Darajali funksiya Jukovskiy funksiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

234.5 KB

Ko'chirib olish

D arajali funksiya jukovskiy funksiyasi Reja: 1. D arajali funksiya 2. Jukovskiy funksiyasi.

$D arajali funksiya Ushbu nz W  ko’rinishdagi funksiya darajali funksiya deyiladi, bunda n – natural son. Bu funksiya butun kompleks tekislikda golomorf. 0 1  n nz W shart 0 z nuqtalarda bajariladi. Demak nz W  funksiya }0{\ C sohadagi har bir z nuqtada konform ekan. Z=0 nuqtada konformlikning buzilishini shu nuqtada burchak kattaliklarining saqlamasligi ham ko’rsatadi. W z С ва С tekisliklarda qutb koordanatalarini kiritamiz: ) arg , ( ) arg , ( W W e W z z z re z i i             Natijada (1 ) akslantirih ushbu ni n i e r e     ko’rinishga ega bo’ladi. Undan esa,    n rn   , bo’lishi kelib chiqadi. Demak, nz W  akslantirish qutb koordinatalar sistemasida ushbu     nrn akslantirishga o’tadi. Binobarin (1) akslantirishni o’rganish (2) akslantirishni o’rganishga keladi. (2) akslantirishda topamiz: 1) .. r=const bo’lganda  =const bo’ladi. Demak, (1) z С tekislikdagi markazi z=0 nuqta da bo’lgan aylanalarni WС tekislikdagi markazi W=0 nuqtada bo’lgan aylanalarga akslantiradi. 2) .. const  bo’lganda const  bo’ladi. Demak, (1) akslantirish z С tekislikdagi z0 nuqtadan chiqqan nurlarni, WС tekislikka W=0 nuqtadan chiqqan nurlarga akslantiradi.$

Ayni paytda (1) akslantirish 0  nurni (haqiqiy musbat yo’nalish bo’yicha olingan nurni ) 0  nurga, z С tekisdagi    n nurga akslantiradi. Yuqorida keltirilgan tasdi q lardan nz W  akslantirish z С tekislikdagi ) 2 ( } arg 0: { n z C z D z         sohani (uchi z=0 nuqtada bo’lgan burchakni sektorni) WС tekislikdagi } arg 0: { ) ( n W C W D W W     sohaga ( uchi W =0 nuqtada bo ’ lgan burchakka – sektorga ) akslantirishi kelib chiqadi . Darajali funksiya yordamida bajariladigan akalantirishda z =0 nuqtada burchak n marta oshganligi sababli z =0 nuqta da )1( nz W  akslantirish ( n >1) konform bo ’ lmaydi . Xususan, nz W  akslantirish yordamida z С tekislikdagi } arg 0: { n z C z z    soha (burchak-sektor), WС tekislikdagi } arg 0: {    W C W W sohaga (yuqori yarim tekislikka) o’tadi. Demak, nz W  funksiya (3) sohaning (4) sohaga konform akslantiradi. Endi z С tekislikda ushbu ) 2 ( } arg 0: { n z C z D z         sohani (uchi z=0 nuqtada, tomonlari argz=0,argz=2  /n nurlardan iborat burchakli-sektorni) olamiz. Ravshanki, nz W  funksiya yordamida bu soha C tekislikdagi

$} arg 0: {    W C W Wsohaga akslanadi. Xulosa. )1( nz W  -funksiyamtz butun tekislikda golomorf funksiya, bir yaproqli emas. Lekin z С tekislikni n ta bo’lakka bo’lsak orasidagi burchak n 2 ga teng bo’lgan. Funksiyamiz har bir bo’lakni konform R CW\ sohaga akslantiradi. Praktikada bu funksiyadan burchak sohalarni yuqori yarim tekislikk akslantirishda foydalaniladi. Agar sohani buchagi n  ga teng bo’lsa, bizning funksiyamiz bunday sohani Yuqori yarim tekislikka akslantiradi. Misol. Ushbu 3z W  darajali funksiya yordamida z С tekislikdagi ………………… ……………………….. }4 arg 0: {     z C z E z to ’ plamning WС tekislikdagi aksini toping . Berilgan E to’plamni           r z C z E z 0 ,4 }4 arg 0: {    deb }4 3 arg: { } 0,4 3 : { ) (              W C W C z E W Wz Ju ko vskiy funksiyasi. Ushbu )1 (2 1 z z W   funksiyaga Jukovskiy funksiyasi deyiladi. Funksiyamiz kasr–chiziqli funksiya emas. Faqat 2 ta kasr-chiziqli funksiya yig’indisidan iborat. Bu funksiya 0z va z nuqtalardan tashqari butun tekislikda golomorf. Uning hosilasi 0)1 ( 21 2  zzW , agar 1 z bo’lsa.$

Bu yerdan ko’rinib turibdiki, ixtiyoriy chekli 1 ;0  z nuqtada Jukovskiy funksiyasi konform bo’lar ekan. Bu funksiyaning 0z nuqtada konformligini konformlikning ta’rifidan foydalanib isbotlash mumkin. )1( ) ( z f z f  tenglikdan esa funksiyaning z nuqtada ham konformligi kelib chiqadi. Shunday qilib Jukovskiy funksiyasi 1 z nuqtalardan tashqari hamma yerda konform ekan. Endi bu funksiyasi 2 ta 2 1 z z  nuqtalarni bitta nuqtaga o’tkazsin. U holda )1 (2 1 )1 (2 1 ) ( ) ( 2 2 1 1 2 1 z z z z z W z W     0 ) 1 1)( ( 0 ) ( 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1        zz z z zz z z z z bo’ladi. 2 1 z z  ekanligidan 1 2 1  z z tenglikni hosil qilamiz. Shunday qilib, Jukovsikiy funksiyasining birorta D sohada bir varaqli bo’lishi uchun bu sohaning 1 2 1  z z tenglikni qanoatlantiruvchi 1z va 2z nuqtalarni saqlamasligi zarur va etarlidir. (1)-funksiya quyidagi sohalarda bir yaproqli a) 1 z b) 1 z c) 0 Im z d) 0 Im z Endi (1) funksiyaning geometrik ma’nosini tekshirish uchun quyidagicha yozib olamiz: iv u W re z i    , . U holda                             sin 1 cos 1 2 1 ) 1 (2 1 ) 1 (2 1 r ri r r rer re re re iv u i i i i Bundan

  sin 1 2 1 ; cos 1 2 1             r r v r r u tenglamalarga ega bo’lamiz. Endi Jukovskiy funksiyasi yordami bilan z C tekislikdagi r z  aylananing w C tekislikdagi qanday chiziqdan iborat ekanini tekshiramiz. Bunda ikki hol bo’ladi: 1 0  r va 1r . a) 1 0  r bo’lsin. Quyidagicha belgilab olaylik.      rra r 1 21 va       r r br 1 2 1 bunda 0rb . U holda (3) ning ko’rinishi  cosra u )3( 2 0 sin        rb v bo’lib, 1 2 2 2 2   r r b v a u bo’ladi. Bu w C tekislikda fokuslari 1  nuqtada, yarim o’qlari ra va rb bo’lgan ellipsni ifodalaydi. Endi ellipsdagi musbat yo’nalishni aniqlaylik. Agar aylana ustidagi ixtiyoriy z nuqta musbat yo’nalish bo’yicha bir marta aylanib chiqsa,  burchak 0 dan 2 gacha o’zgaradi. (3 ' ) ellipsda 0  rb bo’lgani uchun  burchak 0 dan 2 gacha o’zgaradi: 0 2      . Buning uchun ellips ustidagi ixtiyoriy W nuqta soat strelkasi bo’yicha harakat qilishga majbur. Agar biz aylananing r radiusini nolga yaqinlashtirsak 0 ;        r b a ва b a r r r r ya’ni, ellips kattalasha borib, aylana shakliga yaqinlasha boradi. Agar )1 ( 1   r r bo’lsa, u holda 0;1  r r ba ya’ni ellips Oy o’qidagi [-1;1] kesmaga tortiladi. Shunday qilib (1) funksiya bilan 1 z doira Oq o’qining [-1;1] kesmadan iborat bo’ladi. Shu bilan birga 1  z aylananing yuqori qismiga [-1;1] kesmaning quyi qirg’og’i va aylananing pastki qismiga esa kesmaning Yuqori qirg’og’i mos keladi. b) 1r bo’lsin. Bu holda (3) ellips tenglamalaridagi koeffisientlar 0 1 2 1 0 1 2 1           r r ва r r

bo’lgani uchun r z  aylana bilan ellipsning yo’nalishlari bir xil bo’ladi. Agar )1 (1   r r bo’lsa, u holda: 0 ,1   r r b a ya’ni, ellips [-1;1] kesmaga tortiladi. Agar  r bo’lsa, u holda: 0 1 ;        r b a ва b a r r r r ya’ni, ellips kattalasha borib, aylana shakliga yaqinlashadi. Yuqoridagi mulohazalarimizdan 1  z aylananing ichiga ham tashqariga ham [-1;1] kesmaning tashqarisi mos kelishi ochiq ko’rinib turibdi.    r re z i 0, (   fiksirlangan) nurni qaraylik. Jukovskiy funksiya bilan akslantirishda bu nurning obrazi 1 1 1 1 cos , sin 0 2 2u r r r r r                      egri chiziq bo’ladi. (6) tenglikdan topamiz: ) , 2 ( 1 sin cos 2 2 2 2 сон бутун k k v u         (7)-chiziq fokuslari 1  W va asimptotasi v arctg  bo’lgan giperboladir. Adabiyоtlar : 1. Шабат Б.В. Введение в комплексный анализ. 2-nashri, 1- ч .- М , “ Наука ”, 1976. 2. Xudoyberganov G., Vorisov A., Mansurov X. Kompleks analiz. (ma’ruzalar). T, “Universitet”,1998. 3. Sadullaev A., Xudoybergangov G., Mansurov X., Vorisov A., Tuychiev T. Matematik analiz kursidan misol va masalalar to’plami. 3-qism (kompleks analiz) “O’zbekiston”,2000. 4. Волковыский Л.И., Лунц Г.Л., Араманович И.Г. Сборник задач по теории функций комплексного переменного. 3- nashri . – М. “Наука”, 1975.

O'xshashlar

Ratsional ko’rsatkichli darajali funksiya. Irratsional ko’rsatkichli darajaning mavjudligi

Funksiya tushunchasi. Funksiyaning berilish usullari, elementar funksiyalar va ularning grafiklari. Darajali funksiya

Darajali qatorlar

Funksiya

Vektor funksiya. Vektor funksiya hosilasi va differensiali