Меhmonxonalarning turizm sohasidagi o’rni - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Меhmonxonalarning turizm sohasidagi o’rni

Yuklangan vaqt:

16.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37.529296875 KB

Ko'chirib olish

Ме hmonxonalarning turizm sohasidagi o’rni Reja: Kirish 1-bob. Ме hmonxonalarning turizm sohasidagi o’rni. 1.1. Mehmonxona sohasidagi asosiy tushunchalar va mavjud me’yoriy hujjatlar. 1.2. Mehmonxona tipidagi joylashtirish vositalari tasnifi. 1.3. Mehmonxonalarning xalqaro tasnifi. 2-bob. Mehmonxona xizmatlari raqobatbardoshligining nazariy- uslubiy asoslari. 2.1. Mehmonxona biznesida raqobatning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati. 2.2. Mehmonxona xizmatlarining raqobatbardoshlik ko’rsat-kichlari. 2.3 Turizmda turistlarning xavfsizligini ta’minlashning huquqiy me’yorlari va mehmonxonalarda turistlar xavf-sizligini ta’minlash. Х ulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

KIRISH Mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq xizmatlar ko’rsatish sohasidagi turizm xizmatlari iqtisodiy taraqqiyotning ustuvor yo’nalishi sifatida talqin qilinib, unga e’tibor davlat siyosati darajasiga ko’tarilgan. Soha rivoji uchun zaruriy tashkiliy-huquqiy mexanizmlar vujudga keltirilib, hukumat tomonidan tegishli me’yoriy hujjatlar qabul qilindi va bu yo’nalishdagi ishlar hozir ham davom etmoqda. Hozirgi sharoitda turizm sohasida raqobat muhiti mavjud bo’lib, bozor munosabatlarining murakkabligiga qaramay, O’zbekistonda qator turistik firmalar va mehmonxonalar tashkil etilmoqda, lekin ularning ko’pchiligi ma’lum vaqtdan so’ng raqobatga dosh berolmay turizm bozoridan chiqib ketmoqda. Statistik ma’lumotlarga ko’ra, respublikada 2010 yilda 374 ta mehmonxona faoliyat ko’rsatgan bo’lsa, 2011 yilga kelib ularning soni 254 tani tashkil qilgan, shuningdek turistik firmalar soning kamayishi ham bu xolni tasdiqlaydi. Ma’lumki, turizm sohasida mehmonxona xizmatlari alohida o’rin egallaydi. Mehmonxonalarda taklif etiladigan xizmatlar assortimenti va sifatini oshirish, uning raqobatbardoshligini ta’minlash turizm sohasining dolzarb muammolaridan biridir.

1-BOB. Ме hmonxonalarning turizm sohasidagi o’rni 1.1. Mehmonxona sohasidagi asosiy tushunchalar va mavjud me’yoriy hujjatlar Mehmonxona industriyasi iqtisodiy faoliyatning bir turi bo’lib, muayyan haq evaziga mehmonxona, motel, kemping, pansionat va boshqa joylashtirish vositalarida qisqa muddatli joylashtirishni tashkillashtirish bilan shug’ullanadi. Joylashtirish vositasi deganda insonlarning vaqtinchalik yashashi uchun mo’ljallangan ihtiyoriy ob’yekt tushuniladi. Mehmonxona bu turist va fuqarolarni vaqtinchalik joylashtirish hamda ularga hizmat ko’rsatish uchun mo’ljallangan korxonadir. Mehmonxonalarda kamida 10ta xona bo’lishi kerak. Mehmonxonalar quyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi: - belgilangan miqdordan oz bo’lmagan xonalardan iborat, yagona boshqaruvga ega; - turli hildagi mehmonxona hizmatlarini taqdim etadi; - ko’satayotgan hizmatlari, ihtiyoridagi jixozlanish va davlat standartlariga ko’ra kategoriya va sinflarga ajratiladi; Mehmonxona korxonalari hajmi, joylar va xonalar soniga ko’ra farqlanadi. Nomer - bu bir yoki bir necha o’rindan tashkil topgan, ushbu kategoriyadagi mehmonxonaga qo’yilgan talablarga ko’ra jihozlangan xonadir. Joy - bu bir kishi foydalanishi uchun mo’ljallangan yotoqli o’rindir. Halqaro amaliyotda Jahon Turizm Tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan joylashtirish vositalarining standart klassifikatsiyasi mavjud. Unga ko’ra barcha joylashtirish vositalari 2 guruhga bo’linadi: 1.Kollektiv joylashtirish vositalari. 2.Individual joylashtirish vositalari. Kollektiv joylashtirish vositalari o’z o’rnida mehmonxona tipidagi korxonalar va mahsus joylashtirish vositalariga ajratiladi. Mehmonxona tipidagi joylashtirish vositalariga quyidagilar kiradi: - mehmonxonalar;

- motellar; - joylashtirish imkoniyatiga ega bo’lgan klublar; - pansionatlar; - mebellangan xonalar; - yotoqxonalar. Mahsus joylashtirish vositalariga quyidagilar kiradi: - sanatoriyalar; - profilaktoriyalar; - dam olish uylari; - turist uylari; - tiristik, sport bazalari, dam olish bazalari; - ovchi (baliqchi) uylari; - kongres-sentlar; - kempinglar; - botellar; - flotellar; - rotellar; Individual joylashtirish vositalariga quyidagilar kiradi: Ijaraga beriladigan kvartiralar, kvartiradagi xonalar, uylar va kottedjlar. Mehmonxona xo’jaligi sohasida ikkita asosiy me’yoriy hujjat mavjud. Bular: 1.“Turist-ekskursion hizmat. Mehmonxonalar klassifikatsiyasi”1998 yil, 918-98 raqami bilan ro’yxatga olingan O’zbekiston Respublikasi Standartidir. 2.O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan 1997-yil 12- yanvarda 389-raqam bilan ro’yxatga olingan “O’zbekiston Respublikasida mehmonxona hizmatlarini ko’rsatish qoidalari” dir. “Mehmonxonalar klassifikatsiyasi” Davlat standartida turli kategoriyadagi mehmonxonalarga qo’yilgan talablar ko’satilgan. Ushbu me’yoriy hujjatga ko’ra ihtiyoriy kategoriyadagi mehmonxona quyidagi talablarga javob berishi kerak:

1) Ihtiyoriy kategotiyadagi mehmonxona yol harakati ko’rsatgichlariga ega bo’lgan qulay yo’laklarga, obodonlashtirilgan va yoritilgan hudud, avtotransportni (jumladan avtobusda) to’xtastish va qayriltirish mumkin bo’lgan qattiq qoplamali maydonga ega bo’lishi, korxona nomi va kategoriyasini ko’satuvchi yorliq, agarda restoranga alohida kirish eshigi mavjud bo’lsa uning nomi yozilgan ko’rsatgich mavjud bo’lishi kerak. Agarda mehmonxona binoning bir bo’lagida joylashgan bo’lsa, alohida kirish yo’lagiga ega bo’lishi shart. 2)Mehmonxonaning arxitektura-rejalashtirish va qurilish elementlari, ishlatiladigan texnik jixozlar KMK 2.08.02-96 ga muvofiq bo’lishi kerak. 3)Mehmonxona yaxshi ekologik sharoitda bo’lishi kerak. 4)Mehmonxonada yashash davimida mehmonlarning hayoti va salomatligi havfsizligi, mulkining dahlsizligi ta’minlanishi kerak. Binoda favqulotda chiqish yollari, zinapoyalar, mehmonlarning oddiy va favqulotda vaziyatlarda yo’naltiradigan, ko’zga tashlanadigan ma’lumotlar bo’lishi kerak. 5)Mehmonxona Yong’in xavfsizligi tizimlari, ogohlantirish va yong’inga qarshi kurash vositalari bilan jihozlangan bo’lishi kerak. 6)Mehmonxonada sanitariya-gigiyena me’yorlari va qoidalariga amal qilinishi, chiqindilarni bartaraf etish, hashorot va kemiruvchilardan samarali himoyalanish ta’minlanishi kerak. 7)Barcha elektr, gaz, suv ta’minoti va kanalizatsiya jihozlari “Mehmonxona va uning jihozlarini texnik ekspluatasiya qilish qoidalari”ga asosan o’rnatilishi va ishlatilishi kerak. 8)Mehmonxona quyidagilarni ta’minlovchi muhandislik tizim va jihozlari bilan ta’minlanishi kerak: - issiq va sovuq suv tizimi (tunu-kun) - kanalizatsiya; - umumiy fiydalanish va yashash xonalarida 18,5 C past bo’lmagan haroratni ta’minlovchi isitish tizimi’

- havoning normal aylanishini ta’minlovchi va tashqaridan hidlarning kirib kelishidan saqlovchi ventilatsiya. - radiouzatishlar va televideniye; - telefon aloqasi; - honalarninng yoritilishi: tabiiy (kamida bitta oyna), 100 lk yorug’likni ta’minlovchi oddiy lampalar yoki 200lk yorug’likni ta’minlovchi lyuminestsent lampalardagi sun’iy yoritish. 9) Yangi binolarni loyihalash yoki eskilarini qayta tiklash chog’ida aravachadan foydalanuvchi nogirinlarni qabul qilish va ularga hizmat ko’rsatish sharoitlari ko’zlanishi kerak. “Ozbekiston Respublikasida mehmonxona hizmatlarini ko’rsatish qoidalari”ga ko’ra mehmonxona, yashash joyidan qat’i nazar fuqarolarning vaqtinchalik yashashi uchun mo’ljallangan, ijrochi va iste’molchi o’rtasidagi kelishuvga asosan 45 sutkadan oshmaydigan muddatga joylashtirish uchun mo’ljallangandir. O’zbekiston Respublikasida tranzit vizali horijiy turistlar 72 soatgacha vaqtinchalik joylashtirilishi mumkin. O’zbekiston Respublikasida vaqtincha bo’luvchi horijiy turislarni joylashtirish muddati 3 oygacha cho’zdirilishi mumkin. O’zbekiston Respublikasida MDH ishtirokchi-davlatlari fuqarolariga joylashtirish muddati 6 oygacha cho’zdirilishi mumkin. Mehmonxonadagi xonalar fuqarolarga passport asosida, harbiy hizmatchilarga- harbiy guvohnomani taqdim etgan taqdirdagina berilishi mumkin. Belgilan rasmiylashtirishdan so’ng hujjatlar egasiga topshiriladi. Joylashtirish va hizmatlar uchun to’lov erkin (kelishilgan) narxlar asosida amalga oshiriladi. Iste’molchi ko’rsatilgan hizmatda kamchiliklarni sezsa quyidagilardan birini tanlashi mumkin:

- yo’l qo’yilgan kamchilikni qo’shimcha haq olmagan tarzda bartaraf ettirilishi; - hizmatga haq to’lash jarayonida to’lovni tegishli miqdorda kamaytirish; Iste’molchi ko’rsatilgan zararni qoplashni talab etishi mumkin. Istemolchimehmonxonaning ichki tartib-qoidalariga amal qilishga majbur. Ketish chog’ida ijrochiga ma’lum qilishi, to’lovni amalga oshirishi va kalitni topshirishi shart. Ijrochi ro’yxatdan o’tkazish chog’ida yashovchilarni asosiy va qo’shimcha hizmatlar, ularni to’lash shakli va tartibi haqida ma’lumot berishi kerak. Ijrochi saqlash kamerasidagi yashovcining shahsiy buyumlarining saqlnishini kafolatlashi kerak. Qimmatbaxo taqinchoqlar (oltin, platina, kumush, qimmatbaho toshlardan yasalgan buyumlar) saqlashga qabul qilinmaydi. Saqlash kamerasiga topshirilmagan va yo’qotilgan pul, qimmatbaho qog’ozlar va qimmatbaho buyumlar shuningdek qimmatbaho taqinchoqlar uchun ijrochi majburiyatni olmaydi. Iste’molchidan qabul qilib olingan va yo’qotilgan buyumlarni iste’molchi tiklab berishi, iloj bo’lmagan hollarda buyumning ikki baravar narxini to’lashga majbur. Mehmonhonada yashash jarayonida istemolchi hayoti va sog’lig’iga yetkazilgan zarar joriy qonunchilik asosida undiriladi. MDH mamlakatlari fuqarolari kelgani taqdirda, ijrochi ikki nusxada ro’yxatdan o’tkazish kartochkasini to’ldiradi, ulardan biri bir sutka ichida Joylashuvga qarab Qoraqalpog’iston respublikasi IIV, Toshkent shahar IIB, viloyat IIB adres byurolariga topshiriladi. Fuqarolarning ketish vaqtida ushbu korxonalarning ijrochisi adres ma’lumotlari byurosiga habar yuboradi. Ro’yxatdan o’tkazilganlar kartotekasidan qayd etish anketasi olinadi va arxivga topshiriladi, u yerda anketa bir yil saqlanadi.

1.2. Mehmonxona tipidagi joylashtirish vositalari tasnifi Jahon Turizm Tashkiloti tavsiyasiga ko’ra, mehmonxonalar joylahish o’rni, hizmatlar toifasi, hilma-hilligi va narhiga ko’ra alohida guruhlarga ajratiladi. Joylashish o’rniga ko’ra quyidagi turlardagi mehmonxonalarni ajratish mumkin: - shahar markazidagi mehmonxonalar; - yo’l chekkasidagi, past qavatli mehmonxonalar; - shahar chetidagi va aeroport atrofidagi mehmonxonalar; - suv yuzasidagi mehmonxonalar – turistlarni dengiz, ko’l, daryo qirg’oqlarida joylashtirish va dam olishi uchun mo’ljallangan, mehmonxona kabi jihozlangan suzuvchi vositalardir. Zarur hollarda ushbu mehmonxona ustidagi mijozlari bilan birgalikda boshqa qirg’oqqa olib o’tilishi mumkin. Hizmatlar toifasi, hilma-hilligi va narhiga ko’ra mehmonxonalar bir necha turga ajratiladi: - minimal miqdordagi hizmatlarni ko’rsatuvchi chegaralangan servisli arzon mehmonxonalar. Ushbu turdagi mehmonxonalarda ovqatlanish korxonalati bo’lmasligi ham mumkin. -“lyuks” mehmonxonalar – kishini lol qoldiruvchi dekoratsiyaga ega, qimmatbaxo mebel, yaxshi jihozlangan umumiy foydalanish joylariga, xodimlar soni honalar soniga qaraganda birmuncha ortiq. Jahon Turizm tashkiloti hozirgi kundagi mehmonxona hizmatlari bozori iste’molchilariga ko’ra mehmonxonalarni quyidagi turlarga ajratadi: “lyuks” otellar - badavlat insonlar va tashkilot rahbarlariga mo’ljallangan bo’lib, shahar markazida joylashadi, juda qimmat narx evaziga shohona hizmatlarni taqdim etadi. Yuqori toifali otellar – shahar ichida joylashgan bo’lib, malakali xodimlar tomonidan ko’satiladigan keng qamrovli hizmatlarni taklif etadi, qimmat mebel uskunalar bilan jihozlangan. Biznesmenlar, konferensiya qatnashchilari va individual turistlarga mo’ljallangan. Narxlar o’tamiyonadan yuqoriroq.

O’rta hol otellar – keng omma uchun mo’ljallangan bo’lib, o’rtameyona narxlar asosida hizmat ko’rsatadi. Ishlab chiqarish harajatlarini pasaytirish uchun zamonaviy texnologilaryani qo’llaydi. Apart-otel – odatda 100-400 xonadan iborat bo’ladi mebellangan xonalardagi sharoitni eslatadi. Narxlar sezon va joylashtirish shartlariga qarab o’zgarishi mumkin. Uzoq muddat qoluvchi biznesmen va turastlarga mo’ljallangan. Ekonom sinfdagi otel – uncha katta bo’lmagan taqdirda 10 tadan 150 tagacha xonadan iborat bo’lishi mumkin. Shahar hududida joylashadi, kam sondagi xodimlarga ega, xonalari yaxshi jihozlangan, ekin ovqatlanish hizmatlarini taklif etmaydi. Iste’molchilarining aksariyat qismi biznesmen va individual turistlardir. Motel – avtotransportda sayohat qiluvchi turistlarga mo’ljallangan.150-400 honadan iborat bo’lib, avtotrassalar yoqasida joylashadi, oz miqdordagi hodimlar ga ega, past narxlardahizmat ko’rsatadi, zamonaviy va yaxshi jihozlangan honalardan iborat. Ovqatlanish hizmatlarini ko’rsatmaydi. Kurort mehmonxona (Resort hotel) – 100-500 xonadan iborat bo’lishi mumkin, odatda shahardan uzoqlashgan suv havzalari va hushmanzara maskanlarda joylashadi. Keng qamrovli hizmatlarni taqdim etadi, ko’p sonli sport inshootlari, bolalar maydonchasiga ega. Turli toifadagi turistlarga o’rtameyonadan yuqoriroq narxlarda hizmat ko’rsatadi. Taymsher – 50-250 xonaga ega bo’lib, bir necha binolardan tashkil topgan bo’lishi mumkin. Kurort otel singari sharoitlar va kvartira tipidagi nomerlardan iborat bo’lishi mumkin. Alohida kvartiraralar ayrim kishilarga sotilishi mumkin, lekin butun mulk boshqaruvchi kompaniya tomonidan nazorat qilinadi. Taymsherning narxi sezonga ga yashash muddatiga bog’liq. Tabiiyki talab katta bo’lgan sezonlarga nisbatan yoqimsiz sezonlarda narxlar arzonroq bo’ladi. Nomer egasi muayyan vaqt ichida mulkdan foydalanishi mumkin. Odatda nomerlar uzoq muddat foydalanish uchun sotib olinadi. Joylashtirish muddati haftalarda hisoblanadi. Faqatgina Yevropadagi taymsherlar sotilishi hajmi 1991yilda 3,74 milliard dollarni tashkil etdi.

2002-yilda ushbu ko’rsatgich 30 milliard dollarni tashkil etdi.157 mamlakat fuqarolari taymsherlarga egalik qilishadi. Taymsherli kurortlar dunyoning 75 mamlakatida mavjud. Qo’llanish maqsadiga ko’ra mehmonxona turlari Tranzit mehmonxonalar ihtiyoriy turdagi shaxslarni qisqa muddatga joylashtirish uchun mo’ljallangan. Ular odatda Yirik transport bog’lanishlarida, temiryo’l vokzallari, aeroport, dengiz portlarida, avtovokzallar hududida joylashadi. Hizmat toifasi va hilma-hilligi odatda chegaralangan. Vokzallarda ovqatlanish korxonalari mavjud bo’lgani uchun ovqatlanish hizmatlarini ko’pchilik hollarda ko’rsatmaydi. Biznes otellar (Ish odamlari uchun mehmonxonalar) hizmat safarlarni o’tovchi va ish bo’yicha yuborilgan shahslar uchun mo’ljallangan. Ish odamlari uchun mo’ljallangan mehmonxonalar quyidagi talablarga javob berishi kerak: - shaharlarning ma’muriy, ijtimoiy va boshqa turdagi markazlari yaqinida joylashish. lekin ko’kalamzorlashtirilgan dam olish va sport bilan shug’ullanish hududlariga ega bo’lishi shart emas. - xonalar fondida bir kishilik xonalar ko’proq bo’lishi kerak. - xonalarda albatta ish o’rni tashkil etilishi kerak. ish o’rni deganda yozuv stoli, ish kreslosi, stol lampasi, yozuv qurollari va orgtexnika (komputer, multimedia, telefon, faks va b.) tushuniladi. - ish jarayonida fikr buzilmasligi uchun xonalar iloji boricha tashqi muhitdan saqlangan bo’lishi kerak. - yig’ilish, anjuman, seminar va shu kabi tadbirlarni o’tkazish xonalari mavjud bo’lishi kerak. - biznes-sentr. - moliyaviy ta’minot hizmati. Dam olish uchun mo’ljallangan mehmonxonalar quyidagi talablarga javob berishi kerak:

- shahar markazidan iloji boricha uzoqdagi, ko’kalamzorlashtirilgan dahalarda joylashish. - dam olish va va sport bilan shug’ullanish uchun mo’ljallangan, ko’kalamzorlashtirilgan hududga ega bo’lish. - xonalar fondida ikki kishilik nomerlar ko’proq bo’lishi kerak. - bolalar maydonchasi, o’ynash va ko’ngil ochish uchun mo’ljallangan xonalar bo’lishi kerak. Shuningdek dam olish uchun mo’ljallangan har bir mehmonxona o’ziga hos hususiyatlarga ega bo’lishi kerak. Jumladan, kurort mehmonxona tibbiy davolanish, sog’lomlashtirish xonalarga ega bo’lishi va parhez ovqatlanishni ta’minlashi kerak. Statsionar mehmonxona asosan oilavit dam olish uchun mo’ljallangan. Shuning uchun bunday mehmonxonalarda bolalar o’yingohi, xodim tarafidan uyushtiriladigan ko’ngilochar va sport-sog’lomlashtirish mashg’ulotlari bo’lishi kerak. Xonalar fondida yashash xonalarini birlashtirish tizimi mavjud bo’lishi kerak. Turistik-ekskursion mehmonxonalar xodimlari safida ekskursovodlar, guruh rahbarlari, sport murabbiylari bo’lishi kerak. Sport turizmi uchun mo’ljallangan mehmonxonalar, yani turistik baza, tog’ mehmonxonalarida esa turistik-sport hizmatlari xonalari (turkabinetlar, sport buyumlari ijarasi, basseyn) mavjud bo’lishi va marshrut talablarigas ko’ra belgilangan turistik trassalar yaqinida joylashishi kerak. Mahsus mehmonxonalar Mahsus mehmonxonalar orasida quyidagilari e’tiborga molikdir: Kemping - shahar tashqarisida joylashgan, yozgi uychalar yoki chodirlardan iborat avtoturistlar uchun mo’ljallangan orormgohdir. xonalar soni kamida 5 ta bo’lishi kerak.

Rotel – bir, ikki kishilik vagoncha ko’rinishidagi harakatlanuvchi mehmonxonadir. Kunduzlari turistlar turli shaharlar va ulardagi e’tiborga sazovor joylar bilan tanishadilar, tunda esa vagoncha ichida tunashadi. Botel – suv yuzasida joylashgan, lekin suzmaydigan mehmonxonadir. Ushbu turdagi mehmonxona sifatida mahsus jihozlangan kema ishlatilishi mumkin. Misol tariqasida Dubaydagi Burj al-arab mehmonxonasini keltirish mumkin. Ushbu mehmonxona Fors ko’rfazida, suv yuzasida joylashgan bo’lib, ko’rfaz suvlarida to’lqinlanayotgan moviy rang yelkanni eslatadi. Ushbu mehmonxona “Jumeirah beach” kompaniyasi tomonidan qurilgan bo’lib dunyodagi eng baland mehmonxonalardan biri hisoblanadi. Avstraliyadagi Buyuk baryer riflarida shunga o’xshash yana bir mehmonxona mavjud. Ushbu mehmonxopnadagi ba’zi xonalar suv ostida joylashgan bo’lib, mijozlar suv osti dunyosi manzaralaridan bahramand bo’lishlari mumkin Flotel – mahsus kema shaklidagi suzib yuruvchi mehmonxonadir. Turistlarga qulay kayutanomerlar, faol dam olish imkoniyatlari, tadbir o’tkazish zallari, aloqa vositalari ko’p sonli restoran, bar, tungi klub hizmatlari taqdim etiladi. Misol tariqasida achinarli tarzda halok bo’lgan “Titanik” kemasini keltirishimiz mumkin. Flotellar 1990-yildan bo’shlab jadal rivojlana boshlagan kruz usulida dam olishlarni uyushtirish uchun qo’llaniladi. keyingi yillarda dengiz yolovchilari soni tez sur’atlarda o’sib bo’rmoqda: 1980-yilda 1,5 million kishini tashkil etgan bo’lsa, 1996-yilda bu ko’rsatgich 6,5 millionga yetdi. Flaytel – bu dengiz ustidan qisqa vaqt ichida kruiz o’tkazish uchun mo’ljallangan mahsus jihozlangan samoloyotdir. Lekin narxlarning nihoyatda balandligi uchun ushbu turdagi vositalar ommaviylashmayapti. Turistik baza – tog’li va tog’ bag’ri hududlarida joylashgan, faol usulda harakatlanuvchi turislar uchun mo’ljallangan va moslahtirilgan mehmonxonadir. Konferens sentr - turli hildagi anjuman, yig’ilish, kongress va konferensiyalar uyushtiriladigan mehmonxonadir. 1.3. Mehmonxonalarning xalqaro tasnifi

Bugungi kunda dunyoda 300 mingdan ortiqroq mehmonxona mavjud. Ularning barchasi mijozlarga joylashtirish hizmatini ko’rsatadi, ammo ulardagi hizmat sifati keskin farqlanadi. Turist sayohatga otlanar ekan, o’zi uchun joy band qilib qo’yilgan mehmonxponadagi sharoit uning ko’nglidagidek bo’lishiga ishonch hosil qilishni istaydi. Ushbu muammoni hal qilish uchun mehmonxona hizmatlarini sertifikatsiya qilish tizimi ishlab chiqilgan. Ammo dunyoning turli ma, lakatlarida turli tizimlar asosida mehmonxonalar sinflarga ajratiladi. Barcha davlatlarda mehmonxona hizmatlarini baholashning yagona tizimini joriy qilishga bir necha omil to’siqlik qiladi, bular: davlatlarning tarixiy-madaniy rivojlanishi, olib borayotgan turistik faoliyati, milliy qadriyatlardir. Hozirgi kunda jahonda 30 dan ortiq tasniflash tizimlari mavjud. Ularning eng asosiylarini ko’rib chiqamiz. Yulduzli tizim – Fransiya, Avstriya, Belgiya, Gollandiya, Rossiya, MDH davlatlari, jumladan O’zbekiston, shuningdek xalqaro turistik almashinuvda ishtirok etuvchi davlatlarda qo’llaniladi. Xarfli tizim – Gretsiyada qo’llaniladi “Tojlar” yoki “Kalitlar” tizimi - Buyuk britaniyaga hosdir. 3 kategoriyali tizim - Italiya va Isroilda qo’llaniladi. Razryadlar tizimi – AQShda qo’llaniladi. Shuningdek atir gullar, uychalar tizimi mavjud. Mehmonxonalarni tasniflashda eng ko’p qo’llaniladiganlaridan biri bu yulduzli tizimdir. Unga ko’ra mehmonxonalar 5 ta kategotiya (toifaga) bo’linadi, kategoriyalar esa yulduzchalar bilab ko’rsatiladi. Eng yuqori siofarli mehmonxonalar 5ta yulduzcha bilan, eng past sifatlilari esa 1 ta yulduzcha bilan belgilanadi. Mehmonxonaga muayyan kategoriya berishdan avval, quyidagi mezonlar hisobga olinadi: - mehmonxopna joylashgan hudud va binosiga qo’yilgan talablar; - suv va elektr ta’minoti; - isitish tizimi;

- havfsizlik masalalari; - texnik jihozlanish; - xonalar va ularning jihozlanishi; - santexnika uskunalari; - mehmonxonadagi yordamchi xonalar; - mehmonxona va uning jihozlanishi; - hizmat ko’rsatuvchi hodimlar va hizmat toifasi. Yunonistonda xarfli tizim keng tarqalgan, ammo ushbu davlatdagi mehmonxona fasadlarida yulduzchalarni ko’rish mumkin. Barcha yunon mehmonxonalari 4 ta kategoriyaga bo’linadi, ya’ni: A, B, C, D. A kategoriyali mehmonxonani - to’rt yulduzli, B kategoriyani - uch yulduzli, C kategoriyalini ikki yulduzli mehmonzonaga teglashtirish mumkin. Yunonistondagi eng yuqori sifatli mehmonxonalarga ko’pincha “de Luxe” kategoriyasi beriladi. Ingliz mehmonxonalari tasnifi ancha murakkab ko’rinishga ega. Odada mehmonxona fasadida yulduzchalar emas, balki “tojlar” tasvirlangan. Mehmonxonakategoriyasini “tojlar tilidan” “yulduzchalar tiliga” o’girish uchun, umumiy tojlar sonidan bittasini ayirib tashlash lozim. Masalan oltita tojli mehmonxona – besh yulduzliga teng, besh tojli mehmonxona to’rtta yulduzliga teng. Biroq Britaniya Turagentliklari Assotsiasiyasi taklif etgan tasniflash to’g’riroqdir. Unga ko’ra mehmonxonalar quyidagicha tasniflanadi: - byudjet mehmonxonalari (bir yulduzli). Shaxar markazida joylashgan, minimal qulaylikka ega. - turistik sinfdagi mehmonxonalar (ikki yulduzli). Restoran va barga ega. - o’rta hol mehmonxonalar (uch yulduzli). Hizmat toifasi ancha yuqori.

- toifali mehmonxonalar (to’rt yulduzli). Juda yuqori sifatli joylashtirish va a’lo darajadagi hizmat ko’rsatish jaratoni. - oliy toifali mehmonxonalar (besh yulduzli). Joylashtirish va hizmat ko’rsatish nihoyatda yuqori darajada. Italiyadagi mehmonxonalar 3 ta kategoriyaga ajratiladi: - birinchi kategoriyani shartli ravishda to’rt yulduli; - ikkinchi kategoriyani – uch yulduzli; - uchinchi kategoriyani – ikki yulduzli mehmonxonaga tenglashtirish mumkin. Ispaniyadagi joylashtirish vositalari turli kategotiyalarga ajratiladi: - mehmonhonalar – bittadan 5 yulduzgacha bo’lgan kategoriyalarga; - mehmonxona tipidagi uylar, bingalo, apartamentlar – bittadan 4 yulduzgacha; - tunash xovlilari – bittadan 3 yulduzgacha; - pansionatlar – uch kategoriyaga ajratiladi. Bundan tashqari Ispaniyada turislarni qabul qilish davlat tashkilotlari mavjud. Ular jumlasiga “lyuks” otel singari jihozlangan qal’a, saroy va qasrlar kiradi. O’zbekiston Respublikasida mehmonxonalarni tasniflash O’zbekiston Respublikasidagi mehmonxonalar Davlat standartiga asoslangan holda kategoriyalarga ajratiladi. Kategoriyalar yulduzlar bilan belgilanadi, hizmatlar sifati ko’tarilishi bilan yulduzlar soni ham mos ravishda ortib boradi. Mehmonxonalar besh kategoriyaga, motellar – to’rt kategoriya, turistik bazalar uch kategoriyaga ajratiladi. Eng yuqori kategoriyani <*****> bilan, eng past kategoriyani < *> bilan belgilashadi. Mehmonxonalarni sertifikasiyadan o’tkazishda quyidagi mezon talablari hisobga olinadi: - bino va tevarak – atrofdagi maydon;

- texnik jihozlanish; - xonalar fondi; - mebel bilan jihozlanish; - xonaning sanitar va taxnik jihozlanishi; - umumiy ovqatlanish; - ovqatlanish xizmatlari ko’rsatiladigan xonalar, taqdim etilayotgan hizmatlar turi va sifati; - xodimlar va ularning kasbiy tayyotgarligi; - hizmat toifasi. <*> kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi : bir kishilik xonaning maydoni kamida 10 m 2 , ikki kishilik xona 14m 2 , ichki telefon tarmog’i yoki xidimni chaqirish tugmasi, har bir qavatda kamida bittadan shahar telefoni, xonalarning kamida 25%da xojatxona, xojatxonasi bo’lmagan nomerlarda umivalnik, ko’p xonali nomerlarda va har bir qavatda muzlatgich, radioproyomnik, bir kishilik yotoq o’lchami – 80x190sm, ikki kishilik 90x200 sm, kamida 5ta ilg’ichga ega bo’lgan kiyim shkafi, stol, kishi boshiga bittadan stul, garafin va stakanlar, kuldon, umivalnik yuqorisida va xonada ko’zgu, har bir mehmonga kamida 2 tadan sochiq. Ovqatlanish hizmatlari: ko’zlanmagan. Hizmatlar : tunu-kun qabul hizmati, taksi chaqirish, ma’muriyatning kuniga kamida 12 soat ishlashi, xonalarni xar kuni tozalash, mehmon talabiga ko’ra (bir sutka ichida) kir yuvish va dazmollash hizmati yoki dazmol taxtasi va dazmolni taqdim etish, kiyimlarni yengil ta’mirlash, bagaj va qiymatli buyumlarni ma’muriyat seyfida saqlash, yotoq anjomlarini xar 5 kunda almashtirish, mehmonlarga kelgan xatlarni yetkazish, pochta va telegraf hizmatlari, tibbiy aptechkadan foydalanish va tez tibbiy yordamni chaqirish, turistik ma’lumot. Umumiy foydalanish joylari : umumiy foydalanish xonalarida va xar bir qavatda xojatxona (xar 5 xanaga kamida bittadan), vannaxonalar, dushxonalar (xar bir qavatga kamida 2 tadan), maishiy xizmat xonasi, mehmonlani qabul qilish uchun yetarlicha jihozlangan joylashtirish hizmati, teleko’rsatuvlar tomosha qilish xonasi.

<**> kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi: xonalarning kamida 50%da xojatxona, xar bir xonada telefon apparati, bundan oldingi kategoriyadagidek mebellar, shuningdek dam olish kursisi. Mehmonlar talabiga ko’ra bolalar kravati berilishi mumkin, telefon ma’lumotnomasi. Ovqatlanish hizmatlari: Restoran va kafening mavjudligi, taklif etilayotgan ovqatlanish variantlaridan birini ihtiyoriy tanlash imkoniyati (faqat nonushta, ikki maxal, uch maxal ovqatlanish), nonushta soatlarida xonalarda hizmat ko’rsatish. Hizmatlar: Bundan oldingi kategoriyadagi kabi, shuningdek mehmon talabiga ko’ra bagajni tashish, yotoq anjomlarini xar 3 kunda almashtirish, kimyoviy tozalash (bir sutka ichida). Umumiy foydalanish joylari : bundan oldingi kategoriyadagi kabi. <***> kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi: barcha xonalarda shahar telefon tarmog’i, apartamentlarning xar bir xonasida telefon apparati, barcha xonalarda xojatxona, dush yoki vanna, xona maydooni: bir kishilik – 12m 2 , ikki kishilik 16m 2 , ko’p xonali nomerlarning mavjudligi, kondisioner, rangli televizor, xar bir xonada mini- bar, yotoq o’lchami: bir kishilik - 90x200sm, ikki kishilik – 160x190sm; yozuv stoli, ish kursisi va yozuv qurollari, chet tillaridagi informatsion materiallar, xar bir mehmonga kamida uchtadan sochiq. Ovqatlanish hizmatlari: <**> mehmonxonadagi kabi, shuningdek restoranda alohida zallar, 7-00 dan 24-00 gacha xonalarda hizmat ko’rsatish. Hizmatlar: oldingi kategoriyadagi hizmatlarga qo’shimcha ravishda turli transport vositalariga chiptalarni buyurtma qilish, ekskursiyalar, gid-tarjimon, kuzatuvchi hizmatlari, gazeta, jurnallar, mehmon sochiqlarini xar bir foydalanishdan so’ng almashtirish. Umumiy foydalanish joylari: elektron aloqa vositalariga va nusha olish texnikasiga ega bo’lgan biznes-sentr, musiqiy eshittirishlar, tibbiyot xonasi, koridorlarda gilam qoplamasi, xonalar soni 50 dan ortiq bo’lgan mehmonxonalarda

sartaroshxona, sinxron tarjima va audiovideo uskunalarga ega bo’lgan, madaniy va ish anjumanlari o’tkaziladigan zal. <****> kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi : Barcha xonalarda to’g’ridan-to’g’ri shahar, shaharlararo va xalqaro telefon aloqasi, barcha xonalarda vanna, ko’p xonali nomerlarda qo’shimcha xojatxona, vannaxonada fen, shampun, gel, los’on, hammom shippagi va xalati, xonalarda mini-seyf, xonadagi barcha chiroqlarni markaziy o’chirish tizimi, xona xaroratini boshqarish dastagi, kamida 37sm diagonalli, dunyoning asosiy kanallarini ko’rsatuvchi televizor, mini-bar, taymer, gilam qoplamasi, yumshoq mebel va jurnal stolchasi, xonalarda katta o’lchamdagi ko’zgu, ikki kishilik yotoq o’lchami – 160x200sm, yuqori darajadagi tovush o’tkazmaslik (shovqinnning 35 dBAdan yuqori bo’lmasligini ta’minlash), xonalarda nonushta menyusi. Ovqatlanish hizmatlari: Mehmonxonada restoran va barning mavjud bo’lishi, ulardan birining tunu-kun ishlashi, restoran bir necha zal va alohida kabinalardan iborat bo’lishi kerak, konferens zalga moslashtirilishi mumkin bo’lgin banket zallari, tungi klub. Hizmatlar: (aeroport, vokzaldan) kutib olish va kuzatishni tashkillashtirish, xonalar holatini kun davomida nazorat qilish, yotoq anjomlarini xar kuni almashtirish, kir yuvsh va dazmollash hizmatlari 12 soat ichida, dazmollashni 1 soat ichida, kimyoviy tozalashni 12 soat ichida bajarish, mehmonxona xodimi tomonidan poyafzal tozalash hizmati, pochta va telekslarni jo’natish va yetkazib berish, foydalanish uchun audio-video, kompyuter va elektron aloqa vositalarini taqdim etish, avtomobolni ijaraga berish, avtomobillarga asosiy texnik hizmat ko’rsatish. Umumiy foydalanish joylari: Suvni qo’shimcha filtrlash, barcha xonalardagi xavo sovutish tizimi, radioeshittirishlar, bir qavatdan baland bo’lgan binolarda lift, mehmonlar, xodimlar va yuk uchun alohida liftlar, sport-sog’lomlashtirishmarkazi (trenajer yoki sport zali) yoki salomatlik klubi, basseyn yoki sauna, go’zallik saloni (kosmetolog xonasi, manikyur, pedikyur).

<*****> kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi: Xonaning xavfsizligini ta’minlovchi elektron nazorat vositalari va signalizatsiya, bir kishilik xonaning maydoni kamida 16-18m 2 , ikki kishilikda 18-25m 2 , hojatxonaning maydoni 5m 2 , vannaxona polining isitilishi, vannaxonada telefon, ikki kishilik yotoq o’lchami 200x200sm. Hizmatlar: muzokaralar olib borish uchun mo’ljallangan xonalar, basseyn va sauna, buyurtma telefakslarni yuborish va yetkazib berish, mehmonxona xodimi yordamida avtomobillarni parkovka qilish va garajdan olib chiqish, nonushtaning 11-00dan erta tugamasligi, tunu-kun xonalarga xizmat ko’rsatish. Xalqaro mehmonxona zanjirlari Rivojlangan mamlakatlarda turli soxlardagi iqtisodiy yuksalish, insonlar hayot tarzining rivojlanishi, hizmat safaridagilar va turislarning dunyoning tuli joylariga sayohat etlishiga olib keldi. Mehmonxona industriyasiga, jumladan, mehmonxona bazasining yangilanishi, yangi qurlishlar, zamonaviy texnologoya va hizmat turlarining joriy etilishiga salmoqli investisiyalar jalb etildi. Mehmonxona industriyasiyning rivojlanishida xalqaro mehmonxona zanjirlari muhim ro’l o’ynaydi. Ular dunyo turistik bozoriga yuqori darajadagi hizmat standartlarining kirib kelishi, shunugdek turistlarni mehmonxona hizmatlari bilan ta’minlashga imkon beradi. Mehmonxona zanjirlari, ishlab chiqqarishni tashkillashtirish va turistlarga hizmat ko’rsatishni ommalashtirish, yuksaltirishga zamin yaratqadi, ma’lum qiyofadagi mehmonxona hizmatini yaratishga chorlaydi. Buning natijasida turist horijiy davlatda o’zini uyidagidek tanish va qulay bo’lgan sharoitda his etadi. 1850- yillardan boshlab dunyo mehmonxona industriyasida turli ko’rinishdagi mehmonxona ishini tashkillashtirish modellari tasdiqlana boshlandi. Birinchi model – Rits modeli, Shveytsariyalik tadbirkor Sezar Rits nomi bilan bog’liq. Dunyodagi ko’pgina mashxur mehmonxonalar ushbu nomga ega. Misol uchun, Parijdagi “Rits” oteli. Ushbu turdagi mehmonxonalarga Yevropa

an’anasidagi nafislik va aristokratizm hosdir. Hozirgi kunda ushbu model inqirozga yuz tutmoqda. Ikkinchi model – Amerakalik tadbirkor Kemansi Uilson nomi bilan bog’liq (“Holiday Inn” mehmonxona zanjiri). Ushbu model mijoz talabalarining qondirilishiga moslashuvchanligi bilan bir qatorda nihoyatda yuqori standartdagi hizmatlari bilan ajralib turadi. Ushbu zanjirdagi mehmonxonalarga quyidagi talablar qo’yilgan: - yagona stildagi arxitektura va inter’er. - yagona usuldagi ko’rsatgich tashqi ma’lumot. - keng va funksional xo’ll. - mijozlarni ro’yxatdan o’tkazishdagi tezkorlik. - doimiy mijozlar uchun mo’ljallangan xonalar. - shved stoli shaklidagi nonushta. - konferens-zalning mavjudligi. - moslashuvchan narxlar tizimi. - boshqaruv, marketing va aloqalar birligi. Dunyodagi mehmonxona nomerlarioning 50%i ushbu model nazoratidadir. Uchinchi model – “Mustaqil” mehmonxona zanjirlari (misol ucun “Le Meridien”, “Dedeman”, “Sheraton”) ni o’zida jamlagan. Ushbu holda yagona savdo markasi ostida faoliyat yurituvci, bir hil husuyatlarga ega bo’lgan, ma’lum hizmatlar majmui va standartini qo’llovchi turli davlatlarda joylashgan mehmonxonalar tushuniladi. Zanjir a’zosi bo’lgan mehmonxonalar yagona fondga badal to’lab turishadi. Ushbu pullar birgalikdagi reklama va marketing faoliyati uchun sarflanadi. Lekin mehmonxonalarning iqtisodiy-moliyaviy va boshqaruv mustaqlligi saqlanib qolinadi. Zanjirga a’zo bo’lish chog’ida mehmonxona zanjir mulkiga aylabib qolishi shart emas. Ushbu xolda, franchayzing (mashxur nomdan foydalanish uchun sotib olish) beruvch mehmonxona zanjiri va mehmonxona o’rtasida tuzilgan shartnomaga asoslanib, mehmonxonaga quyidagi huquqlar beriladi:

1. Savdo maqsadida ishlatish uchun janjir firma belgisidan foydalanish. 2. Texnikaviy va savdo maslaxatlarini olish. 3. Rezervatsiya qilish informatsion tizimlaridan foydalanish. 4. Zanjir tomonidan xodimlarni tayyorlab berish. Respublikamizda Intercontinental, Le Meridien, Sheraton, Dedeman, Hilton, Radisson kabi xalqaro mehmonxona zanjirlari faoliyatini aytib o’tish mumkin. 1.3-jadval. Dunyodagi eng yirik mehmonxona zanjirlari. 1 Savdo markasi nomi Zanjir egasi Shtab-kvartira joylashgan davlat Holiday Inn Bass H&R Buyuk Britaniya Days Inn Cendant AQSH Sheraton Starwood AQSH Marriot Marriot AQSH Comfort Choice AQSH Ramada Cendant AQSH Super 8 Motels Cendant AQSH Radisson Carlson AQSH Hampton Inn Hilton Corp. AQSH Hilton Hotels Hilton Corp. AQSH Motel 6 Accor Fransiya Hyatt Hotels Hyatt Group. AQSH Express by Hol.Inn Bass H&R Buyuk Britaniya Quality Choice AQSH Courtyard Marriot AQSH Mercure Accor Fransiya Hilton Hilton Int’l Buyuk Britaniya Ibis Accor Fransiya Howard Johnson Cendant AQSH Inter Continental Bass H&R Buyuk Britaniya Novotel Accor Fransiya Westin Starwood AQSH Renaissance Marriot AQSH Le Meridien Granade/Forte Buyuk Britaniya 1 Bututjahon turim tashkiloti ma’lumoti

Sol Sol Melia Ispaniya Ritz carlton Marriot Int’l AQSH Kempinski Dusit Thani Germaniya

Xulosa Mehmonxona bu turist va fuqarolarni vaqtinchalik joylashtirish hamda ularga hizmat ko’rsatish uchun mo’ljallangan korxonadir. Mehmonxonalarda kamida 10ta xona bo’lishi kerak. Bugungi kunda dunyoda 300 mingdan ortiqroq mehmonxona mavjud. Ularning barchasi mijozlarga joylashtirish hizmatini ko’rsatadi, ammo ulardagi hizmat sifati keskin farqlanadi. Hozirgi kunda jahonda 30 dan ortiq tasniflash tizimlari mavjud. Yulduzli tizim – Fransiya, Avstriya, Belgiya, Gollandiya, Rossiya, MDH davlatlari, jumladan O’zbekiston, shuningdek xalqaro turistik almashinuvda ishtirok etuvchi davlatlarda qo’llaniladi. O’zbekiston Respublikasidagi mehmonxonalar Davlat standartiga asoslangan holda kategoriyalarga ajratiladi. Kategoriyalar yulduzlar bilan belgilanadi, hizmatlar sifati ko’tarilishi bilan yulduzlar soni ham mos ravishda ortib boradi. Mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq xizmatlar ko’rsatish sohasidagi turizm xizmatlari iqtisodiy taraqqiyotning ustuvor yo’nalishi sifatida talqin qilinib, unga e’tibor davlat siyosati darajasiga ko’tarilgan. Soha rivoji uchun zaruriy tashkiliy-huquqiy mexanizmlar vujudga keltirilib, hukumat tomonidan tegishli me’yoriy hujjatlar qabul qilindi va bu yo’nalishdagi ishlar hozir ham davom etmoqda. Xizmat ko’rsatish va servis faoliyati bilan shug’ullanuvchi korxona va tashkilotlar hamda yakka tartibdagi tadbirkorlar faoliyati milliy iqtisodiyotga katta hissa qo’shmoqda. Bir mamlakatdan o’zga mamlakatlarga sayohat qilmoqchi bo’lgan turist albatta, bu mamlakatdagi siyosiy-ijtimoiy vaziyat bilan qiziqadi, axborotlarni to’playdi va ko’ngli tinchligi, xavotir yo’qligidan aniq bir qarorga keladi. Turizmning xalqaro miqyosida rivojlanib borayotganligining sabablaridan biri xalqaro nizolarning pasayishi, qurollanishning susayganligi natijasida jahon xalqlarining biri-biriga qiziqishi, ko’rishishga, muloqot qilishga, xalqlarning tarixiy-ma’naviy madaniyatiga, xalqlar yashayotgan davlatlar tabiatiga qiziqishi, intilishi hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 1. O’zbekiston Respublikasining “Turizm to’g’risida”gi Qonuni. – T.: 1999.20 avgust. 2. “Turizm faoliyatini litsenziyalash to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 11 noyabrdagi 497sonli Qarori. 3. “Xizmat ko’rsatish va servis sohasini 2006-2010 yillarda rivojlantirish haqida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 yil 17 maydagi PQ-325- sonli Qarori. 4. “O’zbekiston Respublikasida 2010 yilga qadar xizmat ko’rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirish bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlar haqida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 21 maydagi PQ-640- sonli Qarori. 5. Karimov I.A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish konsepsiyasi // “Xalq so’zi” gazetasi, 2010 yil, 13 noyabr. 6. Karimov I.A. Mamlakatimizni modernizatsiya qilish yo’lini izchil davom ettirish – taraqqiyotimizning muhim omilidir // “Xalq so’zi” gazetasi, 2010 yil, 8 dekabr. 7. Karimov I.A. Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi // “Turkiston” gazetasi, 2011yil, 22 yanvar. 8. Karimov I.A. “2012-yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil bo’ladi” // “Xalq so’zi” gazetasi, 2012 yil, 20 yanvar.

O'xshashlar

Меhmonxonalarning turizm sohasidagi o’rni va Mehmonxona xizmatlari raqobatbardoshligi

Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar va ularning vazifalari

O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtrishning ahamiyati

Xalqaro pul kredit munosabatlari va ulari tartibga solish

Buxoro shahar moliya bo’limi (amaliyot) hisobot