrog ` i shartli yaqinlashadi . 2) x = 3 da ... n 1 ... 3 1 2 1 1      uzoqlashadi . Demak , yaqinlashish sohasi [-3;3) ni tashkil etadi . Darajali qator quyidagi xossalarga ega: 1 0 . Agar darajali qator oraliqning barcha nuqtalarida uzoqlashuvchi bo ` lmasa, u holda uning yig ` indisi )x(f yaqinlashish sohasining har bir nuqtasida uzluksiz bo ` ladi. 2 0 . Agar x   da a 0 + a 1 (x-c) + a 2 (x-c) 2 + ... + a n (x-c) n + ... = )x(f , bo ` lsa, darajali qatorni yaqinlashish sohasining ichki nuqtalarida hadma-had integrallash mumkin:

          x c 1n n 2 1 0 dx)x( ... 1 n )c x( а ... 2 )с х( a )c x( a f3 0 . Agar x  (c - R, c + R) , R > 0 da a 0 + a 1 (x - c) + a 2 (x - c) 2 + ... + a n (x - c) n + ... = )x(f , bo ` lsa, darajali qatorni yaqinlashish sohasining ichki nuqtalarida hadma-had differensiallash mumkin, ya ` ni )x( ... )c x( na ... )c x( a2 a 1n n 2 1 ' f         , x  (c - R , c + R ) 4 0 . Agar ushbu a 0 + a 1 (x - c) + a 2 (x - c) 2 + ... + a n (x - c) n + ... darajali qator oraliqning barcha nuqtalarida uzoqlashuvchi bo ` lmasa, u holda buning yig ` indisi )x(f yaqinlashish sohasining ichki nuqtalarida barcha yuqori tartibli hosilalarga ega bo ` ladi. Shu bilan birga: )c( a0 f  , )c( a1 ' f  , !2 )c( a2 '' f  ,..., !n )c( a )n( n f  , ... bo ` ladi. 4. Funktsiyani darajali qatorga yoyish. Agar )x(f funksiya x = c da barcha yuqori tartibli hosilalarga ega bo ` lsa, u holda )x(f funksiya uchun ... )c x( !n )c( ... )c x( !2 )c( )c x( !1 )c( )c( n )n( 2         f '' f ' f f (3) darajali qator Teylor qatori deb ataladi. c = 0 bo ` lgan holda (3) qatorni Makloren qatori deb ataladi. (3) darajali qator )x(f funksiyaga yaqinlashishining zaruriy va yetarli sharti bo ` lib, 0 )x( R lim n n   xizmat qiladi. Bu yerda 1 θ )],c x( c[ )!1 n( )c x( )x( R )1n( 1n n          0 f Ba ` zi funksiyalarni darajali qatorga yoyish jadvali.

O'xshashlar

Sonli qatorlar 2

Darajali qatorlar

Funksional qatorlar

Ishorasi almashinuvchi qatorlar

Shartli yaqinlashuvchi qatorlar haqida Riman teoremasi