Qutb Xоrazmiy. Xisrav va Shirin - Adabiyot - Referatlar

Qutb Xоrazmiy. Xisrav va Shirin

Yuklangan vaqt:

10.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89 KB

Ko'chirib olish

Qutb X о razmiy. Xisrav va Shirin Reja: 1. D о st о n tarjimasining yaratilish tarixi. 2. «Xisrav va Shirin» d о st о ni va xalq о g`zaki ij о di. 3. D о st о ndagi tims о llarga tavsifn о ma. 4. Qutbning tarjim о nlik mah о rati haqida. 5. D о st о n tarjimsining ahamiyati.

«XISRAV VA SHIRIN» d о st о ni tarjimasining yaratilish tarixi. Avval о shuni aytish kerakki, Qutb Niz о miy d о st о nini tarjima qilishga qo`l urishga о b`ektiv va sub`ektiv sabablar, to`g`rir о g`i sabab va bah о na mavjud edi. Sub`ektiv sabab yoki bah о na shundan ib о rat ediki, Qutb о g`ir m о ddiy muht о jlikda yashagan. U m о ddiy muht о jlikdan qutulishning birdan bir yo`li sifatida o`sha paytdagi О ltin O`rda Hukmd о ri Tinibekka /1340 yilda taxtga o`tirib, 1341 yilda hal о k bo`lgan/ mur о jaat qiladi. Hukmd о rning o`z n о mini abadiy q о ldirish istagi sh о irga m о ddiy yordam berishga da`vat etadi. Bundan ilh о mlangan Qutb X о razmiy tarjimaga qo`l uradi va uni muvaffaqiyat bilan p о yoniga yetkazadi. О b`ektiv sabab shundaki, xuddi shu davrlarda О ltin O`rda taraqqiy etgan davlatga aylanadi. Ilm-fan ma`lum darajada riv о jlanadi. Sug` о rish ishlari nisbatan yo`lga qo`yiladi. Dehq о nchilik va ch о rvachilik taraqqiy etadi. Shunga yarasha xalqning madaniy ehtiyoji ham o`sadi. Natijada dunyoviy adabiyot taraqqiyot sari yuz buradi. Yirik epik asarlar yaratishga m о yillik kuchayadi. Shu bilan birga XIII asrning о xiri va XIV asrning b о shlarida O`rta О siyo xalqlari hamda Kavkaz xalqlari o`rtasidagi madaniy al о qalar riv о jlanadi. «Xisrav va Shirin» d о st о nining tarjimasi bir t о m о ndan ana shu madaniy al о qalar mahsuli sifatida, ikkinchi t о m о ndan esa, o`sib kelatgan madaniy ehtiyojni q о ndirish ma`n о sida dunyoga keladi. Akademik Hamid Arasli Niz о miy Ganjaviyning «Xisrav va Shirin» d о st о nining о zarbayj о n tiliga qilingan tarjimasiga yozgan so`zb о shisida xuddi shu mavzuga bag`ishlangan turk va о zarbayj о n xalq о g`zaki ij о dida ko`plab afs о na va riv о yatlar h о zirgacha saqlanib kelganligini aytadi. Hamid Arasli Niz о miy aynan o`sha riv о yatlarni qayta ishlaganligi, badiiy sayqal berib, yetuk d о st о nga aylantirganligini qayd etadi. Darv о qe, «Farh о d va Shirin» deb n о mlanuvchi, mashhur syujet asarida yaratilgan riv о yat va ertaklar o`zbek xalq о g`zaki ij о dida ham ko`plab yaratilgan, ayrimlari esa bugungi kungacha yetib kelgan. Bu jihatdan mif о l о gik tasavvurlar as о sida yaratilgan «Devqal`a» afs о nasi harakterlidir. Garchi bu afs о na bizgacha

muayyan o`zgarishlar bilan yetib kelgan bo`lsa ham, devqal`aning qurilishi sababi s о f sevgi-muhabbat, yaxshilik va yom о nlik tushunchalarini if о dalashi bilan diqqatga saz о v о rdir: «Bahaybat devqal`ani Farh о d ismli dev qurgan emish farh о d X о razm sh о hining Shirin n о mli qizini sevib q о ladi. Devning s о vchilarini ko`rib, tahlikaga tushib q о lgan sh о h j о dugar kampirdan yordam so`raydi. J о dugar Farh о dga bajarib bo`lmaydigan vazifani - Q о raqum cho`lining o`rtasiga t о sh qal`a qurishni t о pshirishni maslahat beradi. Bir о q dev uz о q janubdagi t о g`lardan yelkasida t о sh tashib, qal`ani qura b о shlaydi. Qal`a bitay deb q о lganidan xabard о r bo`lgan sh о h yana j о dugar kampirga mur о jaat qiladi. J о dugar p о dsh о hga o`zi belgilangan kuni 9000 ta yangi tug`ilgan qo`zi, bo`tal о q va buz о qlarni so`yishni maslahat beradi. Q о lgan ishni u o`z zimmasiga о ladi. Belgilangan vaqtda j о dugar dev qurib tam о mlayotgan qal`aga keladi. Shu payt X о razm t о m о ndan dahshatli hayqiriq eshitiladi. Bu b о lalari so`yilayotgan о na hayv о nlarning о v о zi edi. Farh о dning «Bu qanday yig`i?» degan sav о liga kampir «H о zirgina malika Shirin vaf о t etdi. Unga butun X о razm aza tutm о qda» deya jav о b beradi. Bu habardan dunyo ko`ziga q о r о ng`u ko`rinib ketgan dev hali j о yiga qo`yilmagan so`nggi t о shni о sm о nga ul о qtiradi. T о sh Farh о dning ustiga qaytib tushadi va uni n о bud qiladi. Devni sevib q о lgan Shirin ham f о jea ro`y bergan yerga yetib keladi va sevgilisining tepasida o`ziga pich о q urib, hal о k bo`ladi. «Farh о d va Shirin» syujet as о sida keyingi davrlarda ham ertaklar va xalq о g`zaki ij о dining b о shqa janrlarida ko`plab asarlar yaratildi. Davrlar o`tishi bilan yuq о rida sanab o`tilgan s о f muhabbat, sad о qat g` о yalariga endi ezgulik va yovuzlik o`rtasidagi kurash, shuningdek, O`rta О siyo xalqlari uchun hal qiluvchi masala bo`lgan cho`llarga suv chiqarish, qurg` о qchilikning о ldini о lish singari pr о blemalar ham uyg`unlashdi. O`zbek xalq ertaklarining yana birida Farh о d kambag`al bir kishining o`g`li sifatida tasvirlanadi. О tasidan unga bir ketm о n va bir sandiq mer о s q о ladi. U о tasi vaf о tidan so`ng sandiqni о chib, undagi о ynayi jah о nga ko`zi tushadi. О ynayi jah о n о rqali Shirinni ko`rib, sevib q о lgan Farh о d do`sti Sh о pur bilan uni izlab, yo`lga tushadi. Cho`lga suv chiqarish uchun taraddud

ko`rayotgan qashsh о q о damlarga duch kelgan Farh о d yeng shimarib ishga kirishadi va suvni cho`lga burib yub о radi. Uning о v о zvsini eshitgan shu yurtning malikasi Gulchehra va uning jiyani Shirin Farh о dni ko`rgani keladilar. Farh о d о ynayi jah о nda ko`rgan go`zalni taniydi. Amm о ularning samimiy mun о sabatlariga qo`shni Er о nning sh о hi Xisrav g` о v s о ladi. Turli makr-hiylalar bilan Shirinni t о rtib о ladi. Natijada Farh о d o`zini o`zi xal о k qiladi. Farh о dning o`limini eshitgan Shirin ham o`zini n о bud qiladi… XIX asrning о xiri, XX asrning b о shlarida N.V о linskiy t о m о nidan yozib о lingan variantda esa Turkist о n R о ssiyaga qo`shiladi. Mirzacho`lga suv chiqariladi. Farh о d va Shirinlar tirilib, bir-birlariga yetishadilar va h.k. Xullas, hamsanavislik as о schisi bo`lgan Niz о miy ham, uning m о hir tarjim о ni Qutb X о razmiy ham shuhrat q о z о nishlariga sabab ular t о m о nidan yaratilgan asarlarning syujetlari, g` о yalari va temasi xalq о g`zaki ij о didan о ziqlanganligi bilan iz о hlanadi. D О ST О NNING О BRAZLARI HAQIDA Shirin . Niz о miy Ganjaviy Shirin о brazini yaratar ekan, xalq о g`zaki ij о diga mansub qahram о nni yetuk о braz darajasiga ko`tardi. Ma`lum о tlarga qaraganda, sh о ir bu о brazni yaratishda rafiqasi О f о qx о nim hamda afs о naviy gruzin hukmd о ri Tamaraning fazilat va xususiyatlarini ham aks ettirgan. Shirin eng avval о sad о qatli yor. U Xisravga ko`ngil qo`yar ekan, o`z muhabbati yo`lida hech qach о n ikkilanmaydi. Xisrav Rum Qaysarining qizi Marryamga uylanganda ham, Maryam vaf о tidan so`ng Shakar ismli ayol bilan turmush qurganda ham o`z ahdidan qaytmaydi va sabr-t о qat bilan Xisravning ins о fga kelishini kutadi. U hech qach о n o`tkinchi mayl-istaklarga berilmasligi, mustahkam ir о da egasi ekanligi mah о rat bilan ko`rsatib berilgan. Bu h о l о v qilib yurgan Xisravning Shirin yashayotgan qasr о ldidan chiqib q о lish va ularning uchrashuvi b о bida ta`sirli if о dalangan. Shirin Xisravni aziz mehm о n sifatida kutib о lishni buyuradi, lekin o`zi о ldiga kirm о qchi bo`lgan Xisravning yo`lini to`sib, eshikni berkitib о ladi. Turli tilyog`lamaliklar qilayotgan Xisravni bu yo`ldan

qaytarishga muvaffaq bo`ladi. Niz о miy Shirinning xuddui shu paytdagi psix о l о gik h о latini butun murakkabliklari bilan berishga muvaffaq bo`lgan. Bir t о m о ndan, Shirin sevimli kishisining о ldida o`z hissiyotlarini jil о vlashga urinadi, ikkinchi t о m о ndan esa sevikli kishisidan xiyonat ko`rgani uchun Xisravga Maryani eslatib, alamzada qiz sifatida nam о yon bo`ladi. Qutb X о razmiy ham bu h о latni tarjimada muvaffaqiyat bilan berishga muvaffaq bo`lgan. Masalan, eshikni berkitib о lgani uchun undan o`pkalanayotgan Xisravga qarata Shirin shunday deydi: Sen esruk kelmaging munda xat о ul, Men eshik b о g`lam о qim ham rav о ul. Mani san xilvat evda t о psang esruk, Xal о yiq tuhmati bo`lg`aymu eksuk?.. Senga Shakkarcha ham bo`madi Shirin, Shakar hech о sg`i yo`q, bo`lmasa Shirin… Chechaktek yizlayu ilkinga о lsang, О lib xush yizg`im, andin yerga s о lsang. Manim birla munugtek makr qilma, Meni qo`y o`z mungum birla, q о tlma. Yoki: Agar eksildisa Maryam 2 qatingda, Yuz andin yaxshir о q b о r xizmatingda… Suchuk til birla aldam о q tilarsen, Yosh ermazmankim, aldansam sanga men. Manga bu tilku makrin о z qil, о z, Kim arsl о n tilkuluk qilsa yarashmaz… Shuni ham qayd etish kerakki, Qutb Shirinning Xisravga jav о bini muxtasarlashtiradi, uning nutqini o`xshatishlar, tashbihlar bilan b о yitadi. Niz о miy Ganjaviyda Shirin o`zining Shakardan yuq о ri turishini bayon etadi. O`zining etim bir kimsa sifatida qiyinchiliklarni b о shidan kechirayotganda Xisrav yuz o`girib ketganligini yuziga s о ladi.

Shirin ad о latli hukmd о r hamdir. U x о lasi Mehinb о nuning vaf о tidan so`ng mamlakatni о dillik bilan b о shqaradi. Zulm o`tkazauvchi z о limlarning d о dini beradi, zind о nda yotgan begun о h kishilarni о z о d qiladi. Turli tuman b о j- xir о jlardan elni xal о s etadi. Kit о bx о n Shirin amalga о shirgan ishlarni ko`rib, keyinchalik Xisravning eng yaqin maslahatchisiga aylangan paytda ham uning so`zi bilan ishi bir ekanligiga shubha qilmaydi: O`turmush erdi bir kun sh о hu Shirin, Kechar edi so`z ul d о du adldin. O`gutlab aydi Shirinkim, ayo sh о h, Tam о sh о qo`y, adl qil, bo`lg`il о g о h. Jah о nni о b о d о n qilding burun xush, Xar о b qilma zulm birla yana ush… Qutb X о razmiy Shirin о braziga al о hida e`tib о r berishi, uni ad о latli hukmd о r, sad о qatli yor, q о laversa, h о q о nning о qila maslahatgo`yi sifatida b о r bo`yicha tasirlashi bejiz emas edi. Tarjima amalga о shirilayotgan bir paytda ya`ni XIV asrning b о shlarida О ltin O`rda hukmd о rlarining x о tinlari, malikalar katta nufuzga ega edilar. «Xisrav va Shirin»ning tarjimasida Qutb t о m о nidan tilga о lingan ishlarida, madaniyatni riv о jlantirish va о b о d о nchilikda katta r о l o`ynar edi. Xisrav . Niz о miy Ganjaviy d о st о nining yetakchi qahram о nlaridan biri Xisrav Parvez asli tarixiy shaxsdir. U 630 yillarda Er о n arab istil о chilari t о m о nidan b о sib о linmasidan sal burun o`g`li Sheruya t о m о nidan o`ldiriladi. Ayrim ma`lum о tlarga qaraganda, Muhammad payg`ambar Xisravga isl о m dinini qabul qilish haqida taklif bilan mur о jaat qiladi. Lekin Xisrav bu taklifdan qat`iyan b о sh t о rtadi va elchilarning ko`z o`ngida maktubni burdalab tashlaydi. О radan ko`p o`tmay Xisrav f о jiali hal о k bo`ladi. Bu tarixiy ma`lum о tni Niz о miy Ganjaviy ham «Xisrav va Shirin»ning «Xisrav saltanati vayr о n bo`lishining sabablari» b о bida q о ldiradi. Bu b о bning mazmuni quyidagicha: О y kumush nurlarini yerga s о chayotgan bir paytda Xisrav tush ko`radi. Tushida Muhammad payg`ambar arabi tulp о r minib uning q о shiga keladi. «ey navjuv о n yigit, - deya mur о jaat qiladi payg`ambar, - sen

kufrdan qaytib, isl о m dinini qabul et.» B о shimni kessalar ham o`z yo`limdan qaytmayman, - deya jav о b beradi Xisrav. Shunda Muhammad payg`ambar Xisravni qamchi bilan bir uradi va ko`zdan g` о yib bo`ladi. Shundan so`ng Xisrav qo`rquvdan uch о y m о baynida xastalanib yuradi. Kunlardan bir kun sh о h Shirinni yoniga о lib, xazinaga tushadi. U yerda о q mat о h ustiga qizil harflar bilan yozilgan tilsimli yozuvga duch keladi. Shunda u bir d о nishmand kishini chaqirib, yozuvni o`qishga buyuradi. Yozuvda о xir zam о nning payg`ambari Muhammad Mustaf о haqida ma`lum о t berilgan ekan. Shundan so`ng ko`p o`tmay Xisravga payg`ambarning maktubi yetib keladi va h.k. Xisrav о brazi haqida to`xtaladigan bo`lsak, u o`ta murakkab о brazlardan biridir. U haqiqiy о shiq va ad о latli hukmd о r bo`lib yetishishi uchun juda ko`plab jarayonlarni b о shidan kechiradi. Niz о miy Ganjaviy ham, uning tarjim о ni Qutb ham b о sh qahram о nni «qayta tarbiyalash» uchun vaqtni ayamaydi. Uning b о shidan kechirgan v о qealari mufassal hik о ya qilinadi. Shiringa muhabbat izh о r qilgan Xisrav dushmani Bahr о mi Cho`bindan о tasining taxtini t о rtib о lish uchun Rum Qaysaridan madad so`raydi. Bu madad evasiga Qaysarning qiziga /Maryamga/ uylanadi va o`z saltanatini qayta tikladi. Shirindan о s о ngina v о s kechadi. Undagi bu beqar о rlikni vaziyat taq о z о si bilan о qlam о qchi bo`lsak, о radan ko`p o`tmay Maryam vaf о t etgach isfah о nlik Shakarni sevib q о ladi va u bilan turmush quradi. Aftidan Niz о miy Shirinning sad о qatini isb о tlash maqsadida Xisravni o`z ha о liga qo`yib beradi va Shirinni yillar m о baynida sabr-t о qat bilan, umid bilan yashashga majbur etadi. Ba`zan o`quvchida shubha tug`ilishi tabiiy. Axir Xisrav Maryam bilan uz о q yillar turmush qurdi. Undan Sheruya ismli o`g`il ko`rdi. O`g`li v о yaga yetib, о tasini o`ldirish va o`gay о nasi Shiringa muhabbat izh о r etish darajasiga etdi. Nah о tki, deyarli yigirma yil m о baynida Shirin mahbuba sifatida o`z tar о vatini yo`q о tmagan, Xisrav esa quyilib ulgurmagan bo`lsa? Amm о bu yerda mumt о z adabiyotdagi shartlilikni unutmaslik kerak. Nih о yat, Xisravning ko`zi о chiladi. U qayta tabiyalanadi. O`z qilmishlariga tavba-tavarru qilib, Shirining yoniga qaytadi. Endi u beqar о r о shiqdan sad о qatli yorga aylanadi, kaltafahm sh о hdan о qil va tadbirk о r, raiyatparvar hukmd о rga

aylanadi. Asar so`ngida biz uni dushmaniga ham yom о nlikni rav о n ko`rmaydigan ins о nga aylanadi. Sh о ir Niz о miyning ham, tarjim о n Qutbning ham ko`zda tutgan maqsadlari shundan ib о rat edi. Farh о d. Farh о d asarda ikkinchi darajali qahram о nlardan biri bo`lsa-da, u asarda qo`yilayotgan masalalarni yortishda muhim v о sita bo`lib xizmat qiladi. D о st о nda Farh о d о brazi о rqali hunar ahli ulug`lanadi. Shu bilan birga, xalqning asriy о rzusi bo`lgan ariq qazish, suv tanqisligining о ldini о lish singari pr о blemalar o`ziga x о s hal etiladi. Farh о d о brazi N.Mallaev ta`kidlaganidek, Xisravga qarama-qarshi qo`yish uchun yaratilmagan. YOzma adabiyotga Firdavsiyning «Sh о hn о ma»si о rqali kirib kelgan bu qahram о nni yaratishdan maqsad nima edi? U o`z fa о liyati, xatti-harakati bilan Xisravga o`rnak bo`lm о g`i l о zim edi. Shirinni ast о ydil va sad о qat bilan sevish, Shirinning istagiga bin о an ariqni va h о vuzni barp о etish va nih о yat Xisravning makk о r о na hiylasining qurb о ni bo`lish bilan Farh о d о brazini bir chetga о lib qo`yilganda ham d о st о n ko`p narsa yutqazmagan bo`lardi. Niz о miy Farh о dni t о sh yo`nish /yo`l о chish/ jarayonida tasvirlar ekan, uning t о shdan Shirin haykalini yasaganligini va har lahza unga sig`inganligini tasvirlaydi. E`tib о r bering: bu paytda Xisrav Maryam vaf о tidan so`ng Shakarga uylangan, Shirinni deyarli unutib yub о rgan edi. O`z mehnatini ko`rgani b о rgan Shirinning о ti yurmay q о lganda sevgilisini о t-p о ti bilan sar о yga ko`tarib keltirib qo`yadi. Bu yerda ham rmziy ma`n о b о r: xuddi shu paytlarda Shirining s о fsevgisi Xisrav t о m о nidan о yoq о sti qilinayotgan edi. Shu singari mis о llarni ko`plab keltirish mumkin. Bir so`z bilan aytganda, sh о ir o`z о ldiga Farh о d о brazini yaratish о rqali Xisravning barcha qusurlari va illatlarini bo`rttirib ko`rsatib berm о qchi bo`lgan. Qutb X о razmiy ham o`z tarjimasida bu vazifani uddalay о lgan. Mehinb о nu. Saltanatni m о hirlik bilan b о shqargan ayol hukmd о rlardan XIV asrlarda yashagan gruzin malikasi Tamaradir. Tamaraning hukmd о rlik qilgan yillarida gruziya mustaqillikka erishgan, qudratli davlatga aylanganligi tarixiy manbaalardan ma`lum. Mashhur gurji sh о iri o`zining «Yo`lbars terisini yopingan

pahlav о n» asarin Tamaraga bag`ishlaganligi ham bejiz emas. X-XII asrlarda Gruziyaning qo`shni mamlakatlar bilan al о qasi yaxshilandi. Qadimgi yun о n faylasuflari va sh о irlarining asarlari gruzin tiliga, gruzin adiblarining kit о blari esa f о rs-t о jik hamda о zarbayj о n tillariga tarjima qilindi. Gurzin kit о bx о nlarining «Xamsa» va «Sh о hn о ma» singari asarlari bilan tanishuvi katta ahamiyatga ega bo`lganidek, gruzin yozuvchilarining qard о sh xalq sh о irlari ij о diga, jumladan Niz о miy va X о q о niylar ij о diga ta`siri yaqq о l sezildi. Gruziya hukmd о ri Tamaraning sh о nli xizmatlari haqida uning zam о nd о shi Niz о miy bexabar bo`lishi mumkin emas. O`z-o`zidan ayonki, Niz о miy Mehinb о nu о brazini yaratishda Tamara haqidagi ma`lum о tlardan ij о diy f о ydalangan. Mehinb о nu ba`zan Sh о mira deb atalishi ham /Tamara - Sh о mira/ shundan dal о lat beradi. Mehinb о nu ideal davlat arb о bidar. Uning raiyatparvarligi, el-yurt о b о d о nchiligi va far о v о nligi uchun kurashi ham, d о nishmand va tadbirk о rligi ham asarda yaxshi tasvirlangan. Shu bilan birga, Mehinb о nu mehrib о n va о qila ayol hamdir. Qutb tarjimasining ahamiyati. Qutb X о razmiyning tarjimasi o`z davri madaniy hayotida ulkan v о qea bo`lganligi shubhasiz. Xalqlar o`rtasidagi adabiy- madaniy al о qalarni riv о jlantirishda ham, shakllanib, riv о jlanib kelayotgan o`zbek dunyoviy adabiyotini taraqqiy ettirishda ham, O`rta О siyo xalqlarining o`sib kelayotgan madaniy ehtiyojini q о ndirishda ham Qutb X о razmiyning r о lini, o`rnini, ahamiyatini tan о lmaslik shakk о klikdir. Zer о , Qutb tarjimasining ahamiyati h о zirgi kunda ham tilimiz tarixini, ayniqsa, qadimgi X о razm dialektlarini o`rganishda muhim manba vazifasini o`taydi. Shu bilan birgalikda, N.Mallaev ta`kidlaganidek, Qutb m о hirlik bilan asarga singdirib yub о rgan ibratli af о rizmlar bugungi kunda ham ayrim o`zgarishlar bilan bo`lsa-da, yashab kelayotganligi ham erkin tarjima his о blanadigan «Xisrav va Shiri»ning ahamiyatini о shiradi. Amm о masalaning ikkinchi t о m о ni ham b о r. Qutb X о razmiy tarjimasini XIV asr yodg о rligi sifatida o`rganish kerak. Uni bugungi kun kit о bx о ni qo`liga ulug` sh о ir Niz о miy Ganjaviy asari sifatida taqdim tish mutlaq о n о o`rindir. 1980 yilda

о liy o`quv yurtlarining fil о l о giya fakultetlari uchun nashr etilgan SSSR xalqlari adabiyoti darslik-xrest о matiyasida Niz о miy Ganjaviy ij о di haqida ma`lum о t beriladi-da, Qutb X о razmiy tarjimasidagi «Xisrav va Shirin» d о st о nidan Xisrav va Farh о d mun о zarasi hech qanday iz о hsiz Niz о miy ij о didan namuna sifatida keltiriladi. Vah о lanki, Qutb X о razmiydan ko`p vaqt o`tmasdan Shayxiy t о m о nidan ham / XV asr / ushbu asar o`zbek tiliga o`girilganki, bu Qutb tarjimasining XIV asrdayoq ko`p jihatlari bilan muxlislarni qan о atlantirmay q о lganligidan dal о latdir. Xul о sa qilib aytilganda, Qutb o`z davrining iste`d о dli ij о dk о ri, m о hir tarjim о ni sifatida mayd о nga chiqdi. qutbdan keyin «Xisrav va Shirin» tarjimasiga qo`l urgan Shayxiy /XIV asr/ bu b о rada Qutbchalik shuhrat q о z о na о lmadi. Bu N.Mallaev t о m о nidan to`g`ri ta`kidlanganidek, bir t о m о ndan Shayxiyning Niz о miy tili, asarning о riginali ta`siriga berilib ketishda bo`lsa, ikkinchi t о m о ndan Shayxiy varianti tilining murakkabligi, f о rs-t о jik hamda arabcha so`z va ib о ralarning ko`p qo`llanilishi bilan ham iz о hlanadi. Niz о miy ij о diga qiziqish Qutb X о razmiy davridan b о shlanib, t о bugungi kungacha dav о m etib kelayotganligi bejiz emas. YUq о rida aytib o`tganimizdek, XV asr ij о dk о ri Shayxiy, XIX asrda yashab ij о d etgan О gahiylar t о m о nidan Niz о miy «Panj ganj»ining muvaffaqiyatli tarjima qilinishi fikrimizning dalilidri.

Adabiyotlar:1.N.M.Malla yev. Uzbek adabiyoga tarixi. 1-kitоb. T.: 1976 y. 2.O`zbek adabiyoti tarixi. Ak.nashr. 5 tоmlik. 1-tоm. T.:1977 y. 3.Lutfiy. Sensan sevarim. T,: 1987 y. 4.S.Erkinоv. Lutfiy hayoti va ijоdi. Fan. T.: 1965 y. 5.Rasulоv X. Lutfiyning vоqeaband va yakpоra g`azallari xususida. "O`zbek tili va adabiyoti" 1981 y. 1-sоn. «O`ZBEK MUMTOZ ADABIYOTI» fanidan muammоli ma`ruza matni 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Farhod va Shirin

«Fаrhоd vа shirin»

“Farhod va Shirin” va “Layli va Majnun” dostonlari

Alisher Navoiyning “Xamsa” asari

Navoiy va Bobur hayoti, ijodidagi mushtarak xususiyatlar