Қисм фазолар - Algebra - Referatlar

Қисм фазолар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

226 KB

Ko'chirib olish

Қисм фазолар Режа: 1.Қисм фазонинг таърифи. 2.Чизиқли фазо қисм фазоларининг устма-уст тушишлик критерияси. 3.Қисм фазоларнинг кесишмаси, йиғиндиси ва уларнинг ўлчамлари. 4.Қисм фазоларнинг йиғиндиси, тўғри йиғиндиси.

F майдон устидаги V чизиқли фазода V  қисм тўплам берилган бўлсин. Таъриф-1. Агар V даги қўшиш амалига ва векторларни F даги скалярларга кўпайтириш амалига нисбатан V  тўплам ёпиқ бўлса, яъни ҳар қандай V y x   , учун V y x    ва ҳар қандай F V x    , учун V x    бўлса, у холда V  кисм тупламга V чизиқли фазонинг қисм фазоси дейилади. Натижа-1. V 0 . Ҳақиқатдан ҳам ихтиёрий V x   учун 0  деб олсак V 0 . Натижа-2. Агар V x   бўлса V x    булади. Буни кўрсатиш учун 1   деб олиш керак. Натижа-3. V  нинг ўзи ҳам F майдон устида V чизиқли фазода киритилган амалларга нисбатан чизиқли фазо ташкил этади. Теорема-1. 1) V  фазо V чизиқли фазонинг қисм фазоси бўлса V V dim dim  бўлади. 2) Агар V  ва V  лар V чизиқли фазонинг қисм фазолари ва V V   бўлса V V   dim dim булади. Бундан ташқари охирги тенгсизликда тенглик бўлиши учун VV   тенглик бажарилиши зарур ва етарли. Исбот . 1) Агар  ma a a ,..., , 2 1 тизим V  да чизиқли эркли бўлса, у V да ҳам чизиқли эркли бўлади. Шунинг учун V V dim dim  бўлади. 2) V V   бўлсин. Бу ҳолда V  фазо V  нинг қисм фазоси бўлади ва шунинг учун V V   dim dim бўлади. Агар V V   бўлса, равшанки V V   dim dim . m V V   dim dim бўлсин.  me e e ,..., , 2 1 тизим V  нинг базиси бўлсин. V V   бўлгани учун  me e e ,..., , 2 1 тизим V  да ҳам чизиқли эркли бўлади. Уни V  нинг базисигача тўлдирамиз. m V V   dim dim бўлгани учун  me e e ,..., , 2 1 тизим V  нинг базиси бўлади. Демак, V  фазо  me e e ,..., , 2 1 тизимнинг чизиқли комбинацияларидан иборат.  me e e ,..., , 2 1 тизим V  нинг базиси бўлгани учун V V   бўлади. Шундай қилиб VV   . Теорема исботланди.

V фазонинг ихтиёрий M қисм тўпламини оламиз. ML орқали M дан олинган векторлар орқали чизиқли ифодаланган барча векторлар тўпламини белгилаймиз. Бу тўплам M тўпламнинг чизиқли кобиғи дейилади. ML тўплам V нинг қисм фазоси бўлади ва M LM dim dim  . Бундан кейин биз ne e e ,..., , 2 1 векторланнинг чизиқли кобиғини Қуйидагича белгилаймиз ne e e ,..., , 2 1 . 1 V ва 2 V қисм фазолар берилган бўлсин. Лемма-1. Қисм фазоларнинг кесишмаси доим қисм фазо бўлади. Исбот. Агар F  , ва 2 1 , V V y x   бўлса, у холда 1V y x    ва 2V y x    бўлади. Демак 2 1 V V y x     . Лемма исботланди. Изох. Қисм фазоларнинг тўплам сифатидаги 2 1 V V  йиғиндиси умуман олганда қисм фазо бўлмайди. Таъриф-2. Барча ушбу 2 2 1 1 2 1 , , V x V x x x    кўринишдаги йиғиндиларидан тузилган тўплам 1 V ва 2 V қисм фазоларнинг йиғиндиси деб айтилади ва 2 1 V V  кўринишда белгиланади. Лемма-2. Қисм фазоларнинг йиғиндиси доим қисм фазо бўлади. Исбот. Агар F  , ва 2 1 , V V y x   бўлса, 2 2 2 1 1 1 2 1 ,2 1 , , , ; V y x V y x y y y x x x       эканлигидан         2 1 2 2 1 1 2 1 2 1 V V y x y x y y x x y x                    бўлиши келиб чикади. Лемма исботланди. Теорема-2. Агар V чизиқли фазо , 1 V ва 2 V чекли ўлчамли қисм фазолар бўлса 2 1 V V  ҳам чекли ўлчамли ва хамда    2 1 2 1 2 1 dim dim dim dim V V V V V V      тенглик ўринли бўлади. Исбот. 2 1 V V  қисм фазонинг базиси  ke e e ,..., , 2 1 бўлсин. Ушбу базисни 1 V ва 2 V қисм фазоларнинг базисларигача тўлдириш мумкин.  n k f f f e e e ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 ва  m k g g g e e e ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 тизимлар мос равишда 1 V ва 2 V ларнинг базислари бўлсин.  m n k g g g f f f e e e ,..., , , ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 2 1 тизимни 2 1 V V  нинг базиси эканлигини кўрсатамиз. Бу векторлар чизиқли эркли. Ҳақиқатдан ҳам агар

0 ... ... ... 2 2 1 1 2 2 11 22 11             m m n n kk g g g f f f e e e         бўлса, m m n n kk g g g f f f e e e                     ... ... ... 2 2 1 1 2 2 11 22 11 тенглик ўринли бўлади. Бу тенгликнинг чап томони 1 V нинг вектори, ўнг томони 2 V нинг вектори бўлгани учун бу векторларнинг иккаласи ҳам 2 1 V V  қисм фазога тегишли бўлади. Шунинг учун kk m m e e e g g g               ... ... 22 11 2 2 1 1 , демак 0 ... ... 2 2 1 1 22 11         m m kk g g g e e e       . Бу тенгликда  m k g g g e e e ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 тизимининг чизиқли эркли эканлигидан 0 ... ... 2 1 2 1         m k       . Охирги муносабатлардан 0 ... ... 2 2 11 22 11         n n kk f f f e e e       тенгликни оламиз. Бундан  n k f f f e e e ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 тизим чизиқли эрклили бўлгани учун 0 ... ... 2 1 2 1         n k       бўлади. Демак,  m n k g g g f f f e e e ,..., , , ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 2 1 тизим чизиқли эркли. Энди 2 1 V V x   вектор бу тизим орқали чизиқли ифодаланишини исботлаймиз. Ҳар бир 2 1 V V x   вектор 2 2 1 1 2 1 , ; V x V x x x x     кўринишга эга. 1 1 V x  вектор  n k f f f e e e ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 тизим орқали ва 2 2 V x  вектор  m k g g g e e e ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 тизим орқали ифодаланади. Демак 2 1 V V x   вектор  m n k g g g f f f e e e ,..., , , ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 2 1 тизим орқали чизиқли ифодаланади. Шундай қилиб  m n k g g g f f f e e e ,..., , , ,..., , , ,..., , 2 1 2 1 2 1 тизим 2 1 V V  фазонинг базиси. Бундан    2 1 2 1 2 1 dim dim dim ) ( ) ( dim V V V V k m k n k m n k V V              . Теорема исботланди. Таъриф-3. Агар ҳар қандай 2 1 V V x   вектор 2 2 1 1 2 1 , , V x V x x x    кўринишда ягона усул билан ифодаланса, 1 V ва 2 V қисм фазоларнинг йиғиндиси тўғри йиғинди дейилади ва 2 1 V V  кўринишда белгиланади. Теорема-3. 1 V ва 2 V қисм фазоларнинг йиғиндиси тўғри йиғинди бўлиши учун 2 1 V V  қисм фазо ноль фазо бўлиши зарур ва етарлидир.

Исбот. 2 1 V V  тўғри йиғинди ва 2 1 V V x   , 2 2 1 1 , V x V x   бўлсин. У ҳолда 2 2 1 1 , V x x V x x     ва ушбу    x x x x x x      2 1 2 1 тенгликдан 2 1 V V  тўғри йиғиндилигига асосан  x x x   1 1 бўлади. Бундан 0 x эканлиги келиб чиқади. Демак 2 1 V V  нол фазо. Энди  0 2 1   V V бўлсин. У ҳолда 2 1 2 1 y y x x    , 2 2 2 1 1 1 , , , V y x V y x   тенгликдан 2 2 1 1 x y y x    тенгликга эга бўламиз. Бу ерда 2 2 2 1 1 1 ; V x y V y x     эканлигини назарга олган ҳолда 0 2 2 1 1     x y y x . Демак, 2 2 1 1 ; x y y x   ва 2 2 2 1 1 1 , , , V y x V y x   векторлар ихтиёрий бўлганлиги учун 2 1 V V  йиғинди тўғри йиғинди бўлади. Теорема исботланди. Фойдаланилган адабиётлар. 1.Хожиев Ж., Файнлейб А.С. «Алгебра ва сонлар назарияси курси», Тошкент, «Ўзбекистон», 2001. 2.Искандаров Р.И., Назаров Р. «Алгебра ва сонлар назарияси», I қисм., Тошкент, «Ўқитувчи», 1977. 3.Гельфанд И.М. «Чизиқли алгебрадан лекциялар», Тошкент, 1961. 4.Окунев Л.Я.»Олий алгебра», Тошкент 1950. 5. Курош А.Г. «Олий алгебра курси», Тошкент, «Ўқитувчи», 1976. 6. Ильин В.А., Позняк Э.Г. «Линейная алгебра», Москва, «Наука», 1974.

O'xshashlar

Топологик фазолар. Чизикли фазолар

Метрик фазолар. Тўла метрик фазолар

Метрик фазолар

Метрик фазолар 2

Қўшма фазолар. Чизиқли операторлар