Islom shoir Nazar o’g’li - Adabiyot - Referatlar

Islom shoir Nazar o’g’li

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36.5 KB

Ko'chirib olish

Islom shoir Nazar o’g’li Iste’dodli va ijodkor shoir- baxshilarimizdan biri Islom shoir Nazar o’g’lidir. Baxshining doston yoki termani alohida to’lqinlanib aytadigan vaqtini “baxshi qaynadi” deyiladi. Bunday paytda unga tashqarida ro’y berayotgan har bir voqea faqat ilhom bag’ishlaydi. Islom shoir katta bir hovuz bo’yida doston aytib ana shunday to’lqinlangan paytilaridan birda mashhur Otaniyoz shoir u haqda shunday degan ekan: “Agar shu hovuzning suvi siyoh bo’lsa, botmon qog’oz bo’lsa, necha odam yozabersa, hovuzning suvi tamom bo’lsa bo’ladiki, lekin Islom shoirning ko’nglidan chiqqan qo’shig’i tugamaydi. Chunki Islom shoir qaynab turgan buloqday qaynab toshadi”. Bunday ajoyib maqtovlarga faqat el nazari tushgan, zabardast baxshilar musobaqalarida o’ziga xos aytishuvlarning sovrininga sazovor bo’lgan san’atkorlargina muyassar bo’lishgan . Islom shoir Nazar o’g’li Samarqand viloyati Narpay tumani Galaqassob qishlog’ida dehqonchilik va cho’ponlik bilan shug’ullangan oilada 1874- yilda tug’ilgan. Islom ham yoshligidan cho’ponlik bilan shug’ullanadi. Chunki otasi Nazar Rajab o’g’li ayolmand bo’lib, ro’zg’orni tebratishga, sakkiz jondan iborat oilani boqishga qiynalgan edi. Yosh Islomning baxtiga bobosi Rajab shoir yaxshigina baxshi edi. Shuning uchun Islomning suyagi do’mbira sadolari ostida qotdi, desak xato bo’lmas. Baxshi keyinchalik o’zining yoshlik yillarini shunday eslaydi: “Yurganim, ko’rganim dasht, cho’l, boqqanim qo’y-qo’zi, ulfatim jafokash cho’ponlar bo’ldi. Umrim bino bo’lib yoshligimda, yigitligimda yangi kiyim kiyganimni, qornim to’yib ovqat yeganimni bilmayman”. XIX asrning oxirlari XX asr boshlari yurtimizda dostonchilik san’ati alohida gullagan bir davr bo’ldi. Samarqand dostonchiligi an’anasi tarkibidagi Qo’rg’on, Bulung’ur, Shahrisabz maktablari vakillari bu davrda tez-tez uchrashib turadilar. O’ziga xos aytishuv musobaqalari an’anaga aylangandi. Shuning uchun ham maxsus maktab darajasiga ko’tarilmagan hududlarda yashaydigan baxshilar ko’pincha mashhur maktab vakillaridan baxshilik san’atini o’rganganlar. Islom shoir ham Shahrisabz va Qo’rg’on maktabi ustozlarining doston aytish usullarini

o’zlashtirdi. Savodsiz bo’lishiga qaramay kuchli xotira quvvatiga ega bo’lgan Islom ajoyib ovozi borligi uchun tez orada o’nlab doston va termalarni yod olib, 26 yoshida mustaqil baxshi sifatida shuhrat qozondi. Ayni chog’da baxshilikda juda muhim hisoblangan do’mbira kuylarini ham mahorat bilan ijro etdi. Odatda doston boshlashdan avval baxshi tinglovchilarga do’mbira kuyini chalib beradi. Bu kuy tinglovchini doston tinglashga tayyorlaydi. Islom shoir ijro etgan kuy sadolari olimlarning eslashga qaraganda musiqiyligi, mayinligi, serjiloligi bilan ajralib turgan ekan. Ovozning shirasi bu lazzatga qo’shimcha fayz bo’lib qo’shilgan. Shuning uchun Islom shoir aytgan 28 ta dostonning hammasini hamqishloqlari, qo’shni hududdan kelgan ishqibozlar maroq bilan tinglaganlar. Bunday martabaga erishishda Ernazar baxshi va Qo’rg’on maktabi vakili Ergash shoirning otasi Jumanbulbul, To’xtamish shoir unga ustozlik qilganlar. Mustaqil baxshi bo’lganidan keyin ham u To’xtamish shoir huzuriga borib o’z san’atiga sayqal berish harakatida bo’lgan. Baxshi o’z yurtdoshlarining qalblaridagi fikr-mulohazalarini topa bilmasa mashhur bo’lmaydi. Tinglovchi hech qachon doston yoki termani shunchaki eshitish uchun doston kechasiga kelmaydi. U hamisha baxshidan dunyodagi voqealar , qo’shni viloyat, tuman, qishloqlaridagi yangiliklar haqida ham ma’lumotga chanqoq bo’ladi. Radio, televidenie va matbuotning boshqa turlari rivoj topmagan paytlarda xalq baxshilari ham jurnalist, ham diktor, ham boshlovchi sifatida faoliyat ko’rsatganlar. Bir necha ustoz shoir-baxshilar ishtirokidagi suhbatlar o’ziga xos ommaviy axborot vazifasini bajargan. Ergash Jumanbulbul o’g’li, Fozil shoir, Po’lkan, Islom shoir kabi iqtidorli baxshilar bu matbuot markazining ish yurituvchilari bo’lishgan. Ular orasida Islom shoirning munosib o’rni bor. Chunki Islom shoir “Zulfizar bilan Avaz”, “Gulixiromon”, “Orzigul”, “Kuntug’mish”, “Xirmondali”, “Sohibqiron”, “Erali va Sherali”, “Tohir va Zuhra”, “Nigor va Zamon” kabi o’nlab dostonlarini aytish jarayonida yurtdagi yangilik va o’zgarishlarni, ayrim shaxslar haqidagi tanqidiy mulohazalarni ham bayon etardi. Bizga ma’lum bo’ldiki, Ergash Jumanbulbul o’g’li “Ravshan”, Fozil Yo’ldosh o’g’li “Alpomish”, Po’lkan shoir “Go’ro’g’lining tug’ilishi” dostonlarini

kuylashda mahorat ko’rsatgan ekanlar. Islom shoir Nazar o’g’lining bunday go’zal ijro etadigan dostoni sifatida “Orzigul”ni ko’rsatish mumkin. Chunki bu dostonni baxshi boshqacha bir mehr bilan kuylagan. Dostonda jahon adabiyotida asrlar bo’yi o’nlab adiblarning asarlariga an’anaviy mavzu hisoblangan otaning bexabar holda o’z qiziga oshiq bo’lish voqeasi bayon etiladi. Orzigul sovchi yuborgan shoh o’zning otasi ekanini bilgan zahoti boqib olgan otasi Ernazar yordamida Xosxona mamlakatidan bosh olib chiqib ketadi. Qarama-qarshi ruhiy kechinmalar tasviriga boy bu dostonda Islom shoir tinglovchi yodida qoladigan bir qator obrazlar yaratgan. Ayniqsa, Orzigulning Ernazar bog’bon xonadonidan chiqib ketishi lavhasida tuyg’ular ifodasi e’tiborga loyiq: Jasadimda jonim bo’lgandi g’arib , O’lganim yaxshidir chetlarga borib, Ushbu savdolarga jonimni berib, Ketarman yurtimdan, otadan kechib. Yaxshi bilgin, ota-ona, ketarman, O’zga eldan borib, makon tutarman, Qaytib otam bilan birga turarman, Quloq soling Orzigulning zoriga, Turgilik qilmadi ushbu shahriga, Qaytib ota lozim qizning bag’riga ?! Bu dostonda inson, ota, farzand, oila, burch kabi falsafiy masalalar oddiy xalq nuqtai nazaridan tahlil etiladi, salbiy xususiyatlari qoralanadi. Islom shoir Nazar o’g’li 1953- yilda, 79 yoshida vafot etdi. Uning hayoti va ijodi atoqli folklorshunos olimlar Hodi Zarifov, Muzayyana Alaviya, Mansur Afzalov, Oxunjon Sobirovlar tomonidan o’rganilgan. Islom shoirdan yozib olingan, nashr etilgan badiiy asarlar, uning ijodiga bag’ishlab yozilgan kitoblar, maqollar soni uch yuzdan ko’p. Baxshidan yozib olingan dostonlarni xalqimiz hamon sevib o’qimoqda.

O'xshashlar

Ergash Jumanbulbul o’g’li

Fozil Yo’ldosh o’g’li

Tavallo – taraqqiyparvar shoir

Muhammadqul Jonmurod o’g’li Po’lkan

Ram Bxakt shoir Tulsidas ijodi