Funksional ketma-ketliklar va ularning yaqinlashuvchanligi - Algebra - Referatlar

Funksional ketma-ketliklar va ularning yaqinlashuvchanligi

Yuklangan vaqt:

12.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

156 KB

Ko'chirib olish

Funksional ketma-ketliklar va ularning yaqinlashu vchanligi Reja: 1. Funksional ketma-ketliklar 2. Funksional qator 3. Tekis yaqinlashuvchi funksional qatorlar va xossalari 4. Darajali qatorlar.

Elementlari biror XCR to`plamda f 1 (x), f 2 (x),… (1) funksiyalar ketma-ketligi berilgan bo`lsin. Bu ketma-ketlik funksional ketma-ketlik deb ataladi va {f n (x)} kabi belgilanadi. (1) ketma-ketlikda f n (x) funksiya sha ketma-ketlikning umumiy hadi deyiladi. X to`plamdan x 0 єX nuqtani olib, (1) ketma-ketlik har bir hadining shu nuqtadagi qiymatini hisoblab, natijada f 1 (x 0 ), f 2 (x 0 ), …, f n (x 0 ), … (2) sonlar ketma-ketligini hosil qilamiz. Ta`rif. Agar {f n (x 0 )} sonlar ketma-ketligi yaqinlashuvchi (uzoqlashuvchi) bo`lsa, u holda {f n (x)} funksional ketma-ketlik x 0 nuqtada yaqinlashuvchi (uzoqlashuvchi) deyiladi. Ta`rif. Agar {f n (x)} funksional ketma-ketlik X to`plamining har bir nuqtasida yaqinlashuvchi (uzoqlashuvchi) bo`lsin, u holda u X to`plamda yaqinlashuvchi (uzoqlashuvchi) deyiladi. Ba`zi hollarda funksional ketma-ketlikning yaqinlashish sohasi aniqlanish sohasiga teng yoki uning bir qismi yoki bo`sh to`plam bo`lishi mumkin. Aytaylik, X to`plam (XcR) {f n (x)} funksional ketma-ketlikning yaqinlashish sohasi bo`lsin. Unda X to`plamdan olingan har bir X nuqtada funksional ketma-ketlik sonlar ketma-ketligiga aylanib, u yaqinlashuvchi, ya`ni chekli limit ) ( lim x fn n  ga ega bo`ladi. X to`plamdan olingan har bir X ga unga mos keladigan sonli [0,  )ning chekli limitini mos qo`ysak, unda funksiyaga ega bo`lamiz. Unda {f n (x)} funksional [0,  ) ning limiti funksiyasi deyiladi: ) ( lim x fn n  =f(x) (3). Bu holda {f n (x)} funksional ketma-ketlik X sohada (X sohaning har bir nuqtasida) f(x) ga yaqinlashadi deyiladi. Boshqacha aytganda, har qanday E>0 son hamda har qanday x(xєX) nuqta olganda ham shunday n natural son n (u olingan E va x larga bog`liq) topiladiki, barcha n>N uchun E x f x fn   ) ( ) ( (4) tengsizlik bajariladi. Ta`rif. Agar 0   son olganda ham, faqat E ga bog`liq shunday n 0 natural son topilsaki, barcha n>N uchun E x f x fn   ) ( ) ( tengsizlik bajarilsa, {f n (x)} funksional ketma- ketlik X to`plamda f(x) ga tekis yaqinlashadi deyiladi. 2. Funksional qator Biror X to`plamda (XcR) f 1 (x), f 2 (x),…,f n (x),… (1) funksional ketma-ketlik berilgan bo`lsin. Ta`rif. (1) ketma-ketlik hadlarida tashkil topgan         1 2 1 ) ( ... ) ( ... ) ( ) ( n n n x f x f x f x f (2) ifoda funksional qator deyiladi. Bunda, f 1 (x), f 2 (x),… funksiyalar (2) qatorning hadlari f n (x) esa uning umumiy hadi deyiladi. (2) funksional qator hadlari yordamida tuzulgan ushbu: S 1 (x)=f 1 (x) S 2 (x)=f 1 (x)+f 2 (x)

……………….. S n (x)=f 1 (x)+f 2 (x)+…+f n (x) Yig`indilar ketma-ketligi funksional qatorning qismiy yig`indilar ketma-ketligi deyiladi. Shuni takidlash lozimki, funksional qatorlarni o`rganish, funksional ketma-ketliklarni o`rganishga ekvivalent. Ta`rif. Agar  n da {S n (x)} funksional ketma-ketlik x 0 nuqtada (x 0 єX) yaqinlashuvchi (uzoqlashuvchi) bo`lsa, (2) funksional qator x 0 nuqtada yaqinlashuvchi (uzoqlashuvchi) deyiladi.. Misol. ... ) 1( 1 22 2 2 2 2      x x x x x qatorning yaqinlashishini tekshiring va uning yig`indisini toping. Yechish. Bu qator x ning hamma qiymatlarida yaqinlashuvchi. Haqiqatdan ham, x≠0 bo`lganda berilgan qator maxraji 2 1 1 x q   , 0<q<1 bo`lgan geometrik progressiya bo`lib, yig`indisi: 2 2 1 1 1 1 1 ) ( x x x x S      Agar x=0 bo`lsa, berilgan qatorning hamma hadlari nolga teng bo`lib yaqinlashuvchi va S(0)=0/ shunday qilib,      anda bo x x anda bo x x S lg' 0 , 1 lg' 0 ,0 ) ( 2 Bu misoldan ko`rinadiki qatorning hamma hadlari Rda uzluksiz, qator esa yaqinlashuvchi, lekin qatorning yig`indisi uslishga ega. Biz bundan keyin qanday shartlar bajarilganda hadlari uzluksiz funksiyalardan iborat yaqinlashuvchi funksional qatorning yig`indisi uzliksiz bo`ladi degan masala bilan shug`illanamiz.   1 ) ( n n x f (4) funksional qatorni qaraymiz. Bunda f n (n) funksiyalar X to`plamda berilgan bo`lib, x 0 єX bo`lsin. Ta`rif. Agar   1 ) ( n n x f (5) funksional qator x=x 0 nuqtada yaqinlashuvchi bo`lsa, u holda (4) funksional qator absolyut yaqinlashuvchi deyiladi. Ta`rif. Agar X to`plamning har bir nuqtasida (5) qator yaqinlashuvchi bo`lsa, u holda (4) funksional qator X to`plamda absolyut yaqinlashuvchi deb ataladi/ Ta`rif. Agar x=x 0 nuqtada (4) qator yaqinlashuvchi bo`lib, (5) qator uzoqlashuvchi bo`lsa, u holda (4) funksional qator x=x 0 nuqtada shakli yaqinlashuvchi deyiladi.

Argument x ning (4) va (5) qatorlar yaqinlashadigan qiymatlari to`plami mos ravishda (4) qatorning yaqinlashish va absolyut yaqinlashish sohasi deyiladi. Misol.   1 ) (ln n n n x funksional qatorning yaqinlashishi va absolyut yaqinlashish sohasi topilsin. Yechish. Ma`lumki   1 n n n q qator 1 q bo`lganda absolyut yaqinlashuvchi, 1 q bo`lganda uzoqlashuvchi q=-1 bo`lganda qator shartli yaqinlashuvchi, q=1 bo`lganda uzoqlashuvchi. Shuning uchun, agar 1 ln  x ya`ni exe  1 bo`lsa,   1 ) (ln n n n x qator absolyut yaqinlashuvchi. Lnx=-1 ya`ni x=e -1 nuqtada berilgan qator shartli, x ning boshqa qiymatlarida uzoqlashuvchi bo`ladi. Javob: Berilgan qatorning yaqinlashish sohasi [e -1 ,e), absolyut yaqinlashish sohasi (e -1 ,e) entervaldan ibotar. 3. Tekis yaqinlashuvchi funksional qatorlar va xossalari Biror         1 2 1 ... ) ( ... ) ( ) ( ) ( n n n x f x f x f x f (1) funksional qator berilgan bo`lsin. Bu qator X to`plamda yaqinlashuvchi bo`lib, uning yig`indisi ) ( lim ) ( x S x S n n   (2) bo`ladi. Limit ta`rifiga ko`ra, 0   son uchun shunday N son topiladiki, barcha n>N uchun E x S x Sn   ) ( ) ( (3) tengsizlik bajariladi. Ma`lumki, X to`plamdan olingan x ning qiymatiga qarab {S n (x)} ketma-ketlik turlicha bo`ladi. Binobarn, yuqorida eslatib o`tilgan limit ta`rifidagi N natural son olingan x ga ham bog`liq bo`ladi. Agar bordi-yu ta`rifda N natural son faqat E ga bog`liq bo`lib, qaralayotgan x nuqtaga bog`liq bo`lmasa, u holda {S n (x)} funksional ketma-ketlik X to`plamda S(x) ga tekis yaqinlashuvchi deyiladi. Ta`rif. Agar 0   son olinganda ham shunday natural N son topilsaki, barcha n>N va ixtiyoriy x nuqtalar uchun bir vaqtda E x S x Sn   ) ( ) ( tengsizlik bajarilsa, holda (1) funksional qator X to`plamda S(x)ga tekis yaqinlashadi deyiladi. Ta`rif. Agar qatorning har bir hadi absolyut qiymati bo`yicha hadlari musbat bo`lgan biror yaqinlashuvchi sonli qatorning mos hadidan katta bo`lmasa, bunday qator kuchaytirilgan qator deyiladi. Teorema. (1) funksional qator X to`plamda S(x)ga tekis yaqinlashishi uchun 0 ) ( ) ( sup lim     x S x Sn x n bo`lishi zarur va yetarli.

Isboti [1], 105-bet. Tekis yaqinlashish tushunchasi funksional qatorlar nazariyasida muhim rol o`ynaydi. Qo`yida funksional qatorning tekis yaqinlashishini ta`minlaydigan Veyershtrass alomatini isbotsiz keltiramiz. Veyershtrass alomati. Agar (1) funksional qatorning har bir f n (x) hadi X to`plamda,...)3,2,1 ( ) (   n C x f n n (4) tengsizlikni qanoatlantirsa va   1 n nC (5) sonli qator yaqinlashuvchi bo`ladi. Misol .   1 2 cos n n nx funksional qator X=(-   ; ) da tekis yaqinlashuvchi bo`ladi, chunki 2 2 1 cos ) ( n n nx x fn   bo`lib,   1 2 1 n n sonli qator yaqinlashuvchi. Tekis yaqinlashuvchi qatorlarning xossalari: 1 0 . Agar (1) funksional qatorning har bir f n (x) hadi (n=1,2,…) X to`plamda uzluksiz bo`lib, bu funksional qator X to`plamda tekis yaqinlashuvchi bo`lib, u holda qatorning yig`indisi S(x) ham shu to`plamda uzluksiz bo`ladi. 2 0 . Uzluksiz funksiyalardan tuzilgan tekis yaqinlashuvchi qatorni hadma-had integrallash mumkin, ya`ni             1 2 1 ) ( ... ) ( ... ) ( ) ( n b a b a n b a b a dx x f dx x f dxx f dx x f (6) qator yaqinlashuvchi bo`lib, uning yig`indisi esa  b a dx x S ) ( (7) gat eng bo`ladi 3 0 . Agar (1) qatorning har bir hadi [a,b] segmentda uzluksiz ) (1x fn hosilaga ega bo`lib, bu hosilalardan tuzilgan ) (1 1 x fn n   funksional qator [a,b]da tekis yaqinlashuvchi bo`lsa, u holda funksional qator yig`indisi S(x) shu [a,b] segmentda S 1 (x) hosilaga ega va S 1 (x)= ) (1 1 x fn n   (8) bo`ladi. Eslatma. Tekis yaqinlashuvchi qatorni ba`zi kuchaytirilgan qator ham deb ataydilar. Darajali qatorlar . Funksional qatorlarning muhim xususiy holi darajali qatorlardir.

Ta`rif. Quyidagi a 0 +a 1 (x-x 0 )+a 2 (x-x 0 ) 2 +…+a n (x-x 0 ) n +… (1) yoki a 0 +a 1 x+a 2 x 2 +…+a n x n +… (2) ko`rinishdagi funksional qator darajali qator deyiladi, bunda a K (K=0,1,2,…) o`zgarmas sonlar darajali qatorning koeffitsentlari deyiladi. Teorema (Abel teoramasi). 1) Agar (2) darajali qator noldan farqli biror x 0 qiymatda yaqinlashuvchi bo`lsa x ning0x x  tengsizlikni qanoatlanturuvchi har qanday qiymatlarida (2) qator absolyut yaqinlashuvchi bo`ladi. 2) Agar (2) qator x 1 qiymatda uzoqlashuvchi bo`lsa, x ning 1x x  tengsizlikni qanoatlantiruvchi har qanday qiymatlarida (2) qator uzoqlashuvchi bo`ladi (Isboti [1], 110-111 betlar) Teorema. Darajali qatorning yaqinlashish sohasi markazi koordinatalar boshida bo`lgan intervaldan iboratdir. Ta`rif. Darajali qatorning yaqinlashish intervali deb – Rdan R gacha bo`lgan shunday intervalda aytiladiki, bu interval ichida yotgan har qanday x nuqtada qator yaqinlashadi, shu bilan absolyut yaqinlashadi, uning tashqarisidagi x nuqtalarda esa qator uzoqlashadi (2-chizma). R soni darajali qatorning yaqinlashish radiusi deyiladi. 2-chizma. Ba`zi qatorlarning yaqinlashish intervali nuqtaga aylanishini (R=0), ba`zilarida esa 0x o`qni butunlay o`z ichiga olishini (R=  ) aytib o`tamiz. Endi darajali qatorning yaqinlashish radiusini aniqlash usulini ko`rsatamiz. (1) darajali qator hadlarining absolyut qiymatlaridan tuzilgan qatorni qaraymiz: ... ... 2 2 1 0      n nx a x a x a a (3) (2) musbat hadli qatorning yaqinlashishini aniqlash uchun Dalamber alomatidan foydalanamiz. Faraz qilamiz

x L x a a x a x a U U n n n n n n n n n n n             1 1 1 1 lim lim lim limit mavjud bo`lsin. U holda Damalber alomatiga asosan, agar 1 x L , ya`ni L x 1  bo`lsin, (3) qator yaqinlashuvchi va agar 1 x L , ya`ni L x 1  bo`lsin, uzoqlashuvchi bo`ladi. Demak, (2) qator L x 1  bo`lganda absolyut yaqinlashadi. Agar L x 1  bo`lsa, 1 lim 1      L x U U n n n bo`ladi va (3) qator uzoqlashadi. Yuqoridagiga asosan     L L 1;1 interval (2) darajali qatorning yaqinlashish intervali ekanligi chiqadi, ya`ni 1 lim 1     n n n a a L R (4) Yaqinlashish intervalini aniqlash uchun shunga o`xshash Koshining radikal alomatidan foydalanish mumkin, u vaqtda n n n a R   lim 1 (5) Misol.        0 1 )1 ( 2 )1 ( )1 ( n n n n n x darajali qatorning yaqinlashish sohasini toping. Yechish . (4) formuladan foydalanamiz, bunda n a n n n      1 1 2 )1 ( ; )1 ( 2 )1 ( 1      n a n n n . U holda 2 )1 1( lim2 2 )1 ( 2 lim 1           n n n R n n n n , bunda yaqinlashish intervali -2<x+1<2 yoki -3<x<1. Bu intervalning chegaralarida qatorni tekshiramiz. X=-3 da, sonli qator             0 0 1 1 )1 ( 2 )1 ( 2 2 )1 ( n n n n n n n n ni hosil qilamiz. Leybnist alomatiga asosan, ishoralari navbatlashuvchi qator shartli yaqinlashadi. X=1 da              0 0 1 1 1 2 )1 ( 2 )2 ( )1 ( n n n n n n n garmonik qator uzoqlashuvchi bo`ladi. Shunday qilib, xє(-3;1) da qarot absolyut yaqinlashuvchi, x=-3 da qator shartli yaqinlashuvchi bo`ladi.

ASOSIY ADABIYOTLAR 1. S.X. Sirojiddinov, M.Maqsudov, M.S.Salohiddinov. Kompeleks o`zgaruvchining funksiyalari nazaryasi-T,: O`qtuvchi, 1979 2. Sh. T. Maqsudov. Analitik funksiyalar nazaryasidan mashiqlar-T.: O`qtuvchi, 1978 3. I. I.Privalov. Vvedenie v teoriyu funksiy kompleksnogo peremennogo.-M.: Nayka, 1977 4. A.I. Markushevich. Kratkiy kurs teorii analiticheskix funksiy-M Fizmatgiz - M1961 5. Ya. S. Bugrov, S.M.Nikolskiy. Funksii Komleksnogo peremennogo-M,: Nauka, 1981. 6. V.A. Kolеmaеv. i dr. “Tеoriya vеroyatnostеy i matеmatichеskaya statistika” .M: Vo`sshaya shkola, 1990g. 7. Gmurman V.Е. “Ehtimollar nazariyasi va matеmatik statistika”, Toshkеnt, O`qituvchi, 1978y. 8. S. Sirojdinnov , M.Mamatov. “Ehtimollar nazariyasi va matеmatik statistika”. Toshkеnt., “O`qituvchi”. 1982y. 9. Gmurman V.Е. “Ehtimollar nazariyasi va matеmatik statistika”dan masalalar yеchishga doir qo`llanma, Toshkеnt., “O`qituvchi”, 1980y.

O'xshashlar

Yaqinlashuvchi ketma-ketliklar ustida arifmetik amallar

Fundamental ketma-ketliklar. Koshi kriteriyasi Funksiyaning limiti

Yaqinlashuvchi ketma-ketlikning xossalari. Ketma-ketliklar yig`indisi, ko`paytmasi va bo`linmasining limiti

Funksional qatorlar

Sonlar ketma – ketligi