Bosh sahifa
Referatlar
Algebra
Metrik fazo tushunchasi to’la metrik fazolar misollar
Metrik fazo tushunchasi to’la metrik fazolar misollar
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
160 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
To’la metrik fazolar. To’ldiruvchi fazo
Metrik fazoda yaqinlashish. To`la metrik fazolar
Metrik fazolar. Metrik fazoda ochiq va yopiq to`plamlar
Chebishev teoremasi va uning uzluksiz funksiyalarning eng yaxshi yaqinlashtirish
Metrik fazoda kompakt to’plamlar
![O’tilgan mavzuni mustahkamlash (10 minut): Talabalarning Banax fazosi, uning chekli o’lchovli qism-fazosi tushunchalarini o’rganish, eng yaxshi yaqinlashtirish elementining mavjudligi va yagonaligi haqidagi teoremalardan foydalanish yuzasidan olgan bilimlarini o’z-o’zini tekshirish savollariga javoblar orqali va muammoli topshiriqlarni bajarishni tekshirish orqali talabalarning bilim darajasini aniqlash (bunda har bir talabaning o’z varianti bo’yicha yozma javob berishi ko’zda tutiladi). Yangi mavzu bayoni (50 minut) 3.1. Metrik fazo tushunchasi. Ta’rif 3.1. Elementlar (nuqtalar) ning biror X to’plami (fazosi) va masofa, ya’ni bir qiymatli, manfiymas, haqiqiy, X y x , uchun aniqlangan va quyidagi uchta aksiomani qanoatlantiruvchi funksiyadan tuzilgan ) , ( X juft metrik fazo deyiladi, agar quyidagi aksiomalar bajarilsa: 1) , 0 ) ,( y x y x 2) ), ( ) , ( ) , ( aksiomasi simmetriya x y y x 3) ) ( ) , ( ) , ( ) , ( aksiomasi uchburchak z y y x z x . Metrik fazoni biz odatda bitta harf bilan belgilaymiz: ) , ( X R . Misollar. 3.1 . Haqiqiy sonlar to’plami y x y x ) , ( metrik funksiyasi bilan 1R metrik fazoni tashkil qiladi. 3.2. n ta haqiqiy sonlarning tartiblangan guruhlari ) , , , ( 2 1 nx x x x to’plami nR 2/1 1 2]) ( [ ) , ( n k k k x y y x metric funksiya bilan n -o’lchovli arifmetik Evklid fazosi deyiladi. Bu metrik funksiyaning 1) va 2) aksiomalarni qanoatlantirishi ravshan. U uchun 3) aksiomaning ham bajarilishini ko’rsatamiz. Faraz qilaylik, ) , , , ( ), , , , ( ), , , , ( 2 1 2 1 2 1 n n n z z z z y y y y x x x x bo’lsin. U holda uchburchak aksiomasi quyidagicha yoziladi: n k k k x z 1 2/12] ) ( [ n k k k x y 1 2/12] ) ( [ n k k k y z 1 2/12] ) ( [ . (1)](/data/documents/1fcf1f91-dba7-4115-93a2-956a908865db/page-3.png)
![, , k k k k k k b y z a x y belgilab, k k k k b a x z ni olamiz va (1) tengsizlik 2/1 1 2] ) ( [ n k k k b a n k k a 1 2/12 ) ( 2/1 1 2) ( n k kb (2) Bu tengsizlik esa n k n k k k n k k k b a b a 1 1 2 2 2 1 ) ( ma’lum Koshi-Bunyakovskiy tengsizligidan oson kelib chiqadi. Haqiqatan ham, oxirgi tengsizlikka ko’ra n k n k n k n k k kk k k k b b a a b a 1 1 1 1 2 2 2 2 ) ( 22/1 1 2 2/1 1 2 1 1 2 2/1 1 2 1 2 2 ] ) ( ) [( ) (2 n k k n k k n k n k k n k k n k k k b a b b a a . Shunday qilib, (2) tengsizlik, u bilan birga (1) tengsizlik ham isbotlandi. Demak, nR fazo metrik fazodir. 3.3. ] , [ ] , [ b a b a C oraliqda uzluksiz haqiqiy funksiyalar fazosi )( )( max ) , ( t g t f g f bta masofa bilan metrik fazoni tashkil etadi. 1)-3) aksiomalar bajarilishini tekshirish talabaga havola qilinadi. Bu fazoni ham biz ] , [ b a C simvol bilan belgilaymiz. 3.2. To’la metrik fazolar. Misollar. Matematik analizda son o’qining to’laligi, ya’ni har qanday haqiqiy sonlarning fundamental ketma-ketligining biror limitga intilishi qay darajada muhim ekanligi ta’kidlanadi. Sonlar to’g’ri chizig’i to’la metrik fazolarga eng oddiy misol bo’la oladi Ta’rif 3.2. Agar } { kx qandaydir R metrik fazo nuqtalari ketma-ketligi Koshi alomatini qanoatlantirsa, ya’ni ixtiyoriy 0 son uchun shunaqa natural N son topilib, barcha N n N n , uchun ) , ( n n x x bajarilsa, u holda } { kx ketma- ketlik fundamental deyiladi. Ta’rif 3.3. Agar R metrik fazoda har qanday fundamental ketma-ketlik yaqinlashuvchi bo’lsa, u holda bunday fazo to’la deyiladi. Misollar. 3.4. 1R ning to’laligi Koshi alomati haqidagi teoremadan kelib chiqadi.](/data/documents/1fcf1f91-dba7-4115-93a2-956a908865db/page-4.png)
![3.5. nR ning to’laligi 1R ning to’laligidan bevosita kelib chiqadi. Haqiqatan, n p R x } { )( fazoning fundamental nuqtalari ketma-ketligi bo’lsin. Buning ma’nosi shuki, 0 uchun shunaqa N N son topilib, n k qk pk x x 1 2 2)( )( ) ( barcha N q p , , bu yerda uloU holda bundan har bir n k , ,2,1 qiymatlarda )(pkx koordinatlar va barcha N q p , uchun )( )( qk pk x x ,ya’ni } { )(pkx – fundamental sonli ketma-ketlik. U holda )( lim pk p k x x va ) , , , ( 2 1 nx x x x deb olsak, tushunarliki, x xp p )( lim , ya’ni nR – to’la metrik fazodir. Bu fazo haqida to’plangan oldingi ma’lumotlarni ham nazarga olib, u Banax fazosi ekan degan xulosaga kelamiz. 3.6. ] , [ b a C fazoning to’laligini ko’rsatamiz. )}( { t xn ] , [ b a C fazoning qandaydir fundamental ketma-ketligi bo’lsin. U holda 0 shunaqa N son topilib, barcha b t a t N m n ,, , uchun . )( )( t x t x m n Bu yerdan Koshi teoremasiga muvofiq )}( { t xn ketma-ketlikning tekis yaqinlashishi kelib chiqadi. U holda ma’lumki, uning limitik funksiyasi ) (t x ] , [ b a oraliqda uzluksiz funksiyadan iborat. Yuqoridagi tengsizlikda m ni cheksizga intiltirib, barcha ] , [ , b a t N n uchun )( )( t x t xn tengsizlikni olamiz. Buning ma’nosi shuki, )}( { t xn ketma-ketlik ] , [ b a C fazo metrikasi bo’yicha uning ) (t x elementiga yaqinlashadi. Demak, ] , [ b a C – to’la fazo, Bundan oldingi xulosalarga asoslanib, ] , [ b a C fazo Banax fazosi ekanligiga ishonch hosil qilamiz. Yangi mavzuni mustahkamlash (10 minut): Talabalar bilan mavzu yuzasidan metrik fazo tushunchasi , to’la metrik fazo, Banax fazosi, fundamental ketma-ketlik, Koshi alomati bo’yicha savol-javob o’tkazish, oson yechiladigan misollar so’rash, tushunilmagan tasdiq, teorema va formulalarni qayta izohlash va Uy vazifasini berish va baholash (5 minut): Mavzuni o’qish va konspekt qilish, tayanch iboralarni yodlash hamda ma’nosini tushunish, muammoli topshiriqlarga mustaqil javob berishni tayinlash. Dars davomida faol qatnashgan](/data/documents/1fcf1f91-dba7-4115-93a2-956a908865db/page-5.png)
