Ertaklardagi alp qizlar - Adabiyot - Referatlar

Ertaklardagi alp qizlar

Yuklangan vaqt:

10.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2051.5 KB

Ko'chirib olish

Ertaklardagi alp qizlar Afsonalar va dostonlardagi kabi mard, pahlavon, el-yurt uchun jonini fido qilgan alp qizlar ertaklar va hikoyatlarda ham ko`p uchraydi. Malikai Xusnobod, Malikai jahon, Korasochxon, Ozodchehra, Zebo, Xuriliqo, Oyparcha, Xusnbonu va boshqalar shular jumlasiga kiradi. Kur`oni karimda, Muhammad payg`ambarimizning Xadislarida xotin qizlarni ranjitmaslik, hurmat-izzatlarini joyiga qo`yish masalasi alohida o`rinda turadi. Islomga qadar, ayniqsa, arablarda xotin-qizlarga past nazar bilan qarash, ularni kamsitish, kerak bo`lsa, tiriklay yerga ko`mish odat tusiga kirganligini Yusuf Tavasliyning «Xikmatlar xazinasi» (T, 1993 yil) kitobida uchratdik. Masalan, «Kizlarini tirik ko`mganlar» hikoyasida shunday deyiladi: - Islomdan avval Arabistonda qiz bolalarni tiriklay ko`milardi. Ushbu haqiqatni Xazrat Umar (R.A) shunday hikoya qiladilar. - Musulmonlikdan avvalgi ikki narsani eslaymanki, birini eslab yig`layman, birini eslab kulaman. Ushbu narsaga yig`layman. Bir kuni qizimni, jajji qizchamni, jigarpora qizchamni shu o`z qo`llarim bilan mozor (qabr) qazib tiriklayin ko`mdim. Men qizim uchun o`z qo`llarim bilan chuqur qazir ekanman, u mening soqolimga sachragan tuproqlarni jajji qo`llari ila silab olardi. Kachon buni xotirlasam doimo yig`layman. Insonlikning qanday qorong`u davrlarida yashaganimni tushunib, tinmay ko`z yoshi to`kishdan o`zimni tiyaman. Shuning uchun kulamanki, yo`lga chiqqanimizda, turli safarlarda bo`lganimizda holvadan sanam (but) yasab olardik. Unga Alloh, deb sig`inardik. Yo`lda qornimiz ochsa, uni yer edik. Buni eslasam, kulaman. Bu kofirlik, aqlsizlik shunchalik edi. (70-bet). Xotin-qizlarga nisbatan bunday shafqatsizliklarga qaramay, qizlar olamga kelgan, qizlar o`sgan, qizlar tarbiyalangan; qizlarni ehtiyot qilish, g`amxo`rlik qilish, kuchlaridan foydalanish; hatto, dala-dashtlarda ishlatish, poda boqtirish hollari

ham bo`lgan. «Nomus eng qimmatli borlig`i edi» deb nomlangan bir hikoyada gap shu haqda ketadi. Inson hamisha o`zini saqlaydi, or-nomusiga gard yuqtirmaslik uchun harakat qiladi. E`tibor bering: qadimda Karim ismli bir kishining shahardan tashqarida bir parcha yeri bor edi. Karim har yili shu yeriga ekin ekib, undan olgan hosilga qanoat qilib, bola-chaqasi bilan umr kechiradi. Bahor payti bir kuni yer chopib turganida bir o`g`ri kelib, uning ter to`kib ishlayotganiga qarab turdi. Yaqin borib salomlashdi-da, dedi: - Siz bir kambag`al kishiga o`xshaysiz. Kiygan kiyimingiz bundan dalolat berib turibdi. Oyoq yalang ishlayapsiz, chorig`ingiz ham bo`lmasa kerak. Yeringizdan chiqqan hosil bilan oilangizni ta`minlay olmaysiz. Bunga ishonchim komil. Keling, men bilan birga o`g`rilik qiling, pulingiz ko`payadi. Karim uning taklifiga dedi: - Yo`q! Men eng past, yaramas odam bo`lishni istamayman. Men senga o`xshab, iflos yo`llar bilan pul topishdan hazar qilaman. Xalol mehnat qilib, pok yashashni istayman. Ko`rdingmi, men peshona teri to`kib, shu halol mehnatim tufayli qalbim rohatlanib, farog`atda umr kechiraman. Seni ham o`g`rilikdan voz kechib, halol yashashingni istayman. Kuzatganimizdek, mehnatkash xalq oson yo`ldan yurmagan. Mehnat qilib, peshona teri to`kib halol-poklik bilan umr kechirgan. Shu bois u hamisha baxtiyor bo`lgan, bir-birlarining nigohlariga dadil qarashgan. Boriga bariga tinib, yeb- ichishgan, bola-chaqa boqishgan. Shuning o`ziga behisob boylik hisoblangan. Endi hikoyaga kelsak, bu voqea ham Buyuk Payg`ambarimiz Xazrat Muhammad Alayhissalomning zamonlarida Madinada ro`y bergan. Asarda boshdan-oyoq halollik, poklik, to`g`ri niyatlilik, to`g`ri so`zlik, mehnat, mehnatkashlik haqida so`z boradi. Asila Rashid qizi cho`ponlik qiladi, dala-dashtlarda, tog`-toshlarda yakka-yu yoog`iz qo`y boqadi. Bir kuni Xuzayl qobilasidan bo`lgan Xamola ismli bir yigit tuyada borar ekan sassiz sahroda yolg`iz o`zi qo`y boqib yurgan Asilaga ko`zi tushib, unga tegajaqlik qila boshlaydi.

Odatda shunday tog`-toshlarda, cho`l-biyobonlarda, o`rmon-u dashtlarda yuradigan insonlar hamisha hayotga aql ko`zi bilan qaraydigan, o`ylab qadam tashlaydigan, og`ir-bosiq, kam gap, o`ta darajada sezgir, hushyor, o`zina ham, o`zgalarni ham dadil himoya qila oladigan; o`z nomusi, ori uchun so`nggi tomchi qoni qolguncha dushmaniga qarshi kurasha oladigan darajada muxtasar bo`lishadi. Buning isboti hikoyamizda o`z aksini topgan: - Menga tegma, yaxshisi, bu yerdan tezroq jo`nab qol, yo`qsa hozirning o`zida seni majaqlab tashlayman, - dedi jahl otiga mingan Asila o`zini Xamaladan olib qochar ekan. Ko`ziga qon to`lib qolgan Xamala Asilaning gap-so`ziga quloq solmay, unga battarroq yopisha ketdi. Asila o`ylab ko`rsa, bu yigit gapga quloq solmaydigan. Shunda u yigitni belidan mahkam ushlab, dast ko`tarib yerga urdi va bir necha bor musht tushirdi. Kaltak zarbiga bardosh bera olmagan yigit undan kechirib so`radi. Kiz qo`yib yubordi. U o`rnidan turib, yana qizga yopisha ketdi. Asila nomusini saqlash uchun yana bor kuchini yig`ib yigitni yerga yiqitdi-da, ko`kragiga o`tirib tamog`idan bo`g`di, shu payt yigit hushidan ketdi. Asila nomusini saqlagani uchun Allohga ming bor shukurlar aytib, qo`ylarining orqasidan ketdi. Ko`cha tasodiflarga to`la, deganlaridek, Xamala yotgan joydan hamqishloqlari o`tib qolishadi. Xamala ularga «Rashid, Asila» deb joni uziladi. Asilaning dovyurakligi, polvonligi, uning o`z raqibiga chinakamiga qarshilik ko`rsatib, bir er yigitning ishini qilganligi tezdagina elga yoyiladi. Ko`pchilik qizlarning Asilaga havaslari keladi, ular bu voqeaga bag`ishlab qo`shiq ham to`qishadi: Bugun shod keksa-yu yosh, Asilani kuylaydi. Balli, ota qizi deb, Pahlavonni so`ylaydi. Asilalar ko`paysin, Nomusini saqlagan.

Xar bir qiz shunday o`ssin, O`z-o`zini oqlagan. O`sha davr, zamon qonun-qoidalari ancha qaltis bo`lgan. Ayniqsa, jonga-jon, qonga qon olingan. Xamalaning avlodlari Muhammad Payg`ambarimizning oldilariga qon talab qilib kelishadi. Bu to`g`ri talab, bu talabni qondirish, isbotlash, o`zini-o`zi oqlash lozim. Yo`qsa, Asila ham o`lim topmog`i kerak. Muhammad Payg`ambarimiz voqeani oydinlashtirish uchun Asilani chaqirtirib kelishlari va qizning o`zini-o`zi himoya qilish uchun bu ishni qilganligi aniqlangach: - Bo`lgan ishni mulohaza qilaylik. Kiz o`z nomusini mudofaa etgan. Xirs balosiga mubtalo bo`lgan Xamala o`ziga-o`zi qotil bo`lib qolgan. Inson nomus uchun yashaydi. Kiz sharafli bir harakat qilgan. Xamalaning qilgan ishi, tutgan yo`li jahannam yo`lidir. U to`ppa-to`g`ri jahannamga boradi, - deb voqeaga to`g`ri baho beradilar. Bunday xotin-qizlar el-yurt o`rtasida alohida hurmat, mehr bilan tilga olinadi. Bundaylar xalq, Vatan fahri-g`ururidir. Molik ibn Dinorning saboqlarini kitoblarda ko`p o`qiganmiz. Avliyo zotlardan hayotlari ibratga to`la. O`sha kishi bir kuni o`tirsalar, oldilariga tilanchi kelibdi. Uylarida bir xurmo bor edi. Ayollariga o`sha xurmoni keltirishni buyurdilar. Xotinlari xurmoni olib chiqdi. Molik ibn Dinor xurmoning yarmini olib, tilanchiga berdilar va qolganini xotiniga qaytardilar. Xotinlari: «Yana sizga o`xshaganlarni zohid deyishadi. Xech zamonda podshohga yarimta narsani hadya qilganlarini ko`rganmisiz?!» dedi. Molik tilanchini chaqirib olib, qolgan xurmoni ham berdilar. So`ngra ayollariga yuzlanib, dedilar: «Ey xotin! Xarakat qil, harakat qil. Alloh taolo jaxannam qo`riqchilariga: «Uni ushlab, kishanlanglar! So`ngra do`zaxga tashlanglar, so`ngra uzunligi yetmish gaz zanjirga solib bog`langlar», deydi. Bu qattiq azob kimga, desa, aytadiki: «Chunki u ulug` Allohga imon keltirmas va beva-bechoraga taom berishga (o`zini ham boshqalarni ham) targ`ib qilmas edi» (Al xalqqa, 30-34).

Bilginki, ey xotin bo`ynimizdagi kishanning yarmini imon ila yechdik, qolgan yarmini sadaqa berish bilan olib tashlamog`imiz lozim». Bizga Molik ibn Dinorning, ayollarimizga u zotning ayollarining fe`lini bersin. Vassalom. Endi bevosita ertaklarimizdagi alp qizlarimizga kelsak, ularning tutgan yo`llari, saxiyliklari qo`li ochiqliklari, g`ayrat-u shijoatlari, mardli-gu jasoratlari, vatanparvarliklari xuddi dinorning ayollariga o`xshashliklari bizni shod etadi. Bugungi qizlarimiz ularning yurish-turishlaridan, xatti-harakatlaridan har qancha ibrat, o`rnak olsalar, aslo kam bo`lmaydilar. Xalqda, - qatorda noring bo`lsa, yuking yerda qolmaydi, - degan gap bor. Xa, shunday, yurtda dovyurak, qo`rqmas, mardlar qancha ko`p bo`lsa, shuncha yaxshi. Chunki ular hamisha xalq uchun xizmat qiladilar. Shayx Sa`diy aytadi: Yillardan bir yil Baxl shahridan «Bomiyon» degan viloyatga safar qildim. Yo`limizda bosqinchi o`g`rilar ko`p bo`lgani uchun qo`rqinch ostida qolgandik. Juda ham quvvatli bir yigitni o`zimizga hamroh qilib oldik. Yer yuzining pahlavonlari bu yigit bilan kurash tushib, uning yelkasini yerga tekiza olmagandilar. Devorlarni bir urib yiqitar, katta daraxtlarni ildizlari bilan sug`urib olardi. Shunday zo`r kuchga ega bo`lgan bu yigit erkalik bilan o`sgan, turmushda aslo mashaqqat tortmagandi. Ota-onasi uni ardoqlab tarbiya qilgan edilar. Ish, mehnatdan uzoq bo`lgan, sayohat, safar yuzini ko`rmagan bu yigit faq Ћ t zo`r kuchga ega bo`lishi bilan maqtanar edi. Biz ketar ekanmiz, bir xarsang tosh orqasida bekinib turgan ikki o`g`ri bizga hujum qildi, birining qo`lida so`yil, ikkinchisining qo`lida esa to`qmoq bor edi. Men haligi kuchli yigitga: - Nega jim o`tirasan? Bu ikki o`g`riga kuching yetmaydimi? – deb o`g`rilardan bizni saqlashga da`vat qildim. Yigit o`g`rilarni ko`rgan zamoniyoq qo`rqib, badanida titroq paydo bo`ldi, o`q va yoyi uning qo`lidan tushdi. Biz yigitning holini ko`rib chorasizlikdan hamma narsamizni o`g`rilarga berib qo`tuldik1.

Yigit kuchli, unda filning kuchi-quvvati bor. Lekin jasorat, dadillik, yurak yetishmaydi, unda mas`uliyat yetishmaydi. Biz tilga olgan ertaklarning katta- ko`pchiligidagi xotin-qizlarda jo`shqinlik, toshqinlik, yaxshi yashashga, shu yo`lda o`zgalarga ko`mak berishga, kerak bo`lsa, qo`llariga qilich olib qon to`kishga dadil intilishlari yuqoridagidek «polvon»larga o`rnak, ibrat bo`lishlariga gap yo`q. «Oqila qiz»dagi Zuhra obrazi bizning bu fikrimizga asos bo`ladi. Zuhra cho`lponni sevadi. Sevgisi bilan baxtiyor. Bu yo`lda kerak bo`lsa, o`zini o`limga tikadi. Chunki hayotni, yashashni, suyub, suyulib yashashni istaydi. Xon bemehr, qahrli. Er yigitlarni shahar chetidagi ariqni qazishdek og`ir ishga majbur qilgan, ularni bir nafas tindirmaydi, ishdan bosh ko`targan, nafas olganni qilichdan o`tkazadi. Lekin sevgi o`tida yongan cho`lpon bir kechasi qochib, Zuhraning yoniga kelishi va ikki oshiq-ma`shuqning vaqtning tez o`tib ketganligini sezmay qolishi, tong otsa Cho`lpon qatl etilishi xavfi tug`ilib qoladi. Chorasiz qolgan Cho`lpon yoriga, - endi mening boshim baloga qoladi. Xon, albatta meni o`ldiradi, qavm-qarindoshlarimni qilichdan o`tkazadi, hay, attang, yosh umrim Zoye ketdi, sendan ham ayrildim! – deb oh uradi. Biz erkaklar ko`pincha xotin-qizlarni o`ta jasoratli, mard, tadbirkor, ishbilarmon, hozirjavobliklarini payqamaymiz. Zuhra shut ob yigitga dalda beradi, uning ko`nglini ko`taradi, - men sizni o`limdan saqlab qolaman, - deydi. Birdan o`z sevgisiga sadoqatli, vafodor Zuhrada mardlik, jasorat hissi jo`sh urib ketadi, tishlarini bir-biriga qo`yib, qattik qasir-qusir qiladi, qo`llarini musht qilib otxonadan oq otni olib chiqib uning bir yonini qoraga, bir yonini qizilga bo`yab, erkakcha kiyinib, ariq qazuvchilar tomon o`qdek uchadi. Ariqning bir tomonidan ot choptirib borib, qo`lidagi qamchisini silkitib, hoy, hoy, odamlar! Eshitmadim demanglar! Mirshob-u liroblarni tutib olib uring, o`ldiring. Bu xonning buyrug`i! – deb bor ovoz bilan baqirib avval ariqning bir tomonidan, so`ngra ikkinchi tomonidan o`taveribdi. Ana – to`polon, mana to`polon, ur, yiqit, o`ldirda yuzlab mirshab, miroblar halok bo`ladi. Eng muhimi tadbirkor, dovyurak, jasoratli qiz Zuhrani hech kim payqamaydi: bu xabarni eshitgan xon darg`azab bo`lib, darov otlanibdi-da,

askarlari bilan yetib kelibdi. Keyin pishqirib: «Bunday buyruqni sizlarga kim aytdi», deb so`rabdi. Kazuvchilarning bir qismi: «Kora ot mingan odam kelib aytdi» desa, ikkinchi qismi: «Kizil ot mingan, qilich-qalqon taqqan, shohona kyingan bir yigit aytdi», debdi. Xon kimni jazolashni bilmay, noiloj orqasiga qaytibdi. Oshiq - Zuhraning bu jasorati tildan-tilga o`tib, bizning darimizda ham ertakdan ertakka o`tib dillarga yaxshilik urug`ini sochib yubordi. Shu ma`noda shoh ertaklarimizdan biri, Malikai Xusnoboddir. Bu ertakda ko`proq odamlarni kamsitish, ayniqsa, xotin-qizlarning obro`sini to`kish, kambag`al- bechoraxollikda ayblash masalasi ertakning asosini tashkil etadi. Xusnobod orzulardagidek qahramon. Uning otasi podsho, onasi malika-yu. Lekin u bir kambag`alning qizi. Mana shu kambag`alligi unga pand beradi. Er u o`tirsa o`poq, tursa so`poq deb unga kun bermaydi. Ularning yakka-yu yagona qizlari esa Xusnobod bundan ranjib, - ey ona, meni bir kambag`alga beringki, agar baxt- toleim bo`lsa, uni podshoh qilib, otamning taxtiga o`tkazay, - deb orzu qiladi. Orzular qanotida o`lgan Xusnobod go`zal, bir so`zli, kamtar, dovyurak, jasoratli bo`lib kamol topadi. Podsho bema`ni, aqlsiz. Aqlsiz bo`lmasa bir kuni daraxtda o`tirgan qarg`a «qag`... qag` ...» deb qag`illasa, to`rta yuz ulamosidan «qarg`a nima deb qag`illadi?» deb so`rarmidi? Ulamolarning javobi ertak tinglovchi uchun juda jozibali: - Karg`aning nima deyayotganini bilmaymiz. Chunki u - qarg`a, biz odamzodmiz. Karg`a o`z vaqtini chog` qilmoq uchun qag`illaydi-da, - deyishlari podshoga ma`qul bo`lmasligi yomon. Podshohning to`rt yuz kishi tomonidan berilgan bunday javoblaridan qoniqmay, darov ularni o`limga buyurishi katta-kichikning qahr-g`azabini keltiradi. Malika Xusnobodning «Ey ota, qarg`aning «qog`» degani erni er qiladigan ham, qora yer qiladigan ham xotin» deb jasorat bilan javob berib, ularni o`limdan saqlab qolishi bolalarda quvonch uyg`otish bilan birga, mard, dovyurak qizga nisbatan bo`lgan ishonch, mehr-muhabbatlarini oshiradi. Ota, podsho qonxo`r. U bir g`azab otiga minib olganidan keyin uni hech kim bu yo`ldan qaytara olmaydi:

- E sochi uzun, aqli kalta, bo`lmagan gapni aytma. Men seni zindonda yetti yil saqlab, keyin teringga somon tiqayin, toki bu ish boshqa qizlarga ibrat bo`lsin, bundan keyin hech kim otasiga qarshi chiqmasin! – deb qizini zindonga tashlatadi. Bunday olib qaralsa, qiz otaga gap qaytargani yo`q. U xalq orasida yuradigan to`g`ri gapni aytdi, xolos. Bu qizning dalilligi, rostgo`yligidan. Lekin bu to`g`ri gapni ota hazm qila olmadi. Chunki u qizim meni el-yurt o`rtasida obro`yimni tushirdi, deb o`ylashidan bo`ldi. Dunyoda yaxshi odamlar ko`p Yaxshilar hisobiga hayot hamisha zavqli bo`laveradi. Bir vazirni qizga raxmi keladi, uni zindondan chiqarib, sandiqqa solib, daryoga tashlab yuboradi. Xalqimizda, - tishi borning – rizqi bor – deganlaridek insonning umri uzun bo`lsa, u har qanday holatda ham yashayveradi. Kizning keyingi hayoti sarguzasht-u voqealarga boy bo`ladi. Uning birdan-bir niyati sandiqdan ozod bo`lish, hayotda o`z tengini topish, ota yurtiga yurish qilish va uni taxtdan qulatish. Kiz daryoda uzoq oqdi. Yo`l-yo`lakay sandiqdan xalos bo`ldi, dushmandan qochdi, baliq yutdi. Aksincha o`zi niyat qilgan maqsadiga yetdi. Oddiy podachi yigitga turmushga chiqdi. Aql bilan zehn bilan ish ko`rdi. Cho`l-biyobonda «Xusnobod» degan shahar barpo qildi. Lashkar tuzdi, ularga harbiy mashqlarni o`rgatdi. Xaddidan oshgan oshiqlarini qilichdan o`tkazdi. O`zini asoratga solgan, xalqini qiynagan otasiga qarshi Malikai Xusnobod yurish qiladi. O`zi va ezilgan xalqi uchun u otasidan qasd olib, mamlakatda erkin, osoyishta hayot barpo qiladi. Ertak tinglovchi, o`quvchi bola uchun Malikai Xusnobod katta bir o`rnak, o`rnak bo`lganda ham badjahl bo`lmasdan, og`ir-bosiq bo`lib, elim, yurtim ozod va obod O`zbekistonim deb kamol topuvchilar uchun zo`r bir turtki bo`ladi, deb o`ylaymiz. Ertaklarda ko`pincha zulmkor, badjahl erkak podsholarning vazirlariga, qo`l ostidagi aholiga qilgan yomonliklari beriladi. «Gulnor» ertakgida esa ayol podsho. Vazirlardan biri –Gulnor. Gulnor vazirgina emas, balki asarlari yurtga ma`lum bo`lgan shoira hamdir. Gulnorning bir ishi Malika Diloromga ma`qul bo`lmaydi.

gazabiga chiday olmagan Dilorom shoirani arslon, qoplon, bo`ri kabi yirtqich hayvonlar yashaydigan yerto`la, chuqurlikka tashlashga buyuradi. Gunohkor o`zini hayvonlarga yemish uchun olib kelgan kishiga: - Ey yaxshi inson, biz bir-birimizni yaxshi taniymiz va hurmatimizni qilamiz. Endi men peshonamga yozilganini ko`radigan bo`ldim. Lekin sizdan mening kichkinagina bir iltimosim bor edi. Rozi bo`lsangiz bozorga borib, bitta so`yilgan qo`y, bir ko`za ichimlik, bitta chirmanda olib kelib bering, - dedi Gulkar. Vazir Gulnor aytgan narsalarni olib kelib berdi. Inson hamisha sezgir, tadbirli, har qanday qiyin holatdan ham aql ishlatib, qutilib ketish chorasini qilib yashasa, boshi omon, baxtiyor hayotga erishaveradi. Gulnor ham ana shunday aql, zakovatda tengsiz bo`ladi. E`tibor bering u bozordan olib kelingan narsalarni nima qildi? Shoira avval qo`yni bir arqonga bog`lab chuqurlikka tushirdi. Bir ozdan keyin qulohni boshiga kiyib, childirmani qo`liga oldi, ko`za bilan birga bir arqonga bog`lanib chuqurlikka tushdi. Chuqurlik ichida bo`lgan arslon, qoplon va bo`ri tushirilgan quyni yeb qorinlari to`ygan edi, shuning uchun Gulnorga darhol hujum etmadilar. Shoira darhol ko`zani ochib, bularga ichkilikni ichirdi. O`zi usta musiqachi va xushovoz bo`lgani uchun chirmandani chalib, sakrab-sakrab o`ynab ashula ayta boshladi. Ichkilik ichib mast bo`lgan vahshiy hayvonlar Gulnorga qarab hayron bo`lib turdilar. Keyin o`zlari ham zavqlanib, shoira bilan birga sakrab-sakrab o`yinga tusha boshladilar. Gulnor maqsadining hosil bo`lganini ko`rib, xotirjam bo`ldi, o`zi o`ynab va hayvonlarni o`ynatib kunni o`tkazdi. Kechqurun yana xizmatchiga iltimos qilib bitta so`yilgan qo`y bilan bir ko`za ichkilik keltirdi. Shoira qo`yni yedirdi, ichkilikni ichirdi. Xizmatchi Gulnor maxsus taom tushirgan edi, shoira ham ovqatlanib oldi. Xayvonlar qo`yni yeb, ichkilikni ichib bo`lganlaridan keyin shoiraga «qani, chirmandangni chalib, ashula ayt» deganday ishora qilib, o`zlari o`yinga tushdilar. Gulnor ularning iltimosini qabul qilib chirmanda chaldi, ashula aytdi. Xayvonlar ham ashulaga jo`r bo`ldilar. Bazm yarim kechagacha davom etdi. So`ngra charchab shoirani o`rtalariga olib yotdilar.

Karang, qalovini topsa, qor ham yonadi, deganlaridek, shoira yirtqichlarning tillarini topdi. Buning o`zi bo`lmaydi. Birinchidan, bunday qilishi uchun insonda o`ziga - o`zi ishonch bo`lishi lozim. Ikkinchidan, o`zi dahshatli yirtqichlar kabi emas, balki muloyim imo-ishorasi o`ziga yarasha – ta`zimkor bo`lishi zarur, uchinchidan, agar o`zi dovyurak bo`lmasa hech qachon o`z oldiga qo`ygan maqsadiga erisha olmaydi. To`rtinchidan, arslon, qoplon, bo`rilarning fe`l- atforlaridan ham xabardor bo`lishi talab etiladi. O`limi o`ziga ayon bo`lib qolgan Gulnor bularni obdon yaxshi bilgan, o`rgangan va mana shunday qarorga kelgan. Bu tadbirkorlik Gulnorning baxti. Oradan bir oz vaqt o`tib, Dilorom mehribon, dilkash, dardkash, hamisha oldinga intiladigan, sabr-bardoshli, har doim og`ir-bosiqlik bilan ish yuritadigan dugonasi Gulnorni eslaydi, qo`msaydi. Gulnorning tirik ekanligidan xabardor bo`lgan Dilorom uning istiqboliga yondoshadi. Gulnor dovyurak, to`g`ri so`z, halol, doimo ertani o`ylab, pokiza ishlarni ado etadigan ayol. Uning mol-davlatga, amalga qiziqmasligi, dugonasi yuritayotgan siyosat Chirkin ekanligini oshkor qilishi yana bir bor haqiqiy alp qizlardan ekanligidan dalolat berib turibdi: Malika Dilorom chuqurlik tuyinigidan mo`ralab: - Gulnor, dugonajon shu yerdamisan? – deb qichqirdi. Dugonasi Dilorom ekanligini tanigan Gulnor: - Malikam, men shu yerdaman, - deb javob berdi. Dilorom hayrat bilan: «Vahshiy hayonlar seni parchalab tashlamadilarmi?» - dedi. - O`zingiz ko`rib turibsiz-ku, agar parchalab tashlagan bo`lsalar sizga jaob berarmidim? - Sening gunohingni kechirdim, qani, endi tashqariga chiq. - Yo`k, malikam men bu yerda qolishni istayman, bu vahshiy hayvon do`stlarimni tashlab ketishni tilamayman. - Nima uchun hayvonlar orasida qolishni istaysan? - Chunki vahshiy hayvonlar bilan yaqinlashish, do`stlashish yomon tabiatli odamlar bilan do`st bo`lishdan ko`ra qulayroqdir.

Dilorom shoiraning so`zidan hayratda qolib: - So`zlaringdan maqsading nima ekanini anglamadim, tushuntiribroq ayt, nimani istaysan, - dedi. Shoira dugonasiga shunday javob berdi: Malikam, ko`p yillardan beri sizning xizmatingizda bo`ldim. Arzimagan kichkina bir gunohim uchun menga qahr-g`azab qilib qatl etishga qaror berdingiz. Shuncha qilgan samimiy xizmatimning mukofoti shu bo`ldi. Bu yerto`ladagi hayvonlarning tabiatlari qo`llariga tushgan o`ljani parchalab yeyish bo`lsa ham, bir necha kun ichida meni sevdilar, menga o`rganib samimiy do`st bo`ldilar. Shuning uchun bu yerdan chiqib yana sizning xizmatingizda bo`lishni istamayman. Mana, men shuni demoqchiman. Diloromga shoiraning so`zlari juda ta`sir qildi. Ko`yarda - qo`ymay shoirani chuqurlikdan chiqarib, yana o`z yoniga oldi, samimiy do`stliklari davom etdi. Yuqorida kuzatganimizdek, ko`pgina ertak va hikoyatlarda idora yuritishda, do`st bo`lishda, ota-onaga, yerga, vatanga, muhabbatda xotin-qizlar ham erkaklardan qolishmasliklari bizni shod etdi. Demak, bunday fidoyi alp qizlar to`g`risida xalq tomonidan ijod cho`qqisiga ko`tarilgan ertaklarni oilalarda, bolalar bog`chalarida, mahallalarda, oliy o`quv yurtlarida bolalarga qancha ko`p o`qitsak, shuncha yaxshi. Zero, ertak tinglab, sog`lom fikrli, o`qimishli bo`lib kamol topgan har bir yosh mustaqil elimizning baxtidir.

O'xshashlar

8-mart xotin-qizlar bayrami

Dostonlar tilida umumiy kategorial ma`noda ega bo`lgan so`zlar

Ertaklar

Zebi, Zrbi Zebona

ZEBI, ZEBI, ZEBONA...