O`rta ma`nоda yaqinlashish va sust yaqinlashish

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

163.5 KB

Ko'chirib olish

O` rta ma`nоda ya q inlashish va sust ya q inlashish Reja 1. O` rta ma`nоda ya q inlashish 2. Sust ya q inlashish

Tayanch so`zlar : norma, Evklid fazosi , funksiyalar ketma-ketligi O` rta ma`nоda ya q inlashishX to`plamni ] , [ b a segmentga teng deb olamiz.   baLL , 22  sinfdan olingan har bir   xf funksiya uchun    b a dxxf 2 son   xf funksiyaning normasi deyiladi va bu norma f bilan belgilanadi. Har bir   2Lxf  funksiya uchun kiritilgan f son quyidagi xossalarga ega: 1. 0f bo`lib,   xf ~0 bo`lgandagina 0f . 2. ff  ||   . 3. gfgf  (uchburchak tengsizligi) 1 va 2 –munosabatlar normaning ta`rifidan bevosita ko`rinadi, 3- tengsizlik Koshi tengsizligidan kelib chiqadi. Normadan foydalanib, 2 L fazoda Evklid fazosi uchun o`rinli bo`lgan ko`pgina teoremalarni isbot etish mumkin. Tegishli xossalar quyida keltiriladi. 2 L fazoning ko`pgina xossalari n o`lchamli Evklid fazosining xossalariga juda yaqin. 2 L sinfni birinchi marta nemis matematigi D. Gil`bert chuqur o`rgana boshlagan va bu fazoga chekli o`lchamli Evklid fazosi nuqtai nazaridan qaragan; shu sababli 2 L sinfni Gil`bert fazosi deb ham ataydilar. Bu fazoda ikki f va g funksiya orasidagi masofa tushunchasi kiritiladi. Masofa sifatida ular ayirmasining normasi qabul qilinadi, ya`ni   gfgf ,  Bu masofani odatda to`g`ri chiziq, tekislik va Evklid fazolaridagi masofa tushunchalarining umumlashgani deb ham qarash mumkin. Albatta, ikki ekvivalent funksiya bu fazoda birgina nuqta sifatida qabul qilinadi. Masofa yordamida Gil`bert fazosi nuqtalari ketma – ketligi uchun yaqinlashish tushunchasini kiritish mumkin. 1- ta`rif. Agar ,...3,2,1, 2  nLff n uchun  n da 0 ff n bo`lsa, u holda f nuqta }{ nf ketma – ketlikning limiti deyiladi va ff n  yoki ff n n  lim (1) ko`rinishda yoziladi. Bu ma`noda yaqinlashishni o`rta ma`nodagi yaqinlashish deyiladi. Normaning ta`rifiga muofiq, (1) munosabatni yana quyidagicha yozishimiz mumkin:        b a n dxxfxf 02 .

Agar ] , [ b a segmentda   }{ xf n funksiyalar ketma – ketligi   xf funksiyaga tekis yaqinlashsa, u holda bu ketma - ketlik shu funksiyaga o`rta ma`noda ham yaqinlashadi. Haqiqatan,   }{ xf n funksiyalar ketma – ketligining   xf ga tekis yaqinlashishidan har qanday 0   son hamda barcha yetarlicha katta n natural sonlar uchun       dxxfxf n munosabat barcha ] , [ b a x uchun bajariladi. Bundan      a b dx x f x f b a n     22  tengsizlik o`rinli bo`lib,   }{ xf n funksiyalar ketma – ketligining   xf funksiyaga o`rta ma`noda yaqinlashishi kelib chiqadi. Agar   }{ xf n funksiyalar ketma – ketligi ] , [ b a segmentda   xf funksiyaga deyarli yaqinlashsa, u holda bu ketma - ketlik shu funksiyaga o`rta ma`noda yaqinlashmasligi mumkin. Masalan,                 b naxagar naaxagarn xf n ,1 ,0 ,1 , funksiya barcha ] , ( b a x uchun  n da   0xf n . Lekin .01)(0)( 1 22     na ab a nb a n ndxxfdxxf O`rta ma`noda yaqinlashishga oid bir necha teoremani isbot qilamiz. 1 – teorema . O`rta ma`noda yaqinlashuvchi )}({ xf n ketma-ketlik birgina limitga ega. Isbot: )}({ xf n ketma-ketlik ikki turli f va g ~/~ f limitlarga ega deb faraz qilaylik, ya`ni ff n  va    ngf n bo`lsin. Normaning 3- xossasidan, ya`ni uchburchak tengsizligidan foydalanib, ushbu g f f f g f n n      tengsizlikni yoshimiz mumkin. Bu tengsizlikning o`ng tomoni  n da nolga intiladi; demak, birinchi aksiomaga muvofiq f ~ g yoki f va g funksiyalar 2 L fazoda ilgari aytganimizdek, bir nuqtagina tasvirlaydi; bu esa farazimizga zid. 2- teorema . Agar ff n  bo`lsa, u holda ff n  . Isbot: Normaning 3- xossasiga asosan nn ffff  tengsizliklar o`rinlidi. Bulardan ffff nn  tengsizlik kelib chiqadi. Bu esa teoremani isbotlaydi. Normaning bu xossasi uning uzluksizligi deyiladi.

Endi o`rta ma`noda yaqinlashihsh tushunchasi deyarli va o`lchov bo`yicha yaqinlashish tushunchalariga nisbatan qanday munosabatda ekanligini aniqlaymiz . 3- teorema . Agar   }{ xf n funksiyalar ketma-ketligi o`rta ma`noda   xf ga yaqinlashsa, u holda bu ketma-ketlik   xf ga o`lchov bo`yicha ham yaqinlashadi . Isbot : Har qanday musbat  son uchun quyidagi munosabatlar o`rinli bo`ladi:          , , 2 2 2 2      n nA n b a n n A dx f f dx f f f f        (2) Bu erda        ffEA nn . Teoremaning shartiga muvofiq  n da   .0, ff n  demak, (2) tengsizlikdan  tayin musbat son bo`lganligi uchun 0)]([ lim     n n A ; Isbot etilgan teoremadan va Riss teoremasidan quyidagi natija kelib chiqadi. 4 - natija : Agar   }{ xf n funksiyalar ketma-ketligi o`rta ma`noda   xf ga yaqinlashsa, u holda bu ketma-ketlikdan deyarli yaqinlashuvchi )}({ xf n qism ketma-ketlik ajratib olish mumkin . 2 - ta`rif. Agar )}({ xf n funksiyalar ketma-ketligi uchun ushbu   0 )] ( ) ( [ , 2 2     dx x f x f f f b a n m n m  (3) munosabat bajarilsa ( m bilan n bir-biriga bogliq bo`lmagan ravishda cheksizga intilganda) bu ketma-ketlik 2 L fazodagi fundamental ketma-ketlik, ba`zan esa Koshi ketma-ketligi deyiladi . Ravshanki (1) munosabatdan (3) munosabat kelib chiqadi. Bu ta`rifning birinchi ta`rifdan farqi shundaki, bu yerda )}({ xf n ketma-ketlik limitining mavjudligi haqida biror narsa deyilmaydi, ya`ni bu ta`rifda ketma-ketlik limitining mavjud bo`lishi shart emas. Bu ta`rifdagi (3) shart haqiqiy sonlarning yaqinlashini haqidagi Koshi shartiga uxshashdir. Matematik analizdan malumki, sonlar ketma-ketligi uchun yaqinlashishning Koshi sharti bajarilsa, u ketma-ketlik limitga ega bo`ladi. Mana shunga o`xshash jumla 2 L fazodan olingan ketma-ketliklar uchun ham o`rinlimi yoki yo`qmi, ya`ni agar birorta )}({ xf n funksiyalar ketma-ketligi uchun (3) munosabat bajarilsa, (1) munosabat ham bajarilidami, degan savol tug`iladi. Bu savolga esa quyidagi teorema javob beradi: 5 – teorema (Fisher). Agar )}({ xf n ketma-ketlik 2 L fazodagi fundamental ketma-ketlik bo`lsa, u holda 2 L fazoda shunday   xf funksiya topilidaki )}({ xf n ketma-ketlik unga o`rta ma`noda ya`qinlashadi. Isbot. Ketma –ketlikning fundamentalliliga asosan, har bir k natural son uchun shunday k n va 1kn natural sonlar mavjudki ular uchun ushbu       b a kkn kn k dx x f x f ,...2,1 3 1 )] ( ) ( [ 2 1

$munosabatlar bajariladi. Bundan      1 1 )()( k kn kn xfxf ekanligi kelib chiqadi. Bunyakovskiy –Shvars tengsizligiga binoan:,) ( ) ( ) ( ) ( 1 1 x f x f a b dx x f x f kn kn b a kn kn        demak      1 1 )()( k b a kn kn dxxfxf qator ham ya`qinlashuvchi bo`ladi. 18-ma`ruzadagi 3- teoremaga muvofiq,              1 11 k kn kmn xfxfxf qator deyarli yaqinlashuvchi bo`ladi. Bundan esa )}({ xf kn ketma-ketlikning deyarli yaqinlashuvchanligi kelib chiqadi . Endi   xf funksiyani quyidagicha tuzamiz:          0 lim xf xf kn k agar x nuqtada bu limit chekli qiymatga ega bo`lsa, agar tegishli nuqtada bu limit mavjud bo`lmasa yoki ∞ ga teng bo`lsa. Tuzilgan   xf funksiya 2 L fazoga tegishli. Haqiqatan   xf funksiyaning ta`riflanishidan Fatu teoremasiga asosan     dxxfdxxf b a kn kb a    22 lim bo`lgani uchun bundan   2Lxf  munosabat kelib chiqadi. Endi   xf funksiya   }{ xf n ketma-ketlikning o`rta ma`noda limti ekanligini ko`rsatamiz. Avval   }{ xf kn ketma-ketlikning   xf ga o`rta ma`noda yaqinlashuvchi ekanligini ko`rsatamiz. Darhaqiqat Fatu teoremasiga mufoviq         dx x f x f dx x f x f b a b a kn vn kn v       2 2 ______ ] [ ] [ lim (4)   }{ xf n ketma-ketlik fundamental bo`lganligi sababli berilgan uchun 0   son uchun shunday   00 nn  son topilidaki, barcha 0nk  va 0nv  sonlar uchun    dxxfxfb a vn kn 2 )]()([ Bunda (4) ga asosan   02 )] ( ) ( [ n k dx x f x fb a kn      yoki$

0)]()([lim 2    dxxfxfb a kn k , (5) ya`ni   }{ xf kn ketma-ketlik o`rta ma`noda   xf funksiyaga yaqinlashadi.Endi   }{ xf kn ketma-ketlikning ham   xf o`rta ma`noda yaqinlashini ko`rsatamiz. Koshi tengsizligiga mufoviq,                 21 221 2 )]()[()]([( dxffffdxxff b a nnnb a n kk 21 221 2 ][)][(                dxffdxff b a nnb a kn k Bu erda o`ng tomonning birinchi hadi (5) ga asosan  n da nolga intiladi.ikkinchi hadi ham   }{ xf n ketma-ketlikning fundamentalligiga asosan n va  n da nolga intiladi. Demak,   }{ xf n ketma – ketlikning o`zi ham o`rta ma`noda   xf funksiyaga yaqinlashar ekan. 6 – natija . Fisher teoremasining sharti bajarilganda ushbu     dxxfdxxf b a nb a n n     22 lim munosabat ham o`rinli bo`ladi. Isbot.     ,][)()( 21 221 221 2          b a nb ab a n xfxfdxxfdxxf   21 221 221 2 )]([()(          dxxffdxxfdxxf b a nb a nb a Bulardan va   }{ xf n ketma-ketlikning   xf ga o`rta ma`noda yaqinlashishidan lim n )(f=)(f b a 2b a 2 xdxx n  do tenglik kelib chiqadi. 2 L fazoning Fisher teoremasida keltirilgan hossasi uning to`lalilik hossasi deyiladi; bu hossa to`gri chiziq nuqtalaridan iborat fazoning to`lalik hossasiga ox`shashdir. 3 - ta`rif .   baL , 2 fazodan olingan   xf va   xg funksiyalarning skalyar ko`paytmasi deb ushbu  b a dxxgxf )()( songa aytiladi. Bu son qisqalik uchun   gf , orqali belgilanadi. Bu son uchun ushbu   gfgf , Bunyakovskiy –Shvars tengsizligi o`rinli.

4 - ta`rif . Agar    2},{ Lfxf nn  funksiyalar ketma-ketligi va ixtiyoriy   2Lx   funksiya uchun      ,, ff n  munosabat bajarilsa u holda   }{ xf n ketma- ketlik   xf ga sust yaqinlashuvchi deyiladi . 7 – teorema. Agar   }{ xf n funksiyalar ketma-ketligi o`rta ma`noda   xf ga yaqinlashsa, u holda bu ketma-ketlik   xf ga sust ma`noda ham yaqinlashadi. Isbo t: Teoremaning shartiga va Bunyakovskiy - Shvars tengsizligiga asosan ) ( 0 |) , ( ) , (||) , (|          n f f f f f f n n n     munosabat o`rinli bo`ladi. Bu ma`ruzada keltirilgan tushunchalarning va xossalarning ko`pchiligi, masalan norma, o`rta va sust ma`noda yaqinlashish va ularga oid teoremalarning    1, pbaL p sinf uchun ham urinligini ko`rsatish mumkin.

O'xshashlar

Metrik fazoda yaqinlashish. To`la metrik fazolar

Fredgol’mning ikkinchi tur integral tenglamarini ketma-ket yaqinlashish usulida yechish

Chiziqli bo`lmagan algebraik tenglamalar tizimini echish usullari. Ketma-ket yaqinlashish usuli

Qadimgi va O`rta asr Xitoyi va Hindistonida matematika Sharq matematikasi

Funksional ketma-ketliklar va ularning yaqinlashuvchanligi