logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Algebra
  4. Chiziqli tenglamalar

Chiziqli tenglamalar

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

94.5 KB
Ko'chirib olish
Chiziqli tenglamalar Reja: 1. Birinchi darajali chiziqli tenglamalar sistemasining matritsaviy yozuvi va matritsaviy yechilishi. 2. Matritsa rangi. Birinchi darajali chiziqli tenglamalar sistemasining matritsaviy yozuvi va matritsaviy yechilishi. Ushbu tenglamalar sistemasi berilgan bo`lsin: (2) Sistemaning matritsasini hamda noma`lumlar va ozod hadlar matritsa ustunlarini qaraymiz:           a a a a a a a a a A 33 32 31 23 22 21 13 12 11 ;            x x x X 3 2 1 ;            c c c C 3 2 1 u holda (2) sistemani matritsalar tengligi ta`rifidan foydalaninb quyidagicha yozish mumkin: ; yoki qisqacha AX=C . (3) tenglama matritsali tenglama deyiladi. Agar A matritsa aynimagan matritsa bo`lsa, u holda (3) tenglama quyidagicha yechiladi. Tenglamaning har ikkala tomoni A matritsaning teskarisi ga ko`paytirib, yoki , bo`lgani uchun tenglamaning (4) ko`rinishidagi yechimiga ega bo`lamiz. Misol. Ushbu tenglamalar sistemasini matritsalar usuli bilan yeching Yechish: A matritsa uchun teskari matritsa yuqorida topilgan edi (teskari matritsa misoliga qarang!) Sistemaning yechimini (4) shaklida yozib Bu yerdan, ikki matritsaning tengligi ta`rifidan . Bu qiymatlarni berilgan sistemaga qo`yib, haqiqatdan sistema yechimi ekanligiga ishonch hosil qilamiz. 2§ Matritsa rangi. m ta satr va n ta ustunga ega bo`lgan quyidagi to`g`ri burchakli matritsani qaraymiz: Bunday matritsani o`lchamli matritsa deb ataymiz. Bu matritsa k ta ustun va k ta satrni ajratamiz. Ajratilgan satrlar va ustunlar kesishgan joyda turgan elementlar k tartibli kvadrat matritsa hosil bo`ladi. A matritsaning k tartibli minori deb, bu matritsadan ixtiyoriy k ta satr va k ta ustun ajratishdan hosil bo`lgan kvadrat matritsaning dterminantiga aytiladi. Masalan, uchta satr va to`rtta ustunga ega bo`lgan matritsa uchun uchinchi tartibli minorlardan biri determinant bo`lib, u A matritsaning birinchi, ikkinchi, uchinchi satrlarini va birinchi, ikkinchi, uchinchi ustunlarini ajratishdan hosil bo`ladi. Ikkinchi tartibli minorlardan biri, masalan, determinant bo`ladi. Matritsaning elementlarining o`zlarini birinchi tartibli minor deb qarash mumkin. Matritsaning minorlaridan ba`zilari nolga teng, ba`zilari noldan farqli bo`lishi mumkin. Matritsaning rangi deb, uning noldan farqli minorlari tartiblarining eng kattasiga aytiladi. Agar A matritsaning rangi r ga teng bo`lsa, bu narsa A matritsada hech bo`lmaganda bitta noldan farqli r- tartibli minor borligini, biroq, r dan katta tartibli har qanday minor nolga tengligini r(A) bilan belgilaymiz. Ushbu matritsani qaraymiz: uning yagona to`rtinchi tartibli minori nolga teng: (bitta satrning barcha elementlari nolga teng bo`lsa, determinant sifatida), uchinchi tartibli minorlaridan biri esa noldan farqli , masalan, Demak, berilgan matritsaning rangi uchga teng, ya`ni r(A)=3. Matritsaning rangini hisoblashda ko`p sondagi determinantlarni hisoblashga to`g`ri keladi. Bu ishni osonlashtirish uchun maxsus usullardan foyadalaniladi. Bu usullarni bayon qilishdan oldin matritsani elementar almashtirishlar haqidagi tushunchani kiritamiz. Elementar almashtirishlar deb, quyidagi almashtirishlarga aytiladi: 1) matritsaning biror satri (ustuni) elementlarini noldan farqli bir xil songa ko`paytirish; 2) matritsaning biror satri (ustuni) elementlariga boshqa satri (ustuni) ning mos elementlarini biror songa ko`paytirib qo`shish; 3) matritsaning satr (ustun) lari o`rnini almashtirish; 4) matritsaning barcha elementlari nolga teng bo`lgan satrini (ustunini) tashlab yuborish. Bir-biridan elementar almashtirish bilan hosil qilingan matritsalar ekvivalent matritsalar deyiladi. Ekvivalent matritsalar, umuman aytganda, bir-biriga teng emas, lekin ekvivalent matritsalarning ranglari teng bo`lishini isbotlash mumkin. Misol. Matritsaning rangini hisoblang Yechish: Berilgan matritsaning birinchi satr elementlarini 2 ga bo`lib, ushbu ekvivalent matritsani hosil qilamiz: Matirtsaning ikkinchi va uchinchi satrlaridan uning mos ravishda 3 va 5 ga ko`paytirilgan birinchi satrlarini ayirib, ushbu matritsani hosil qilamiz. (Satrlarni (ustunlarni) ayirish deganda bu satrlarning (ustunlarning) tegishli elementlarini ayirish ko`zda tutiladi). matritsaning uchinchi satridan 3 ga ko`paytirilgan ikkinchi satrini ayirib, matritsani hosil qilamiz. matritsada nollardan iborat satrni tashlab yuborib, matritsani hosil qilamiz, uning rangi 2 ga tengligi ravshan. Demak, berilgan matritsaning rangi ham 2 ga teng.

O'xshashlar

Chiziqli tenglamalar Chiziqli tenglamalar sistemasi
Chiziqli tenglamalar sistemasi
Chiziqli tenglamalar sistemasi 2
Chiziqli tenglamalar sistemasini. yechish usullari
O`zgarmas koeffitsientli chiziqli differensial tenglamalar