Kompleks o’zgaruvchili funksiyaning integrali va uning xossalari koshi teoremasi - Algebra - Referatlar

Kompleks o’zgaruvchili funksiyaning integrali va uning xossalari koshi teoremasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

594.5 KB

Ko'chirib olish

K ompleks o’zgaruvchili funksiyaning integrali va uning xossalari koshi teoremasi Reja: 1. K ompleks o’zgaruvchili funksiyaning integrali va uning xossalari 2. Koshi teoremasi.

K ompleks o’zgaruvchili funksiyaning integrali va uning xossalari Integral ta’rifi. Kompleks sonlar tekisligi C da biror silliq (bo’lakli silliq) γ =AB egri chiziq olaylik. γ =AB egri chiziqni A = z 0 ,z 1 ,… ,z n = B nuqtalar yordamida n ta n   ,... , 2 1 bo’laklarga ajratamiz . k lar (k=1,2,..., n ) uzunliklari l k larning (k=1,2,..., n ) eng kattasini  bilan belgilaymiz: k nk l   1max  Aytaylik, γ egri chiziqda f(z) funksiya berilgan bo’lsin. Har bir γ k da ixtiyoriy k nuqta olib, so’ng f(z) funksiyaning shu nuqtadagi ) ( k f  qiymatini 1  k k z z ga ko’paytirib, ushbu        n k k k k z z f 1 1   yig’indini tuzamiz. Bu yig’indi f(z) funksiyaning integral yig’indisi deyiladi. Ravshanki, f(z) funksiyaning integral yig’indisi γ egri chiziqning bo’linishiga hamda har bir γ k dan olingan k nuqtalarga bog’lik bo’ladi. Ta’rif 1. Agar 0  da f(z) funksiyaning integral yig’indisi  egri chiziqning bo’linishiga hamda k bo’lakda k nuqtaning tanlab olinishiga bog’lik bo’lmagan holda chekli limitga ega bo’lsa, bu limit f(z) funksiyaning  egri chiziq bo’yicha integrali deb ataladi va    dz z f kabi belgilanadi. Demak

            n k k k k z z f dzz f 1 1 0 lim    (1) Integralning mavjudligi. Yuqorida keltirilgan ta’rifdan ko’rinadiki, (1) integral  egri chiziqqa hamda unda berilgan f(z) funksiyaga bog’liq bo’ladi. Faraz q ilaylik,  C AB     egri chiziq   t iy tx tz z    ko’rinishda berilgan bo’lsin. Bunda x(t), y(t) funksiyalar    , segmentda aniqlangan, uzluksiz hamda, uzluksiz  t y t x   , hosilalarga ega       2 2 0x t y t     . t parametr  dan  ga qarab o’zgarganda z=z(t) nuqta A dan B ga qarab AB   ni chiza boradi.  egri chiziqda     y x iv y x u z f , ,   funksiya aniqlangan va uzluksiz bo’lsin    , segmentni         nt t t t ... 2 1 0 nuqtalar yordamida n ta bo’lakka ajratamiz. z=z(t) funksiya bu nuqtalarni  egri chiziq nuqtalariga aylantiradi.  n k tk ,1 nuqtalarning  dagi akslarini B z z z A n  ,..., , 1 0 deylik. Natijada bu nuqtalar yordamida  egri chiziq k bo’laklarga ajraladi, har bir k da ixtiyoriy  k k k k i      nuqtani olamiz . Ravshanki,    k k k k k t t z        1 bo’ladi. Endi ushbu        n k k k k z z f 1 1   yig’indini q araymiz. Bu yig’indida      k k k k k iv u f      , ,           k k k k k k k k k k k k yi x y yi x x iy x iy x z z                  1 1 1 1 1

bo ’ lishini e ’ tiborga olib quyidagini topamiz :              1 1 1 , , , , , , . n k k k k k k k n n k k k k k k k k k k k k k k u iv x i y u x v y i v x u y                                              (3) Bu tenglikning o’ng tomonidagi har bir yig’indi u(x,y) va v(x,y) funksiyalarning egri chiziqni integrallari uchun integral yig’indilaridir. Qaralayotgan     y x iv y x u z f , ,   funksiya  egri chiziqda uzluksiz. Binobarin, u(x,y) va v(x,y) funksiyalar ham  da uzluksiz. Demak, bu funksiyalarning  egri chiziq bo’yicha integrallari mavjud va …………                          dyy x v dxy x u y v x u n k k k k k k k , , , , lim 1 0 ..                          dyy x u dxy x v y u x v n k k k k k k k , , , , lim 1 0 bo’ladi. (3) da 0  da limitga o’tib topamiz:                               dyy x u dxy x v i dyy x v dxy x u z z f n k k k k , , , , lim lim 1 1 0 0 Bunda esa 0  da  yig’indi chekli limitga ega va                     dy y x u dx y x v i dy y x v dx y x u dzz f , , , , bo ’ lishi kelib chiqadi . Natijada quyidagi teoremaga kelamiz . Teorema 1: Agar f ( z ) funksiya  egri chiziqda uzluksiz bo ’ lsa , u holda bu funksiyaning  egri chiziq bo ’ yicha integrali mavjud va                     dy y x u dx y x v i dy y x v dx y x u dzz f , , , , bo’ladi.

Integralni ng xossalari. Yuqorida k o ’rdikki, uzluksiz f ( z ) kompleks o’zgaruvchili funksiyaning  egri chiziq bo’yicha integrali egri chiziqli integralga kelar ekan. Shuning uchun f(z) funksiya integrali ham egri chiziqli integrallar xossalari kabi xossalarga ega bo’ladi. 1)     const a C a dzz f a dzz af      , ,   o’ng tomondagi integralni mavjudligidan chap tomondagi integralni mavjudligi kelib chiqadi. 2)                    dzz g dzz f dz z g z f o’ng tomondagi integralni mavjudligidan chap tomondagi integralni mavjudligi kelib chiqadi. 3) Agar f(z) funskiya  egri chiziq bo’yicha integrallanuvchi bo’lib      2 1 2 1      bo’lsa, u holda            2 1    dzz f dzz f dzz f bo ’ ladi . 4) Agar f ( z ) fukntsiya  egri chiziq bo ’ yicha integrallanuvchi bo ’ lib bo’lsa, u holda    dzz f dzz f        bo’ladi. 5) Agar f(z) funksiya  egri chiziqda uzluksiz bo’lsa, u holda          dz z f dzz f bo’ladi, bunda 2 2 dy dx dz   Agar  z f M max bo’lsa      l M dzz f    bo’ladi, bunda   l    egri chiziq uzunligi.

6) Faraz qilaylik, f(z) C D  sohada uzluksiz bo’lib, D  bo’lakli silliq egri chiziq bo’lsin. U holda 0   son olinganda ham D sohaga tegishli bo’lgan shunday P sinikq chiziq topiladiki,          P dzz f dzz f bo’ladi. Integralni xisoblash. Aytaylik, C da  egri chiziq ushbu            t t iy tx tz z tenglama bilan berilgan bo ’ lib , x ( t ), y ( t ) funksiyailar    , segmenda aniqlangan , uzluksiz hamda uzluksiz  t y t x   , hosilarga ega bo ’ lsin . Bu egri chiziqda f ( z ) funksiya berilgan va uzluksiz bo ’ lsin , u holda              dtt z tz f dzz f (*) bo’ladi. Bu formula integralni hisoblash formulasi. Izoh. (*) tenglik bilan berilgan integralni kompleks argumentli funksiya integrali ta’rifi sifatida qarash mumkin. Misol.   ZndzazJn n   , intengralni hisoblang, bu yerda  0 , :         a z C z . Yechish.  – aylananing tenglamasi quyidagicha                                2 0 1 1 2 0 dt e i dz a z J dt e i e a d dz t e a tz z nit n n n it it it Agar 1  n bo’lsa       0 1 |2 0 1 1 2 0 1 1              ni e i dt e i J nit n nit n n Ag ar 1  n idteiJ it n   22 0 0   

Demak,                  1 2 1 0 n i n dz a z dz a z az n n    Koshi teoremasi. Demak, biz bilamiz: ) ( 0 ) ( z P dzz P Г  – polinom. Savol tug’iladi “Golomorf funksiyadan olingan integral nolga tengmi yoki yo’q?”. Bunga Koshi teoremasi javob beradi. Javob salbiy. Agar f faqat  ni ustida golomorf bo’lsa. Masalan:      2| | 0 2 az i a z dz  demak yuk. 1). Koshi teoremasi. Teorema: Agar ) (z f funksiya bir bog’lamli D sohada ) ( C D  golomorf bo’lsa, u holda ) (z f funksiyaning D sohada yotuvchi har qanday silliq, (bo’lakli silliq)  yopiq chiziq bo’yicha integrali nolga teng bo’ladi:   Г dzz f 0 ) ( Isbot: 1-hol.    Г uchburchak chegarasi bo’lgan xol. Bu uchburchakni perimetri P ga teng bo’lsin. Teskarisini faraz qilamiz, ya’ni teorema shartlari bajarilsinu, lekin 0 ) (    M dzz f bo ’ lsin .  - uchburchakni , uning tomonlari o ’ rtalarini birlashtiruvchi to ’ g ’ ri chiziq kesmalari yordamida 4 ta )4( )3( )2( )1( , , ,     uchburchaklarga ajratamiz. Natijada quyidagi munosabatga kelamiz               4 2 3 1 ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( dzz f dzz f dzz f dzz f dzz f Ravshanki,                4 3 2 1 ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( dzz f dzz f dzz f dzz f dzz f M

4 ) ( 1 M dz z f  bu tengsizlikning o’ng tomonidagi qo’shiluvchilardan kamida bittasi 4 M dan kichik bo’lmaydi, shu uchburchakni 1 deb belgilaymiz, ya’ni 1 - uchburchakning perimetri 2 P ga teng. Endi 1 uchburchakka yuqoridagi usul bilan yana 4 ta )4( 1 )3( 1 )2( 1 )1( 1 , , ,     uchburchaklarga ajratamiz. Bu uchburchaklar orasida shunday 2 uchburchakning perimetri 22 P ga teng. Bu jarayonni cheksiz davom ettira boramiz. Natijada : ,... ,..., , , 3 2 1 n    uchburchaklar ketma-ketligi hosil bo’ladi. Bu uchburchaklar ketma-ketligi uchun: 1) ...... 321  n 2) n  uchburchakning perimetri n P 2 ga teng va  n da ;0 2 1 n 3) har bir n  (n=1,2,…) uchburchak uchun bo’ladi. 1) va 2) tasdiqlardan barcha ,... ,..., , , 3 2 1 n    uchburchaklarga tegishli bo ’ lgan yagona 0z nuqta ) ( 0 D z  mavjud bo ’ lishi kelib chiqadi . Shartlarga ko’ra f(z) funksiya 0z nuqtada golomorf. Demak, 0   son olinganda ham shunday ) (    son topiladiki,   0z z tengsizlikni qanoatlantiruvchi barcha z lar uchun , ) ( ) ( )( 0 0 0      z f z z z f z f ya’ni 0 0 0 0 ) )( ( ) ( )( z z z z z f z f z f        )1( 4 )( 4M dzz f n  

bo’ladi. Endi biz bilamizki ,      n n zdz dz 0 ,0 va n ning etarli katta qiymatlarida  S z z C z n      0 : bo’ladi. Demak,                          n n n n n n n p p p dz z z dz z z z f z f z f dz z z z f z f z f dzz f )2( 4 2 2 | || | | ||) )( ( ) ( )( | )] )( ( ) ( ) ( [ ) ( 2 0 0 0 0 0 0 0    (1) va (2) dan n n p dzz f M n 4 ) ( 4 2      bo’lishi kelib chiqadi. Demak, 2p M   . Bu tengsizlik M>0 deb qilingan farazga zid. (chunki   ixtiyoriy musbat son). Ziddiyatlik bo’lmasligi uchun M=0 bo’lishi kerak. Shunday qilib M=0, ya’ni 0 ) (   dz z f bo’ladi. 2)  egri chiziq ko’pburchak konturidan iborat bo’lsin:  =P Ravshanki, ko’pburchak chekli sondagi uchburchaklarga ajraladi va P dz z f ) ( integral esa bu uchburchaklar bo’yicha olingan integrallar yig’indisiga teng bo’ladi. Uchburchaklar bo’yicha olingan integrallarning har biri 1) holga binoan nolga teng bo’ladi. Binobarin, 0 ) (  P dz z f bo’ladi.

3)  egri chiziq ixtiyoriy silliq (bo’lakli silliq) yopiq egri chiziq bo’lsin. Integralning 6-xossasiga ko’ra D sohaga tegishli bo’lgan shunday P ko’pburchak topiladiki,     P P dz z f dz z f ) ( ) ( bo’ladi, bunda   ixtiyoriy musbat son 2) holga binoan 0 ) (  P dz z f demak,  Г dz z f ) ( bundan esa 0 ) (  Г dz z f bo ’ lishi kelib chiqadi . Teorema to ’ liq isbot bo ’ ldi . Natija 1 . Agar f ( z ) funksiya bir bog ’ lamli D sohada ) ( C D  golomorf bo ’ lsa , u holda f ( z ) funksiyaning integrali integrallash egri chizig ’ iga bog ’ liq bo ’ lmaydi , ya ’ ni boshlang ’ ich va oxirgi nuqtalari umumiy hamda D sohada yotuvchi 1 va 2 egri chiziqlar uchun    2 1 ) ( ) (   dz z f dz z f bo’ladi. 2. Koshi teoremasini umumlashtirish. Aytaylik , D ) ( C D  chegarlangan bir bog ’ lamli soha bo ’ lib , uning chegarasi D silliq ( bo ’ lakli silliq ) yopiq egri chiziqdan iborat bo ’ lsin . Teorema: Agar ) ( ) ( ) ( D C D z f    bo’lsa, u holda   D dz z f 0 ) ( bo’ladi. Bu erda D ni yo’nalishi musbat yo’nalish. C D  soha berilgan bo’lsin. D soha chegarasi D ni orientirlangan yo’nalish deb shunday yo’nalishga aytiladiki, bu yo’nalish bo’yicha chegarada harakat qilganda soha har doim chap tomonda qoladi. Teorema: (Ko’p bog’lamli soha uchun Koshi teoremasi)

Agar f(z) funksiya ko’p bog’lamli D sohada golomorf va D da uzluksiz bo’lsa, u holda   D dz z f 0 ) ( bo’ladi. Bu erda integral chegarani orientirlangan yo’nalishi bo’yicha olinyapti.

Adabiyоtlar : 1. Шабат Б.В. Введение в комплексный анализ. 2-nashri, 1- ч .- М , “ Наука ”, 1976. 2. Xudoyberganov G., Vorisov A., Mansurov X. Kompleks analiz. (ma’ruzalar). T, “Universitet”,1998. 3. Sadullaev A., Xudoybergangov G., Mansurov X., Vorisov A., Tuychiev T. Matematik analiz kursidan misol va masalalar to’plami. 3-qism (kompleks analiz) “O’zbekiston”,2000. 4. Волковыский Л.И., Лунц Г.Л., Араманович И.Г. Сборник задач по теории функций комплексного переменного. 3- nashri . – М. “Наука”, 1975. 5. Евграфов М.А, Бежанов К.А., Сидоров Ю.В., Федорюк М.В., Шабунин М.И. Сборник задач по теории аналитических функций, 2- nashri. –М., “Наука” 1972.

O'xshashlar

Funksiyaning differentsiallanuvchanligi koshi riman shartlari

Funksiyaning ekstremumlari va ularning xossalari

Kompleks o`zgaruvchili funksiyaning hosilasi

Fundamental ketma-ketliklar. Koshi kriteriyasi Funksiyaning limiti

Korneychik teoremasi va uning natijasi