Абдулҳамид Сулаймон ўғли Чўлпон - Adabiyot - Referatlar

Абдулҳамид Сулаймон ўғли Чўлпон

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37 KB

Ko'chirib olish

АБДУЛҲАМИД СУЛАЙМОН ЎҒЛИ ЧЎЛПОН (1897-1938) Абдулҳамид Сулаймон ўғли Чўлпон 1897 йили Андижонда таваллуд топган. Аввал эски мактабда таҳсил кўрган Абдулҳамид кейинроқ Андижон ва Тошкент мадрасаларида билим олиб, араб, форс, турк тилларини мукаммал ўрганган. Фирдавсий, Ҳофиз, Умар Ҳайём, Румий, Алишер Навоий каби сўз санъаткорлари асарларини ёшлигидан севиб мутолаа қилган, намуналар ёд олган. Андижонда очилган рус-тузем мактабида дунёвий фанлар қаторида рус тилини ўрганган. Чўлпон рус адабиёти намуналари билан ҳам танишиш имконига эга бўлган. Чўлпон 16 ёшдан ижод қила бошлаган. «Доктор Муҳаммадиёр» ҳикояси ана шу давр ижодининг маҳсули бўлиб, унда адиб ХХ аср бошларидаги ўзбек маърифатчилик ҳаракати таъсири остида маърифатли, зиёли киши образини яратган. Бу образ орқали Чўлпон Туркистон ёшларини чет элларда ўқиб, Европа маданиятини ўрганишга чақирган, юртни илмли, маърифатли ёшлар обод этишлари лозим, деган ғояни илгари сурган. 1920 йилда нашр қилинган «Ўзбек ёш шоирлари» тўпламига Чўлпоннинг ўн учта шеъри киритилган эди. Чўлпон шоир, ёзувчи, драматург ва таржимон сифатида адабиётимиз равнақига улкан ҳисса қўшган. Унинг «Уйғониш», «Булоқлар», «Тонг сирлари» деган учта шеърлар тўплами, «Ёрқиной» (1926) драмаси ўзбек адабиёти хазинасини бойитган намуналардир. Афсуски, Чўлпон ҳам кўплаб ўзбек маърифатпарвар зиёлилари каби машъум қатағонлар даврининг қурбони бўлган. Шоирнинг 1923 йилда ёзилган «Хазон» шеърида Ўрта Осиё, хусусан Туркистоннинг руслар томонидан босиб олиниши оқибатида ўлкани талаш, халқни мустамлака истибдодига солиш билан боғлиқ аччиқ ҳаёт ҳақиқати лирик кечинмалар, манзаралар орқали тасвирланган. Шоир поэтик бўёқлар воситасида куз тасвирини чизади.

«Куз чоғи... тупроқлар гезариб қолдилар» мисраси кутилмаганда бошига фалокатлар ёғилган замин ҳолатини кўз ўнгимизда жонлантиради: гезарган тупроқлар, қизариб ёнган япроқлар, боғларда қағлашиб қолган қарғалар, кимларнингдир узилган умидлари, «бир чангал солишга» узилган қисматлар бир-бир кўз олдимиздан ўтади. Бу манзарани лоқайд кузатиш мумкин эмас! Эй, совуқ эллардан муз кийиб келгонлар, У қўпол тушингиз қорларда йўқ бўлсин! Эй, м е нинг боғимдан мевам тергонлар, У қора бошингиз ерларга кўмилсин! – дея ҳайқиради шоир қалблари ҳам муз, истаклари ҳам муздай «муз кийиб келгонлар»га қарата. Шу тариқа ранг-рамздан образ-рамзга кўчиш юз беради. Иссиқ жонларни музлатгувчи совуқ истак ва тилаклар ёндирган япроқлар қизилга бўялди, сўлим боғлардаги меваларга чанг солинди, элнинг ризқи тортиб олинди, эрки бўғилди. Билмадим, кимларнинг умиди йўқ бўлур, Сўнг дамда япроқлар қизариб ёндилар? Риторик сўро қ , мурожаат орқали мисра такрори янги маъноларни ифода этади, яъни бу ҳолда дарахт – миллат, япроқлар – шу миллатнинг ўғил-қизлари «қизариб ёндилар» - маъюс кўниб қўяқолмадилар, балки қизариб ёндилар – исён қилдилар, хўрликларга қарши, босқинчиликка, талашларга қарши қизариб ёндилар, энди «кимларнингдир» умиди йўқ бўлур, қисмати узилур, у «қора бошлар»и ерларга кўмилур! Босқинчиларни тутиб турган замин ҳам бир тебраниб қўйди, куз чоғи... тупроқлар гезариб қолдилар? Ўзига хос ўхшатишлар, рамзлар, бадиий сўзнинг кўп оҳанглилик хусусиятидан санъаткорона фойдаланиш, образлилик шеърнинг бадиий фазилатларидир. Шеър сарлавҳасиёқ Чўлпоннинг хазон бўлган ўлка қисмати ҳақидаги ўй-кечинмаларини ифода этади. Аммо шеърни ўқиб бўлгач, бу кечинмалар шунчаки фарёд, оҳу-нолалардан иборат бўлмай, ёмон ният билан ўзгалар ерида оёқ босган босқинчиларнинг истаклари хазон янглиғи оппоқ

қорлар билан ерларга кўмилишига ишонч билдираётган шоир эътиқодининг кичик парчаси эканлигини англаб етамиз. Чўлпон сингари юрт озодлиги, миллат эркини интиқиб кутган, орзу қилган қатағонлар даври қурбонларининг тилаклари биз яшаётган даврда амалга ошди. Шу сабабли миллий мустақилликни асраб-авайлаш, мустаҳкамлаш ҳаммамизнинг муқаддас бурчимиздир.

O'xshashlar

Чўлпон ижоди

Абдулхамид Чўлпон

Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбек

Чўлпоннинг “Кеча ва кундуз” романида миллий урф-одатларимизнинг акс эттирилиши

Ижодкор таржимаи ҳолини ўрганиш усуллари (Ижодкор таржимаи холини урганиш усуллари