Axborotnomalarda berilgan test masalalaridan namunalar - Algebra - Referatlar

Axborotnomalarda berilgan test masalalaridan namunalar

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

693 KB

Ko'chirib olish

«Axborotnoma» larda berilgan test masalalaridan namunalar 1 – masala. (1-son. 34-masala, 1997 yil). Teng yonli uchburchakning uchidagi burchagi β ga, yon tomoniga tushirilgan balandligi h ga teng. Uchburchakning asosini toping. A)2 cos  h B)  sin2 h S) 2 cos 2  h D)  tg h E) 2 cos  h Yechilishi: Masala shartiga ko‘ra < ACB = β , AD = h uchburchak ichki burchaklari yig‘indisi 180 0 ekan- ligidan ABC uchburchakdan, <ABC = 90 0 – 2  . To‘g‘ri burchakli ABC uchburchakda < ABD o‘tkir burchak sinusi ta’rifidan, AB = )2 90 sin( 0   h = 2 cos  h . Javob: (E) 2 – masala. (3-son. 46-misol, 1997 yil). Perimetrlari 24 va 36 bo‘lgan ikki o‘xshash uchburchaklardan birining yuzi ikkinchisidan 10 ga ortiq. Kichik uchburchakning yuzini toping. A) 20 B) 16 S) 8 D) 12 E) 18. Yechilishi: Uchburchaklarda o‘xshashlik koeffitsentini k desak, u holda ularni yuzalari ma’lumki k 2 marta farq qiladi. Uchburchaklar perimetrlari mos ravishda a + в +c = 24, k ( a + в +c) = 36

bo‘ladi. Bu yerdan k =2 3 ekanligini topish mumkin. Ularni yuzalarini S 1 , S 2 desak, u holda S 1 = S 2 – 10. Yuqoridagi fikrdan S 1 = S 2 / k 2 ekanligini e’tiborga olsak, S 1 = k 2 S 1 – 10, S 1 = 4 9 S 1 – 10  S 1 = 8 Javob: (C) 3 – masala. (1-son. 45-masala, 1998 yil). To‘g‘ri burchakli uchburchakning burchaklaridan biri 60 0 ga teng. Bu uchburchakka romb shunday ichki chizilganki, 60 0 li burchak umumiy, rombning qolgan uchlari uchburchakning tomonlarida yotadi. Agar rombning tomoni 12 /5 ga teng bo‘lsa, berilgan uchburchakning katta katetini toping. A) 1,8 B) 2,4 S) 5 3 3 D) 5 3 6 E) 2,2 Yechilishi: Shartga ko‘ra romb tomoni CN = 12 /5, < B EN = 30 0 ekanligidan o‘tkir burchak sinusi ta’rifiga ko‘ra, B N E uchburchakda NB = NE /2. Bundan BC =C N + N B = 10 12 3 . ABC – to‘g‘ri burchakli uchburchakda < BCA=60 0 , burchak qarshisidagi katet BA =BC tg <BCA = 10 12 3 · 3 = 1,8. Javob: (A) 4 – masala. (3-son.40-masala.1998 yil). Aylanaga tashqi chizilgan teng yonli trapetsiyaning asoslari 54 va 24 sm. Trapetsiyaning balandligi necha sm? A) 42 B) 40 S) 32 D) 36 E) 38 Yechilishi: Masala shartiga ko‘ra DC =24, AB =54. Bizga ma’lumki, to‘rtburchakka ichki aylana chizish mumkin bo‘ladi, qachonki

qarama-qarshi tomonlari yig‘indisi teng bo‘lsa. Demak, DC+AB= AD+CB yoki 2 АВ DС  = AD = BC. Bundan BC = 39. Shuningdek, MB = 2 DС АВ  = 15. To‘g‘ri burchakli BMC uchburchakdan MC ni topamiz: MC = 15 39 2 2 = 36 Javob: (D) 5 – masala. (5-son. 40-masala, 1998 yil). Perimetri 2 r ga, diagonallarining yig‘indisi m ga teng bo‘lgan rombning yuzini toping. A) 2 22 pm  B) 2 2 2 p m  S) 4 22 pm  D) 4 2 2 p m  E) 4 2 2 p m  Yechilishi: Rombni tomonini a, diagonallarini mos ravishda d 1 2 + d 2 2 deb belgilaylik. Shartga ko‘ra d 1 + d 2 = m (1) a =r/2. Bizga ma’lumki rombning diagonallari kvadratlari yig‘indisi, tomonlar kvadratlari yig‘indisiga teng bo‘ladi. Ya’ni, 4( 2 p ) 2 = d 1 2 + d 2 2 (2) (1) tenglikni ikkila tomonini kvadratga oshiramiz: m 2 = d 1 2 + 2d 1 d 2 + d 2 2 (2) ni e’tiborga olsak, m 2 = 4 · 4 2p + 2 d 1 · d 2 (3)

Rombni yuzi S = 2 2 1d d formuladan topilar edi. (3) tenglikdan S = 4 2 2 p m  ekanligi kelib chiqadi. Javob: (D) 6 – masala. (12-son. 10-masala, 1998 yil). Uchburchakning asosiga parallel to‘g‘ri chiziq uning yuzini teng ikkiga bo‘lsa, asosidan boshlab hisoblaganda uning yon tomonlarini qanday nisbatda bo‘ladi. A) ( 1 2 ) :1 B) 1:1 S) 2 1 :1 D) ( 1 3 ):1 E) (2 1 2 ): 1 Yechilishi: ABC, MNC uchburchaklarni Yuzalarini mos ravishda S 1 va S 2 deb belgilaylik. U holda , S 1 = 2 1 AC · AB · sin α, S 2 = 2 1 MC · M Nsin α. Bo‘ladi. AM : MC nisbatni topish talab qilingan. ABC va MNC uchburchaklar o‘xshash bo‘lib, o‘xshashlik koeffitsiyentini k desak, k 2 = S S = 2  k = МС AC = 2 , AC – MC = AM ekanligidan 1 1 2    МС МС АС МС АМ . Javob: (A). 7 – masala. (12-son. 87-masala, 1998 yil). O‘tkir burchakli uchburchak tomonlarining uzunliklari natural sonlardan iborat va ular ayirmasi 4 ga teng bo‘lgan ariffmetik progressiyani tashkil qiladi. Shu uchburchak kichik tomonining eng kichik qiymati nechaga teng bo‘lishi mumkin. A) 8 B) 15 S) 14 D) 12 E) 13. Yechilishi:

Aniqlik uchun kichik tomoni AC =x desak, u holda BC =x+4, AB =x+8 bo‘ladi. Uchburchak tengsizligidan x ni qiymatini 4 dan katta bo‘lishini ko‘rish mumkin. Bu ma’lumot yetarli emas, chunki shartga ko‘ra uchburchak o‘tkir burchakli. Quyida Al-Xorazmiy teoremasi ni keltiramiz: Teorema: O‘tkir burchakli uchburchakda ikki kichik tomon kvadratlari yig‘indisi uchinchi tomoni kvadratidan katta; To‘g‘ri burchakli uchburchakda ikki kichik tomon kvadratlari yig‘indisi uchinchi tomoni kvadratiga teng; O‘tmas burchakli uchburchakda ikki kichik tomon kvadratlari yig‘indisi uchinchi tomonidan kichik; Demak, AC 2 + BC 2 >AB 2 shart urinli. U holda, x 2 + (x+4) 2 > (x+8) 2  x 2 – 8x – 48 >0. x  (–  ; – 4)  (12; +  ). Yuqori dagi natijaga ko‘ra ABC uchburchakning kichik tomonining eng kichik qiymati 13 bo‘lar ekan. Javob: (E) 8 – masala. (1-son. 49-masala, 1999 yil). Shaklda berilganlarga ko‘ra ADEC to‘rtburchakning yuzini toping. A) 10 B) 6 S) 12 D) 8 E) 7 Yechilishi:

Talab qilingan to‘rtburchakning yuzi ABC uchburchak yuzidan BDE uchburchak yuzini ayirishdan topiladi. BDE uchbur- chak misr uchburchagi bo‘lib, uning yuzi S BDE = 2 ВЕ DЕ = 6 . ABC – uchburchak yuzini S ABC = 2 1 AB · BS · sin < β formulalardan foydalanib topamiz. B  burchakning sinusi BDE uchburchakdan topiladi. sin < B = 4/5, S ABC = 2 1 · 9 · 5 · 5 4 = 18 Izlangan yuza S ADEC = S AVC – S BDE = 18 – 6 = 12. Javob: (S) 9 – masala. (2-son. 45- masala, 1999 yil). Parallelogramning o‘tkir burchagi uchidan uning shu uchidan o‘tmaydigan yon tomonlariga tushirilgan perpendikulyar orasidagi burchak 130 0 ga teng. Parallelogramning burchagini toping. A) 40 0 B) 45 0 S) 50 0 D) 55 0 E) 35 0 Yechilishi: Masala shartiga ko‘ra < MAN =130 0 ABN va A D M to‘g‘ri burchakli uchburchaklar o‘xshash, chunki< ABN =< A D M ekanligi kelib chiqadi. Shu burchakni kattaligini α desak va <BAD = β deb olsak, α + β = 90 0 , 2 α + β = 130 0 . Bu tenglamalardan tuzilgan tenglamalar sistemasidan izlangan burchakni topish mumkin: β =50 0 . Javob: (C)

10–masala. (2-son. 50-masala, 1999 yil). Teng yonli uchburchakning uchidagi burchagi 2 α ga, unga tashqi chizilgan aylananing raadiusi R ga teng. Uchburchakning yuzi nimaga teng? A) R 2 sin 2 α cos α B) R 2 cos α sin 2 2 α C) R 2 sin 2 2 α D) 4R 2 cos 3 α sin α E) 2 R 2 cos 2 α Yechilishi: Masala shartiga ko‘ra ACB = 2 α , OA =OB = OC = R . BDC to‘g‘ri burchakli uchburchakdan <DBC = 90 0 – α ekanligi- dan mos AOC markaziy burchak 180 0 – 2 α ga teng. AOC uchburchakdan, AC tomonni kosinuslar teoremasi bo‘yicha topamiz: AC = ) 2 180 cos( 2 0 2 2 2     R R R = = R ) 2 cos 1(2   = R 2 2 cos 1 4    =2R cosα ABC uchburchakning yuzini S ABC = 2 1 AC 2 sin <ACB formula bo‘yicha hisoblaymiz : S ABC = 2 1 (2R cos α) 2 sin 2α = 4 R 2 cos 3 α sinα. Javob: (D) 11 – masala. (3-son. 46-masala, 1999 yil). ABC uchburchakning AB va AC tomonlarida shunday K va M nuqtalar olindiki, AK = 3 1 AB ga va AN = 3 2 AC ga teng bo‘ladi. ABC uchburchakning yuzi 18ga teng. AK N uchburchakning yuzini toping.

A) 4 B) 6 S) 9 D) 2 E) 3. Yechilishi: Masala shartiga ko‘ra S ABC =2 1 · AB · AC · sin < A = 18. ANK uchburchakning yuzi S ANK = 2 1 · 3 2 AC · 3 1 AB · sin < A yoki S ANK = 9 2 · 2 1 AB · AC · sin < A = = 9 2 S ABC = 9 2 · 18 = 4 Javob: (A) 12 – masala. (4-son. 43-masala, 1999 yil). Uchburchak burchaklari 45 0 va 60 0 ga, unga tashqi chizilgan aylananing radiusi R ga teng. Uchburchakning yuzini toping. A) 4 3 3 2 R B) )1 3 ( 2 3 2  R S) )3 2 ( 2 2  R D) 4 6 2 R E) ).3 3( 2 2  R Yechilishi: Masala shartiga ko‘ra ABC uchburchakda <A = 60 0 , <C = 45 0 , < B =75 0 , OA =OB=OC= R . Aniqlik uchun AC = a , BC = в , AB =c deb belgilab olaylik. Izlanayotgan uchburchak yuzini ikkita qulay usulda topish mumkin: S ∆ABC = R с в a 4   yoki S ∆ABC = 2 1 ar sin <A. Ma’lumki, aylanada markaziy burchakka mos ichki burchak uning yarmiga teng edi. Shunga ko‘ra quyidagilarga egamiz: <AOC = 90 0 , < BOC =120 0 , <AOC = 150 0 ∆AOC, ∆BOC, ∆AOB uchburchaklarda kosinuslar teoremasini qo‘llab a, в , c larni topish mumkin.

a =0 2 2 2 150 cos 2R R R   = R 3 2 ; v= 120 cos 2 2 2 2 R R R   = R 3 ; s= 0 2 2 2 90 cos 2R R R   = R 2 ; 1-usul bo‘yicha hisoblaylik S ABC = R R R R 4 2 3 3 2    = )3 3( 4 2  R , 2-usul bo‘yicha hisoblaylik S ABC = 2 1 R 3 2 · R 3 ; sin60 0 = )3 3( 4 2  R ; Javob: (E) 13 – masala. (5-son. 43 –masala, 1999 yil). To‘rtta nuqta aylanani yoylarga ajratadi. Yoylar uzunliklari maxraji 2 ga teng geometrik progressiyani tashkil etadi. Shu to‘rtta nuqtani ketma-ket tutashtirish natijasida hosil bo‘lgan to‘rtburchakning diagonallari orasidagi eng katta burchakni toping. A) 100 0 B) 120 0 S) 150 0 D)130 0 E) 140 0 Yechilishi: <AOB, <BOC, < COD, <DOA burchaklarni mos ravishda x, 2x, 4x, 8x deb olsak, u hol- da <AOB =24 0 ,<BOC = 48 0 , <COD =96 0 , <DOA=192 0 . Markaziy burchak va unga mos ichki burchak- lar xossasiga ko‘ra <DCA =96 0 chunki <DOA=192 0 .<CDB =24 0 chunki <COB = 48 0 , demak, <DMC =60 0 bo‘lib, izlangan <SMB = <DMA =120 0 ekanligini ko‘rish mumkin. Javob: (B). 14 – masala. (5-son. 44 – masala, 1999 yil). BC va AD – trapetsiyaning asoslari, O – AC va BD diagonallarining kesishish nuqtasi BOC va AOD

uchburchaklarning yuzlari mos ravishda 4 va 9 ga teng. Trapetsiyaning yuzini toping. A) 16 B)25 S) 26 D) 30 E) 36. Yechilishi: Shartga ko‘ra ∆ BOC va ∆AOD uchburchaklar o‘xshash bo‘lib, o‘xshashlik koeffitsenti k =2 3 ekanligini aytish mumkin. Bu yerda MO = h 1 desak, NO = 2 3 h 1 bo‘ladi. MN = MO + NO  MN = 2 5 h 1 . BC = a 1 desak, AD = 2 3 a 1 bo‘ladi. Trapetsiyani yuzi S= 2 АD ВС  . MN = 2 2 3а а . 2 5 h 1 = 25. Javob: (B) 15 – masala. (5-son.45-masala,1999 yil). Burchagi 60 0 ga, katta asosi 10 ga teng bo‘lgan teng yonli trapetsiyaga aylana ichki chizilgan. Trapetsiyaning kichik asosi uchi va aylana markazi orasidagi masofani toping. A) 2 2 4 B) 2 3 3 S) 3 5 2 D) 3 3 1 E) 4 5 1 Yechilishi:

Aniqlik uchun AD =BC =a deb belgilaylik. To‘g‘ri burchakli ∆ AN D uchburchakdan AN =2 a ekanligi kelib chikadi. To‘rtburchakka ichki aylana chizilganligi uchun 2 АВ DС  =a deyish mumkin. Bundan 2 10 10  a = a  a = 3 20 . Bu yerda  = 2 a va 0 60   DLO ekanligidan ∆ L OD teng tomonli bo‘lib, izlangan masofa OD = 2 a yoki 3 3 1 ekanligini aytish mumkin. Javob: (D) 16 – masala. (5-son. 45-masala, 1999 yil). Tomoni 1 ga teng bo‘lgan kvadrat ustma-ust quyiladi. Shundan so‘ng kvadratlardan biri ularning umumiy simmetriya markaziga nisbati 45 0 ga burildi. Hosil bo‘lgan figuraning yuzini hisoblang. A) 4 – 2 2 B) 1,2 S) 1,25 D) 3 – 2 E) 2 1 2 2  . Yechilishi: Chizmadan ko‘rish mumkinki hosil qilingan figurani yuzii S = S k v + 4 S ABC tenglikdan topiladi. < BAC =45 0 ekanligidan AN = NC = BN = 2 2 – 0,5 = 2 1 2 . Bu ma’lumotlarga ko‘ra, S ∆ABC = 4 ) 1 2 ( 2  bo‘lib, S = 1+4 4 ) 1 2 ( 2  = 4 – 2 2 ekanligini topamiz.

Javob: (A). 17 – masala. (8-son. 43-masala, 1999 yil). Uchburchakning tomonlari 6; 9 va 12 ga teng. Eng katta burchak bissektrisasi uchburchakning tomonidan ajratgan kesmalarning kattasini toping. A) 7,2 V) 4,8 S) 6,8 D) 8,4 E) 5,6 Yechilishi: Bizga ma’lumki uchburchakning uchidan chiqqan bissektrisasi qarshisidagi tomonni yon tomonlari nisbati kabi nisbatda bo‘ladi. Ya’niDС ВD АС АВ  . Bunga ko‘ra, ВD ВD  12 6 9  B D = 7,2 Javob: (A) 18 – masala. Uchburakning ikki tomoni uzunliklari 6 va 3 ga teng. Agar bu tomonlarga o‘tkazilgan balandliklar uzunliklari yig‘indisining yarmi uchinchi tomonga o‘tkazilgan balandlikka teng bo‘lsa, uchinchi tomon uzunligini toping. A) 6 B) 5 S) 3 D) 4 E) 7 Yechilishi: Aniqlik uchun BD=x, CF =u, BC = a deb belgilaylik. Shartga ko‘ra AC =6, AB=3 2 CF ВD  =AE. ABC uchburchakning yuzini 3 tomoni va mos balandliklaar bo‘yicha ifodalarini tenglashtiraylik:

2 3 2 6 2 ) 2 ( y x y x a    , bu yerdan y=2x  x y =2 ekanligini aytish mumkin. a x y x 6 2    tenglikni ikkala tarafini x ga bo‘lamiz:    12 x ya a 3 a = 12  a = 4 Javob: (D) 19 – masala. (8-son. 47-masala, 1999 yil). Teng yonli tarpetsiyaning yon tomoni 7 ga diagonali 8 ga, o‘rta chizig‘i 4 ga teng. Trapetsiyaning kichik asosini toping. A) 3 B) 4 S) 5 D) 2 E) 4,2 Yechilishi: Shartga ko‘ra AC= 8, AD =BC =7, 4 2  АВ DС A niqlik uchun DC = a , AB= в deb olaylik. AB ni davomida a ga teng kesma qo‘yamiz. Bu yerda ADC va BCE uchbur- chaklar o‘xshash. Demak AC=CE=8 bo‘lib, ACE teng tomonli uchburchak.  AEC =60 0 , BC =7, CE=8 ma’lumotlardan BCE uchburchakda BC 2 = CE 2 +BE 2 – 2 CE · BE cos 60 0 , ya’ni 7 2 = a 2 +8 2 – 2 a · 8 · 2 1  a 1 =5 a 2 =3 Masala shartini a =3 qanoatlantiradi. Javob: (A) 20 – masala . (10-son.47-masala, 1999 yil). ABC uchburchakning AD medianasi 6 ga AC tomoni 8 ga va ular orasidagi burchak 30 0 ga teng ABC uchburchakning yuzini toping. A) 28 B) 26 S) 22 D) 30 E) 24 Yechilishi:

Bizga ma’lumki mediana uchburchak Yuzini teng ikkiga bo‘ladi. Demak, S ∆ ABC = 2 · S ∆ AC D = 2 ·2 1 · 6 · 8 · sin 30 0 =24. Javob: (E) 21 – masala. (10-son. 48-masala,1999 yil). Radiusi 4 ga teng bo‘lgan doiraga tashqi chizilgan teng yonli trapetsiyaning perimetri 40 ga teng. Trapetsiyaning kichik asosini toping. A) 3 B) 4 S) 5 D) 2 E) 6 Yechilishi: Masala shartidan ko‘rinadiki, R =4 ekanligidan DE=8 bo‘ladi. Aylana trape siyaga ichki chizilganligidan AD+BC= DC+AB tenglik o‘rinli. Trapetsiyaning perimetri 40 ekanligini e’tiborga olsak, u holda AD= BC =10 kelib chiqadi. ADE to‘g‘ri burchakli uchburchak topilgan ma’lumotlarga ko‘ra misr uchburchagi. Bundan AE=6 hamda DC+AB=20, (AB=DC+2AE) ekanligidan, izlangan kichik asos topiladi: DC=20 – AB =20 – DC – 12  DC = 4 Javob: (B)

O'xshashlar

Parametrik ko‘rinishda berilgan funksiya tushunchasi. Parametrik ko‘rinishda berilgan funksiyaning hosilasini topish

Bolalar bog‘chasida va boshlang‘ich sinflarda matematika fani o‘rgatilishi orasidagi uzviylik

Ehtimollar nazariyasining predmeti

Maktablari matematika kursida tenglamalar mavzusini o’rganishga multimediya yordamida elektron ishlanma yaratish

Tasodifiy hodisalar va ehtimol tushunchasi. Hodisalarning kombinatsiyasi