Furye qatori - Algebra - Referatlar

Furye qatori

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

261 KB

Ko'chirib olish

Furye qatori Reja: 1. Trigonometrik funktsiyalar sistemasining ortogonalligi. 2. Eyler-Furye formulalari. 3. Ixtiyoriy davrli trigonometrik qator. 4.Furye qatori. 5. Uzluksiz funktsiya uchun Furye qatori. 6. Juft va toq funktsiyalar uchun Furye qatori.

1. TRIGONOMETRIK FUNKTSIYALAR SISTEMASINING ORTOGONALLIGI Biz quyida cos nx va sin nx funktsiyalar sistemasining ortogonalligini qaraymiz. Tarif: Agar ikkita f(x) va  x  funktsiyalar ko`paytmasining chegaralari a va b dan iborat bo`lgan integrali nolga teng bo`lsa, bu funktsiyalar ( a, b ) oraliqda ortogonal deyiladi. Teorema. Quyidagi 1, cos x , cos 2x, cos 3x,…, sin x, sin 2x, sin 3x,… (1) sistemadan olingan ixtiyoriy ikkita har xil funktsiyalar (- ,   ) oraliqda ortogonal bo`ladi, ya`ni:   1 cos 0, 0 , mx dx m        1 1 sin 0; mxdx      (2) 1 cos cos 0, mx nx dx       (3) sin cos 0 mx nx dx      . (4) Shuningdek, sin cos 0 mx nx dx      . (5) Bunda m va n lar ixtiyoriy natural sonlar bo`lib, m ≠ n dir. Agar (1) sistemadagi ikkita har xil funktsiyalar o`rniga bir xil funktsiyalar olinsa, u holda, birinchi funktsiyadan tashqari barcha funktsiyalarning –  va  oraliqda olingan integrali  dan iborat bo`ladi. Birinchi funktsiyaning integrali esa 2  dir, ya`ni:          2 dx1 dx1 1 , (6) , dx nx cos 2     (7) . dx nx sin 2     (8)

Bunda n = 1, 2, 3,… dir. (7) va (8) formulalar   2 1 cos 1 cos 2 2 xdx nx   va   2 1 sin 1 sin 2 2 x nx   almashtirishlar yordamida hosil qilinadi. Yuqoridagi (2)-(8) formulalar o`zunligi 2  dan iborat bo`lgan ixtiyoriy oraliqlar uchun o`rinlidir. Agar berilgan biror funktsiyalar sistemasida har bir juft funktsiya ortogonal bo`lsa, u holda, shu sistemaning o`zi ham ortogonal sistema bo`ladi. 1-misol . (-  ,  ) oraliqda f(x)=sin5x va  (x)=cos2x funktsiyalarning ortogonalligini tekshiring. Yechilishi: Berilgan funktsiyalar ko`paytmasini (-  ,  ) oraliqda integrallaymiz:       1 1 1 1 cos 2 sin 5 sin 7 sin 3 cos 7 cos 3 cos 7 cos 7 ) 2 14 6 14 1 cos 3 cos 3 0 0 0. 6 x xdx x x dx x x                                   Bunda cos x funktsiyaning juft ekanligi hisobga olindi. 2-misol. (-  ,  ) oraliqda f (x) =sin2x va f (x) =sin4x funktsiyalarning ortogonalligini tekshiring. Yechilishi:               .0 dx x6 cos x2 cos 2 1 xdx4 sin x2 sin Demak, berilgan funktsiyalar ortogonal. 3-misol. 7 , 4 4       oraliqda f(x)=sin2x va  (x)=sin4x funktsiyalarning ortogonalligini tekshiring. Yechilishi: 7 2 4 0 4 sin 2 sin 4 sin 2 sin 4 0. хdx dx             

4-misol. (-2 , 0) oraliqda ikkita bir xil funktsiyalar ko`paytmasi cos 2 3x ning ortogonalligini tekshiring. Yechilishi:      0 2 25 2 22 . xdx3 cos xdx3 cos     2. EYLER – FURYE FORMULALARI Faraz qilaylik, f(x) funktsiya davriy bo`lib, uning davri 2  bo`lsin. Teorema. Quyidagi ... nx sin b nx cos a ... x2 sin b x2 cos a x sin b x cos a 2 a n n 2 2 1 1 0         (1) trigonometrik qator x ning barcha qiymatlarida f(x) funktsiyaga yaqinlashsin. Agar f(x) funktsiya uchun      dx x f integral mavjud bo`lsa, u holda, (1) qatorning koeffisiyentlari uchun quyidagi Eyler – Furye formulalari o`rinli bo`ladi:        ; dx x f 1 a0               ; xdx sin xf 1 b , xdx cosxf 1 a 1 1                 ; xdx2 sin xf 1 b , xdx2 cosxf 1 a 2 2     3 3 1 1 cos 3 , sin 3 ; . . . . . . . . . . . . ., . . . . . . . . . . . . .; a f x xdx b f x xdx                           ; nxdx sin xf 1 b , nxdx cosxf 1 a n n (2) Isboti: Ma`lumki,   ... nx sin b nx cos a ... x sin b x cos a 2 a x f n n 1 1 0        . (3)

Ushbu tenglikni – va  oraliqda integrallaymiz:                       ... xdx sin b xdx cos a dx 2 a dx x f 1 1 0 (4) Oldingi paragrafdagi (2) formulaga asosan (4) tenglikning o`ng tomonidagi integralning birinchisidan tashqari, barcha integrallar nolga teng. U holda, quyidagiga ega bo`lamiz:        , a dx x f 0 ya`ni        . dx x f 1 a0 Demak, n=0 bo`lganda (2)–Eyler–Furye formulalarining birinchisini hosil qildik. Qolganlari ham shu yo`l bilan topiladi. Bunda (3) tenglik cosnx yoki sinnx ga ko`paytiriladi, so`ngra, integrallanadi. (3) tenglikni cos2x ga hadma – had ko`paytirib, integrallash natijasida quyidagini hosil qilamiz:   2 0 1 1 2 2 cos 2 cos 2 cos 2 sin cos 2 cos 2 2 sin 2 cos 2 ... a f x xdx xdx a xdx b x xdx a xdx b x xdx                               (5) Buning o`ng tomonidagi, to`rtinchisidan tashqari barcha integrallar oldingi paragrafdagi (2), (3) va (4) larga asosan nolga teng. (6) formulaga asosan beshinchi integral  ga teng. U holda,   . xdx2 cos x f 1 a2      3. Ixtiyoriy davrli trigonometrik qator Davri 2  dan iborat bo`lgan quyidagi 0 1 1 2 2cos sin cos 2 sin 2 ... cos sin ... 2 n n a x x x x x x a b a b a n b n                     (6) trigonometrik qator x ning barcha qiymatlarida f(x) funktsiyaga yaqinlashsin. Agar   f x dx     integral mavjud bo`lsa, u holda, (6) qatorning koeffisentlari uchun quyidagi Eyler–Furye formulalari o`rinli bo`ladi:

  1 cos n x a f x n dx         (bunda n=0,1,2,3,…)   1 sin n x b f x n dx        (bunda n=1,2,3,…) (7) Oldingi paragrafdagi (2) formulalar  =  bo`lganda (7) dan kelib chiqadi. 4. FURYE QATORI Davri 2  dan iborat bo`lgan f(x) funktsiya berilgan bo`lsin. Yig`indisi f(x) bo`lgan quyidagi yaqinlashuvchi trigonometrik qatorni topish talab qilinsin: ... nx sin b nx cos a ... x sin b x cos a 2 a n n 1 1 0       (1) Agar bu masalaning yechimi mavjud bo`lsa, bu yechim yagona bo`lib, (1) qatorning koeffisiyenti Eyler – Furye formulalari yordamida topiladi:        nxdxcosxf1 a n va        nxdx sin x f 1 bn (2) Hosil bo`lgan (2) qatorga f (x) funktsiya uchun Furye qatori deyiladi. 5. UZLUKSIZ FUNKTSIYA UCHUN FURYE QATORI f(x) funktsiya (-  ,  ) yopiq oraliqda uzluksiz va shu oraliqda ekstremumga ega bo`lmasin. U holda, f(x) funktsiya uchun Furye qatori oraliqning barcha nuqtalarida uzluksiz va x ning (-  ,  ) oraliqdagi barcha qiymatlari uchun qator yig`indisi f(x) dan iborat bo`ladi. Oraliqning chetki ikkala nuqtalarida yig`indi         ff 2 1  , ya`ni f (-  ) va f (+  ) larning o`rta arifmetigiga teng bo`ladi. Misol. f (x)= x funktsiya berilgan bo`lsin. Bu funktsiya (-  ,  ) yopiq oraliqda uzluksiz va ekstremumlarga ega bo`lmasin. Yechilishi:

Funktsiyaning Furye qatordagi ,... a, a, a, a 3 2 1 0 koeffisiyentlar nollardan iboratdir. Xakikatdan ham 0 01 1 1 cos cos cos na x nxdx x nxdx x nxdx               (1) Bundagi birinchi qo`shiluvchi x=-x* almashtirishdan so`ng     * dx* nx cos*x 1 ko`rinishga kelib, ikkinchi qo`shiluvchi bilan yig`indisi nolga teng bo`ladi, ya`ni: a n =0 ( bunda n=0,1,2,… ). ( 2) b n koeffitsiyentlar bo`laklab integrallash yordamida topiladi:                   ... nxdx cos n 1 nx cosx n 1 nxdx sinx 1 bn (3) yoki   1 2 cos 1 2 1 n n n n         (4) U holda, x uchun Furye qatori quyidagi ko`rinishda bo`ladi:   1 1 1 1 1 1 2 sin sin 2 sin 3 sin 4 ... sin ... 1 2 3 4 n x x x x nx n                5) Teoremaga asosan oxirgi qator uzluksizdir. -  < x <  da uning yig`indisi quyidagiga teng bo`ladi:   1 sin sin 2 sin 3 sin 2 ... 1 ... , 1 2 3 n x x x nx x n                . x      (6) x=±  da yig`indi   0 2 1      . Qatorning barcha hadlari nolga aylanadi. 2 x   da (6) formula Leybnits qatoridan iborat bo`ladi, ya`ni: 4 ... 7 1 5 1 3 1 1 1      (7) 6. JUFT VA TOQ FUNKTSIYALAR UCHUN FURYE QATORI[[[[[[[[ f(x) funktsiya biror (-  ,  ) oraliqda aniqlangan bo`lsin. Bu funktsiya argument ishorasining o`zgarishi bilan o`z ishorasini o`zgartirmasa, ya`ni:    x f x f   (1)

bo`lsa, f (x) toq funktsiya; agar o`z ishorasini o`zgartirsa, ya`ni    x f x f   bo`lsa , juft funktsiya deb nomlanadi. Quyidagi   0 f x dx    va   0 f x dx   integrallar juft funktsiyalar bo`lganda o`zaro teng, toq bo`lganda esa ishoralari bilan farqlanadi. Shuning uchun juft funktsiyalar uchun     0 2 , f x dx f x dx       (3) toq funktsiyalar uchun esa   0 f x dx      (4) interallar o`rinlidir. Juft funktsiyalar uchun Furye qatorida sinuslar ishtirok etmaydi. U holda, Furye koeffisiyenti quyidagicha bo`ladi:   0 2 cos , 0. n na f x nxdx b      (5) Toq funktsiyalar uchun Furye qatorida kosinuslar va ozod hadlar ishtirok etmaydi. U holda, Furye koeffisiyenti   0 2 0, sinn n a b f x xdx      (6) ko`rinishga ega bo`ladi. 1-misol. f(x)=x funktsiya toqdir. Uning Furye qatorida kosinus va ozod had ishtirok etmaydi. b n koeffisiyentlari quyidagicha bo`ladi:   .n 1 1 2 nxdx sinx 2 b 0 1n n         2-misol. f (x)= ׀ x ׀ funktsiya juft. U holda, uning Furye qatorida sinuslar ishtirok etmaydi. a 0 koeffisiyent quyidagiga teng bo`ladi: 0 0 02 2 a x dx хdx        (7) n≠0 bo`lganda a n koeffisiyent quyidagidan iborat bo`ladi: 2 0 0 0 2 2 sin 2 cos 1 cos sin 2 , n nx n a x nxdx nxdx n n n                 (8)

ya`ni  2 1k2 k2 1 k2 4 a ,0 a     (bunda k=1,2,3,… ). (9) x f(x)  funktsiya uchun Furye qatori quyidagidan iborat:                  ... 1 n2 x 1 n2 cos ... 3 x3 cos 1 x cos 4 2 2 2 2   ( 10)

O'xshashlar

Loran qatori

O`zgaruvchilarni ajratish (Furye) usuli

Vazn funksiyali kubatur formulalar

Axiezer-kreyn-favar teoremasi va uning natijalari

Teylor va Makloren qatorlari