Badiiy san’atlar - Adabiyot - Referatlar

Badiiy san’atlar

Yuklangan vaqt:

11.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35.5 KB

Ko'chirib olish

Badiiy san’atlar Reja: 1. Jonlantirish 2. Mubolag’a (giperbola) 3. Portret 4. Peyzaj 5. Sifatlash (epitet) 6. Mulamma’ (talme’) 7. Tanosub 8. Tazmin

Jonlantirish Odamlarga xos bo’lgan xususiyatlarni jonsiz narsalar, tabiat hodisalari, hayvon, parranda, qush kabilarga ko’chirish orqali hosil bo’ladigan tasvir usuli jonlantirish dir. Jonlantirishning 2 xil ko’rinishi bor: 1.Tashxis – jonsiz narsalarni jonlantirish. “Tashxis” arabcha “shaxs” o’zagidan hosil bo’lgan bo’lib, “shaxslantirish” ma’nosini bildiradi. Narsa va jonli mavjudotlarni insonga xos bo’lgan xususiyatlar bilan jonlantirish orqali shoir o’z asarida chiroyli va nafis obrazlilikka erishadi. 2. Intoq – nutqsiz narsalarni nutq egasi sifatida tasvirlash . Misol: Bunda qorning taglarida qish, Bahor uchun so’zlaydi olqish. (H. Olimjon) Erta tong shamoli sochlarin yoyib, Yonimdan o’tganda so’rab ko’raman. Aytadir: bir ko’rib, yo’limdan ozib, Tog’u toshlar ichra istab yuramen! (Cho’lpon “Go’zal”) Mubolag’a (giperbola) Mubolag’a- (ar. “ lof urish, bo’rttirish”) –tasvirlanayotgan narsa, shaxs va voqea-hodisaning muayyan jihatlarini bo’rttirib, kuchaytirib tasvirlash usuli. Sharq klassik she’riyatida mubolag’a san’atiga she’r ziynati sifatida qarab,

“Ahsanahu akzabahu” (eng yaxshi she’r- eng yolg’on she’rdir) degan naqlga amal qilganlar. Mubola’ga quyidagi turlarga bo’linadi: 1.Tablig’ – tasavvur qilish mumkin-u, amalga oshirish qiyin bo’lgan bo’rttirilgan tasvir usuli. Misol: Ey sabo, holim borib sarvi xiromonimg’a ayt, Yiglarimning shiddatin gulbargi xandonimg’a ayt. (A. Navoiy) 2.Ig’roq- tasavvur qilish qiyin, amalda mutlaqo bo’lmaydigan bo’rttirilgan tasvir usuli. Misol: Otlar kishnar, qizlar kuylar, tinmay ishlar dehqonlar, Quyosh oltin buloqdir, qaynar, toshar… Ko’k tiniq . (Oybek) 3.G’uluvv – Tasvvur qilish juda qiyin bo’lgan, amalda bo’lishi sira mumkin bo’lmagan bo’rttirilgan tasvir usuli. Misol: Vah, Muhabbat ko’yida qon yig’ladim, Yetti iqlim g’arq bo’ldi yoshima. (Mashrab) Portret Adabiy asarda kishining tashqi qiyofasi, siymsi, kiyim-kechagi, o`zini tutishi va hokazolar tasviri portret (fransuzcha tasvir ) deyiladi. Misol: “Jodu ko`zi kishiga qattiq qaraganda qoralikdan boshqacha yna bir turlik bur sochar edi. Kipriklari ostida nafis bir surma doirasi bor edi. Qoshi tutash kabi ko`rinsa ham, ko`ndalang yotgan ikki qilich orasini nafis bir quyilib- ko`tarilish ajratib turar edi”.

(A.Qodiriy, “Mehrobdan chayon”, Ra`no portreti) Peyzaj Badiiy asarda as ettirilgan joy va tabiat tasviri peyzaj (fr. mamlakat, joy ) bo`lib, u turlichqa vazifalarni o`taydi. Misol: “Cho`l burgutini izlab Oltiariqdan Yozyovongacha otda jo`nadim. Hali quyosh botmagan, uning kechki qizg`ish barglari sarg`aygan o`riklarni, terak uchlarini lovullab yondirayotganday. Osmon ko`m-ko`k, ufqda xuddi atayin bo`yab qo`ygandek, qip-qizil bulut parchasi sudralib yuribdi…” (Said Ahmad, “Cho`l burguti”) Sifatlash (epitet) Sifatlash narsa, voqea-hodisa, tushuncha va kishilarning belgi- xususiyatlarini aniqlovchi, izohlovchi, tavsiflovchi so’zni qo’llashdir. Misol: Kumush qishdan, zumrad bahordan Qolishmaydi kuzning ziynati. (Uyg`un) Suvsiz cho`lda mard Hasan Yakka ketib boradi. (“Ravshan” dostoni) Mulamma’ (talme’) Mulamma turli tillarda she’r yozish san`atidir. Misol: Qochib ketdi matchoyilar aksari, Borib shulki, yurtida ta’kidlari:

— “Saroyeki, o` boshadash, zinhor, Daronjo marav memuri, ey tabor”. Tanosub She`r baytlarida bir-biriga bog`liq va bir-biriga yaqin tushuinchalarni anglatuvchi so`zlarni qo`llash san`ati tanosub (ar. “bog`lanish”, “munosabat”) deyiladi. Shoir biror hodisani tasvirlar ekan ma`no jihatidan unga yaqin so`zlarni ishlatadi va bu uning yorqinroq, ishonchliroq tasvirlanishiga yordam beradi. Misol: Zulf ing cheriki jamol mulkin Oldi ko`z ing ittifoqi birla. (Atoyi) Uzun soch ingdin uzmasmen ko`ngul ni, Ayoq ing qanda bol`sa, bosh im anda. (Atoyi) Tazmin Tazmin (ar. “bir narsani ikkinchi narsa orasiga qo`ymoq” ) she`rga o`zga shoir she`ridan bir misra yoki bir bayt olib, o`sha vazn, o`sha qofiya va radifda mazmunga muvofiq she`r bitish san`ati hisoblanadi. Masalan, mashrab o`zining Sensan sevarim, xoh inon, xoh inonma, Qondur jigarim, xoh inon, xoh inonma, tarzida boshlanuvchi g`azalida Lutfiyning mashhur g`azalidan bayt keltiradi.

O'xshashlar

Lafziy she’riy san’atlar

Badiiy nutq

Badiiy obraz

Badiiy obraz

Badiiy asar tili