Grammatik tarjima metodi - Tilshunoslik - Kurs ishlari

Grammatik tarjima metodi

Yuklangan vaqt:

19.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87.4775390625 KB

Ko'chirib olish

Grammatik tarjima metodi Reja: Kirish 1. Ta’lim jarayoni 2. Chet tili o’qitish tarixidan 3. Chet tili o’qitishda metodlardan namunalar 4. Chet tili o’qitish qiyichiliklari Xulosa Adabiyotlar

Kirish O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov bugungi kunda eng birinchi navbatda yoshlarga, ya’ni kelajak avlodga katta ishonch va umid bog’lagan. Bunga albatta pedagoglar zimmasiga yuklanadigan vazifa ushbu kelajak avlodga ham ta’li м , ham tarbiya berish yuklanadi. Xaqiqatdan ham bilimli, ziyoli shu qatorda tarbiyali insonlar ko’payar ekan, yurt rivojlanib, rivojlangan mamlakatlar qatoriga qo’shilishi mumkin. Rivojlanish yo’lida borayotgan Respublika prezidenti Islom Abdug’anivich Karimov barcha turdagi ta’lim tarbiya beruvchi pedagoglarga bir necha fahriy unvon va mukofotlar ajratib bergan. Jumladan 1996 yil 26 – aprelda tasdiqlangan “O’zbekiston Respublikasi xalq o’qituvchisi” fahriy unvoni bolalar va yoshlarda ta’lim hamda tarbiya berishda xalq ta’limini rivojlantirish ishida alohida hizmat ko’rsatgan barcha turdagi umumta’lim maktablarning o’qituvchilariga, oliy va o’rta mahsus o’quv yurtlari xunar tehnika bilim yurtlarining muallimlariga xalq ta’limi tizimidagi o’quv tarbiya uslubiyat va boshqa muassasalarining xodimlariga beriladi. Bundan tashqari “O’zbekiston xizmat ko’rsatgan yoshlar murabbiysi” fahriy unvoni yoshlarga kasb mahoratini o’rgatishda, mehnatga halol va vijdonan munosabatni yuksak vatanparvarlik va ahloqiy fazilatlarni tarbiyalashda alohida hizmat ko’rsatgan xalq ho’jaligi hodimlari va mutahhasislariga beriladi. Yana bir xalq ta’limiga berilgan yana bir unvon “O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan xalq ta’limi xodimi” fahriy unvoni barcha turdagi umumta’lim maktablarining oliy va o’rta mahsus o’quv yurtlarining, hunar tehnika bilim yurtlarining, maktabgacha tarbiya, bolalar muassasalari va maktabdan tashqari

muassasalarining o’qituvchilar malakasini oshirish bilan shug’ullanuvchi uslubiyat kabinetlari, kurslar va institutlarning respublika xalq ta’limini rivojlantirishda alohida hizmat ko’rsatgan xodimlariga shuningdek xalq ta’limi boshqa muassasalarning anashunday hodimlariga beriladi va bundan tashqari birqancha fahriy unvonlar ham mana shu xalq ta’limiga berilgan katta umid bog’lagani yaqqol ko’zga tashlanib turibdi. Muhtaram Prezidantimiz I. A. Karimov mamlakat yoshlarini xorijiy tillarni puxta egallab, xorij mamlakatlarida ham o’qib bilimlarini yanada boyitib kelishida keng yo’lochib, 1997 yil 7 – yanvardagi O’zbekiston Respublikasi prezidentining iqtidorli yoshlarning chet elda ta’lim olishlarini qo’llab – quvvatlash “Umid” jamg’armasini tuzish to’g’risidagi farmon ishlab chiqildi. Prezidentimizning farmoni bilan xopijiy tilni o’rgatish bugungi kunda maktabgacha ta’lim muassasalaridan boshlab o’rgatilmoqda. Bu ham bo’lsa xorijiy tilga talab yanada ortib borayotganidan dalolat beradi. Aytib o’tganimdek chet tilini maktabgacha ta’lim muassasalarida o’qitilar ekan, chet tilini yani o’z ona tili bo’lmagan bu bolalarni qiziqtirib, xorijiy tilni o’rganishga yordam berishimiz zarur. Bugungi kunning yoshlari kampyuter, internet, uyali telefonlarni puxta egallamoqda. Bu ham horijiy tilni o’rganishida katta yordam bermoqda. Yani bularning 60 – 70% ingliz, ruz, nemis tillarida berilmoqda. Bugungi kunning yoshlariga shunday zamonaviy imkoniyatlar yaratilmoqdaki bundan unumli foydalanishimiz kerak. Shu o’rinda o’tmishga ham nazar solsak o’sha davrlardanoq ota – bobolarimiz farzandlarini xisobga o’rgatish

chog’ida rangli toshlar, hayvon suyaklari kabi narsalardan foydalanishgani insoniyat tarihidan ma’lum. Qadimgi “xisob o’rgatish” vositalaridan tortib, to o`qitishning taxnika vositalari ixtiro qilinguniga qadar (XX asrning boshida grampleastinka chiqarilgan) ming yilliklar davomida odam bolasi ta’lim oldi, o’rgandi, tarbiyalandi. XX asr texnika inqilobi zamon deyiladi. Chet tillari o’rgatishda ham tavush yozish asboblaridan foydalanish davri boshlandi. Asrimizning o’quv – tarbiya jarayonini texnikalashtirish bilan tarihiy ahamiyatga molik. Chet tili o’qitish metodlari tarihi. Chet tillariga bo’lgan qiziqish va uning tarihi ko’hna zamonlarga borib taqaladi. Turli tillarda so’zlashuvchi xalqlar o’zaro qiyinchilik, bordi keldi, savdo va iqtisodiy aloqalar orqali bir – birining urf odatini, xayot tarzini, ilmiy merosini, yangiliklarini o’rganganlar. Shu sababli chet tillarini ham amaliy, ham ta’limiy maqsadlarda o’rgana boshlaganlar. Qadimiy Misr, Rumo, Yunoniston va Suriya bilan bir qatorda bizning o’lkalarda ham turkiy zabon halqlar fors va arab tillarini o’rganganlar. O’rta asr adabiy yodgorliklar va ovro’pa tillariga kirib kelgan horijiy tillardagi so’zlar shundan dalolat beradi. O’rta asrlarda ko’p tillik ziyolik xalq ommasi o’rtasida keng tarqalgan bo’lib bu ananaga aylangan.

Mashriqdan mag’ribgacha bo’lgan hududlarda yashovchi xalqlarning chet til o’rganish tarihi bir necha jildlik metodik asar bo’lishi mumkin. Shunga asosan biz metodikaning rivojlanish tarihi haqida fikr yuritamiz. Chet tili o’qitish tarihida asosan metodlar 4 – nom bilan ataladi. 1. Tarjima metodi. 2. To’g’ri metod 3. Aralash metod. 4. Qiyosiy metod. 1.Tarjima metodi. Ushbu metodning nomi odatda “tarjima metodlari” atamasi bilan ko’plikda ishlatiladi. Nomiga ko’ra manosini bilib olish qiyin emas: chet - tili materiali ona tiliga tarjima qilinadi. Ovropada avvaldan yunon tili, keyinchalik lotin tili o’rgatilganda tarjima usuli qilib olingan. XVIII asrning ikkinchi yarmi va XIX asr davomida fransuz tili, XX asrda esa ingliz tili va nihoyat, nemis tili: tarjima orqali o’rganib kelindi. Musulmon dunyosida esa arab tili, qisman fors tili chet tillar sifatida o’rganilar edi. O’lik (fors lotin) va jonli tillarni tarjima metodi bilan o’rgatilib bu jarayon mantiqiy tafakkurni rivojlantirish omoli xisoblab kelinadi. Arab tili esa islom dini asarlarini o’rgatish vositasi bo’lib, uni ko’pchilik talabalar quruq yodlash orqali o’rganilar edi. Oliy diniy o’quv yurtlarida arab, fors, turkey tillar chuqur o’rgatilgan. Bu metod asosan ikki ko’rinishda; 1. gramatik tarjima metodi. 2. matn tarjima metodi.

“Gramatika – tarjima metodi” namoyondalari so’z va gap tarjimasini gramatika qoidalarini o’rgatish uchun tatbiq etganlar. Matn tarjima tarafdorlari esa matnini o’qish va uning mazmunini tushunishda tarjimadan foydalanishni maqsad qilib qo’ygan. Xar ikkala tarjima metodini qo’llashdan faqat ta’limiy maqsad ko’zlangan. Chet tili retseptiv tarzda o’rganilgan. O’z davrining tilshunoslik va ruhshunoslik malumotlariga asoslanib, chet til o’qitish metodlari ishlab chiqilgan. Ayrimlar xozirgacha tarjima metodlari usullaridan noo’rin foydalanishmoqda. M; matnni og’zaki tarjima qilish g’ayrimetodik usulidir. Matnning ayrim jumlalari yoki bir – ikki bo’lagini muayyan maqsadda tarjima qilish man etilmaydi. Lug’atdan foydalanib, yangi so’zlarning manolarini ochish maqsadida tarjima qilishga mo’ljallangan kichik matnlar berilishi mumkin. Bu yerda matnni tarjima qilishdan ko’zlanadigan metodik muddao lug’atdan foydalanishni o’rgatishdir. To’g’ri metod: Metod nomining kelib chiqishiga asosiy sabab shundan iboratki, to’g’ri metodda o’qitish chog’ida ona tilini chetlab o’tib, chet til sozi bilan predmet orasida bevosita assotsatsiya (fikran bo’glanish) o’rnatishga urinib ko’rilgan. Chet til grammatikasini o’rgatishda ham huddi shunday metodik yo’l tusilgan: grammatik ma’no bilan forma o’rtasida bevosita bo’glanish hosil qilmoqchi bo’lishgan. To’g’ri metodning dunyoga kelish sababini chet tillarni amaliy o’rganish maqsadidan qidirish joizdir. O’tgan asrning ohirlariga kelib, G’arbiy Ovropa mamlakatlari va Amerika Qo’shma Shtatlarida chet til o’qitishni isloh qilish natijasida ushbu metod kashf etilgan. To’g’ri metodning zamonaviy ko’rinishlaridan ikkitasi audiolingual va audiovisual maqsadlari ko’p tarqalgan.

Audiolingual metodning asoschilari fiklariga binoan chet til amaliy va ta’limiy maqsadda o’rganiladi. Til materiallaridan chet til jumlalarini tanlash va o’rganishga muhim o’rin beriladi. Nutq faoliyati turlarini o’rganish tartibi quidagicha kechadi: tinglab tushunish – gapirish – o’qish – yozuv. Og’zaki nutq chet tilda aloqa vositasi sifatida yozma nutq esa og’zaki nutq materiali asosida o’rgatiladi. Muallimlar audiolingual metodning bir qancha ijobiy hossalarini maktab tajribasidan biladilar. Ma’lumki nutq namunalarining til o’rgatish birligi darajasida qo’llanilishi, og’zaki nutqning ilgarilashi, og’zaki nutq materialida o’qish va yozuvning o’rgatishi V – VII sinflarda tegishli o’zgarishlar bilan qabul qilingan. Ikkala metodning umumiyligidan tashqari tafovutlari ham bor. M: audiovisual metodda o’gzaki nutq, yozuv va ohirgi navbatda o’qish o’rgatiladi: Bizning maktablarda ushbu metodning ayrim tomonlaridan ijobiy foydalaniladi. O’rta maktabda birinchi yili chet til o’qitishda yozuv o’qishdan oldin keyinchalik o’qish barcha nutq turlaridan ildin o’rganiladi. To’gri metodlarning reproduktiv va retseptiv tarzda chet tili o’rgatish metodlari ham metodika tarixida sezilarli iz qoldirgan. Aralash metod. Ushbu metod 2 katta metodik yo’nalishlarning ilmiy amaliy tomonlarini o’ziga singdirib ilganligi ko’rinib turibdi. Aralash metodlar XIX asr ohiri XX asr boshlarida tarjima va to’g’ri metodlar qorishmasi sifatida vujudga keldi. Aralash metod haqida uning namoyondalari daniyalik ruhshunos K. Fladstad, nemis tilshunosi E.OHO, nemis metodisti F. Aronshtyn, nemis tilshunosi G. Paul kabilarning ilmiy ishlaridan ma’lumotlar olish mumkin.

Aralash metodning yana bir boshqacha ko’rinishi to’gri metod va qiyosiy metod prinsiplarining qorishmasi sifatida vujudga keldi; Ushbu zamonaviy aralash metodning namoyondalari metodistlar amerikalik P. Xegboldt, belgilaylik, F. Klosse, germaneyalik A.Bolen va rus tili o’qitish ruhshunosi B.V.Belyayev tatqiqotlaridan ma’lum va mashhurdir. Aralash metodning xar ikkala yo’nalishi ham o’zining maxsus prinsiplariga ega emas, muayyan metodga ko’proq yon bosishi, shu bilan birga 2 metod qonun qoidalarini omihta tarzda qo’llanilishi ularga xos xususiyatlardandir. Qiyosiy metod. Uning to’liq nomi “ongli – qiyosiy metod” deailadi. Bu metodning asosiysi akademik L. V. Shcherba bo’lib, metodni xozirgi davr chet til o’qitish jarayoniga moslashtirgan, metod asoschisi ishini samarali davom ettirgan pedagogika fanlari akademiyasi muhbir azosi prof. L. V. Rahmanov bo’lgan. Ongli – qiyosiy metod bo’yicha chet til o’rgatilganda didaktik onglilik prinsipi asosida ish ko’ra boshlashgan. Ushbu metodning qiyoslash, ona tiliga suyanib ish ko’rish, nutq faoliyati turlarini bir yo’la o’rgatish singari xususuy prinsiplari qirqinchi va elliginchi yillarda shakllanadi va keng ko’lamda amaliy qo’llanadi. Chet til o’qitishning amaliy ta’limiy va tarbiyaviy maqsadlari ilmiy asoslab berilgan. Bu metodning birinchi ko’rinishi edi. 60 yillardan xozirgacha bo’lgan vaqt ichida ongli – qiyosiy metod zamonaviylashtiriladi, uning prinsiplari yangi talablarga muvofiq tadqiq qilindi. Jumladan, qiyoslash o’quvchlarning dars paytidagi yumush tarzida emas, balki mashqlar sestemasini tuzishda metodist va muallim maktabiga kiradigan ishdir. Ongli- qiyosiy metodning birinchi

ko’rinishida qoida asosida mashq bajarilar edi, zamonaviy ko’rinishida mashq jarayonida amaliy ruhdagi qoida umumlashtiriladi.

Chet til o’qitishda O’zbek talabalariga uchraydigan qiyinchiliklar O’rganilayotgan tilning qiyinchiliklar tilshunoslik tillari aloqasi (kontakti) nomli tarmoqi ilmiy natijalaridan ma'lum bo’ladi. quyida til xodisalarining ta'limdagi qiyinchiliklarini aniqlash va tasniflash xaqida to’xtab o’tamiz. Inson o’z xayotida uzluksiz paydo bo’lib turadigan turli qiyinchiliklarni yangili bilan mashg’ul bo’ladi, insonning kamolatga yetishida qiyinchiliklarga sabr - toqat bilan, aql ishlatib bardosh berishi va ularni yetib o’tishi xal qiluvchi axamiyatga moliq. Chet tili qiyinchiliklarini yengib nutq faoliyati turlarini egallash maktab o’quvchilari tajribasida uchraydigan tabiiy xodisadir. Chet tili qiyinchiliklari nutqda qo’llanadigan til birliklarining funksional jixatdan, semantik (Ma'no) tamonlarini egallashda sodir bo’ladi. Til birligi yo funksional (tushuncha darajasida, qo’llanishida) yo formal (yasalishida strukturada) yo bo’lmasa semantik (Ma'no bildirishda) qiyin bo’lishi mumkin ushbu tamonlaring yagona bir birlikda mujassamligidan qattiy nazar xar biri qiyin yoki oson o’rganilishi mumkin. O’rganilayotgan til materiali birliklari metodistlar nutqtai nazaridan ikkita katta-qiyin va oson toifalarga bo’linadi. Oson birliklar majmuasiga o’quvchilar til tajribasidagi til xodisalariga mushtarak o’ [zshashlari kiritiladi. Masalan ona tili yoki ikkichi tilda mavjud so’zlar bilan bir o’zakli (Internasional) chet tili leksikasini ko’rsatish mumkin Tennis tennis dollar - dollor biznez biznez kabilar: grammatika jabxasida xam oson xodisalar yetarli miqdorda topiladi. Masalan fe'l zamonlarining funksional jixatlari yoki sifatning oddiy darajasi talaffuz materiallari orasida xam anchagina nisbiy

o’xshashliklar mavjud: (p) (t) (k) (s) kabi fonemalar ko’rsatib etilgan. Va boshqa til tajribasidagi umumiylik xosil qiladigan xodisalarni metodika tilida potensial til materiali (potensial leksik grammatika talaffuz birliklari) atamasi bilan ifodalash mumkin. O’quvchilarda ichki imkoniyat, ya'ni tegishli til tajribasida mavjudligi tufayli potensial birlikalrni kam vaqt sarflab o’rganishni iloji bor. Potensial xodisalarni xam tasniflash yoki tipologiyalash (Toifalashtirish) mumkin. Qiyma materialni metodik tipologiyalashtirish til o’qitish samaradorligiga bevosita daxldor qiyinchilik bilan o’zlashtiriladigan til materialini o’qitishda xatolarning kelib chiqish muqarrardir. Demak xatolar qiyinchilik bilan oqibat va sababiyat munosabatida bo’ladi. Binobarin qiyinchiliklarni bartaraf etish orqali xatolar oldi olinadi. Qiyinchiliklarni oldindan aniqlab olish tadbirlari qator bosqichlardan iborat. Dastlab o’quvchilar ongida aloqaga kiradigan til materiali (leksika grammatika, talaffuz xodisalari) qiyosiy taxlil etiladi. Til tajribasining tarkibiy qismlari taqqoslanadi. qiyoslashdagi metatil (asosiy til) muammosi til materialining reproduxtiv yoki reseptiv o’zlashtirilishiga bog’liq chet til xodisasi reproduksiyada o’rganilsa metatil qilib ona tili xodisasi roduksiyada tanlanadi ona tilidan keyin ikkichi til xodisasi reproduk uchinchi o’rinda chet til birliklari qiyosiy taxlilga jalb etiladi, aks xolda resepsiyada chet tilining o’zi metatil vazifasini o’taydi. Saf tilshunoslik uchun metatilning farqi yo’l. Lingvodidaktikada esa buning tafovuti katta. Chunki o’quvchi gapirish va yozuvda funksiyadan semantikaga, so’ngra

shaklga qarab fikran xarakat qiladi. Reseptiv nutq (tinglash va o’qish) da esa tilning forman tarifiga talnib semantika va funksiya keltirib chiqariladi. Aloqaga kirayotgan tillardagi mushtariklikva tafovutlarni ochishda qiyoslash (kontrastiv) bosqichi natijalari kifol qilmaydi. Undan keyin komparativ (til ichki qiyoslanish) taxlili o’tkaziladi. Tilning ichki xodisalari orasidagi salbiy ta'sir (interferensil) ochiladi. Ikkala (kontrastiv va komparativ) qiyoslash statik (xolatdagi) qiyinchiliklar tipologiyasining, boshqacha qilib aytganda, lingvistik tipologiyani yaratadi. Muallimlar ish tajribasida ko’rsatishicha, statik tipologiya bilan cheklanish amaliyotida o’zini to’liq oqlamaydi, ayrim qiyin xisoblangan xodisalar oson o’rganiladi, ba'zilari esa aksincha - statik tipologiyada qiyin deyilgan birlik o’quv jaryonida til o’zlashtiriladi. Xullas til materialini yana bir bosqichida tekshirib ko’rishga extiyoj seziladi. Til materiali qiyinchiliklarini oldindan aytib berishda uchinchi diagnostik bosqichda o’tiladi. Xatolarning paydo bo’lishi mexanizmi qo’shimcha o’rganiladi. Xatolarni dinamikasi (xarakat) dagi qiyinchiliklar, deb atash xam mumkin. Metodikada tarqalgan "Xatolarni oldini olish" tushunchasi mantiqan noto’g’ri, chunki qiyinchiliklarning oldi olinadi, xatolar oldini olinadi. qiyinchilik bor ekan, uning soyasi yang’liq xatolar xamroq bo’la beradi. qiyinchilik yo’qolsa, uning oldi olinsa o’z - o’zidan xatoni bartaraf etish chorasi kurilgan bo’ladi. Chet til o’qitish jarayonida yo’l qo’yilgan xatolar maxsus tasniflashtiriladi.

Endi to’rtinchi bosqichda - statikadagi (qog’ozda, ya'ni nazariy, o’ylab topilgan) qiyinchiliklar til materialini o’rganish chog’idagi xatolar bilan sinchiqlab solishtiriladi. Statik va dinamik qiyinchiliklar qo’shma taxlili u yoki bu til birligining xaqiqatan qiyin yoki osonligidan darak beradi oqibatda qiyinchiliklarning lingvodidaktik tipologiyasi tuziladi maktab xayotida ushbu qiyinchiliklar tipologiyasi ma'lumotiga zid xolatni uchratish mumkin. Oson xisoblanmish birlik to’satdan qiyinchilik tug’diradi ya'ni xatoga olib boradi. Ilmiy tekshirishlarga ko’ra o’quv jarayonilaridagi tashkiliy sabab xam xatolarga yetaklashi mumkin ekan M: o’quvchining diqqat bilan o’tirmasligi, dars qoldirishi (davomatining pastligi) va muallimning metodik noto’g’ri ish tutishi sababli material puxta o’zlashtirilmaydi. tashkiliy mabablarga binoan xatolar kelib chiqadi. Demak, interferension (ta'siriy) va tashkiliy qiyinchiliklar bo’lishi mumkin. Barcha qiyin xodisalar darslikda va muallim tashabbusi bilan tavsiya etiladigan maxsus mashqlarda ishlab chiqiladi. Muallim e'tibori qiyin xodisalarni o’quvchilarga ko’proq mashq qildirish va takrorlashga qaratiladi. Uquvchilar xarakati va diqqati qiyinchilikni yengishga jalb etiladi. Xatolar to’g’risida gap faqat ta'lim jarayonida borish mumkin darslik mashqlarida esa qiyinchiliklariga nazariy xisob - kitob qilingan. Xato nisbatan qiyinchilik birlamchidir, xato uning xosilasi ekanligini unutmaslik kerak. Til qiyinchiliklari muammolarini tilshunoslar, ruxshunoslik, ta'limshunoslik turlicha tadqiq

etishgan. Metodik fani mutaxasislari mavjud ta'lumotlarini e'tiborga olib, nutq faoliyatini turlarining xar birida o’z qiyinchiliklari borligini e'tirof etiladi. Reproduktiv tarzda nutq faoliyatini egallash til materialini avvaldan qo’llashni, ma'nosini (semantikasini va nixoyat formasini (yasalishini, tuzilishini) o’rganish tartibini taqozo etadi. Reseptiv egallashda boshqacha yo’l ko’rsatiladi, yasalish ma'nosi va qo’llanilishi, o’zlashtiriladi. Masalan beshinchi sinf ў ? uvchisi aytadigan nut? namunasini idrok etib tushunadi. Tinglab tushunganda keyin o’zi aytadi og’zaki resepsiyada nutq birligining tovush shakli bilan tanishadi, og’zaki repraduk qilda uning qo’llanishini o’rganadi. Shuning o’zigina til materialini nutq faoliyatini turlarida o’zlashtirishning xususiy muammolarin xal etish zarurligidan dalolat beradi. Jumladan, linvodidaktik tipologiya nutq faolitini turlari bo’yicha aloxida - aloxida yaratilishi talab etiladi. Barcha qiyinchiliklar ikkita katta guruxga bo’linadi: g’okim va tobe qiyinchiliklar nomini oladi. Birinchi guruxga kirgan xokim qiyinchiliklar eng murakkab birliklardan tartib topadi. Ularni O’zlashtirish chog’ida mashqlar bilan bir qatorda tushuntirish va qoidalar beriladi (Mos artikl) ikkinchi toifadagi tobe qiyinchiliklar qamroq qoida va tushuntirish yo’li bilan o’zlashtiriladi, asosan mashq bajarish orqali qiyinchiliklar oldini olish mumkin o’quvchilar til tajribasining ijobiy ko’chishi yoki o’qituvchi

nutqiga taqlid qilish vositasida o’zlashtiriladigan til birliklari ushbu guruxga taalluqlidir. Xulosa qilib aytganda, qiyinchiliklarning tipologiyasi quyidagicha yaratilidi. 1.Sodir bo’lish sababiga ko’ra interferension (ta'siriy) va tashkiliy qiyinchiliklar (ona til, ikkinchi til va chet tilning o’z salbiy ta'siri natijasida vujudga keladigan qiyinchiliklar shu turga kiradi) 2. Tilning reseptiv va reproduktiv egallash bilan bog’liq qiyinchiliklar. Ular funksional semantik va formal qiyinchiliklar deb ataladi. 3. Qiyinchiliklar oldini olish omillari nutqtai nazardan ularni xokim va tobe qiyinchiliklarga bo’linadi. Chet til o’qishining tilshunoslik asoslari quyidagi chizmada aks ettiriladi. A) Nemis tilini o’zbek sinflarida o’qitishda uchraydigan fonetik qiyinchiliklar. асиТил систем Нутқ структураси қ Тил ва нут ифункцияс Икки ва кўп тиллик алоқа Лингвистти к асослар Тил материалини ташкил этиш Қийинчиликлар типологиясини аниқлаш Тил материалини танлаш

Talaffuz o’qitisha o’qitish mazmuning 50% ni tashkil qiladi. Nemis tili unlilari fonetik jixatdan cho’ziq va qisqa unlilarga bo’linishi va ularni o’quvchilar tamonidan to’g’ri talaffuz qilishda o’zbek o’quvchilari tiniq xatolarga yo’l qo’ydilar – cho’ziq unlining o’rniga qisqa unli talaffuz qiladilar yoki aksincha. Bu o’z o’rnida so’z ma'nosini to’g’ri ifodalash uchun tasir ko’rsatadi. nemis tili o’qituvchisi darslikda va matnda beriladigan o’quv materialini o’rgatishda cho’ziq va qisqalik borasidagi xatoliklarni tuzatish uchun qator mashqlar yordamida tuzatsa bo’ladi. O’rta soxasida o’zbek o’quvchilariga qiyin bo’ladigan xodisa so’z urg’usidir. O’zbek tilida urg’u so’zlarning oxirgi bo’g’iniga tushadi, nemis tilida asosan o’zbek o’quvchilari ona tilining so’z urg’usi borasidagi malakasidan nemis tilida xam foydalanadi. Afsuski bu ko’p xatoliklarga olib keladi. Paydo bo’ladigan bu xatoliklarni mashqlar yordamida tuzatsa bo’ladi.

Xulosa Bugungi kunda yurtimizda ta'lim tarbiyaga juda katta etibor berilmoqda. ayniqsa mustaqil bo’lganimizdan keyin Prizidentimiz I.A Karimov ta'lim samarali rivojlanishini yuksak o’rinlarga qo’ydi. kelajakda yuksak kadrlar yetishib chiqish uchun yoshlarga katta shart sharoitlar yaratib berildi. Biz yoshlar bunday sharoitlardan unumli foydalanishimiz kerak. Ta'limni rivojlantirishda va chet el davlati bilan xamkorliklar tuziladi. Bugungi kunda juda ko’p yoshlarimiz o’z bilimlarini chet elda oshirib kelmoqdalar. Mustaqil O’zbekistonimiz yuksalishida xorijiy tillarni o’rganishi katta axamiyatga ega Chet tili nutqini o’rgatishda tilshunoslik muxum o’rin tutadi chet tili o’qitish atamasi, avvalroq kayd etilganidek chet tilda nutqni o’rgatish ma'nosini bildiradi. Til deganda muayyan jamoa ongida o’rin olgan belgilar vositalari va ularning ko’llanishi qoidalari yig’indisini tushiniladi. Tilning asossiy vazifasi kishilik jamiyatida aloqa vositasi bilan u belgi sistemasidan tashkil topadi. Til tafakkurni rivojlantiruvchi, avloddan avlodga o’tadigan madaniy tarixiy merosni yetazish uchun vosita xisoblanadi. Nutq tilining bevosita voqaligidir. Nemis tilini o’zbek sinflarida o’qitishida uchraydigan fonetik qiyinchiliklar talaffuzlar o’qitishda o’qitish mazmunini 50% ni tashkil yetadi nemtili unlilari fonologik jixatdan cho’ziq va qisqa unlilarga bo’linish va ularni o’quvchilar tomonidan to’g’ri talaffuz qilishda o’zbek o’quvchilari tipik xatolarga yo’l. qo’yadilar. Cho’ziq unlilar o’rniga qisqa unlini talaffuz qiladilar.

Bu o’z o’rnida so’z ma'nosini to’g’ri ifodalash uchun ta'sir ko’rsatadi nemis o’qituvchisi darsda va matnda beriladigan o’quv materiallari o’rgatishda cho’ziq va qisqalik borasidagi xatolikni tuzatish uchun qator mashq bajarishiga erinmasligi kerak. Chunki bu kamchilikni bu xatolikni mashq yordamida tuzatsa bo’ladi. Urg’u soxasida o’zbek o’quvchilariga qiyin bo’ladigan xodisa so’z urg’usidadir o’zbek tilida urg’u so’zlarni oxirgi bog’inga tushsa nemis tilida asosan birinchi bo’g’inga urg’u ko’p xolda tushadi O’zbek o’quvchilari ona tilining so’z urg’usi borasidagi malakasini nemis tilida xam foydalanadi. Afsuski bu ko’p xatoliklarga olib keladi. Nemis tili ko’p bo’g’inli so’zlarda o’quvchilar urg’uni oxirgi bo’g’inga qo’yishi mumkin. Paydo bo’ladigan bu xatolikni mashq yordamida tuzatsa bo’ladi. Chet tili faoliyattini rivojlantirishda shunday qiyinchiliklarni bartaraf etish orqali yuqori samaraga erishish mumkin

Adabiyotlar 1. Rustambayev M.X., Tuxtasheva U.A. Advokatura: kasb xunar kollejlari uchun o’quv qullanma. - T.: Ilm Ziyo, 2010. – 232 bet. 2. Rustambayev M.X., Tuxtasheva U.A. Sud hokimiyati va O’zbekiston Respublikasida sud huquq isloxotlar: ilmiy-publitsistik nashr. - Toshkent: TDYUI nashriyoti, 2009. – 559 b. 3. Salomov B. O’zbekistonda advokatlik faoliyati. - T.: Adolat, 1-2 tom 2000. – 225 b. 4. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati: Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan 5380100 yurisprudensiya yo’nalishi bo’yicha bakalavriat talabalari uchun darslik: 2 jildik. / Mualliflar: G.Abdumajidov va boshq. – T. Konsauditinform-Nashr, 2007. – 360 b. - 472 b. 5. Jo’rayev I.B. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati. O’quv uslubiy qo’llanma. - Toshkent: TDYUI, 2010 yil. – 8.5 b.t.

O'xshashlar

Xitoy tilida o’rin holining grammatik xususiyatlari

Ona tili darslarida noan’anaviy usullardan foydalanish

Koreys tilida bosh kelishik qo’shimchasining o’ziga xos xususiyatlari va uning semantik tahlili

Taqlid so`zlar va ularning lingvomadaniy xususiyatlari

Turkiy tillar taraqqiyoti